Cultuur Kunst 'Ik wil licht op een weegschaal' ff Rigoletto geweldige zang met Slavische tongval Statisch geladen solo-toneel 'Voor Durlacher is het 't ergst' bewondering 'De Hollandse Tuin' trekt 10.000 bezoekers DONDERDAG 27 OKTOBER 1994 9 Boeken si Letterlijk ziek werd A.F.Th, van der I Z Heijden tijdens het schrijven van zijn nieuwste boek Asbestemming. Hij kreeg pre cies dezelfde kwalen als de hoofdpersoon: zijn vader. Gouden beeld Dali gestolen uit galerie st. Petersburg Hen gouden sculptuur van Salvador Dali is tijdens een receptie gestolen uil een vitrine in een kunstgalerie in St. Pe tersburg. De waarde van de 20 centimeter grote beeltenis van de Egyptische godin Isis wordt geschat op ruim 80.000 gulden, zei politiewoordvoerder Igor Komissarov. De sculptuur maakte deel uit van een tentoonstelling van ruim 1.000 kunstwerken van Da li, wiens werk eerder deze herfst Moskou aandeed en sinds 30 september in St. Petersburg te zien was. Christie's veilt 'recente' Rembrandt Amsterdam Christie's in Amsterdam veilt op 14 november een recent ontdekte tekening van Rembrandt. Het werk is eigendom van de Schotse markies van Lansdowne. Vorige maand bevestig de Rembrandt-expert Peter Schatborn de echtheid ervan. Hij is hoofd van het Prentenkabinet van het Rijksmuseum in Amster dam. Op de tekening staat een Hollandse langhuisstolp boerde rij in een landschap afgebeeld. Vergelijkbare werken bevinden zich in onder meer het Prentenkabinet De Albertina in Wenen, het Staatsmuseum in Berlijn en het Teylers Museum in Haar lem. Aan de hand daarvan menen experts dat het werk om streeks 1650 is gemaakt. De landschapstekening brengt naar verwachting 100.000 tot 150.000 gulden op. Burcht Literair wegens ziekte afgelast leiden Wegens ziekte van Charlotte Mutsearts gaat de Burcht Literair-avond, die vanavond in sociëteit de Burcht zou worden gehouden, niet door. Jeroen Werners lichtsculptiiren in de Waag: recensie monica schiks 'Rigoletto' van G. Verdi door de Staats- opera van Tatarstan Valeri Tjoementsev Rigoletto, Olga Kondina: Gilda en Anatoli Ponomarjov Hertog van Mantua. Koor en orkest o.l.v Medet Toergoembajev Ge zien: 26/10, Schouwburg. Leiden Tatarstan is géén sprookjesland; het bestaat echt en ligt aan de Wolga. Het heeft al sinds ander halve eeuw een eigen operahuis en wie de foto van het enorme interieur ziet, begrijpt onmid dellijk waarom de zangers zo'n geweldige stem kunnen opzet ten. Bij dit gezelschap ervaart de toehoorder haast aan den lij ve de lange 'belcanto' traditie. Zingen. Daar is het om begon nen en dat doen de Tataarse zangers dan ook met hart en ziel. Het drama, naar Victor Hugo, voltrekt zich met een minimum aan personen. Rigoletto, de nar, huurt een moordenaar om de verleider van zijn dochter Gilda te doden. Het lot keert zich te gen de nar en in plaats van de hertog van Mantua vindt Gilda de dood. Olga Kondina als de schuch tere Gilda was de absolute ster van de avond. Ze heeft een prachtige, genuanceerde stem waarmee ze technisch-virtuoos, maar ook heel doorleefd-expressief kan zin gen. De hertog van Mantua (Anatoli Ponomarjov) was met zijn warme, smeuïge tenor een overtuigend vrouwenversierder. Rigoletto, de tragische hoofd persoon, was soms zó overheer- $end aanwezig dat hij in zijn eentje het hele orkest overstem de. De vertolking van Valeri Tjoementsev kenmerkte zich door een onveranderlijk fors stemgeluid met een diepe, By zantijnse klank en door 'ouder wets' theatraal spel met grootse gebaren en rollende oogopslag. Hoewel er Italiaans werd gezon gen leed de articulatie af en toe toch aan de Slavische tongval. Naar de verschijning van het koor keek ik tenslotte telkens verlangend uit. Niet alleen zag je een unieke verzameling schil derachtige koppen, ook op mu zikaal gebied waren ze een ge not om te horen. ,,Ik ben geïnteresseerd in de manier waarop waarne mingen worden opgesla gen in de hersenen en hoe ze van daaruit weer naar buiten kunnen komen," verklaart Jeroen Werner naar aanleiding van zijn opmerkelijke tentoonstel ling 'Wegen van Licht' in de Waag. Om zijn werken - een kleine verzameling lichtsculpturen - optimaal tot hun recht te doen ko men, heeft hij de Waag een kleine gedaanteverwisse ling laten ondergaan. leiden onno schilstra Het neonlicht is gedoofd en het merendeel van de dakramen is verduisterd. Er heerst een bij zondere, serene sfeer in de Waag, als in een heiligdom. Slechts zeven werken zijn er te zien, maar die zijn dan ook zo rijk, dat de bezoeker er ruim voldoende aan heeft. Aan de lamp-achtige objecten van Jeroen Werner, opgehangen aan de wanden en aan het plafond, is op het eerste gezicht niet zo veel te zien. Er zijn bijvoorbeeld een paar glanzende halve bol len, waarvan de holle kant naar het publiek is gekeerd. Je bent geneigd erlangs te lopen en te denken: ach ja, halve bollen. Maar dan, plotseling, verschijnt in de holte het spiegelbeeld van een kinderkopje. Als je je hoofd beweegt, beweegt het portretje mee. Kijk je nog beter, dan ont dek je, dat het hoofdje zich niet in de bol bevindt, maar ervoor, in de ruimte. Je ziet een drie-di mensionaal lichtbeeld, zo hel der, dat je het met je hand kan omvatten. De bedenker van dit stukje il lusionisme, Jeroen Werner, is een bescheiden man van een jaar of 35. Optische verschijnse len fascineerden hem al toen hij nog een kleine jongen was. „Als kind liet m'n vader me mijn spiegelbeeld zien in een soeple pel. Als je daar goed in kijkt, zie je dat je spiegelbeeld zich niet óp de lepel bevindt, maar iets recensie wunand zeilstra 'Het is laat Ik kan met ademen', solovoor stelling door Kathenkj WoudenberR naar het gelijknamige boek van Mano Wirz Vertaling en bewerking Liet Lenshoek Regie Bob Ruij/endaal Gezien 26/10, LAKtheater, Leiden Nog voordat de voorstelling be gint, heeft Kathenka Wouden berg achter een tafeltje plaats genomen, tijdens haar solo doet dat tafeltje er helemaal niet meer toe; ze blijft bijna uitslui tend op een en dezelfde plek midden op het voortoneel Daar is durf voor nodig om ie handelingsvrijheid in een solo zo te willen beperken. Alles moet nu immers van de tekst behandeling komen. Zachtjes, bedeesd bijna, begint ze te spreken. Ze vertelt in de ik -vorm over de angsten, de twij fels en de hoop van een seropo sitieve homoseksuele man. Zijn jeugd, zijn eenzaamheid, zijn koortsig, onverzadigba eken eks. Je bent geneigd langs Wemers objecten te lopen e van een kinderkopje. ervóór. Hij liet me ook zien hoe je licht kunt maken met een batterij en een lampje. Zulk soort dingen vond ik prachtig." In tegenstelling tot de meeste jongens, die op grond van zo'n belangstelling een technisch of natuurkundig beroep kiezen, kwam Jeroen Werner terecht in de beeldende kunst. Zijn fysi sche interesse is echter nooit verdwenen. Zijn huidige werk zou je dan ook kunnen om schrijven als poëzie in een na tuurkundig jasje. Het past uit stekend in de cyclus over de re latie tussen kunst en weten schap, waarvan zijn tentoon stelling in de Waag deel uit maakt. „De beelden in de Waag zijn een jarenlang pro- aldus Wemer. „Ik heb al tijd veel getekend en geschil derd. Op een gegeven moment ben ik me gaan afvragen hoe dat wat je tekent, bijvoorbeeld een portret, in wezen ontstaat. Dan kom je terecht bij het oog, bij licht en hoe indrukken opge slagen worden in het geheu gen." Jeroen Werner is al zo'n tien jaar geleden begonnen met het maken van sculpturen, waar mee hij het belang, het gewicht van het licht voor het zien tot uitdrukking probeert te bren gen. ,,Ik wilde het licht wegen, ik wilde het op een weegschaal leggen," aldus Werner. Zo kwam hij op het idee om balan sen te maken waarin de weeg schalen zijn vervangen door glazen lenzen. Speciaal voor de Waag heeft Werner vier van zul ke lichtbalansen gemaakt: twee kleine modellen hangen aan de muur. twee monumentale exemplaren hangen aan het plafond. Opvallend aan de beelden van Werner is het veelvuldige gebruik van symmetrie-assen. Ze hebben volgens de maker betrekking op het feit, dat er bij het zien op allerlei manieren sprake is van spiegelingen en projecties: „Alles wat je ziet is in wezen een projectie van licht. Als je iels ziel, dan is dat eigen lijk iets, dat gespiegeld wordt in je ooglens." Maar hij wil ook een ander soort spiegeling ver beelden: „Er bestaat altijd een evenwicht tussen je innerlijk en de buitenwereld. Met je oog kun je dingen in de buitenwe reld waarnemen, maar je oog kan ook beelden uit je innerlijk projecteren in de buitenwereld. Juist dat evenwicht is van be lang voor een tekenaar of een schilder.' Hoewel je niet direct ver moedt, dat Wcrners manipula ties van het licht in feite model len van het zien zijn, doemen er bij het zien van zijn beelden wel ogenblikkelijk allerlei vragen in je op over optica en visuele waarneming. Het aardige is dat Werner die vragen niet alleen oproept, maar welbeschouwd voor een deel ook beantwoordt. In Wemers eigen woorden: 'liet wegen en de wegen van licht worden getoond. Jeroen Werner: 'Wegen van Licht'; te zien t/m 20/11, woe t/mza 12-17 uur, zo 13-17 uur, De Waag, Leiden. erftochten door de ho mo-scene van de grote stad. Alles wordt daarbij overscha duwd door de dodelijke zeker heid met het HlV-virus te zijn besmet. De ingehouden manier van vertellen van Kathenka Woudenberg contrasteert met de explosieve kracht van de nachtelijke overpeinzingen van een door doodsangsten ge plaagde man. Woudenberg speelt een statisch geladen solo die bijna heel even tot uitbar sting komt. Als 'More than I can bear' van Matt Bianco door de luidsprekers klinkt, zet Kathen ka Woudenberg zich langzaam zwierig in beweging. Het vormt de inleiding op de episode waarin ze over de grote liefde van de ik-figuur vertelt. Een elegantie in om het kortstondi ge monogame geluksmoment van een homoseksuele man over te brengen. Hier bliksemen vorm en inhoud tegen elkaar in. Het bepaalt de eigenzinnige en gewaagde kracht van deze solo die op grond van de tekst van de Duitse schrijver Mario Wirz evenzogoed saai of sentimen teel had kunnen uitvallen. In deze rubriek komen al of niet bekende streekgenoten aan het woord die, hetzij direct, hetzij zijdelings met kunst en cultuur te maken hebben. Ze praten over een kunstvoorwerp, een kunstuiting waaraan ze bijzondere waarde hechten. Van de snuifdoos van oma tot het grijsgedraaide muziekstuk en alles wat daar tussen zit. Vandaag spreekt de Leidse kunstenaar Wim Hoogstraten zijn bewondering uit voor een zijdeschildering van Lida Bartlema. „Schilderen op zijde heeft een beetje tuttig imago. Maar ik vind dit juist een heel krachtig werk." Ik heb dit werk gekocht op een S tentoonstelling in Wijk bij Duurstede, een jaar of vier geleden. De kunstenares. Lida Bartlema, kende ik al veel langer. We zijn ooit samen als tekenaars begonnen bij een reclamebedrijfje. Zij is daar gestopt toen ze een gezin kreeg. Maar we hebben elkaar nooit uit het oog verloren. Ik ben zo'n 30 jaar bevriend met haar geweest. Lida Bartlema was van oorsprong modetekenares. Het was een heel artistiek mens. Ik denk dat die creativiteit jarenlang opgesloten heeft gezeten. Misschien is dat wat te sterk uitgedrukt. Maar een feit is dat ze pas op latere leeftijd is gaan schilderen en dat ze daar heel succesvol in was. Alsof alle creativiteit plotseling naar buiten kwam. Haar specialiteit was het schilderen op zijde. Dat heeft een beetje iets tuttigs. Maar die term is op dit werk helemaal niet van toepassing. Integendeel. Ik vind hét juist een heel krachtig werk. Op zijde schilderen is ontzettend moeilijk. Het is een heel speciale techniek. Ik weet niet heel precies hoe het gaat, maar ik denk dat ik het zelf niet zou kunnen. Het bijzondere van vervolg voorpagina Umtul Kiekens, vroeger een van de drijvende krachten achter de AKO-literatuurprijs maar na een machtswisseling bij de AKO ver der gegaan met de Libris-prijs, hoopt dat de Libris-prijs geen nadelige gevolgen zal ondervin den van „deze onverkwikkelijke affaire." „Het is met de AKO-prijs pre cies de kant opgegaan die wij vreesden. De verkeerde kant dus. Een en ander is zo vercom- mercialiseerd dat het echt een rozooitje is geworden. Omdat het allemaal veel te commer cieel dreigde te worden, zijn wij destijds uit het bestuur gestapt. We zijn met de Libris-prijs on der een andere vlag verder ge gaan en willen absoluut niet meer geassocieerd worden met de AKO-prijs. Ik vind dal Sonja Barend het er onder deze mise rabele omstandigheden nog De beeldende kunstmanifestatie 'De Hollandse Tuin', gehouden van 30 juli tot en met 25 september, heeft bijna 10.000 mensen naar de Leidse Waag getrokken. Het Centrum Beeldende Kunst (CBK), dat de tentoonstelling in tien verschillende tuinen in Leiden en Oegstgeest organiseerde, zegt terug te kijken op een zeer ge slaagde manifestatie. Aan elf Nederlandse kunstenaars was gevraagd speciaal voor de tentoonstelling een kunstwerk te te maken dat paste bij de betref fende tuinlocatie. Het waterbassin in De Waag, van theatervormge ver Bas Peelers, trok de meeste belangstelling omdat het van de tien locaties het meest centraal gelegen was. Maar ook de andere plekken, waaronder de tuin en tentoonstellingsruimte van hel CBK zelf, trokken duizenden bezoekers. Bij de tentoonstelling is een catalogus uitgegeven. Artikelen over de manifestatie die in het Leidsch Dagblad verschenen zijn, voor zien van kleurenfoto's van de kunstwerken van de hand van Mare de Haan, als supplement verschenen. Catalogus plus supplement zijn verkrijgbaar bij het Centrum Beeldende Kunst aan de Hoog landse Kerkgracht 19-21 in Leiden. Superschilderij in Hooglandse Kerk el op goed vanaf heeft gebracht. Als ik nu in hel huidige AKO-bestuur zat, zou ik onmiddelijk opstap pen. Hiermee worden de au teurs alleen maar beschadigd. Voor Durlacher vind ik het trou wens nog het ergste." Directeur A. Voster van De Bezige Bij, Matsiers uitgeverij, schreef eergisteren een brief aan A. Drecsmann, de voorzitter van het AKO bestuur, waarin hij t, alsnog de helft van de prijs voor Matsier opeist. 'Ik denk dat u Matsier, de AKO-prijs èn de pu blieke opinie recht doet door .alsnog zorg te dragen voor het feit dat Nicolaas Matsier zijn 50.000 gulden niet zal worden passages uit zijn brief. Over de vraag of Voster juridische stap pen zal ondernemen wanneer net AKO-bestuur niet op de brief ingaat kon bij De Bezige Bij nog geen duidelijkheid wot den verkregen. zijdeschildering vind ik de de kleur. Die kun je zo bijna niet op doek krijgen. Dit werk heet 'evenwicht'. Naar mijn gevoel is het dat ook. Het is niet symmetrisch, maar zowel in kleur als vorm, volledig in balans. Ik weet niet waarom. Zoiets is moeilijk uit te leggen. Maar als een werk niet in evenwicht is klopt het in mijn ogen niet. Dat geldt voor elke vorm van kunst. Zelf maak ik geen abstracte kunst, maar ik hou er wel van. Mijn eigen werk is heel figuratief. Een paar jaar geleden heb ik een portret van Lida Bartlema geschilderd. Dat gebeurde op mijn verzoek. Vandaar dat het hier bij mij thuis hangt. Ik wilde haar graag schilderen omdat ze een prachtig mens was. Als ze binnen kwam, dan kwam er ook echt iemand binnen. Kort nadat ik dit portret van haar schilderde is ze, onverwacht, overleden. Daardoor heeft haar werk voor mij wel een bepaalde meerwaarde gekregen. Niet dat ik het mooier ben gaan vinden. Maar de gehechtheid er aan is groter geworden. Het is een werk dat altijd op een plek in mijn huis zal hangen waai ik het kan zien. janrusdam foto hielco kuipers Het dwarsschip van de Hoog landse Kerk zal in mei volgend jaar onderdak bieden aan een 20 meter hoog schilderij. In de kerk zal zich dan een cultureel evenement afspelen in het ka der van dé vrijheid. Een stukje van het superschil derij wordt vanaf 1 november geëxposeerd in het koetshuis van kasteel Oud-Poelgeest in Oegstgeest. Het gaat om een se lectie uit de ruim honderd kunststofpanelen die samen het schilderij vormen. Elk pa zich is een kunstwerk met als thema 'vrijheid'. Alle panelen samen vormen ook een afbeel- ding. De Helderse beeldend kun stenaar Dabaruch werkt sinds mei van dit jaar aan het schilde rij dat hij een 'monument van de vrijheid' noemt. Verscheide ne Nederlandse bedrijven heb ben panelen uit het superschil derij geadopteerd. Na de ten toonstelling krijgen ze de pane len ook echt in huis. Innemende Twentse cabaretier met het accent van Herman Finkers zoekt de diepgang k la Jozef v/d Berg met allesbehalve vrijblijvende humor. zaterdag 29 oktober, 20.30 uur KAPELZAAL K&O tel.071 -131943/141141

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 9