Farao droeg simpel gesneden jurk
Carvajal kijken
terug
Portretten
Cultuur Kunst
Tingieten en glazen lampen
Leidse amateurkunstbeurs
PEN-prijs Roth en Grass
Bruisend Coll'Arte
VRIJDAG 11 NOVEMBER 1994
Een echte tingieter die laat zien
hoe hij met authentieke mallen
uit Duitsland ouderwetse wijn
kannetjes maakt. Dit is nog
maar één van de bezienswaar
digheden die op de amateur-
kunstmanifestatie 'Artistieke
Handen' te zien valt. De beurs
wordt op 20 november in de
Pieterskerk in Leiden gehouden.
Wie denkt dat amateurkunst
'frutselwerk van de zolder' is, zit
er behoorlijk naast. Honderden
Nederlanders zijn op hoog ni
veau bezig kunst te creëren. De
beurs, die twee keer per jaar
plaatsvindt, laat veel welbeken
de kunstzinnige hobby's zien,
zoals kantklossen, houtsnijwerk
en schilderen. Maar ook minder
bekende bezigheden komen
aan de orde: origami, keramiek
en droogbloemen, de nieuwste»
trend.
Naast de tingieter zijn er ook
andere bijzondere deelnemers.
Zo is er iemand die met kleine
stukjes glas lampen maakt, de
zogenaamde 'Tiffany-lampen'.
Een houtdraaier verzorgt voor
zijn collega kunstenaar de voë-
Het is mogelijk om op de
beurs werk van amateurs te ko
pen. Voor de kunstenaars is dat
niet een kans om grote winst te
maken, maar meer om finan
ciële middelen te vergaren
waarmee ze hun hobby kunnen
voortzetten. Bezoekers kunnen
ervan op aan dat er op de beurs
geen handelaren rondlopen die
hun waar opdringerig proberen
te verkopen. Ook de kunste
naars mogen geen seriewerk
verkopen. „Geen enkele deelne
mer mag bij de Kamer van
Koophandel ingeschreven
staan. Daar controleren we re
gelmatig op", zegt organisator
D. Speelberg. Een beurs zuiver
voor amateur-kunstenaars dus
en voor liefhebbers van dit soort
kunstzinnige hobby's.
'Artistieke Handen' op zon
dag 20 november in de Pieters
kerk, Kloksteeg 16 in Leiden.
De openingstijden zijn van
11.00 tot 17.30 uur. De toe
gangsprijs bedraagt zes gul
den. Kinderen tot en met 15
jaar mogen, onder begeleiding,
gratis naar binnen. Voor 65+-
s kost een kaartje vier gul-
Concert Jeugdkamerorkest Leiden
Rijksmuseum van Oudheden geeft historische modeshow van Egyptische kleding
De Amerikaanse schrijver
Philip Roth en zijn Duitse col
lega Günter Grass zijn giste
ren de eerste schrijvers ge
worden die de Tsjechische
Karei Capek-prijs voor litera
tuur in ontvangst mochten
Tijdens het 61ste wereld
congres van de schrijvers
bond PEN International in
Praag overhandigde president
Vaclav Havel de prijs, een
bronzen boek met een afbeel
ding van de Tsjechische
schrijver Karei Capek en de
som van 300.000 Tsjechische
kronen (zo'n 18.000 gulden).
Roth kon wegens gezond
heidsproblemen niet bij de
zijn en liet zich representeren
door de Congolees Emmanu
el Dongala of Congo.
Capek was een prominente
schrijver die in 1939 overleed
en bekend werd met vooral
zijn satirisch werk waarin hij
de technologische ontwikke
lingen op de hak neemt. Zijn
bekendste boek is 'The War
Willi the Newts'.
De prijs, eigenlijk bedoeld
voor Tsjechische schrijvers,
ging naar Roth en Grass we
gens hun steun in hel verle
den aan Tsjechische schrij
vers die onder het communis
tische régime vervolgd wer
den.
Slagroomklopper maakt de dienst uit
De slagroomklopper maakte de
dienst uit. Energiek, bruisend,
luchtig en bovendien samen
hangend is de programmering
en de uitvoering van het rla-
jaarsconcert van Coll'Arte Musi-
ca. Het was mooie en fonkelen
de muziek gisteravond. Twintig-
ste-eeuws en geestig.
Men opende in bescheiden
bezetting met 'La Revue de cui
sine' van Martinu, speelse en af
wisselende balletmuziek over
'De beproevingen van de heilige
kookpan'. Dwaze en gekke mu
ziek over het huwelijk tussen
pan en deksel dat in de soep
dreigt te lopen door een plotse
passie van de pan voor een slag
roomklopper die, toegegeven,
dan ook beschikt over een
broeierige, slangenbezwerende
tango om de pan te verleiden.
Ritmisch, jazzy, heel erg roaring
twenties, maar het eindigt met
een bruidsmars-evOcatie. Het
komt dus allemaal nog goed.
De 'Kinderrijmpjes' van Janct-
cek hebben ook een hoog non-
.-gehalte. Uiterst expressie
moordend tempo. Voor het ka
merkoor Collegium Musicum is
er niet veel gelegenheid tot
'mooi' zingen, een enkel liedje
daar gelaten. Eerder schitteren
hier de klarinetten. Tjy-ying Liu
en Paul Rampaarl spelen met
vaart, krachI, en beschikken
over een prachtige toon en een
perfecte articulatie.
Stravinsky's 'Danses eoncer-
tanles' wekt de indruk van een
staalkaart: van smeltende violen
naar brass, van klassicistisch
naar ballroom. Soms heeft dit
stuk zelfs iets vulgairs. Maar
hierdoor is men blijkbaar wel in
de stemming gekomen voor
Bartók. Hij vraagt in 'Drie
dorpsscènes' om een stangend
orkestje. Uitermate levenslustig
klinkt zijn 'barbaarse' muziek,
die sterk contrasteert met het
'pure' Slavische vrouwenkoor.
De vrouwenstemmen van CM's
kamerkoor worden hier bijge
staan door een viertal solisten.
In het 'wiegelied', een intiem
duet van Claudia en Rosanne de
Clercq, tomen de stemmen het
orkest even in. Dit leidt tot een
prachtige, onderhuidse treurnis,
niet in de laatste plaats door de
geweldige stem van Claudia de
Clercq. Maar ook in de uitbun
dige 'jongensdans' weet zij de
aandacht naar zich toe te trek
ken. En dat terwijl de overige
leiden Het Jeugdkamerorkest Leiden, o.l.v. dirigent Henk Briër,
geeft aanstaande zondag een uitvoering in de Lokhorstkerk. Me
dewerking aan het concert verlenen hel vocaal ensemble Voces
Lugdunenses en het blazersensemble Marsyas. De uitvoerenden
brengen onder meer het werk voor koor en orkest 'Hymnus de
Venerabili' van Haydn, dat nog niet zo lang geleden werd ont
dekt, ten gehore. Verder staan werken van Mozart, Schubert,
Martin, Hindemith, Andriessen en Bartok op het programma.
Het concert begint om 14.30 uur, de kaartverkoop om 14.00 uur
aan de kerk.
Bijzondere Chinese muziek
leiden Het ensemble You Fang brengt vanavond traditionele
muziek van de Miao uit China ten gehore in de X. Zang neemt in
de cultuur van de Miao een belangrijke plaats in naast mondor
gels, ronde luiten, dwarsfluiten en boombladen. Het optreden
aan de Haarlemmerstraat 52 begint om negen uur.
Arnie (GTST) maakt theaterdebuut
Amsterdam Reinout Oerlemans, Arnie uit de televisie soap Goe
de Tijden Slechte Tijden, maakt het komende seizoen zijn thea
terdebuut. Oerlemans krijgt de rol van Prins Charming in de
musical Zzinderella van Jos Brink, Frank Sanders en Henk Bok-
kinga. De première van de musical is voorzien op 19 oktober in
de Stadsschouwburg in Haarlem. Met de sprookjesproduktie
wordt het 25-jarig jubileum van het theaterbedrijf Tekstpie
rement gevierd. Het verhaal is een modern plot waarin het oude
sprookje van Assepoester is verweven.
Bias als stripverhaal
Amsterdam In het Allard Pierson Museum, het Archeologisch
Museum van de Universiteit in Amsterdam is tot en met 8 janu
ari een tentoonstelling over de Ilias van de Griekse dichter
Homerus te zien. Het museum speelt hiermee in op de theater
voorstelling Ilias die tot en met 26 november in het theater TTA
(Transformatorhuis Toneelgroep Amsterdam) op het terrein van
de Westergasfabriek wordt opgevoerd. Het Griekse epos over de
Trojaanse oorlog wordt verteld aan de hand van een stripverhaal
van foto's van Griekse vazen waarop belangrijke episoden zijn
afgebeeld.
Hoogste punt theater Delft
delft» Ter gelegenheid van het bereiken van het hoogste pünt
van het nieuwe theater in Delft wordt morgen en overmorgen
een cultureel weekeinde gehouden. Op het programma staan
zaterdag onder meer rondleidingen op de bouwplaats van het
theater, familievoorstelling Megaster door jeugdtheatergezel
schap de Poppenkeet en een avondvoorstelling met Gerda Ha
vertong. Zondag leest Ton Lutz in de literaire salon voor uit de
Odyssee van Homerus. De voorstellingen zijn in een grote tent
tegenover de plaats waar het theater verrijst.
Met K&O naar Die Zauberflöte
leiden Voor de opera 'Die Zauberflöte' die de Kameropera War
schau volgende week zaterdag in het Nederlands Congresge
bouw opvoert, zijn bij het Uit-bureau van K&0 Leiden kaarten
te koop. Het gezelschap heeft overigens alle twintig opera's van
Mozart op het repertoire. De kaarten zijn te bestellen op het bu
reau aan de Oude Vest 45, dagelijks van negen tot vijf en zater
dags van negen tot twaalf uur, tel. 071-141141.
'Die Zauberflöte' door de Kameropera Warschau.
FOTO MAREK KALINOWSKI
Witte gewaden met weelderig borduursel, strikken en
kwikken. Zo ongeveer moeten de Egyptenaren erbij heb
ben gelopen duizenden jaren geleden. De tentoonstelling
'De kleren van de farao' in het Rijksmuseum van Oudhe
den (RMO) in Leiden toont een heel ander beeld. De
Egyptenaren kleedden zich juist heel eenvoudig. Een tu
niek van simpele snit was de dagelijkse dracht. Wel wis
ten ze die heel geraffineerd te plooien. De tentoonstelling
is vanaf morgen te zien bij RMO.
Die misvatting over de manier
van kleden is niet zo opmerke
lijk. Het dodenmasker en de sie
raden die in de grafkamer van
Toetanchamon werden gevon
den, waren rijkelijk versierd.
Het kon niet anders of de in
houd van de klerenkast van de
farao was al even opmerkelijk.
Hollywood-verfilmingen van
het leven van Cleopatra deden
daar nog eens een schepje bo
venop. RMO laat zien dat deze
voor-christelijke vamp in een
recht-toe-recht-aan jurk rond
liep. Het museum heeft daar
mee meteen de eerste 'mode
show' van Egyptische kleding
stukken in 2500 jaar.
Samensteller van de expositie
is dr. Gillian Vogelsang. Ze is di
recteur van het Textile Research
Centre, een bureau dat deel uit
maakt van de Leidse Universi-
teit. Vogelsang is de eerste tex-
tielonderzoeker die de grafka
mer van Toetanchamon binnen
mocht. De komende vijftien jaar
neemt ze alle 450 kledingstuk
ken van de farao onder de loep.
Althans, dat wat er nog van over
is. Foto's op de expositie laten
stukjes van Toetanchamons kle
ding zien. De lapjes ogen zo
broos dat het bijna een wonder
dat ze de fotografiesessie heb
ben overleefd. Aan de hand van
die rafelige stukjes is de kleding
voor de expositie nagemaakt.
Egyptenaren hadden stan
daard twee dingen in de kast
hangen: een lendedoek en een
tuniek. Het laatste kledingstuk
is een dubbelgevouwen recht
hoekige lap. Op uitsparingen
voor de armen na zijn de zij
kanten dichtgenaaid. De lende
doek is een driehoek van stof.
Deze 'luier' werd met touwtjes
vastgemaakt. De vraag waarom
Toetanchamon wel 145 van de
ze onderbroeken meekreeg op
zijn reis naar het dodenrijk is
nog niet beantwoord.
De kleren zijn gemaakt van
linnen. Een materiaal dat toen
zo kostbaar was dat arbeiders
geen loon kregen maar een lap
van deze stof. Rijke Egyptena
ren gaven een rol weg als rela
tiegeschenk. De stof werd zelfs
zo belangrijk geacht dat de do
den vlaszaden meekregen in
hun graf. Van de kleding van de
'gewone' Egyptenaar is nauwe
lijks iets terug gevonden. Zij
kregen geen eigen grafkamer.
Naar alle waarschijnlijkheid was
zijn garderobe niet groot juist
omdat linnen zo kostbaar was.
Wat de arbeider aan kleding
had, werd eindeloos hersteld.
Op de tentoonstelling is daar
een voorbeeld van te zien. Re
liëfs uit de collectie van RMO la
ten zien wat het werkvolk droeg.
Dat was soms een tuniek maar
meestal een schort want dat gaf
meer bewegingsvrijheid.
Op de reliëfs is de meeste kle
ding wit. Een garderobe in die
kleur gold als statussymbool
voor de rijken. Hun linnen werd
daarom in de zon gebleekt.
Mannen deden de was in die
tijd. De kleding werd vervolgens
met ronde stenen of een leren
kussentje 'gestreken'. Ook wel
werd de stof geplooid tussen
houten platen waarin ribbels
zijn uitgehakt.
Naden en knopen werden
nauwelijks gebruikt. Wel wisten
de rijke Egyptenaren hun rechte
jurken ingenieus te plooien. Sie
raden en gordels waren andere
manieren om de tunieken op te
fleuren. Een pronkstuk op de
expositie is een heel gaaf geble
ven ceintuur van Ramses III
(1194-1163 voor Chr.). Het is
een reep stof van vijf meter
lang. De breedte varieert van
vijf tot dertien centimeter. De
kleurrijke motieven zijn ingewe
ven maar hoe de Egyptenaren
dat voor elkaar kregen, is voor
alsnog een raadsel.
Wie mooi wil zijn, moet lijden. Dat was ook in het oude Egypte al be
kend. Zitten in deze kralenjurk voor rijke dames was er niet bij. Op de
expositie is ook een frivoler exemplaar te zien: een minijurkje van een
danseres dat alleen uit kralen bestaat. foto pr/rmo
13 maart 1995 te bezichtigen
in het Rijksmuseum van Oud
heden, Rapenburg 28. Rij het
museum Zijn combi-kaarten te
koop waarmee ook 'Leids
goed', de grote textieltcntoon-
stelling in de I.akenhu! te be
zoeken is. De catalogus bij de
expositie is geschreven door
Vogelsang en kost 36 gulden.
Ze is mede-samensteller van
de wetenschappelijke uitgave
'Pharaonic and early medieval
textiles' die 90 gulden kost.
Vanaf 7 december kan de be
zoeker ook Egyptische kleding
aantrekken in een speciale
paskamer die elke woensdag
middag vanaf 13.30 uur is ge
opend.
Zone is een galerie voor toege
paste kunst, waar behalve
designmeubels, sieraden en ob
jecten ook twee-dimensionaal
werk geëxposeerd wordt, zoals
nu voor de tweede keer olieverf
schilderijen van Nicole Carvajal.
Carvajal (1948) werd geboren in
Santiago, Chili en kreeg haar
opleiding aan de Chileense
kunstacademie en in Amster
dam aan de'Gerrit Rietveld Aca
demie.
„Erotiek en de relatie tot
vrouwelijkheid speelt in al mijn
werk een belangrijke rol", aldus
Carvajal. „In m'n nieuwe werk
heb ik het toegespitst op hoe
mannelijke beeldmakers, men
sen die onze blik en gedachten
gevormd hebben, het vrouwelij
ke weergaven."
In de serie 'Herkenbare man
nen en andere projecties' staat
het kijken en bekeken worden
tussen mannen en vrouwen,
kunstenaars en model, Carvajal
zelf en mannen centraal. Een
prominent in de ruimte han
gend schilderij toont vier statige
mannen. Van links naar rechts
zijn de filosoof en schrijver Jean
Paul Sartre, een Japanse acteur,
de politicus Le Bertin (naar een
schilderij van Ingres) en de
Moskouse kunstenaar Vladimir
Tatlin afgebeeld. Hun trotse
koppen zijn hoog in het beeld
vlak geplaatst. De mannen stra
len macht uit, maar Carvajal
laat hun heerschappij wortelen
in vrouwelijkheid: in het beeld
zijn ze met strengen verbonden
aan twee vrouwenbustes.
Voor wie wil, zijn ook in de
andere portretten van Carvajal
diverse historische kunstenaars
te herkennen. 'Otto met model',
bijvoorbeeld, toont de karakte
ristieke tronie van Otto Dix.
Francis Bacon blikt fris naar de
kijker, terwijl zijn model met
agressief opgeheven vork naast
hem zit en er plasjes bloed op
de grond verschijnen. Max
Beekman poseert als benepen
voyeur, met rood doorlopen
ogen glurend naar een minnend
damesstel ('Gepassioneerde
Tatlin (zie foto)» komt er heel
wat beter vanaf. „Het is zo'n
mooie man", verklaart ze, „daar
kijken mensen graag naar."
Een enkel werk is van een
meer persoonlijke, zachtere
toon (de andere projecties).
„Het schilderij 'Verleden' is me
zeer dierbaar", vertelt Carvajal,
„het gaat eigenlijk over mijn
eerste geliefde in Chili. Op een
dag was hij verdwenen. Veel la
ter vernam ik van zijn familie
portret geschilderd. Vervolgens
heb ik de herinnering aan hem
overgeschilderd met een voile
van bloemen. Zo heb ik hem
alsnog zijn erebegrafenis gege
ven." Van zijn portret is nu
niets meer te zien. Naast het
verhullende tere gordijn met
bloemen is nog net een lege
stoel zichtbaar. Op de voor
grond staat een jonge vrouw op
hoge sterke benen. Ze draagt
een transparante rok en haar
De Rus Vla-
goed vanaf
middel liggen stenen en een
kleine gebeeldhouwde buste,
symbolen voordood en eeuwig
heid. Ik vraag of dit schilderij
een bewuste pendant is van een
kleiner werk dat 'Heden' heet.
Het schilderijtje toont twee keer
het portret van één man. De
verdubbeling geeft hem een en
gelachtige verschijning, zie je
geest of mens? Hij heeft een
bleke gepijnigde uitdrukking op
zijn gelaat. Ze glimlacht om m'n
Kralen sierden eveneens de
rijkemanskleding op. Van Toe
tanchamon is een tuniek te zien
met turkooise kralen in een
ruitmotief. De achterkant van
de jurk is niet versierd. De kra
len war^n te kwetsbaar en het
zit niet gemakkelijk als die din
gen in billen en benen prikken.
Voor dames gold die overwe
ging kennelijk niet. Op de expo
sitie is een witte jurk te zien met
daarover heen een soort visnet
van kralen. Daarnaast staat een
frivoler exemplaar voor danse
ressen. Het is een doorkijkjurk
alleen gemaakt van kralen -die
net aan de billen bedekken.
'De kleren van de farao' is tot
Een linnen mummiedoek met daarop het kleurrijke portret van de over
ledene: een meisje van 16 jaar. De lijkwade dateert uit 190 na Christus
en is een Thebe gevonden.
