Face-lift Leidse Schouwburg
t
Cultuur Kunst
'Meer sponsors en populaire programma's? Dan haak ik af
Baldadige Komrij met
smerig gedicht present
Kalender Vivienne
hm mm
'Schone slaapsters' blijven te mysterieus
Kaaljakkers smaakt een beetje bedorven
20 [ATERDAG 19 NOVEMBER 1994
Schouwburgdirecteur Wallis de Vries kan met geen mogelijkheid meer bezuinigen
IVallis de Vries: „Leiden zit al
,'oor een dubbeltje op de eerste
ang. Dan moeten ze niet vragen
lf het ook voor acht cent kan. ar
chieffoto henk bouwman
Met een boosheid die van zijn gezicht
valt af te lezen en een lichte irritatie in
de stem reageert directeur Wallis de
Vries van de Leidse Schouwburg op de
aankondiging van wethouder Langen-
berg (vorige week in deze krant) dat de
cultuur een steentje moet bijdragen
aan de bezuinigingen die de gemeente
in het vooruitzicht heeft gesteld. Hij
spreekt krachtig tegen dat er misschien
nog wel een restje franje of een laatste
reepje overtollig vet kan worden weg
gesneden uit zijn budget. „De grens is
bereikt," laat de schouwburgdirecteur
beslist weten. „Leiden zit al voor een
dubbeltje op de eerste rang. Dan moe
ten ze niet vragen of het ook voor acht
cent kan."
„Het vervelende is dat iedereen altijd
roept dat er niet nog meer bezuinigd
kan worden," realiseert Wallis de Vries
zich. „De vraag is: hoe upon je aan dat
je geloofwaardig bent? De staf van de
schouwburg maakt nu al zoveel over
uren dat het helemaal niet gek zqu zijn
iemand er bij te krijgen. Dat zeg ik
maar niet, omdat ik weet dat er geen
Maar als van mij gevraagd
it op een nog goedkopere
dan concludeer ik dat
bereikt. Het is niet
te verlangen dat ze
wordt de
wijze te
de grens
reëel van
er nog meer privé-tijd insteken."
„Duurdere kaartjes?", reageert Wallis
de Vries als door een wesp gestoken.
„De prijs van een kaartje wordt nu al
per voorstelling, volgens bedrijfsmatige
wetten, vastgesteld. Het publiek betaalt
z'n eigen voorstelling. Ik heb helemaal
geen programmabudget. Bij sommige
voorstellingen moet geld bij, van ande
re houd ik wat over. Dat is net met el
kaar in evenwicht. Realiseer je wel dat
er een kritische grens is aan de prijs
van een kaartje. Je kunt het ook zo
duur maken dat je bezig bent het
paard achter de wagen te spannen."
„De zaalbezetting is landelijk gezien
al onvoorstelbaar hoog: 72%. Dat
wordt met een programmering als in
de Leidse Schouwburg nergens anders
vertoont. Als ze vragen om populairder
te programmeren, om nog meer be
zoekers te trekken, dan zeg ik: dat
moet iemand anders dan maar doen.
De Leidse Schouwburg brengt nu een
mooie mix tussen kunst en amuse
ment. Als ik meer op de amuse-
mentstoer moet, vind ik het niet meer
t ook dat liet i
veral het geval
„Tot dusver heeft het gemeentebe
stuur zich nooit bemoeid met de pro
grammering. Ik heb volledig de vrije
hand gehad. Dat waardeer ik zeer. Let
wel: ik vind dat het zo hoort. Maar ik
„Als je denkt dat ik met een druk op
de knop meer sponsors kan aantrek
ken vergis je je," aldus de schouwburg
directeur. „Die markt is volledig verza
digd. Ik ben ook heel terughoudend
wat sponsoring betreft. Het is verwor
den tot een 'sjieke' manier van recla
memaken. Zo'n opzichtige benaming
van de Douwe Egbertszaal in Utrechtse
Stadsschouwburg, dat stoort mij. Als
het er op uitdraait dat ik het karakter
van de Leidse Schouwburg moet aan
tasten met reclames die niets te maken
hebben met het produkt dat we hier
brengen, dan haak ik af."
Voorlezen bij Silvester
leiden In jeugdboekhandel Silvester in Leiden leest Anne
Brands morgen 'De Sluier van de prinses' voor. Ook andere
i sprookjes uit China komen aan de orde. De verhalen zijn be-
idoeld voor kinderen vanaf 7 jaar. Brands begint om 15.00 uur
'aan het Rapenburg 17.
Ploef speelt Aladdin
leiden Toneelvereniging Ploef geeft morgen een try out van
haar nieuwe produktie Aladdin en de wonderlamp in basis
school De Zwaluw in de Leidse Stevenshof. Het sprookje vertelt
'het verhaal van een arme jongen die via een wonderlamp rijk
'wordt en allerlei problemen tegenkomt. Het stuk is bedoeld voor
kindèren tussen de 4 en 12 jaar. De voorstelling aan de A. Kleyn-
straat 8 begint om 15.00 uur.
Orgelconcert Wassenaarse Dorpskerk
wassenaar» De organist Toon Hagen voert morgen, samen met
het Wassenaars Kamerkoor, de 'Grote Orgelmis' van Bach uit.
Het concert begint om 19.15 uur in de Wassenaarse Dorpskerk.
Zangeres Zonder Naam naar Leiden
leiden» De Zangeres Zonder Naam is dinsdag 22 november in
Leiden voor de presentatie van haar autobiografie 'De Zangeres
- Het verhaal van mijn leven'. Ze arriveert om 19.00 uur per li-
imousine bij het stadhuis in de Breestraat. De Leidse burgemees-
1 ter Goedkoop en burgemeester Beckers van Stramproy, de
woonplaats van de Zangeres, zullen haar het eerste exemplaar
uitreiken van haar boek.
Swinging sunday in de Elephant Club
De South Jazz Band, onder leiding van Henk van Bal
jkom, treedt morgen op in de Elephant Club aan de Veerpolder
14 in Warmond. De band begint om 15.00 uur.
lijna twaalfhonderd pagina's
larstensvol poëzie. Dat is de in-
loud van de bloemlezing 'De
Nederlandse poëzie van de 12e
met de 16e eeuw in 1000
(n enige bladzijden' van Gerrit
'omrij. De presentatie van de
iundel vond donderdag in
'trecht plaats. Om zijn boek te
imoten, maakt Komrij een li-
aire toernee door Nederland,
het kader daarvan deed hij
teren Leiden aan.
Waar kon dat beter gebeuren
onder aan de voet van de
lurcht, het oudste plekje van
.eiden? De halfverlichte zaal
de sociëteit De Burcht was
;eheel in overeenstemming met
duistere voorstelling die we
de middeleeuwen hebben,
'oordat Komrij zelf een aantal
[edichten uit zijn verzamelwerk
roordroeg, sprak de Leidse
n Oostrom zijn
it over de in
de dichter. „Af-
heeft hij acht-
aan zijn bloem-
bewondering
spanningen v
gelopen
leiden De kleding van de Britse mode-ontwerpster Vivienne
Westwood en de modefoto's van Inez van Lamsweerde, kort gele
den tentoongesteld in de Leidse Stelling Gallery en Stedelijk Muse
um De Lakenhal, zijn nu ook te zien in een kalender/catalogus. De
tentoonstelling heeft in de maanden september en oktober ruim
12.000 bezoekers getrokken naar zpwel de galerie als het museum.
De kalender omvat zeven foto's van fotografe Inez van Lamsweer
de plus zeven foto's van de Delfts Blauw-collectie die door West
wood is ontworpen. De kalender is te koop bij Stelling Gallery aan
de Kruistraat 1b, bij De Lakenhal aan de Oude Singel 28-30 en bij
het Leidsch Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. De prijs is f 29,95,
met de lezersservice-bon, elders op deze pagina, krijgen lezers van
deze krant tien gulden korting op de kalender/catalogus.
Wallis de Vries: 'Het moet een feest worden om hier binnen te gaan
lezing gewerkt."
Daarna was het de beurt aan
Komrij, die het podium beklom
en zenuwachtig door zijn bun
del begon te bladeren. Hij wilde
het kort houden. „Laat ik uit
baldadigheid eens een smerig
gedicht voorlezen", zei hij.
Waarop meteen de waarschu
wing kwam dat we niet moes
ten denken dat het hele boek
daarmee vol zou staan. Er volg
de een gedicht in vrijwel onbe-
Middelnederlands
de zinsneden 'winden
laten' en 'onder de rokken grij
pen'doorklonken.
Een gedicht van Anna Bijns,
volgens Komrij de grootste
dichteres aller tijden, moest het
publiek weer in serieuze' stem
ming brengen. Komrij ontdekte
zelf een tekortkoming van zijn
bundel: hij kon het rijmpje van
Bijns niet direct vinden. „Een
namenregister zou toch wel
-handig zijn", zei hij na enig ge
blader.
Na de voordracht signeerde
Komrij in het café van de socië-
Als volgend jaar het thea
terseizoen begint zullen de
schouwburgbezoekers een
zo goed als nieuwe Leidse
schouwburg binnenschui-
felen. De huidige stoffering
van de theaterzaal en an
dere publieksruimtes is
versleten en verschoten.
Maar er is een plan in de
maak om het interieur een
face-lift te geven zodat het
weer de allure en uitstra
ling krijgt die bij het thea
ter past. „Het moet weer
een feest worden om hier
binnen te gaan," zegt
schouwburgdirecteur Pim
Wallis de Vries.
leiden» jan rusdam
In de periode 1969-1976 heeft
de Leidse Schouwburg voor het
laatst een grondige opknap
beurt ondergaan. Het toneel
huis werd toen volledig ver
nieuwd en de zaal en voorgevel
fraai gerestaureerd. Niet voor
niets heeft de Leidse Schouw
burg zich de koosnaampjes
'bonbonnie're' en 'de mooiste
schouwburg van Nederland'
verworven. In een boekje dat in
1980 ter ere van het 275-jarig
bestaan van de schouwburg
werd uitgegeven zei de beroem
de actrice Josephine van Gaste
ren van Leiden dat het „e'én
van de goddelijkste gebouwtjes
van het land heeft en één van
die theaters waar het al bij voor
baat een feest is om naar toe te
gaan."
Maar zo mooi als het na de
restauratie van '76 was is het
niet meer. De tand des tijds
heeft, na een intensief gebruik
van 20 jaar, zijn sporen duide
lijk nagelaten. i.Er moet hoog
nodig wat gebeuren," oordeelt
Wallis de Vries. „Het toneelhuis
functioneert nog prima. Maar
het interieur is versleten en aan
een flinke onderhoudsbeurt toe.
Verven, behangen en stofferen,"
vat Wallis de Vries de operatie
kort samen. „Wat je thuis ook
eens in de zoveel jaar doet. Al
leen is het hier iets ingrijpen
der."
Rood pluche
„Een nieuwe stoffering voor
vloeren, wanden en stoelen is
het belangrijkste. Maar als de
stoelen er dan toch uit moeten
om opnieuw bekleed te worden
dan kunnen we ook nog wei
eens kijken of de zichtlijnen zijn
te verbeteren door een aantal
Mode van toen en
nu in Lakenhal
Zo mooi als na de restauratie van 1976 is de Leidse Schouwburg niet meer. De stoffering is versleten en verschoten.
stoelen net iets anders te zet
ten," aldus Wallis de Vries.
„Ook verbeteringen in de be
wegwijzering en ventilatie kun-
worden meegeno-
Een nieuw verfje is zeker niet
overbodig weet iedereen die
ook voor of na de voorstelling
z'n ogen de kost geeft. De Leid
se schouwburg ademt nu wel
heel erg de sfeer van de jaren
zeventig. „Alles moest toenter
tijd donker," weet Wallis de
Vries. „Inderdaad, de bruine
kroeg-sfeer. Tradities waren er
om doorbroken te worden, dus
stoelen met rood pluche, dat
kon echt niet."
„De zaal hoort absoluut rood
te zijn," vindt de schouwburg
directeur. „Rood-pluche stoelen
en rode vloerbedekking. Dat is
een wet, zoals het een wet is dat
de ANWB-borden blauw zijn.
Het zijn een paar van die din
gen waar je gewoon niet moet
aankomen. Een schouwburg
zaal hoort rood, licht en feeste
lijk te zijn."
Aan de verlichting schort ook
het één en ander. „De Leidse
Schouwburg is eigenlijk veel
mooier dan de meeste mensen
denken. Alleen zien we het niet
omdat het altijd zo donker is.
Laatst liep ik met de architect
de zaal binnen toen er tv-opna-
men werden gemaakt. Op dat
moment was de zaal goed ver
licht en zag je pas hoe fantas
tisch het plafond is. Het is net
als met een decor, als je er licht
op zet, dan wordt het pas een
sprookje."
Andere ogen
De architect die het karwei gaat
klaren is niet die van de vorige
renovatie, Onno Greiner, maar
de Amsterdammer Manfred
Kausen. Hij is onder meer be
kend van de restauratie van de
spiegelzaal in het Concertge
bouw. „Ik vond het nodig om
eens iemand met andere ogen
naar deze schouwburg te laten
kijken", verklaart Wallis de Vries
zijn keus.
De kosten van de opknap
beurt worden door de schouw
burgdirecteur geschat op z'n
acht ton. De helft van dat be
drag heeft hij de afgelopen tien
jaar gespaard uit het onder-
houdsfonds, de andere helft
de operatie hebben ge
geven kan de architect een defi
nitief plan maken. Volgend jaar
zomer moet de klus worden ge
klaard. „Misschien dat
of vier weken van het nieuwe
seizoen moeten afknabbelen,
maar zo rond 3 oktober kunnen
de deuren weer feestelijk wor-
40 miljo
te zeggen:
Vries.
mooiste. Maar als je
l Spiegelwanden
I Spiegels op maat
I Spiegels met lijst
l Glazen meubelen
I Vitrines
I Tafels volgens model
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
I Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 21 80 55
theater
Topmannequins showen maan
dagavond in Stedelijk museum
De Lakenhal kleding uit de col
lectie Meddens, de hoofdspon
sor van de expositie 'Leids
Goed. De textiel in een Holland
se stad' die tot 7 februari in De
Lakenhal te zien is. Behalve he
dendaagse mode tonen de
mannequins ook japonnen uit
de collectie antieke kleding van
Jacoba de Jonge. Toegangskaar
ten a 35 gulden zijn te koop in
De Lakenhal of bij de filialen
van Meddens. Aanvang van de
modeshow: 20.00 uur.
recensie wunand zeilstra
'Het huis van schone slaapsters' van David
Henry Hwang naar een novelle van
Kawabata Yasunari. Spel. Sylvia Poorta en
Luc Boyer. Regie' Tonny Vijzelman. Ge
zien: 18/11, LAKtheater Leiden.
In 'Het huis van schone slaap
sters' speelt de handeling zich
af in een geheimzinnig huis.
Oude heren mogen hier tegen
betaling de nacht doorbrengen
naast jonge, naakte meisjes. Al
thans, wanneer deze heren aan
de toelatingseisen van de eige
naresse voldoen. Als reden hier
voor geeft de oude dame aan
dat zij nu eenmaal voorzichtig
moet zijn voor haar meisjes.
Het stuk is een bewerking van
een novelle van Nobelprijswin
naar Kawabata Yasunari
(1899-1972). De auteur zelf
speelt een rol in het stuk. Kawa
bata bezoekt het geheimzinnige
huis om er in een verhaal over
te kunnen vertellen. Wanneer
hem de mogelijkheid geboden
wordt om ook zelf hier de nacht
door te brengen, gaat hij op het
voorstel in. Hij keert met regel
maat naar het huis terug.
Als zijn verhaal, naar we mo
gen aannemen, eenmaal is ge
schreven, verkiest Kawabata de
dood en wenst na het drinken
van gifthee in de armen van de
oude vrouw te sterven.
Ruim één uur lang ademt het
stuk een gespannen rust. Dat
wordt bereikt door de hoge ma
te van spelconcentratie die Syl
via Poorta en Luc Boyer conse
quent weten op te brengen.
Het stuk roept aanzienlijk
meer vragen op dan het zelf in
het verloop van de handeling
beantwoordt. Veel, te veel blijft
ongrijpbaar. Daarom is de pro
duktie ondanks het onmisken
baar sterke spel en de strakke,
lichtelijk mysterieuze vormge
ving toch enigszins teleurstel
lend.
Natuurlijk valt er allerhande
thematiek van stal te halen om
het stuk te duiden. Thema's als
vergankelijkheid, de eeuwige te
genstelling tussen jong en oud,
doodsverlangen en onderdrukte
erotiek zijn met enig gemak op
de voorstelling te projecteren.
Het levert alleen weinig bevre
digende resultaten op. Geheim
zinnigheid is en blijft hier een
onmiskenbaar gegeven. Tot op
zekere hoogte kan dat functio
neel bedoeld zijn. Maty het no
digt niet uit om op het puntje
van je stoel te gaan zitten.
aet uit hetzelfde fonds komen
aar door de gemeente worden
orgeschoten. Als B en W hun grote opera's hier niet kunnen
nieuw theater, terwijl je al die
stukken vlak bij, in Den Haag of
drie Amsterdam kunt zien, dat vind
ik overdreven. Eigenlijk zou ik
met geen theaterdirecteur in
het land willen ruilen. Je kunt in
het leven nu eenmaal niet alles
den geopend," aldus Wallis de hebben: de grootste èn de
Verlangt Wallis de Vries nooit schouwburg als de Leidse hebt
nieuwe Leidse dan verplicht het je wel om hem
Schouwburg? „Ik vind het wel- in al z'n glorie te laten z
De acteur Carol van Herwijnen
heeft de toneelcriticus Hein
Janssen in elkaar geslagen, om
dat hij zich keer op keer bele
digd voelde door diens sarcasti
sche stukjes in de Volkskrant.
Ergens heb ik wel respect voor
zo'n Carol van Herwijnen. Ge
weld omwille van de kunst is
een vorm van crime passionel
die weliswaar niet subtiel is,
maar toch altijd getuigt van be
vlogenheid. En ook heb ik res
pect voor zo'n Hein Janssen, die
zijn zinnen zo krachtig heeft
weten te formuleren, dat ze al
leen met vuistslagen te weerleg
gen waren.
Waar ik helemaal geen ach
ting voor heb, is dat Janssen na
het incident naar de politie is
gelopen. Wat is dat voor burger-
mans-vendetta? In plaats van
een potje te gaan staan klikken
bij de juf, had de belaagde criti
caster met een weerzinwekken
de grijns op zijn gezicht al zijn
uitgeslagen tanden in het van
woede verwrongen smoel van
de toneelspeler moeten spugen.
Hij had, terwijl de vuistslagen
zijn tronie teisterden, moeten
brullen dat Van Herwijnen een
flut-acteurtje is en blijft, al kan
hij nog zo goed boksen. En Van
Herwijnen had niet, zoals hij
daags na het voorval deed, bij
Maartje van Weegen op schoot
moeten gaan zitten en braafjes
verklaren dat hij niet wist wat in
hem gevaren was en dat hij ge
weld eigenlijk verafschuwt, nee,
hij had, beetgehouden door
twee gespierde smerissen, in de
camera moeten boeren dat hij
geen enkele wroeging had en
dat hij die vuile recensent had
toegesproken in de enige taal
die het miezerige mannetje kon
Dat was theater geweest.
Maar niets van dat alles gebeur
de. Er ontspon zich geen titani
sche strijd op leven en dood
met als inzet De Kunst, doch
slechts een petieterig relletje dat
door de civielrechter zal worden
beslecht.
Dat de stoppen bij sommige
kunstenaars, zoals van Herwij
nen, weieens doorslaan, ver
baast me niet. Het vergt niet
weinig van je incasseringsver
mogen om onbekommerd van
je af te laten glijden wat de
stuurlui-aan-wal zoal over je
hoofd uitstorten. En of de opi
nies nou gefundeerd zijn of
niet, subjectief of algemeen gel
dig, lasterlijk of opbouwend, de
kritiek komt altijd hard aan.
Maar je mag nooit uit je rol
vallen.
Iedere kunstenaar is een illu
sionist, die met beelden, woor
den, handelingen of klanken
oproept, wat op andere wijze
niet uitgedrukt kan worden.
Kunstenaars die, verbaal of fy
siek, in debat gaan met hun cri
tici, beëindigen de illusie waar
op hun macht gebaseerd dient
te zijn. Het is een slecht teken,
wanneer een kunstenaar meent,
dat hij zijn illusie alleen kan
handhaven'als hij uit zijn rol
valt om brutale critici de mond
Treurig genoeg is de waarheid
achter vrijwel al het hedendaag
se illusionisme, dat het alleen
kan bestaan bij de gratie van
een coöperatieve pers. De kun
stenaar van vandaag verwacht
van de pers dat die zich zonder
slag of stoot opwerpt als de cla
queur van zijn illusies. Hoe ar
moedig die illusies, als die zich
klaarblijkelijk niet kunnen be
wijzen zonder de onvoorwaar
delijke steun van het journaille!
Kunst is een machtsspel tus
sen artiesten en publiek, dat ko
ningen kroont en omhooggeval
len bedelaars ontmaskert. Zo
zijn de regels en daaraan veran
dert niemand iets: geen rechter,
geen politie-agent, geen
Maartje van Weegen, zelfs geen
ingezonden brief.
ONNO SCHILSTRA
Vivienne Westwood en Inez van Lamsweerde 1995
Vivienne Westwood is al twintig jaar toonaangevend in de internationale
modewereld. Haar extravagante ontwerpen vinden navolging bij zowel
de grote couturiers als in de hedendaagse confectie-industrie.
Ter afsluiting van de tentoonstellingen in het Stedelijk Museum De
Lakenhal en Stelling Gallery is er een speciale kalender verschenen.
De Nederlandse fotografe Inez van Lamsweerde heeft voor deze kalender
een model gefotografeerd in kleding uit de collectie „On Liberty" van
Vivienne Westwood. Van Lamsweerde's foto's verschenen o.a. in Vanity
Fair, Americain Vogue en Avenue.
I
Lezers van het Leidsch Dagblad krijgen tegen inlevering van deze I
j bon ƒ10,- korting op de verkoopprijs van ƒ29,95 en betalen
Deze bon kunt u inleveren bij het Stedelijk Museum De Lakenhal,
I Stelling Gallery of bij het Leidsch Dagblad
recensie susanne lammers
Voorstelling: Kaaljakkers door Het Station.
Regie Annemieke van Rijn. Spel: Ton Or
leans, Marnix Norder en Tim van der
Kroon. Gezien: 18/11, Theater Imperium,
Leiden. Nog te zien: 19/11, aldaar.
Het bed is waar het allemaal om
draait voor de armoeïge asocia-
len die uit de pen van Bunscho
ten en de gebr. Kruijver zijn ge
vloeid. Ze worden gespeeld
door Tim van der Kroon, Mar
nix Norder en Ton Orleans, alle
drie studenten van de Haagse
Acteur Studio. Ze bewonen een
lekke kamer in een afbraak-
voer- en soepblikken, papier
snippers en andere rotzooi
staan hun bedden. Eén bed
heeft een kuil, en daarover gaat
het toch zeker tien minuten. In
tegenstelling tot wat de voor
aankondigingen beweren, gaat
dit stuk niet over het zoeken
naar de zin van het bestaan,
maar over de interactie tussen
mensen die, al dan niet noodge
dwongen, te dicht op eikaars lip
zitten. De een tracht de aan
koop van een video-recorder
(het venster op de wereld) er
doorheen te krijgen. Met behulp
i psycho-intimidatie of des
advertentie voor een cursus 'to
neelspelen voor uitkeringsge
rechtigden', waarbij volgens
hem gebruik wordt gemaakt
van video-banden. De ander is
een bangerik, die elke verande
ring een kwade vindt en elke
verwijzing naar de buitenwereld
beangstigend. De meest norma
le wenst wel in bed, maar niet
in zijn eigen kuil te liggen en ci
teert gedurig uit Spreuken.
Het nadeel van wonen in een
krot is dat het vroeg of laat
wordt afgebroken, maar in dit
geval voorkomt de sloop dat het
gekrakeel rond de aankoop van
non video-recorder leid,
seninslag. De Haagse Acteur
Studio leert een mens parman
tig typetjes neerzetten. Het
schrijverscollectief heeft ver
moedelijk een schriftelijke cur
sus 'dramaturgie voor uitke
ringsgerechtigden' gevolgd.
Soms net op tijd, maar vaak net
te laat wordt er weer een nieuw
dramatisch lijntje uitgezet in dit
schematische stuk. Het geheel
mist vaart en smaakt door de in
de warme huiskamer verzon-
t her-