'Ik moést mijn nek uitsteken'
Kerk Samenleving
Schillebeeckx vooral vermaard door publikaties
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1994
KORTWEG
Maaltijd
Het Knooppunt voor Jonge
renpastoraat en Diaconaat in
Leiden organiseert komende
maandag opnieuw een maal
tijd met water en brood, uit
solidariteit met 'mensen die
het minder hebben dan wij'.
De maaltijd wordt gehouden
in De Bakkerij aan de Oude
Rijn 44b van 18.00 tot 19.30
uur. Als gast is uitgenodigd
Hendrik Baas, secretaris van
Cultural Expres, de organisa
tie die de vakanties organi
seert voor de kinderen uit
Tjemobyl. Ook in 1995 wil
Cultural Expres weer langdu
rig zieke kinderen voor een
verblijf naar het Baikalmeer
sturen. Wie een financiële
bijdrage wil leveren aan dit
project kan kaarten kopen
met afbeeldingen van teke
ningen van deze kinderen.
De prijs voor vier kaarten be
draagt vijf gulden. Tot 11 no
vember is in De Bakkerij een
expositie van deze tekenin
gen en schilderingen te zien.
Voor meer informatie kan
worden gebeld met Jeanine
Vermeulen of Jacqueline
Schoonwater (071-120070 of
144965).
Zingend geloven
Dominee G.F. Heeneman
gaat morgen in de Katwijkse
Vredeskerk voor in een medi-
latie-zangdienst. Organist
Rob van Efferink begeleidt de
samenzang van bekende
psalmen, gezangen en ande
re geestelijke liederen. Mede
werking wordt verleend door
het Gereformeerd Vredes-
kerkkoor onder leiding van
Jaap Roosendaal. De dienst
begint om 17.00 uur. De Vre
deskerk staat aan de Voor
straat 35.
Zangdienst
In de Hulp en Heilkerk van
de Robert Fleury Stichting in
Leidschendam wordt mor
gen om 10.00 uur een zang-
dienst gehouden die in het
teken staat van de dankdag
voor het gewas. Voorganger
is dominee C.J. Honig en Ri
chard Heidema bespeelt het
orgel. Muzikale medewer
king wordt verleend door de
cantorij van de Andreaskerk,
onder leiding van cantor Ha-
jo Boerema.
Moker
Het radio-programma van
Moker, het media-overleg
van kerken in Rijnland en de
Bollenstreek, besteedt mor
genavond aandacht aan de
opvang van dak- en thuislo
zen in Leiden. De overden
king is van mevrouw I. Has-
selbach-Jongsma uit Leiden.
De uitzending is te beluiste
ren via de FM 105.7 en via de
kabel op de FM 88. Komende
woensdag (9 november) en
volgende week zondag (13
november) staat een verslag
van een jongerenreis naar
Taizé centraal in het pro
gramma. De overdenking is
dan van dominee M.
Driessen uit Leiden. Moker
zendt op woensdagen uit van
16.30 uur tot 17.00 uur en op
zondagen van 19.00 tot 19.30
Aandachtscentrum
In het Aandachtscentrum
aan de Schoolstraat 18 in
Den Haag wordt tot 12 de
cember een expositie gehou
den van de Delftse kunstena
res Dette van den Boogaard-
Peltenburg. Zij begon haar
'creatieve loopbaan' aanvan
kelijk met het op foto's en di
a's vastleggen van processen,
objecten, dieren en mensen,
maar legt zich sinds 1992 ook
toe op schilderen. Het Aan
dachtscentrum is geopend
op maandag van 13.00 tot
16.45 uur en dinsdag tot en
met zaterdag van 10.00 tot
16.45 uur. Iedereen is wel
kom, de toegang is gratis.
Tachtig jaar wordt hij, maar hij is nog de Katholieke Universiteit Nijmegen de
fris van geest. Ondanks enkele ouder- Vlaamse godgeleerde v
domskwalen is Edward Schillebeeckx
nog niet te stuiten. Volgende week ver
schijnen zijn mémoires en de daarop
volgende zaterdag, 12 november, pre
cies op zijn tachtigste verjaardag, eert
le allure met een symposium. Al die
aandacht hoeft voor Edward Schille
beeckx niet zo nodig.
„Dat is geen valse bescheidenheid,
maar een karaktertrek", zegt hij. Liever
zou hij die dag achter zijn computer mijn wel gecompliceerde computer
kruipen om rustig verder te werken verricht daarbij haast wonderen." On-
aan nog een ander boek, dat zal gaan danks drie Vaticaanse processen en ve-
over de sacramenten. „Op mijn leeftijd le verdachtmakingen is Schillebeeckx
wordt theologiseren in plaats van een zich met hart en ziel met zijn kerk ver-
bijna koortsachtige aandrang een vro- bonden blijven voelen. Gesprek met
lijke en nuttige vrijetijdsbesteding. En "een doorzetter.
De voorlopige memoires van Eclward Schillebeeckx
Op zijn bureau ligt
het boek van de
paus. Edward
Schillebeeckx kan het de
gelovigen met gerust hart
aanbevelen. Het is veel be
ter dan de nieuwe we-
reldkatechismus, die ande
re bestseller van het Vati-
caan. Met ondeugende
pretoogjes laat hij het titel
blad van zijn eigen nieuwe
boek zien. Zijn testament,
waarin hij zijn levensloop
beschrijft, verslag doet van
zijn 'theologische zoek
tochten', en waarin hij en
kele van zijn preken heeft
opgenomen. Vooral over
de vondst van de ondertitel
is hij tevreden: 'Notarieel
nog niet verleden'.
NIJMEGEN THEO KRABBE
„Het is nog niet verleden, om
dat ik nog aan een nieuw boek
werk en meen nog iets te vertel
len te hebben." Humor is
Edward Schillebeeckx niet
vreemd. Voor een theoloog is
humor zelfs onmisbaar, vindt
hij. Zonder humor wordt een
theoloog grootinquisiteur, een
rechter over andermans geloof.
In zijn 'theologisch testament'
(Uitgeverij Nelissen, Baarn. Prijs
34,00 gulden) heeft hij daarom
ook een diepgravende theologi
sche beschouwing over de hu
mor opgenomen. „Een theo
loog, die geen humor kent of
die niet cultiveert, kan ook zich
zelf en zijn theologie niet relati
veren: dan springt hij uit de
band. Hij zwelgt ofwel in 'theo
logische hoogmoed', ofwel hij
wordt een grootinquisiteur die
'de andersdenkende' met vuur
en zwaard Zou willen vernieti
gen..
Over inquisiteurs weet
Edward Schillebeeckx uit eigen
ervaring mee te praten. Het Va-
ticaan heeft hem altijd scherp in
de gaten gehouden. Dat begon
al voor het Tweede Vaticaans
Concilie (1961-'65), toen hij als
de 'kwade genius' werd be
schouwd van een brief, die de
Nederlandse bisschoppen in
1960 schreven, vlak nadat paus
Johannes XXIII het concilie had
aangekondigd. Sindsdien is het
eigenlijk nooit meer goed geko
men tussen Schillebeeckx en
Rome.
Drie Vaticaanse processen
zijn er tegen hem ingesteld,
maar tot een waarschuwing, be
risping of veroordeling wegens
ketterij kwam het nooit. Voor
het eerst heeft Edward Schille
beeckx nu zijn ervaringen met
Edward Schillebeeckx: „Een theoloog, die geen humor kent of die niet cultiveert, kan ook zichzelf
theologie niet relativeren."
de Vaticaanse instanties open
hartig te boek gesteld. Het Ro
meinse wantrouwen heeft hem
nauwelijks geraakt, vertelt hij.
En hij heeft zich er nooit door
belemmerd gevoeld om vrijuit
te spreken en theologie te be
drijven. „Wat me opviel is, dat
ik me door die processen niet
afhankelijker maar juist vrijer
ben gaan voelen tegenover de
Romeinse curie. Je gaat merken
dat kerkpolitieke overwegingen
de doorslag geven en dat ze een
bepaalde periode van theolo
gisch denken als norm voor alle
theologiebeoefening hanteren.
Daartegen ga je je meer evange-
lisch-kritisch opstellen. Dat is
geen kwestie van gelijkhebberij
van mijn kant, maar van door
zien hoe eenzijdig de curie naar
de Kerk kijkt. Vaak uit angst."
Zo is het ook geen moment
bij hem opgekomen om de Kerk
te verlaten. Dat deed de francis
caanse bevrijdingstheoloog
Leonardo Boff wel. „Er kunnen
inderdaad momenten komen,
waarin je om trouw te zijn aan
jezelf en je diepste menselijke
en religieuze levensinspiratie
het instituut dat die inspiratie
aan banden wil leggen moet
verlaten." Maar Schillebeeckx
prijst zich gelukkig dat hem 'die
extreme gewetensverplichting'
bespaard is gebleven. „Juist
omdat ik een heel leven lang
met de katholieke kerk in hart
en ziel verbonden ben en om
dat de kerk, samen met andere
kerken, een grote religieuze
menselijkheidstraditie in ere
heeft te houden, had en heb ik
het recht en soms de plicht mijn
nek uit te steken en deze kerken
te wijzen op het oneigenlijk om-
Polarisatie
Niet alleen in het omgaan met
die traditie, ook over de feitelij
ke kerkpolitiek van Rome en de
Nederlandse bisschoppen heeft
Edward Schillebeeckx zich altijd
kritisch uitgelaten. Rome heeft
na het Tweede Vaticaans Conci
lie de polarisatie in katholiek
Nederland veroorzaakt door be
houdende bisschoppen als Si-
monis, Gijsen, Bomers en Ter
Schure te benoemen. „Door
kerkpolitieke benoemingen
vanuit Rome werden er tegen
stellingen binnen de eigen ge
loofsgemeenschap geschapen.
Daaronder heeft het kerkvolk
geleden. De mensen hebben de
kerk de rug toegekeerd of zijn
onverschillig geworden. Vooral
sinds de recente gebeurtenissen
rond bisschop Bar voelen veel
katholieken de juridische liefde
loosheid van de institutionele
kerk. Met name in hiërarchi
sche kringen werd daarbij veel
hypocrisie en onoprechtheid
tentoongespreid."
De gang van zaken rond de
oud-bisschop van Rotterdam
noemt hij 'pijnlijk abnormaal'.
Hij vindt het erger nog dan de
gevolgen van de komst van bis
schop Bomers naar Haarlem in
1983. Diens voorganger mgr.
Zwartkruis stierf, toen hij van
Bomers' benoeming hoorde, of,
zoals Schillebeeckx schrijft: „Hij
ging er minstens indirect aan
dood."
Die 'polarisatie is door het
Tweede Vaticaans Concilie mo
gelijk gemaakt. De documenten
van wat hij een
'compromisconcilie' noemt zijn
een 'onheldere mengeling van
progressieve en conservatieve
teksten', omdat de concilieva
ders de stem van de minderheid
recht wilden doen. „In tegen
stelling tot wat veel mensen
denken was het Tweede Vati
caans concilie geenszins pro
gressief. Vaticanum II was een
noodzakelijke inhaalmanoeuvre
om de kerk bij de tijd te bren
gen."
Het doet Schillebeeckx deugd
dat hij het nog mag beleven dat
in Rome het besef doorgebro
ken is dat het benoemingenbe
leid heeft gefaald. „De benoe
mingen van Van Luyn in Rotter
dam en Muskens in Breda wij
zen daar op. Ze hebben inge
zien dat het zo niet langer kon.
Het is in ieder geval een poging
om weer met Nederland in ge
sprek te komen."
Ook het rapport van de door
de bisschoppen ingestelde
commissie-Dialoog stemt hem
optimistisch. Die commissie
kwam onlangs met een lijst van
aanbevelingen om een eind te
maken aan de polarisatie. Ze
adviseerde de bisschoppen ook
om bijeenkomsten van progres
sieve katholieken te bëzoeken.
Volgens Schillebeeckx zullen de
bisschoppen het daar niet bij
moeten laten. „Een dialoog kan
pas slagen als beide groepen,
progressieven en conservatie
ven, respect hebben voor el
kaar. Conservatieve katholieken
verketteren vaak de progressie
ve. De bisschoppen zouden die
liefdeloosheid en dat gebrek
aan respect van conservatieve
katholieken voor hun mede
christenen eens publiekelijk
moeten aanklagen."
Zijn tachtigste verjaardag
heeft Edward Schillebeeckx ge
bruikt om zijn kerkpolitieke en
theologische opvattingen nog
een keer voor het voetlicht te
brengen. En zolang niemand te
gen hem zegt: „Makker, schei
ermee uit, je begint te raaskal
len", is hij nog niet van plan zijn
mond te houden.
Edward Schillebeeckx wordt op twaalf
november 1914 geboren in Vlaanderen.
Zijn vader was register-accountant in
Kortenberg, halfweg gelegen tussen
Leuven en Brussel. Veertien kinderen,
negen jongens en vijf meisjes, hebben
zijn ouders, die door-en-door katholiek
waren, maar anticlericaal. Aanvankelijk
wil de jonge Edward jezuïet worden,
maar die tucht is hem te streng. Na zijn
middelbare-schoolopleiding meldt hij
zich als twintigjarige bij de orde der Do
minicanen. In 1941 wordt hij priester
gewijd. Na zijn filosofie- en theologie
studie volgt onmiddellijk een aanstel
ling tot docent in de dogmatische theo
logie in Leuven.
Tijdens dat docentschap verblijft hij
een jaar in Parijs op Le Saulchoir, de
theologische faculteit van de Dominica
nen, en op de Sorbonne, waar hij in
contact komt met het marxisme en an-
ti-chi istelijke filosofen. Terug in Leuven
wordt hij in 1958 gevraagd om hoogle
raar in de dogmatische theologie te
worden aan de Katholieke Universiteit
Nijmegen.
Bekend wordt Edward Schillebeeckx
tijdens het Tweede Vaticaans Concilie,
waar hij als theologisch deskundige (pe-
ritus) van de Nederlandse bisschoppen
functioneert en vele schaduwconferen-
ties houdt. Maar zijn wereldvermaard
heid zal hij pas verlaijgen door zijn pu
blikaties, met. name zijn Jezus-trilogie.
Tegen dat eerste Jezusboek begint het
Vaticaan een proces. De in totaal drie
Romeinse processen, die Schillebeeckx
in zijn theologische loopbaan moest on
dergaan, hebben echter nooit tot een
officiële veroordeling geleid.
Voordat Edward Schillebeeckx in 1983
met emeritaat gaat als hoogleraar aan
de Katholieke Universiteit Nijmegen,
ontvangt hij de Erasmusprijs vanwege
zijn bijdrage aan de Europese cultuur.
Bovendien verwerft hij tal van eredocto
raten en enkele schrijversprijzen. Zijn
boeken worden over de hele wereld ge
lezen.
HET WEER
HANS VAN ES
Record in Maastricht
Bewolking en neerslag van een
koufront bleven ook vrijdag keurig
juist ten westen van ons land, zo
dat we met veel zonneschijn volop
in de droge en warme lucht zaten.
Er heerste buiten een ongekend
nazomersfeertje. Terwijl veel bo
men al een winters kale aanblik
vertoonden, kon je in hemdsmou
wen een drankje nuttigen op het
terras. Rond twee uur in de middag
wees de thermometer in onze regio
17 graden aan; normaal mag je
met meer dan 10 graden verwach
ten tijdens de eerste novemberda
gen. Verder landinwaarts meldde
de Bilt 17.7 graden: een evenaring
van het record uit 1965
Gisteren meldde ik u abusievelijk
een absoluut novemberrecord:
23.3 graden op 1 november 1925;
feitelijk behoort deze waarde toe
aan 31 oktober van dat jaar. Met
een maximum van 21.1 graden
werd gisteren in Maastricht een
nieuw record gevestigd. Tot dus
verre steeg het kwik deze eeuw in
deze herfstmaand niet hoger dan
20.7 graden (1927).
Het puike nazbmerweer bij ons
stond in schril contrast met de
overvloedige regens aan de Spaan
se en Franse Middellandse Zee
kusten. In het langgerekte kou
front, dat zich uitstrekt van Corsica
via Frankrijk naar de Noordzee
komt nu langzaam enige beweging
in oostelijk richting, maar de fut is j
er nu wel grotendeels uit. Waar
schijnlijk blijft het ook vandaag
nog op de meeste plaatsen droog.
De zon gaat wat meer schuil achter'
sluierbewolkingen velden schaap-
jeswolken, zodat de extreem hoge
temperatuur van gisteren wel niet
bereikt zal worden. Toch is nog
ruim 15 graden mogelijk, erg zacht
dus.
Morgen stroomt met een naar zuid
tot zuidwest gedraaide wind wat
koelere oceaanlucht binnen. Re
gen van enige betekenis zit er niet
in en wellicht klaart het in de loop
van de dag op bij een maximum
van circa 12 graden. Begin volgen
de week komen een paar nieuwe
frontale storingen naderbij; het
wordt geleidelijk wisselvalliger met
af en toe wat regen. Het kwik daalt
nog iets verder, maar er bestaat ze
ker geen neiging tot winterweer. De
eerste Russische kou wordt al weer
verdreven; een nieuw koureservoir
wordt in de loop van de week boven
Scandinavië gevormd. Uitbreiding
naar onze regionen wordt voorlopig I
onmogelijk gemaakt door de tegen- j
druk van een grote Atlantische de
pressie, die een zuidwestelijke
luchtstroom naar West-Europa in
stand houdt.
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Engeland, Schotland,
voornamelijk in Schotland
en het oosten van Enge-
Maxima ongeveer 10 gra-
België en Luxemburg:
Wolkenvelden en vi
het westen kans op regen,
zondag ook elders. Zater
dag in het oosten eerst
nog wat zon en droog.
Middagtemperatuur onge
veer 14 graden, zondag
enkele graden lager.
Noord- en Midden-Frank-
terdag nog droog. Verder
veel bewolking en nu en
regen. Middagtempe-
ir ongeveer 12 graden, zondag
Wisselend bewolkt en een enkele bui,
soms met onweer. Ook perioden met
zon. Middagtemperatuur oplopend tot
ongeveer 19 graden op zondag. Zondag
x op de dég v
Zaterdag af en toe zon en droog. Zondag
toenemende bewolking, later op de dag
gevolgd door regen. Middagtemperatuur
circa 22 graden.
Spanje:
Zaterdag zwaar bewolkt en buien, soms
op erg veel neerslag. Zondag afne-
ide bungheid. Middagtemperatuur
le meeste plaatsen rond 15 graden,
i 18 tot 20 graden.
Canarische Eilanden:
Aan de zuidzijde van de eilanden flink
wat zon en droog. Aan de noordkant
meer bewolking, maar op de meeste
plaatsen droog. Maxima rond 25 gra-
Marokko:
Westkust: wolkenvelden en in het noor
den zaterdag nog wat regen. Zondag af
en toe zon. Maximumtemperatuur om
streeks 23 graden.
Flinke perioden met zon,
kele wolkenvelden. In het
ne kans op regen. Middagtemperatui
ongeveer 24 graden.
Zuid-Frankrijk:
WEERRAPPORTEN
ZONDAG 6 NOVEMBER 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 07.43 Zon onder 17.00
Maan op 11.02 Maan onder 19.40
Waterstanden Katwijk
Hoog water 04.35 16.54
Laag water 00.25 12.46
MAANDAG 7 NOVEMBER 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 07.45 Zon onder 16.58
Maan op 11.55 Maan onder20.50 I
Waterstanden Katwijk
Hoog water 05.22 17.38
Laag water 01.21 13.31
kiei. Weerrapporten 04 november 19 u
Veel t
king e
regen-
Rotterdam half tx
langs de Middellandse Zee Deelen onbew./
op sommige plaatsén erg veel neerslag. Eelde lichtbew.
Zondag afnemende bungheid. Middag- Eindhoven half bew
temperatuur tussen 13 en 17 graden.
Mallorca en Ibiza:
Half tot zwaar bewolkt en zware regen
en onweersbuien. Maximumtempera
tuur rond 18 graden.
In het midden en zuiden eerst nog perio
den met zon en vrijwel overal droog. In
het noorden veel bewolking en vooral in
en met veel neerslag. Kans op een harde
zuidelijke wind. Middagtemperatuur van
14 graden plaatselijk in het noorden tot
23 graden op Malta en Sicilië.
Griekenland en Kreta:
