PTT Post: geliefd bij beleggers,
nu nog de doorsnee-burgers
Farmaceutische industrie steeds agressiever
Van Thijn breekt
met onthullingen
zijn zwijgplicht
Feiten &Meningen
'Judenpass'
initiatief van
Zwitserland
DONDERDAG 10 NOVEMBER 1994
NIEUWSANALYSE
lid van Thijn heeft zich met de publikatie
van dagboekaantekeningen uit zijn periode
als minister van binnenlandse zaken bloot
gesteld aan een mogelijke strafvervolging.
De geheimhoudingsplicht die geldt voor
het beraad binnen de ministerraad blijft
van toepassing op oud-ministers. Het ver
bod om uit het kabinetsberaad te klappen,
staat in het Reglement van Orde van de Mi
nisterraad. Artikel 26 van het Reglement be
paalt: „Ten aanzien van hetgeen ter verga
dering besproken wordt of geschiedt, be
slaat een geheimhoudingsplicht". In het
door prof. A.M. Donner bewerkte Hand
boek van het Nederlandse staatsrecht wordt
hierbij aangetekend dat de geheimhou
dingsplicht 'uiteraard' voortduurt na het
heengaan als minister.
Alleen als de minister-president namens
het kabinet ontheffing verleent, beslaat de
geheimhoudingsplicht niet. Vanzelfspre
kend is ook de grondwettelijke verplichting
om inlichtingen aan het parlement te ver
strekken soms reden mededelingen over
het besprokene in de ministerraad te doen.
In zijn zojuist verschenen boek 'Retour
Den Haag'citeert Van Thijn onder meer op
merkingen die in het vertrouwelijke kabi
netsberaad van 27 mei zijn gemaakt tijdens-
de discussie over zijn aftreden als minister.
In theorie heeft de oud-bewindsman zich
hiermee schuldig
gemaakt aan ge
heimschending, een
misdrijf. Het Wet
boek van Strafrecht
stelt daar maximaal
een jaar gevange
nisstraf of een geld
boete van 25.000
gulden op. Het
strafbare feit houdt
in dat iemand een
geheim schendt dat
hij verplicht is te
bewaren 'uit hoofde
van ambt, beroep of
wettelijk voorschrift
dan wel van vroeger
ambt of beroep'.
Van Thijn zou dus
vervolgd kunnen
worden op grond van dit artikel. Juist het
feit dat nadrukkelijk over een 'vroeger
ambt' wordt gesproken, maakt hem kwets
baar. De Rijksvoorlichtingsdienst liet giste
ren in NRC Handelsblad weten dat de ge
heimhoudingsplicht uit het Reglement van
Orde voor de Ministerraad niet geldt voor
oud-ministers. Volgens het Wetboek van
Strafrecht blijft deze plicht echter bestaan
ook nadat iemand een ambt heeft verlaten.
Het is overigens bijzonder onwaarschijn
lijk dat het daadwerkelijk tot een strafver
volging van de loslippige oud-minister zal
komen. De beslissing daarover wordt geno
men door het Openbaar Ministerie. Voor
Justitie is er geen reden zwaar aan de zaak
te tillen. Van Thijn heeft namelijk geen
staatsbelangen geschonden of ambtsplich
ten verzuimd. Hij heeft alleen zijn politieke
gram willen halen. Een strafvervolging zou
dan ook neerkomen op een politieke
wraakoefening waar niemand op zit te
wachten.
Thijn verdedigt zich met een ver-
aar zijn vorige boek uit 1977 (Dag-
i een onderhandelaar) waarin hij
trouwelijke gesprekken weergaf,
'ergeet hij echter te vermelden dat
i geen minister was, maar als PvdA-
fractievoorzitter aan de formatiebesprekin
gen deelnam. Voor kabinetsformaties be
slaat geen reglement, dus ook geen ge-
heimhoudinsgplicht.
Schending van de geheimhoudingsplicht
door de oud-minister van binnenlandse za
ken is dan ook moeilijk goed te praten. Een
rechtvaardiging voor een dergelijke handel
wijze is er alleen als ierpand een geheim
schendt om wanbeheer of machtsmisbruik
en dergelijke aan de kaak te stellen. Bijvoor
beeld door in gewetensnood de pers in te
lichten.
GUSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
Ed var
Daarbij
bijt
PTT Post is een van de
meest efficiënte en
winstgevende postbe
drijven ter wereld. Bij-
de beleggers kan 'Tan
te Pos' via KPN in
middels aan de Effec
tenbeurs genoteerd
dan ook bijna geen
kwaad doen. Maar bij
de doorsnee-burger
staat het postbedrijf er
vaak minder fraai op.
„Er gaapt soms een
gat tussen wat we
doen en wat burgers
dénken dat we doen.
Daar willen we aan
gaan werken", zegt
PTT Post-baas A. J-
Scheepbouwer.
Elke maand Iaat PTT Post 15.000 'proefbrie-
ven' in het rond sturen, om te kijken hoe
het staat met de bezorging. „Het percenta
ge van op het juiste adres bezorgde brieven
is 99,8 procent. Maar uit onderzoek blijkt
dat slechts 72 procent van de burgers denkt
dat de brieven goed worden bezorgd. Dat is
een gat van bijna 30 procent. Hoe kan dat?
Blijkbaar blijft het heel lang hangen als men
een verkeerd bezorgde brief krijgt. Maar
goed, ik zou het ook niet leuk vinden als
mijn bankafschrift bij de buurman ligt."
Dit imagoprobleem ten spijt, schrijven met
PTF Post slechts twee andere postbedrijven
in Europa zwarte cijfers. De fraaie positie
heefrhet bedrijf vooral bereikt door steeds
efficiënter te werken méér doen met
minder mensen. Daarom heeft PTT Post de
beleggers deze zomer bij de beursgang van
Koninklijke PTT Nederland ook zo aange
naam verrast.
Het bedrijf moet ook wel. De traditioneel
belangrijkste activiteit, de brieven, loopt in
de toekomst immers alleen maar terug door
de opmars van de fax en de computer.
Daarnaast komt er jaarlijks ook nog eens
een middelgrote stad (zo'n 80.000) aan
adressen bij. Daarom wordt er scherp op de
kosten gelet. Door vooral het automatiseren
van de postverwerking verdwijnt er bij FIT
Post tussen 1990 en 2000 werk voor zo'n
10.000 medewerkers. Bij PTT Post werken
op dit moment 56.000 mensen.
Een mogelijkheid ook aan de distributie
kant kosten te besparen, is de wijkbestel-
ling. Het gaat daarbij om parttimers die in
een speciale wijk bijvoorbeeld een aantal
hoogbouwflats verantwoordelijk zijn
voor de postbestelling. PTF Post denkt zo
naast kostenbesparing ook kwaliteitsverbe
tering te bereiken. De wijkbesteller kan bij
voorbeeld als de klant dat wil de post
's avonds in plaats van 's morgens brengen.
Maar het overleg daarover met de onderne-
Bij de beleggers kan Tante Pos' via KPN inmiddels aan de Effectenbeurs genoteerd bijna geen kwaad doen.
Directeur PTT Post Scheepbouwer: „II
bankafschrift bij de buurman ligt.
mingsraad gaat nog niet echt gemakkelijk.
Ook zou PTT Post best met verschillende
tarieven willen werken, waardoor het sturen
van een brief vanuit Den Haag naar Gronin
gen duurder wordt dan naar bijvoorbeeld
Zoetermeer. Bedrijfseconomisch volstrekt
logisch, maar in ons land en Europa politiek
niet haalbaar. PTT Post moet in ons land
overal dezelfde service tegen hetzelfde tarief
leveren.
De komende jaren blijft de nadruk liggen
op efficiënter werken. Maar gaat dat niet
ten koste van de dienstverlening aan de
burger? De laatste lichting van de streekpost
werd immers opgeheven, het bewaren van
de post in de vakantie werd fors duurder en
de buitenlandse post ging een dubbeltje
meer kosten.
Scheepbouwer is het absoluut oneens met
de suggestie dat PTT Post sommige burgers
in de kou laat staan in het streven de kosten
omlaag te krijgen. „Die kostenbesparingen
zijn juist bedoeld om de post betaalbaar te
houden. Neem die laatste lichting van de
streekpost. Er zaten per bus negen brieven
in. Dan concluderen wij dat deze service
blijkbaar geen affiniteit heeft bij de mensen.
Wat we wèl doen, is steeds kijken naar de
kosten. Hoe kunnen we hetzelfde met min
der doen? En als de beoogde kostenverla
ging gehaald is, dan kijken we wéér naar de
kosten."
Burgers die in het bezit zijn van een fax,
kunnen hun boodschap overigens ook na
de laatste lichting nog de volgende morgen
ter plekke hebben. Dat gaat via 'fax-tele-
post', een nieuwe service van PIT Post. De
klant belt voor tien uur 's avonds een PTT
Post-computer, die een voorblad naar de
fax van de klant zendt. De klant faxt hem
ingevuld samen met zijn bericht terug, de
fax wordt automatisch in een envelop ge
daan en alsnog de volgende morgen be
zorgd. Het is een mooi voorbeeld van hoe
PTT Post de toekomst tegemoet gaat. Van
een potentiële bedreiging (de fax) wordt
handig gebruik gemaakt.
Dit soort activiteiten moet de komende tijd
het gestaag teruglopend aantal brieven op
vangen, zodat de resultaten van PTT Post
op peil blijven. Dat is het bedrijf immers
verplicht aan de beleggers, nu KPN beurs
genoteerd is. Legt die beursgang extra druk
op de schouders van Scheepbouwer?
„Nee", antwoordt de PTT Post-baas. „Niet
zolang we de beloften waarmaken die we
voorafgaand aan de beursgang hebben ge
daan. We hebben gezegd voor een aantal
jaren gestage groei te halen. Venvachten we
dat dat lukt? Ja."
DEN HAAG WILCO DEKKER
Op aandrang van het 'neutrale' Zwitser
land, dat na de 'Anschluss' van Oostenrijk
bij nazi-Duitsland in 1938 een invasie van
Joodse vluchtelingen vreesde, werden de
paspoorten van joodse burgers in het Der
de Rijk voorzien van een twee centimeter
grote letter J voor Jude'. Het droeve resul-
taat was dat in de daaropvolgende jaren
tienduizenden Duitse joden de toegang tot
Zwitserland werd geweigerd, of erger nog,
door Zwitserse grenswachten aan de Ge
stapo werden overgedragen.
Deze Zwitserse bijdrage aan Hitiers 'Eind
oplossing van hel joodse Vraagstuk' belast i
dit Alpenland sindsdien met een gigantisch I
gewetensprobleem, dat op gezette tijden
breed wordt uitgemeten op TV en in de
pers.
De publicatie van officiële documenten uit
het jaar 1938 heeft deze week opnieuw zout
in de wonden gewreven. Hieruit blijkt dat
op 29 september 1938, luttele weken voor
de beruchte Kristallnacht, Bern een geheim
protocol met het Derde Rijk tekende voor i
het invoeren van de zogenoemde Juden
pass.
Het was een initiatief van de Zwitserse poli
tiechef Heinrich Rothmund, die eerst voor
alle naar Zwitserland reizende Duitsers de
visumplicht wilde invoeren, zoals voor an
dere buitenlanders. Maar de destijds op
permachtige Noorderbuur wilde hier niets
van weten en zo kwam Rothmund op het j
idee van het speciale 'J'-stempel, zodat de
Zwitserse douaniers het Arische koren van
het joodse kaf konden scheiden.
Rothmundt, zo blijkt nu uit een intern me
mo uit die dagen, was niet gelukkig met
wat hij zelf een 'antisemitische maatregel'
noemde. Maar hij vreesde een 'verjoodsing'
van Zwitserland, omdat Hitier aanvankelijk
de oplossing van de 'Judenfrage'zag in
massale deportatie naar buurlanden zoals
Zwitserland of een nieuw joods 'thuisland'
op Madagascar of elders in Afrika. Pas in
1942 werd op voorstel van Heinrich Himm-
ler besloten de vernietiging van alle joden
in 'Groot-Europa' zelf ter hand te nemen.
De historicus Jean-Claude Favez van de
Universiteit van Genève stelt onverbloemd,
dat Zwitserland met Rothmunds initiatief j
'een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan
de Flolocaust'. Dat enkele duizenden joden
toch een toevlucht in Zwitserland vonden,
doet daar niets aan af, temeer omdat Zwit:
serse banken met graagte miljoenen aan
joodse deposito's accepteerden op geheime
rekeningen.
Dat duizenden omgekomen Duitse en Oos
tenrijkse joden deze vermogens nooit kon-
den terugeisen, heeft het Zwitserse finan
ciële establishment geen windeieren ge- I
legd. Om maar niet te spreken van het
goud van de Nederlandsche Bank, dat voor j
de Duitse invasie ook spoorloos richting
Zürich verdween.
Al met al hebben de Zwitsers een zware
morele prijs betaald voor hun neutraliteit
in de Tweede Wereldoorlog, die ze overi- I
gens bereid waren te vuur en te zwaard te
verdedigen. Flet vooruitzicht van een guer
rillaoorlog in de Alpen tegen honderddui
zenden Zwitserse militiesoldaten deed het
Duitse Oberkommando ten slotte besluiten
af te zien van de geplande 'Operation Tan-
nenbaum
Zwitserland ontsprong dus de dans en ver-
kocht zonder aanziens des persoons zijn
Oerlikon-luchtdoelgeschut aan de gealli
eerden zowel als de Duitsers. Die waren
nogal onder de indruk van dit lichte vier-
loops-snelvuurkanon gekomen, nadat tien
tallen Luftwaffe-toestellen in de meidagen
aan dit ook door Nederland aangeschafte
kwaliteitsprodukt ten offer vielen. Zaken
zijn misschien zaken, maar die 'J' in dat
Duitse paspoort is een schandvlek die nooit
kan worden uitgewist.
BERN BOB KROON
CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
Een wondermiddel tegen multiple sclerose, dè oplos
sing voor reuma, hèt antwoord op cholesterol. De far
maceutische industrie en de medische wetenschap
lijken een heus najaarsoffensief te hebben ingezet. De
nietsvermoedende burger wordt overspoeld met be
richten over 'nieuwe' medicijnen. Hoop doet leven,
maar zonder patent.
De farmaceutische industrie probeert met steeds agres
sievere campagnes het publick voor zich te winnen en
zo nieuwe geneesmiddelen geregistreerd te krijgen. Art
sen. apothekers en patiëntenorganisaties zijn veront-
ikkeling, maar staan vooralsnog
rust
machteloo:
Op het mot
worden ge
dat nieuwe medicijnen onder de loep
i door het College ter beoordeling van
Geneesmiddelen, breekt de publiciteitscampagne
meestal los. De nieuwe wondermiddelen tegen van al
les en nog wat worden dan aan de man gebracht via
spectaculaire persberichten en gekochte zendtijd in po
pulaire IV-programma's. Het publiek wordt zo klaarge
stoomd voor een nieuw produkt dat in de spreekkamer
van de arts of bij de apotheek nog helemaal niet ver
krijgbaar is.
„Veel mensen blijven na alle publiciteit verward achter
met een hoop frustraties. Ze hebben hun ziel en zalig
heid aan zo'n produkt opgehangen. Door programma's
waarin fabrikanten zelfs met gekochte zendtijd hun
produkten aanprijzen, worden hele verkeerde verwach-
i de Nederlandse pa-
De ontwikkeling van een n
duur en duurt gemiddeld
je als industrie één jaar wii
»uw geneesmiddel is peper-
i'n tien tot twaalf jaar. „Als
heb je een belangrijk mo-
De Apothekersorganisatie KNMP gaat een onder
zoek instellen naar misleidende reclame voor voe
dingssupplementen. De organisatie voelt zich mis
bruikt door fabrikanten die bij hun reclamecam
pagnes steeds vaker gebruik maken van het imago
van de apothekers. De universiteit Utrecht zal de
reclame onder de loep nemen.
„We zien een enorme toename van twijfelachtige
voedingssupplementen waarvan wordt gezegd dat
ze alles en iedereen helpen. In reclames hiervoor
wordt veelal verwezen naar de apotheek waar deze
'wondermiddelen' verkrijgbaar zouden zijn. Maar
wij hebben en willen die rommel absoluut niet in
huis", aldus KNM P-secretaris L. Arts.
nopolie en een enorme voorsprong op de concurrentie.
Dat scheelt zo'n 200 tot 300 miljoen gulden op jaarba
sis", aldus Visser. Hij meent dat ook de wetenschapper
zelf zich schuldig maakt aan vroegtijdige lobby's: „De
baas van de onderzoeker wil op een gegeven moment
resultaten en dan zie je vaak de volgende dag een be
richt in de krant over een nieuw middel."
Directeur A. W. Broekmans van het onafhankelijk Col
lege ter beoordeling van Geneesmiddelen in Rijswijk
onderschrijft de toegenomen druk van buitenaf op zijn
instituut om medicijnen goedgekeurd te krijgen. „Je
weet nooit in hoeverre de farmaceutische industrie, de
wetenschapper zelf of een noodlijdend ziekenhuis ach
ter de reclame-uitingen zit." Broekmans' organisatie
•st de medicijnen aan de hand van de dossiers of ze
erkzaam en veilig zijn en of ze voldoende farmaceuti
sche kwaliteit bezitten. Het onafhankelijke college be
sluit vervolgens over toelating op de Nederlandse
markt.
un op de vaak nog niet bestaande 'wonder
middelen' na een publiciteitsgolf verontrust ook de
andelijke Huisartsenvereniging. „We begrijpen best
at voor onderzoeksgelden publiciteit nodig is, maar de
huisartsen verzuchten hier vaak dat er wéér
middel aankomt dat de industrie 'in hun pen' probeert
krijgen. Door die overvallen van publiciteit zie je ook
dat huisartsen afstandelijker worden tegenover nieuwe
middelen", aldus P. Wouters van de vereniging.
Ook de Apothekersorganisatie KNMP krijgt veel klanten
in de balie met de vraag naar middelen die op televi-
e zijn geweest of in de bladen hebben gestaan. „Vaak
het middel voor ons nog volstrekt onbekend, bijvoor
beeld omdat we toevallig niet naar de televisie hebben
gekeken", aldus L. Arts, woordvoerder van de KNMP.
Broekmans maakt zich ook steeds meer zorgen over het
toenemende spanningsveld tussen de verantwoording
de medische wetenschap enerzijds en de lobby
de andere kant: „De maatschappij moet weten waar
meebetaalt, maar tegelijkertijd worden via de pu
blieke opinie besluitvormers onder druk gezet en wot
den verkeerde verwachtingen gewekt. Zeker nu het
de industrie steeds moeilijker wordt met een
nieuw geneesmiddel de eindstreep te halen, is het mi
ment van openbaarmaking van levensbelang."
DEN HAAG PETER DE KNEGT
