Extreem-rechts wil één
nette partij worden
Feiten &Meningen
M
Ollie North kan niet stuk
bij conservatief Virginia
Sfinx Docters van Leeuwen gaat Haagse criminaliteit te lijf
VRIJDAG 4 NOVEMBER 1994
NIEUWSANALYSE
Japan kiest onder
o vergangspremier'
voor nieuwe koers
Tomiichi Murayama, onverwacht een blijver
tje. FOTO AP
Japan is na de corruptieschandalen die ka
binet na kabinet teisterden driftig op zoek
naar een nieuwe vorm. Het politieke land
schap veranderde woensdag op slag. door
dat bet lagerhuis een nieuwe kieswet aan
nam die de corruptie in de politiek moet
uitbannen. Ook heeft het voor het eerst in
tientallen jaren een premier die in de bin
nenlandse zowel als de buitenlandse poli
tiek de ene doorbraak na de andere bereikt.
De 70-jarige Tomiichi Murayama - in juni
aangetreden als overgangspremier van een
onwaarschijnlijke coalitie van socialisten, li
beralen en de kleine Sakigake-partij - ont
popt zich als behendig blijvertje. Het succes
maakt zijn positie zo sterk dat hij de aan
drang van de oppositie om onmiddellijk na
het van kracht worden van de nieuwe kies
wet verkiezingen te houden, voorlopig
Alsof dit alles nog niet genoeg is doorbrak
de grootste krant van het land woensdag
een taboe door te verklaren dat het land
recht op een leger heeft. Bij de huidige
grondwet is hel Japan verboden een leger te
hebben. Die wet is het land na de oorlog
opgelegd door de Amerikanen. Sindsdien is
zij nooit gewijzigd. Maar het conservatieve
dagblad Yomiuri Shimbun, de grootste in
het land met een oplage van tien miljoen,
publiceerde woensdag een eigen tekst.
Nieuw daarin is niet alleen het recht op
een leger, maar ook een versterkte ceremo
niële rol van de keizer in staatszaken. De
tekst beslaat zes van de 36 pagina's. De
krant verdedigde zich op voorhand tegen
kritiek op 'herbewapening en militair ex
pansionisme' en dat zij 'alleen maar het pu
bliek moet informeren om de staatsmacht
in te perken', door te zeggen dat haar doel
is 'een discussie over de grondwet in het
land aan te zwengelen'. Volgens het blad
heeft Duitsland zijn grondwet na de oorlog
al 41 keer veranderd. „Volgens ons is het
tijd de nieuwe behoeften van de natie te er
kennen."
Premier Murayama stapelde in de afgelo
pen week de ene politieke triomf op de an
dere.* hl de binnenlandse politiek zeilde hij
rustig door de debatten over kieswethervor
ming en smartegeld voor atoombomslacht
offers. Naar het buitenland toe regelde hij
heropening van de besprekingen met
Noord-Korea en bezwoor hij een rel met
China over de kwestie van erkenning van
Taiwan. Dit door met kracht te verldaren
dat Peking voor Japan China's enige legitie
me regering is. Maar het knapste is dat hij
intussen de coalitie bijeenhoudt van zijn
Socialistische Partij met de kleine Sakigake-
partij en vooral de conservatieve Liberale
Democratische Partij, die Japan tientallen
jaren regeerde.
De oppositie zag Murayama in de afgelo
pen weken tot haar spijt de ene na de ande
re kwestie oplossen. Volgens de oppositie is
het niet meer dan billijk dat de premier ver
vroegde verkiezingen uitschrijft, zodra de
nieuwe kieswet in december van kracht
wordt.
Die moet nog door het Hogerhuis. Dat
gebeurt midden november. Dan krijgt de
regering een maand de tijd om de kiezers
erover in te lichten en zouden in principe al
onmiddellijk verkiezingen kunnen worden
gehouden dan wel uitgeschreven.
De wet voorziet in de eerste belangrijke
hervorming van het kiesstelsel in Japan
sinds 1925. /.ij wijzigt de grenzen van kies
districten zo dat een district niet meer goed
is voor meer zetels, maar slechts voor één.
In het nieuwe systeem worden 300 van de
rond 500 Lagerhuiszetels direct gekozen en
200 via evenredige vertegenwoordiging. De
wet verscherpt bepalingen die corruptie
moeten indammen. Een ontwerp van wet
voorziet in de instelling van overheidssubsi
dies voor politieke partijen met ten minste
vijf zetels in het parlement en 2 procent van
de kiezers.
Murayama verweert zich echter tegen
aandrang van de oppositie tot vervroegde
verkiezingen met het argument dat 'eerst
de vele binnen- en buitenlandse problemen
moeten worden opgelost waarvoor de rege
ring staat'. Een van de belangrijkste daar
van is het trage economische herstel als ge
volg van de stijgende yen.
Concurrenten van Janmaat zoeken samenwerking
Een aantal kleine ex-
treem-rechtse politie
ke partijen voert in het
geheim oriënterende
gesprekken over nau
we samenwerking. Er
wordt gedacht aan de
oprichting van een fe
deratie. Deelnemers
aan de gesprekken zijn
onder meer de Burger
partij Nederland en
het Nederlands Blok,
beide voortgekomen
uit de CD. Ook het re
latief onbekende Pa
triottisch Democra
tisch Appel (PDA), dat
meedeed bij de vorige
kamerverkiezingen
onder de leus 'Voor
een Nederland met
een slot op de gren
zen', praatmee.
Extreem-rechts is op
zoek naar samenwer
king. Een blok dat te
genwicht moet bie
den aan de Centrum
democraten van Jan
maat. FOTO ANP
Initiatiefnemer Vlielander van het PDA streeft naar
een blok dat tegenwicht moet bieden aan de Cen
trumdemocraten van Janmaat. „Het moet een net
te vaderlandslievende partij worden, zonder het fa
natisme en de excessen van de CD. Daarom willen
we de CD en ook CP'86 er ook niet bij hebben. Bij
ons staat de zorg over de toekomst van Nederland
voorop. Ons land glijdt af. De misdaad is enorm, de
drugoverlast gigantisch. De komst van asielzoekers
geeft geweldige problemen. Door dit alles is Neder
land in gevaar. We moeten voorkomen dat mensen
om een sterke man gaan roepen."
Janmaat is absoluut niet rouwig dat zijn partij niet
voor de besprekingen is uitgenodigd. „Wij hebben
geen behoefte aan dit soort gesprekken. Ze moeten
maar lid van de CD worden als ze een grote partij
willen."
De Burgerpartij Nederland voelt veel voor het ini
tiatief. Secretaris Poppe, raadslid in Vlissingen en
CD-dissident: „Er is zoveel versplintering geweest.
Het is goed om nu aan krachtenbundeling te den
ken." Wel hecht Poppe eraan dat de deelnemers
aan het gesprek zich achter de anti-discriminatie
code van de Burgerpartij scharen.
Daardoor is er al meteen een probleem, want de
leider van het Nederlands Blok, de Utrechtse make
laar W. Vreeswijk, voelt hier niets voor. „Anti-discri
minatie is een hypocriete zaak. We leven nu een
maal in een doelgroepen-samenleving. Iedereen
discrimineert iedereen in meer of mindere mate.
Zo werkt het systeem. Het hele flauwekulverhaal
van niet discrimineren slaat nergens op."
Vreeswijk, wiens partij de afgelopen week vier af
vallige CD-raadsleden begroette, staat niettemin
open voor het initiatief dat Vlielander lanceerde.
„Veel zal afhangen van wie er uiteindelijk meedoet.
Wij willen geen belaste figuren aan tafel hebben.
Maar een federatie, een bundeling, zou zeker voor
delen hebben. Bij de laatste verkiezingen is door de
versplintering veel energie, tijd en geld verspild.
Tenslotte is het Vlaams Blok ook een lappendeken
van partijtjes en actiegroepen." Van Vreeswijk is
bekend dat hij zich in hoge mate spiegelt aan de
Vlaamse nationalistenleider Filip de Winter.
De voorzitter van de Burgerpartij Nederland, het
Roosendaalse gemeenteraadslid R. van der Eijk, is
voorstander van een rechtse federatie, waarbij elke
partij haar eigen identiteit kan behouden. „Ik zie
een samensmelting de komende jaren nog niet van
de grond komen. Maar gezamenlijk optrekken bij
de verkiezingen kan natuurlijk wel."
Van der Eijk zegt dat het idee van een federatie is
ingegeven door de vrees dat de kiesdrempel te zij
ner tijd wordt verhoogd, zoals minister Pronk jaren
geleden eens opperde. „Als dat gebeurt, maken al
die kleine groeperingen geen schijn van kans. Dan
is klein-rechts definitief uitgeschakeld."
Poppe stapte enkele maanden geleden uit de CD,
nadat Janmaat hem had geschorst wegens openlij
ke kritiek op hem. Poppe sloot zich aan bij de pas
opgerichte Burgerpartij Nederland van Van der
Eijk, ook afkomstig van de CD. De partij heeft in
middels acht gemeenteraadsleden, allen CD-dissi-
denten.
Overigens zullen hier en daar wat persoonlijke con-
flictjes moeten worden opgelost, wil het tot een
vruchtbare samenwerking komen. Eert paar maan
den geleden betichtte Poppe het Nederlands Blok
nog van 'zware discriminatie'. Nu is er wat hem be
treft 'geen beletsel om met elkaar in gesprek te
gaan'.
Maar Vreeswijk houdt grote moeite met de persoon
Poppe. Hij noemt hem onder meer 'publiciteits
geil'. Vreeswijk is bovendien onaangenaam verrast
dat de gesprekken zijn uitgelekt. Ook dat verwijt hij
Poppe. „Vlielander heeft een mandaat om een en
ander te coördineren. Hij is dus als enige bevoegd
erover te praten. Daar moet de Burgerpartij dan
niet tussendoor gaan rossen."
Onduidelijk is nog hoe breed het front zal worden.
Van Van der Eijk had zelfs de CD mogen meedoen.
„Als de CD zich een beetje redelijk opstelt, kunnen
ze wat mij betreft zo aanschuiven. We moeten onze
ruzietjes opzij kunnen zetten. Samenwerking is de
enige manier om door te stoten. Inhoudelijk kan
het. De programma's lijken veel op elkaar. Eigenlijk
zitten we allemaal op dezelfde lijn: gewoon rechts."
DEN HAAG JOHAN GROENEVELD
GODFRIED HELWIG
'Weg met dat zooitje in Washington
De jaarlijkse Halloween-para
de in Vienna, een wat slaperig
stadje in het noorden van de
staat Virginia, geeft het ver
trouwde beeld te zien. School-
drumbands, praalwagens van
lokale middenstanders, opge
tuigde brandweerwagens en
natuurlijk hordes kleine kinde
ren verkleed als heksen, dui
vels of spoken.
„Daar komt het grootste
spook", zegt een oudere man.
Midden op de weg loopt een
man met aan beide handen
een kind, omgeven door een
groep tieners in keurige blau
we blazers. Vanuit de rij toe
schouwers klinkt een zwak
boe-geroep. ,(Sieg Heil", roept
een jongere man.
Maar zijn afkeuring wordt al
gauw overstemd door tiental
len anderen die hard en rit
misch 'Ollie, Ollie' beginnen te
roepen. Verderop staat een
groep agenten van de staats
politie. De troopers geven hem
in het voorbijgaan thumbs up,
duimen omhoog. „Ollie is on
ze man. Hij is tenminste voor
wet en orde", zegt een agent.
Ollie is Oliver North, ex-luite-
nant-kolonel der mariniers,
beroemd maar vooral berucht
geworden door het Iran-Con-
tra-schandaal. Dinsdag staat
hij kandidaat voor een zetel in
de Amerikaanse Senaat na
mens de Republikeinen. En er
is een goede kans dat hij wint.
Het is een paradox: Oliver
North in het Congres, dat hij
aan het eind van de jaren
tachtig voorloog en openlijk
verafschuwde. En nog, want
North laat tijdens zijn cam
pagne in alle uithoeken van
Virginia geen kans onbenut
om het Amerikaanse parle
ment af te schilderen als een
verzameling onbekwame,
egoïstische nietsnutten. Weg
met dat zooitje in Washington,
dart alleen maar jullie porte
monnee plundert met te hoge
belastingen en je voorschrijft
wat je wel en niet mag doen,
luidt zijn boodschap.
North werd in 1986 beroemd
toen zijn rol bekend werd in
hetlran-Contra-schandaal.
Namens de Reagan-regering
zorgde hij toen voor de leve
ring van wapens aan aartsvij
and Iran, in ruil voor de vrijla
ting van Amerikaanse gijze
laars. Maar met dat geld kocht
hij daarna wapens voor de
rechtse contra-rebellen in Ni
caragua. Dat was illegaal en
North moest voor een senaats
commissie verschijnen. Hij
loog echter de senatoren om
der ede voor (wat hij later toe
gaf), misleidde het Congres en
vernietigde stapels bewijsma
teriaal. Alleen omdat de Se
naat hem in ruil voor zijn ge
tuigenis immuniteit beloofde,
ontliep North de cel.
Door de manier waarop hij
destijds - strak in mariniersuni
form gestoken - de lastige
senatoren partij bood werd hij
in rechtse kring een beroemd
heid. Hij schreef een boek dat
maandenlang een bestseller in
de VS was. Dat bracht hem
honderdduizenden dollars op,
genoeg geld om na zijn oneer
volle ontslag uit de militaire
dienst een politieke carrière te
overwegen. North werd een
vertegenwoordiger van wat
'religieus rechts' wordt ge
noemd, de rechtervleugel van
de Republikeinse partij die
zich vooral op godsdienstige
waarden beroept.
De laatste maanden hebben
tal van Republikeinse promi
nenten zich tegen North uitge
sproken. Niet alleen de andere
senator van Virginia, John
Warner, maar ook Ronald
Reagan zelf - die door North
destijds ook is voorgelogen -
generaal Norman Schwarz
kopf, oud-minister George
Shultz en oud-president Ge
rald Ford.
Allemaal noemen zij hem on
waardig om senator te zijn,
maar hoe meer kritiek er op
hem komt, hoe meer zijn aan
hang zich roert. De TV-domi-
nees Pat Robertson en Jerry
Falwell roepen hun gelovigen
bijna vanaf de kansel op om
toch vooral op Oliver North te
stemmen.
Ook de algemene kritiek in de
Amerikaanse media lijkt North
alleen maar meer kracht te ge
ven. Hij mijdt de media als de
pest. De media horen voor
hem thuis in hetzelfde linkse
kamp als de Clintons. Maar
zijn medewerkers houden
hem ook weg van de media,
omdat hij iedere keer dat hij
zijn mond open doet weer wat
doms zegt. Zo verklaarde hij
onlangs 'dat ik nooit gelogen
heb tegen het Congres' en
pleitte hij voor het afschaffen
van de sociale zekerheid.
Als hij wordt gekozen, dan
heeft dat volgens de bekende
columnist Art Buchwald voor
North in elk geval één voor
deel. „Om in de Senaat te ko
men hoefje tenminste geen
eed af te leggen dat je de waar
heid, de waarheid en niets dan
de waarheid zult zeggen".
WASHINGON HANS DE BRUUN
Een spotprent over de getuigenis van North.
ln zijn studententijd schreef hij erotisch getinte roman
netjes. Als nieuw hoofd van de Binnenlandse Veilig
heidsdienst (BVD) wedde hij met zijn plaatsvervanger
om een fles whiskey over het aantal spionnen dat de
dienst onder zijn leiding jaarlijks zou vangen. Als D66-
lid en voorzitter van de vereniging van bestuurskunde
mengde hij zich geregeld in het politieke debat.
Mr. Arthur Docters van Leeuwen (49), die door minis
ter Sorgdrager van justitie is voorgedragen als nieuwe
procureur-generaal van Justitie voor Den Haag en om
streken (de voordracht wordt vandaag besproken in
het kabinet), is geen dorre ambtenaar die straks stille
tjes boeven gaat vangen. Vrienden en door de jaren
heen gemaakte vijanden weten dat hij zo niet in elkaar
zit. „Ik behoor tot het extraverte type. Daar liggen ook
mijn zwakke kanten. Ik ben driftig, echt opvliegend,
mijn hele leven al en dat gaat maar niet over", zei Doc
ters ooit over zichzelf in Het spionnetje, het personeels
blad van de BVD.
Dat heeft menige collega aan den lijve ondervonden.
Na zijn opleiding als jurist (afgerond in 1969) en een
baan bij Financiën, kwam Docters van Leeuwen op
Binnenlandse Zaken terecht. Als plaatsvervangend di
recteur-generaal voor openbare orde en veiligheid
maakte hij veelvuldig ruzie met zijn baas, onderge
schikten en vertegenwoordigers van de politiebonden.
Het oud-kamerlid Koffeman, toentertijd voorzitter van
de Algemene Christelijke Politiebond, herinnert zich
Docters als een 'machiavellistisch persoon. Hij is uit op
macht en zeer autoritair'. Dat ondervonden ook de
BVD-medewerkers die door de door hem geleide reor
ganisatie de laan uit vlogen.
Naast een harde hand en een scherpe tong, beschikt
Docters van Leeuwen over een goed geslepen pen. Als
student schreef hij over een kantoorklerk die een 'ge
spierde. bruine koffiejuffrouw' het hof maakte ('ik
Mr. Arthur Docters Van Leeuwen: „Ik ben driftig, echt opvliegend, mijn hele leven al en dat gaat maar niet over."
FOTO AA
bronstige worm tussen haar plots weke schilferig-brui- I ceerde over de ontwikkeling van de binnenlandse vei
ne benen Later was hij als BVD-chef het eerste hoofd ligheid. Het proza was al even bloemrijk. Als het gaat
van de geheime dienst dat een openbaar stuk publi- om onze migranten moeten we rekening houden met
'ernstige onderlinge rivaliteit waarbij bloedvergieten,
belemmeringen van de vrijheid van meningsuiting of
andere grondrechten, noch ernstige verstoringen van
de openbare orde zijn uit te sluiten'. De waarschuwing
is uit 1991.
Het tekent het gevoel voor dramatiek van Docters,
maar ook zijn grootspraak. De openheid van de BVD
die hij inleidde met uitgebreide interviews, smoorde hij
onmiddelijk als de vraag van de gesprekspartner te
concreet werd. „Dat vertel ik u niet", was de meest ge
citeerde uitspraak, om vervolgens wél oncontroleerba
re uitspraken te doen over 'verhevigde' spionage vanuit
Rusland en het 'gele gevaar' dat China vormt. En ja,
van het umfeldvan het links-radicale RARA (dat de af
gelopen jaren drie bomaanslagen pleegde) was alles bij
de BVD tot in detail bekend, aldus het hoofd van de
dienst. De daders lopen nog steeds vrij rond.
Hoe extravert en excentriek ook, velen weten nog
steeds niet goed wat ze met die Docters van Leeuwen
aanmoeten. De sfinx, zcyioemde de huidige minister
Dijkstal van binnenlandse zaken hem ooit. Zijn ver
schijning doet daar inderdaad aan denken. Wat er wer
kelijk in dat bolle hoofd omgaat en waar de achter dik
ke brilleglazen verscholen ogen nu precies naar loeren,
blijft een groot raadsel.
Het veelvuldig bezoeken van D66-borrels heeft voor
hem niet geresulteerd in een ministerspost. De partij is
hem echter niet vergeten. Partijgenoot minister Sorg
drager van justitie denkt met hem als hoogste man van
het openbaar ministerie in Den Haag de Randstedeljke
criminaliteit te kunnen bestrijden. Na jarenlang alleen
maar het geboefte hebben mogen volgen, kan hij het
nu ook laten oppakken.
DEN HAAG. WILFRED SCHOLTEN
