Toekomen aan wat waardevol is
'Alleen maar voetballen is te weinig'
Dinosaurus Nessy
Siberië wankelt
door onkunde mens
en warmer klimaat
Wetenschap
In én seconde
van Amsterdam
naar Amersfoort
AIDS-vaccin op
proef in Thailand,
Brazilië, Oeganda
VRIJDAG 4 NOVEMBER 1994
162
1MOERMANSK AP
In het hoge noorden van Rusland, in de
omgeving van Moermansk, is een groot kar
kas van een onbekend zeedier aangespoeld
dat op een dinosaurus lijkt, zo heeft het
persbureau Itar-Tass bekend gemaakt. Spe
cialisten van het Meterologisch Station op
het schiereiland Rybatsjy aan de Barentsz-
zee vonden de resten van het dier in de om
geving van Kaap Nemetsky.
Het persbureau heeft in het verleden mel
ding gemaakt van vliegende schotels en
verschijningen van reuzenapen. Itar-Tass
noemde het karkas, dat na een storm aan
spoelde, ,,de Russische Nessy", naar het be
roemde monster van Loch Ness.
Het dier, dat ongeveer 12 meter lang en 1,5
meter hoog was, is bedekt met veren of wol
en „lijkt van de buitenkant op een dino
saurus." Hoewel het kadaver al in ontbin
ding verkeerde, leek het of er een vloeistof
inzat die op bloed lijkt. Wetenschappers
van het Instituut voor Maritieme Biologie
uit Moermansk Marine zijn naar de vind
plaats gegaan om het schepsel te identifice-
JAKOETSK THE INDEPENDENT
Wetenschappers van het Russische Perma
frost Instituut houden zich bezig met een
gevaar dat dè 200.000 inwoners tellende
stad Jakoetsk en nederzettingen in heel Si
berië bedreigt. Het ijs smelt en honderden
gebouwen waarvan de funderingen in de
altijd bevroren grondlaag (de permafrost)
zijn bevestigd beginnen te hellen.
„Alleen houten huizen die voor de jaren
vijftig zijn gebouwd zullen het redden",
voorspelt Tatjana Botulo, onderzoekster bij
het enige centrum dat geheel is gewijd aan
diepgravend onderzoek naar de enorme
laag ijs die in een kwart van de wereld on
der de oppervlaktegrond ligt.
De prognose is somber. Als de opwarming
van de aarde voortgaat, dreigt Jakoetsk, de
hoofdstad van een gebied dat twee maal zo
groot is als Alaska, tegen het jaar 2050 te
zinken. Het probleem met permafrost is, al
dus de onderzoekers, dat het niet langer
permanent is. Maar hoe snel is het aan het
smelten?
De plek is nog steeds moorddadig koud. De
laagste temperatuur die ooit in bewoond
gebied is gemeten is 68 graden Celsius in
het stadje Verkojansk. Zelfs de warmste ge
bieden van Jakoetia, de grootste regio van
Siberië, heeft een gemiddelde temperatuur
van beneden het vriespunt. Het resultaat is
permafrost, waarmee in Jakoetia een gebied
wordt bedekt dat tweemaal zo groot is als
India. De dikte ervan varieert van een paar
centimeter in het zuiden tot anderhalve ki
lometer in de poolstad Aichan.
Het smelten op zichzelf is niet nieuw. Het
maakt deel uit van de jaarlijkse cyclus van
Siberië. Bovenop de stevige permafrost ligt
de zogenaamde 'actieve laag'. Die bevriest
in de winter en dooit in de zomer. In Ja
koetsk draagt iedere straat de littekens de
verzakkingen in de zomer, als de aarde
drassig wordt en beweegt: betonnen trot
toirs raken ontzet, wegen barsten en houten
hutten en huizen worden uit hun vorm ge
trokken. Dit is Siberiës jaarlijkse aardbe
ving. Zolang de bewoners van de nederzet
tingen in blokhutten woonden was dat geen
probleem. De grond bewoog heel weinig
om ernstige schade aan te richten. Maar in
de 20ste eeuw probeerde Moskou wanho
pig aan de diamanten, olie, goud en andere
mineralen te komen die onder de sneeuw
lagen. Men ging zich massaal in 's werelds
meest ongastvrije gebied vestigen, waarbij
compleet nieuwe steden werden gebouwd.
Geconfronteerd met de jaarlijks verzakken
de grond kwamen de bouwkundigen met
een elegant simpele oplossing: de betonnen
heipaal. In plaats van te rusten op normale
fundamenten werden flatgebouwen en fa
brieken op palen gebouwd die diep genoeg
in de grond zaten om tot onder de 'actieve
laag' door te dringen tot in de permafrost
die het hele jaar flink bevroren was.
Het is altijd moeilijk geweest de diepte van
de ontdooide laag te schatten. Hoeveel er
smelt hangt af van de temperatuur in de zo
mer. Maar deskundigen van het Permafrost
Instituut zien dat het hele proces nu in een
versnelling komt vanwege door de mens
veroorzaakte moeilijkheden. Bovenop de
algemene klimaatsverandering komt een
plaatselijke opwarming die veroorzaakt
wordt door waterleidingen, verwamingssys-
temen en andere neveneffecten van neder
zettingen op grote schaal. De kritische
grens tussen stevige permafrost en de actie
ve laag is aan het verschuiven. Volgens
Botulo ligt tegen het jaar 2050 de perma
nent bevroren grondlaag waarschijnlijk op
vijf meter diepte in plaats van op anderhal
ve meter zoals in de jaren zestig en zeventig
toen Jakoetsk werd gebouwd. Het grootste
deel van de stad is dan op te korte palen ge
bouwd om de dooi in de zomer te overle-
De sonde Ulysses van het Europese ruimte
vaartbureau ESA voltooit zaterdag zijn
vlucht over de zuidpool van de zon. De ron
ding van deze pool begon 26 juni. De tocht
over de noordpool volgt over een jaar. De
poolgebieden zijn vanaf aarde niet duidelijk
Het Amerikaanse ruimteveer Discovery
heeft Ulysses vier jaar geleden gelanceerd.
I Iet onbemande ruimtevaartuig weegt 366
kilo en heeft de vorm en grootte van een
kleine auto. Het heeft in vier jaar een af
stand afgelegd van twee miljard kilometer.
Voor de ronding van de noordpool in het
komende jaar is nog eens een miljard kilo
meter nodig.
In het najaar van 2000 en 2001 vliegt Ulys
ses achtereenvolgens nog eens over zuid
en noordpool van onze energiebron. De
missie heeft voor dit doel een verlenging
ondergaan. Dat is van groot belang. Want in
die jaren „piekt" de magnetische activiteit
van de zon.
In de afgelopen maanden verrastte Ulysses
de wetenschap met belangrijke ontdekkin
gen. Dat zijn vooral de schokgolven van
zonnewind op grote hoogte boven de wit
gloeiende bol en uiterst lang aanhoudende
elektromagnetische golven van meer dan
tien uur. Verder bleek er sprake van specta
culaire restactiveit van energetische deeltjes
boven de pool.
Ulysses gebruikte de enorme aantrekkings
kracht van de planeet Jupiter om uit het
zonnestelsel geraken. Onder een hoek van
90 graden op het vlak van de planeten
snijdt het ruimtevaartuig de zon aan.
De reis voltrok zich met een recordsnelheid
in de ruimtevaart van ruim 160.000 kilome
ter per uur. Dat is een snelheid waarmee de
afstand tussen Amsterdam en Amersfoort in
één seconde wordt afgelegd.
Speciaal was ook dat Ulysses door zijn lage
gewicht anders dan andere satellieten di
rect van aarde op Jupiter kon worden afge
schoten. Zo gebruikte de in 1989 gelanceer
de veel zwaardere verkenner Galileo eerst
de aantrekkingskracht van Venus en aarde
om bij de bestemming Jupiter te komen.
Ulysses en Galileo zijn vertegenwoordigers
van een nieuwe generatie ruimterobots die
NASA in 1989 begon te lanceren. Dat geldt
ook voor Magellan en Mars Observer die
respectievelijk naar Venus en Mars moes
ten. In 1996 vertrekt Cassini richting Satur-
nus en volgend jaar het ruimtevaartuig
Craf, dat kometen gaat bestuderen.
KEES WIESE GPD
AIDS-vaccins, die in de VS niet grootschalig
op gezonde vrijwilligers op hun werkzaam
heid mogen worden getest, zullen nu wor
den beproefd in Thailand, Oeganda en Bra
zilië. Daartoe is besloten op een bijeen
komst in Genève van aidsdeskundigen en
vertegenwoordigers van de drie landen, ge
organiseerd door de Wereld Gezondheids
organisatie WHO.
Het gaat om kandidaat-vaccins ontwikkeld
door de farmaceutische industrieën Genen-
tech en Biocine. Beide kandidaat-vaccins
zijn gebaseerd op het genetisch gemanipu
leerde eiwit gpl20 uit de virusmantel. In de
VS werd de test niet toegestaan, omdat men
het onethisch vond een vaccin toe te die
nen dat in het gunstigste geval slechts der
tig tot vijftig procent bescherming biedt.
Tegen de tests verzette zich ook de organi
se van aidslijders en seropositieven 'AC-
TUP'.
De kandidaat-vaccins zijn wel op hun even
tuele giftigheid onderzocht met respectie
velijk 279 en 412 proefpersonen en veilig
bevonden. De grootschalige tests (duizen
den proefpersonen) moeten dienen om
meer te weten te komen over de werkzaam
heid van de kandidaat-vaccins tegen het
aidsvirus hiv. Onbekend is of, en hoelang,
zij bescherming bieden tegen welke hiv-va-
ïten. Loopt een proefpersoon na vacci
natie toch een hiv-besmetting op, dan is hij
niet te genezen.
In de drie ontwikkelingslanden is de AIDS-
epidemie veel heftiger dan in de VS en dat
heeft de beslissing nadrukkelijk bëinvloed.
De tests zullen vermoedelijk op zijn vroegst
1 1996 beginnen in Thailand en Brazilië,
omdat daar de epidemie wordt veroorzaakt
door hetzelfde subtype van het virus als in
Noord-Amerika (subtype B). In Oeganda
overheerst een ander subtype.
Zouden de tests zijn afgewezen, dan was de
kans aanwezig dat de farmaceutische indu-
ie met het zoeken naar een AIDS-vaccin
i stoppen. Genentech alleen heeft er al
honderd miljoen dollar in gëinvesteerd en
heeft 300.000 doses kandidaat-vaccin klaar-
m. Ook deze overweging heeft de beslis
sing bëinvloed. Voor de ontwikkelingslan
den heeft een AIDS-vaccin een veel hogere
prioriteit dan voor de VS, terwijl zo'n vaccin
alleen in de geïndustrialiseerde wereld kan
worden ontwikkeld.
Eerste proefschrift in geschiedenis bewegingswetenschappen
Petrus Bult: „Wandelen is misschien een van de beste bewegingssporten." foto jaapknigge
„In de topsport doet men.aan polsstok
hoogspringen. Ik geloof niet dat de mens
het oorspronkelijk zo in de hoogte heeft ge
zocht. Wat dat betreft is fierljeppen, het
springen met een stok over een brede sloot,
een sport die veel meer eigen is aan de
mens. Wandelen is misschien een van de
beste bewegingssporten. "Voor bewegings
wetenschapper, oud-gymnastiekleraar en
bioloog Petrus Bult is de evolutieleer een
belangrijke inspiratiebron geweest bij het
schrijven van het eerste proefschrift in de
geschiedenis van de bewegingsweten
schappen. We kunnen voor onze dagelijkse
beweging veel leren van de evolutie.
Petrus Bult (62) promoveert binnenkort
aan de Rijksuniversiteit Groningen. Die
promotie is niet meer belangrijk voor zijn
loopbaan. Het is meer de afsluiting van zijn
wetenschappelijk werk. De studie bewe
gingswetenschappen bestaat binnenkort
tien jaar. Het is een jonge tak van weten
schap, die ontstaan is uit verschillende be
staande vakken, die zich ook bezig hielden
met bewegen.
Bult wilde een theorie schrijven over het
bewegen voor 0- tot 80-jarigen. Uitgangs
punt was voor hem de vraag welke aanleg
de mens heeft voor bewegen. „Het is duide- -
lijk dat wij ons oorsponkelijk op twee benen
voortbewegen en niet op vier poten. Daar
naast kun je nog een aantal motorische
vaardigheden vaststellen. Ik heb er veertien
op een rijtje gezet."
Gaan, lopen, sprinten, springen, schop
pen, zwemmen, worstelen, klimmen, slin
geren, vangen, slaan, stoten, werpen en
dragen zijn volgens Bult bewegingen die de
mens in aanleg heeft meegekregen. Dat zijn
dan ook de onderdelen, die in de lichame
lijke opvoeding op scholen aan bod moeten
komen, zo meent hij. „Het is een soort sys-
thematiek van wat erin moet. Je mag niets
vergeten."
Bult houdt daarmee een pleidooi voor
veelzijdigheid. Hij keert zich fel tegen be
zuinigingsvoorstellen op lichamelijke op
voeding, gebaseerd op het idee dat kinde
ren ook wel in verenigingsverband kunnen
bewegen. „Alleen maar voetballen is te wei
nig. Vooral in de wedstrijdsport is het ver
standig te beseffen dat het bewegen er een
zijdig is. Topsport voor kinderen jonger dan
vijftien jaar vind ik zelfs niet verantwoord."
Wat dat laatste betreft, baseert de promo
vendus zich op de natuur. „In de natuur
wordt van jonge dieren geen topprestatie
verlangd. Ze krijgen de gelegenheid spelend
te leren. Wij verlangen die topprestatie wel.
Kinderarbeid is sinds lang verboden, maar
topsport sluipt er toch weer in bij de jong-
sten. Als je die topsport werkelijk een warm
hart toedraagt, zou je een talentvolle jonge
tennisser niet alleen maar laten tennissen."
Speerwerpen
Wie op jonge leeftijd veelzijdig is opgevoed
in bewegen, zal op latere leeftijd eenvoudi
ger blijven bewegen, aldus Bult. Zo iemand
weet immers ook wel wat hem of haar het
beste ligt. En wat een mens het beste ligt
vindt hij ook het leukst. „Mensen behoren
te lopen omdat het leuk is, niet omdat het
goed is tegen hart- en vaatziekten. Je moet
niet sporten om sterk, lenig te worden of
veel uithoudingsvermogen te krijgen. Dat
zijn eigenschappen die je ook wel ontwik
kelt als je een soort beweging beoefent, die
je goed ligt."
Voor Bult staat de veelzijdigheid die* de
mens in aanleg heeft in alles voorop. Speer
werpen is bijvoorbeeld van oorsprong een
beweging die bedoeld was om een prooi te
verschalken. Je moest een doel raken. Nu
gaat het om zo ver mogelijk te werpen. Het
is toch veel leuker om iets te raken.
„Ik denk niet in termen van spierkracht,
maar in beweging. Ik ben met een melodie
tje bezig, niet met de pianotoetsen. Het
gaat er niet om terug te gaan naar de oer
tijd, of terug naar de natuur. Beweging op
zich is goed voor allé leeftijden, maar het
moet vooral spel zijn. Van oudere mensen
moet je geen topprestatie verwachten. Wel
kunnen ze een beweging als wandelen heel
lang volhouden, of tuinieren voor mijn par t.
Dat is net zo goed."
Onderzoek naar invloed psyche op kanker en genezing
Het komt niet vaak voor, maar een
enkele keer verdwijnt kanker vanzelf.
Sommige mensen lijken te beschik
ken over zo'n krachtig 'zelfhelend
vermogen' dat zij - opgegeven door
artsen - overleven en geheel gene
zen. De patholoog-anatoom prof.dr.
M. J. de Vries raakte gefascineerd
door hun verhalen. Om er achter te
komen of de wetenschap iets van die
spontane genezingen kan leren, nam
hij in 1988 het initiatief het Helen
Dowling Instituut in Rotterdam op te
richten. Dat was voor die tijd een ge
durfde stap.
ROTTERDAM ANNEMIEK VEELENTURF
Een verband leggen tussen wat er in de psy
che van een mens omgaat en het verloop
van een levensbedreigende ziekte als aids of
kanker, was destijds bepaald geen gemeen
goed. Inmiddels echter is de
'biopsychosociale geneeskunde', zoals dit
terrein heet, een belangrijk onderzoeksge
bied geworden.
De medewerkers van het Helen Dowling
Instituut houden zich voornamelijk bezig
met onderzoek naar de vraag in hoeverre
psychologische factoren het genezingspro
ces bij patiënten met levensbedreigende
ziekten beïnvloeden. Dat werk is tijdrovend,
maar levert bemoedigende resultaten op.
Een 'klassieker' in de spontane genezing
is volgens de arts J.N. Schilder, klinisch co
ördinator en onderzoeker van het Helen
Dowling Instituut, het volgende waar ge
beurde verhaal. „Een vrouw lag op haar
sterfbed met een tumor in haar buik. Ze
wilde haar broer zien, met wie ze al lange
tijd ruzie had. Maar hij weigerde haar te be
zoeken. Toen de broer vervolgens ook nog
eens allerlei voorwaarden stelde om naar de
begrafenis te komen, kwam bij de patiënte
de omslag: ze voelde zich opknappen."
Schilder: „Ze was boos, ze was kwaad. Ze
had tien jaar lang met die ruzie in haar
maag gezeten, maar nu besefte ze dat wat
er was gebeurd haar schuld niet was. De
broer was te ver gegaan. Dat zie je vaak bij
mensen die spontaan genezen. De vermin
dering van de ziekte wordt veroorzaakt
doordat in het leven van de patiënt iets te
vergaat."
Dat gebeurde ook bij een man die genas
van een tumor in de longvliezen. Deze man
werd vroeger thuis door zijn zussen en
broers flink bemoederd en bevaderd. Hij
werkte als timmerman onder maar liefst vijf
superieuren, die allen mindere vaklui waren
dan hij maar wèl duidelijk lieten blijken dat
zij de baas waren. De man wilde wel ander
werk, maar voelde zich te oud om te sollici
teren.
Schilder: „Hij had wat wij in de vaklitera
tuur wel omschrijven als 'een gesmoord
vuur' in zich. Hij hield veel van zijn vak,
maar juist dat werd gesmoord, net zoals hij
vroeger thuis niet uit de verf kwam. Deze
man werd ziek en hij kreeg van zijn arts de
keuze: opereren of niet. De belangrijke per
sonen in zijn omgeving zeiden: niet doen."
Aan de onderzoekers van het Helen Dow
ling Instituut vertelde de timmerman later:
„Ik was zo machteloos, daar werd ik ontzet
tend kwaad van." Schilder vindt dat nog
steeds een prachtige uitspraak, typerend
voor mensen die dat gesmoorde vuur heb
ben weten vrij te laten. De tumor die de
timmerman had, groeide zo hard dat een
operatie uiteindelijk als zinloos werd be
schouwd. Tóch genas hij. Acht maanden na
de ommekeer gaf een röntgenfoto nog
maar een klein restje tumor te zien. Daarna
is die helemaal verdwenen.
Zeldzaam
De man en de vrouw over wie Schilder ver
telt, maken deel uit van een groep van
twaalf mensen die een spontane genezing
hebben meegemaakt en die uitgebreid in
het instituut zijn onderzocht. „Het zijn
zeldzame gevallen," zegt algemeen direc
teur P.I.M. Breij, „maar ze hebben ons wel
inzicht gegeven in de dingen die van belang
zijn als je het zelfhelend vermogen van
mensen wilt proberen te stimuleren."
Kort gezegd zijn de kernbegrippen daar
bij: autonomie (zelfstandigheid), zingeving
en sociale steun. „Mensen die kanker krij
gen, voelen zich dikwijls overgeleverd aan
hun ziekte. Ze zijn volledig afhankelijk van
artsen en verpleegkundigen. Ze dreigen het
idee te verliezen dat ze controle hebben op
hun eigen leven," vertelt Breij. De spontane
zelfgenezers die prof. dr. M.J. de Vries, de
oprichter van het onderzoeksinstituut, op
spoorde, vertoonden daarentegen een op
vallend autonoom gedrag. „Je ziet dat deze
mensen kiezen voor contacten met mensen
die waardevol zijn. De onbelangrijke rela
ties worden afgekapt. Dat gebeurt soms vrij
resoluut. De man met de enorme bos rozen
die een plichtmatig ziekenbezoekje komt
brengen, mag direct de deur weer uit. Ze
besteden hun tijd liever aan iemand die
met veel liefde een viooltje in een potje
heeft gestopt. Van die dingen. Ze kiezen
tussen wat écht en wat formeel is."
Mede op basis van deze gegevens is bin
nen het instituut een speciale therapie ont
wikkeld. Deze is erop gericht ongunstige
psychosociale omstandigheden, die de li
chamelijke afweer en het herstelvermogen
kunnen ondermijnen, zoveel mogelijk weg
te nemen. Het is de bedoeling dat de pa
tiënt weer toekomt aan wat waardevol voor
hem of haar is. Dat kan van alles zijn: luiste
ren naar André Hazes of een herstel van de
verbinding met de kerk. „We trekken wel
eens een vergelijking tussen het leven en
een tuin," zegt Schilder. „Menige tuin heeft
een hoekje dat ietwat verwaarloosd is. Dat
hoekje in iemands leven willen we tot bloei
laten komen."
Het opnieuw kunnen ervaren van auto
nomie en zelfwaardering in plaats van hul
peloosheid zijn belangrijke doelstellingen
van de therapie, legt P.H.I. Bulthuis-Vegter,
hoofd financiën en publiciteit, uit. Dat geldt
ook voor het verhogen van de kwaliteit van
de relaties van de patiënt. Het uiten van
emoties als verdriet, boosheid en pijn in
plaats van verdringing van negatieve gevoe
lens spelen daarbij een grote rol.
Tijdelijk
Om uit te zoeken of het instituut met deze
therapie op de goede weg zit, zijn tussen
1987 en 1991 96 kankerpatiënten - allemaal
uitbehandeld - bij een onderzoek betrok
ken. Tweederde van hen overleed zo snel of
werd zo ziek dat ze de therapie niet konden
afmaken. Bij vijf van de 36 patiënten die
overbleven, stond de groei van de tumor tij
delijk stil. Bij de overige 31 was dat niet het
geval.
„Vooraf hadden we afgesproken dat we
verder zouden gaan met dit soort onder
zoek wanneer de therapie bij vier van de
dertig patiënten effect zou'hebben. Het re
sultaat was voor ons dus aanleiding door te
gaan," vertelt Schilder.
Het onderzoek gaat nu op twee sporen
verder. Psychologe G. van der Pompe heeft
zojuist het 'veldwerk' afgerond naar het ef
fect van de therapie bij borstkankerpatiën-
tes. Uit eerdere studies is gebleken dat
stress leidt tot een verhoogde afscheiding
van hormonen die het functioneren van het
immuunsysteem kunnen onderdrukken,
wat ongunstig is voor het verloop van de
ziekte. Van der Pompe ging na of het ver
minderen van angsten en depressies bij de
ze groep patiënten door de therapie een
gunstige invloed had op het functioneren
van het immuunsysteem en daarmee op
het ziekteverloop.
„We zijn nog niet helemaal klaar met de
analyse van de resultaten," vertelt ze.
„Maar het is al duidelijk geworden dat de
therapie inderdaad de angsten en depres
sies bij deze vrouwen vermindert. Hoe dat
precies uitpakt op de werking van het im
muunsysteem moeten we nog nagaan."
Het andere spoor richt zich op de indivi
duele patiënt. „We volgen één patiënt en
kijken naar de groei van de tumor," zegt
onderzoeker Schilder. „Als zich een veran
dering voordoet, proberen we na te gaan
waarom. Is er iets in het persoonlijk leven
van de patiënt gebeurd?"
Onderzoekscoördinator dr. B. Garssen
durft een voorzichtige conclusie aan. „Er
lijkt een relatie te liggen tussen de groei van
de tumor en het toegang krijgen of juist
ontzeggen tot zaken die wezenlijk zijn voor
de patiënt," zegt hij. „In het geval van deze
man had het afbreken van de buitenechte
lijke relatie een negatief effect en het vinden
van antwoorden op levensvragen een posi
tief effect."
Psychologe Van der Pompe typeert het
meeste biopsychosociaal onderzoek dat he
den ten dage wordt gedaan als 'grof hagel-
werk'. „Wij richten ons hier op meer ver
fijnd onderzoek. Het zou mooi zijn als we
kunnen achterhalen welk onderdeel van
een therapie een bepaalde invloed heeft,
zowel psychologisch als immunologisch. En
hoe lang zo'n therapie dan nodig is."
Medewerkers van het Helen Dowlinginstituut. v.l.n.r: hoofd financiën en publiciteit P.H.I. Bulthuis-Vegter, de onderzoekers dr. C.L. Mulder, J.N.
Schilder en G. van der Pompe, algemeen directeur P.I.M. Breij en onderzoekscoördinator dr. B. Garssen. foto Rotterdams dagblad