Blije rijder blijft ook in
langste file vrolijk
BÉsëi|iiii J71
Ecologische nachtmerrie uit de Sovjet-tijd
Feiten &Meningen
Assad wil voor
Syrië onderste
uit de kan
Slangenbezweerder op;
zoek naar toverfluit 5
,ei
DONDERDAG 27 OKTOBER 1994
>JDER
NIEUWSANALYSE
Wanneer president Bill Clinton vandaag
Damascus aandoet, wordt hij het eerste
Amerikaanse staatshoofd in twintig jaar dat
Syrië bezoekt. Clinton zal een leider ont
moeten die weliswaar veel heeft gedaan om
het imago van zijn land in de wereld te ver
beteren, maar die tegelijkertijd nog steeds
weigert vrede te sluiten met Israël.
President Hafez Assad, die in 1970 zonder
bloedvergieten de macht greep, leidt een
staat waarvan de structuur en de alomte
genwoordige veiligheidsdiensten nog steeds
doen denken aan het oude Sovjet-blok.
Door het uiteenvallen van de Sovjetunie
werden de banden verbroken die in het ver
leden wapens en geld uit Moskou oplever
den. Het gevolg is dat Syrië in toenemende
mate is aangewezen op andere internatio
nale contacten en het is duidelijk dat vrede
Hoezeer Syrië ook behoefte heeft aan vre
de, de 64-jarige Assad is allerminst zijn be
hendigheid aan de onderhandelingstafel
verloren en past een tactiek toe om het on
derste uit de kan te halen als het gaat om
concessies van Israël. De Syrische leider,
wiens land in de Israëlisch-Arabische oorlog
van 1973 en tijdens de Israëlische invasie in
1982 in Libanon menig litteken opliep, is
niet geïnteresseerd in nog een gewapend
treffen met de Israëliërs. Tegelijkertijd heeft
hij keer op keer onderstreept dat hij niet
met minder genoegen zal nemen dan volle
dige teruggave van de Golan-Hoogvlakte
or'og v
1967
Israëlv
Amerikaanse pre-
<t sinds Richard
nviel, had Da-
zestien miljard
die hij i
loor.
Clinton wordt de eer:
sident die Syrië bez
Nixon in juni 1974 na
om de diplomatieke betrekkingen te her
stellen die na de oorlog van 1967 werden
verbroken. Het bezoek is bedoeld om een
nieuwe impuls te geven aan de dialoog tus
sen Israël en Syrië, die op een zeer laag pitje
staat sinds februari dit jaar, toen een Israëli
sche kolonist in een moskee in Hebron en
kele tientallen Palestijnen doodschoot.
De Amerikaanse minister van buiten
landse zaken Warren Christopher, die Clin
ton vergezelt, zond Assad maandag een
boodschap waarin hij hem te verstaan gaf
dat thans de Syrische leider aan zet is. „1 let
tijdstip nadert snel dat enkele moeilijke be
sluiten moeten worden genomen als deze
besprekingen moeten slagen, als zij 'de vre
de van de dapperen' moeten produceren
waarvan president Assad spreekt", aldus
Christopher.
Sinds Nixons bezoek is veel veranderd.
Nixon arriveerde kort na de oorlog van ok
tober 1973, waarin Israël weliswaar geen
terrein verloor dat bet in 1967 had bezet,
maar wel grote verliezen op het slagveld
leed. De oorlog deed veel om het gekrenkte
eergevoel van de Arabieren op te vijzelen.
Assads Arabische Baath Socialistische Partij
zocht na de oorlog toenadering tot de Sov
jetunie, wat de Syriërs een stroom wapens
opleverde.
Toen de Sovjetur
mascus een schuld v
gulden aan Moskou
structuur die op instorten stond. Het ver
loor bovenal het land dat jarenlang zijn mi
litaire establishment steunde. De Russen
besloten dit jaar om Damascus tachtig pro
cent van die schuld kwijt te schelden.
In 1979 sloot Egypte vrede met Israël en
werd Syrië een toevluchtsoord voor Palestij
nen die zich wijdden aan de gewapende
strijd tegen Israël. De Verenigde Staten rea
geerden prompt en plaatsten Syrië op de
lijst van landen die terrorisme bevorderen
en waaraan geen hulp wordt gegeven. Het
verbod is nog steeds van kracht.
In 1990 probeerde Assad de contacten
met het Westen te verbeteren en sloot hij
zich aan bij de internationale coalitie tegen
Irak. Een jaar later voegde Syrië zich bij de
Arabische landen die deelnamen aan het
door de VS en Rusland gesteunde vredes
proces.
Eerder al nam het door Syrië gesteunde
terrorisme af. De rol van Damascus bleef
evenwel omstreden omdat het de voor
naamste machtsfactor was in Libanon,
waar door Iran gesteunde islamitische fun
damentalisten in de jaren-tachtig verschei
dene Amerikanen en andere westerlingen
ontvoerden.
De veranderingen in Syrië kregen gestalte
op uiteenlopende niveaus. Zo vonden in de
legerleiding verschuivingen plaats. De al
omtegenwoordige portretten van Assad to
nen niet langer de jeugdige, gedrongen ge
neraal van de coup van 1970, maar een
glimlachende president in burgerkostuum.
De foto's zijn veelal geplakt op een achter
grond van Valentijnharten of vredesduiven.
DAMASCUS .JEROME SOCOLOVSKY/AP
Hoogleraar verkeerspsychologie ziet geen alternatief voor automobilist
De auto blijft ondanks de vele files populairder dan het openbaar v
FOTO FOTOPERSBURO DIJKSTRA
Elke dag vast in de file. Zwetend en verfrommeld stapvoets naar het strand. Niet erg, zei minister
Margreet de Boer onlangs in een interview, dan kiest-ie tenminste voor het openbaar vervoer.
Maar de automobilist weet van geen ophouden. De 'blije rijder' blijft blij. Omringd door muziek,
met de telefoon onder handbereik, kiest hij zonder dralen de afslag richting file. Gekkenwerk?
Welnee. „De file-rijder is niet dwazer dan een normaal mens", meent de Groningse hoogleraar
verkeerspsychologie, profdr. J. Rothengatter. „Hij heeft gewoonweg geen alternatief."
Dat de automobilist een rare emotio
nele binding met zijn voertuig heeft,
staat buiten kijf. Uit alle onderzoeken
blijkt dat hij de voordelen schromelijk
overschat en zich van de nadelen niet
bewust is. Maar inschakeling van een
psychiater zal het grootste probleem
van de autobezitter, de dagelijkse file.
geen millimeter langer of korter ma
ken. Volgens de Groningse hoogleraar
Rothengatter geeft de ratio nog steeds
de doorslag: file-rijden is nog steeds
aanzienlijk aantrekkelijker dan reizen
per bus en/of trein.
Op de eerste werkdag van deze
maand tilde de avondspits het Neder
landse file-record naar 45 stuks: drie
honderd kilometer hopeloos klemge
reden blik. Het zal niet lang duren of
ook die score wordt voorbijgestreefd.
Want file-records sneuvelen met de
regelmaat van een op hol geslagen
klok.
Nederland herbergt inmiddels meer
dan zes miljoen personenauto's en el
ke dag komen daar honderden bij.
Die moeten en zullen rijden. Ook in
gevallen dat gebruik van openbaar
vervoer efficiënter is. Want de mens
hunkert naar onafhankelijkheid. En
juist achter het stuur van zijn huiska
mertje op wielen waant de autobezit
ter zich vrij en blij. Zelfs sukkelend in
de file. ,,De auto is het enige ver
plaatsbare territorium waarin je jezelf
kunt zijn, waarin je bovendien als nie
tig mens het gevoel krijgt dat je con
trole hebt over ontzaglijke krachten",
zegt drs. A. Rooijers, coördinator mo
biliteitsonderzoek van het verkeers
kundig studiecentrum van de Gro
ningse universiteit.
Hij kan nog wel meer van dat soort ir
rationele motieven uit de mouw
schudden: macht der gewoonte,
zucht naar status, verondersteld ge
mak. Maar ook hij erkent dat de auto,
ook met objectieve maatstaven geme
ten, het openbaar vervoer straatleng
ten achter zich laat.
Autobezittend Nederland heeft zich
zelf inmiddels al wel zo klem gereden
dat de topindustriëlen deze maand
alarm sloegen. Met radeloze blik pre
senteerden ze onthutsende cijfers: het
afgelopen jaar telde Nederland 11.742
files ofwel 20,8 miljoen uur opont
houd over een lengte van 81,2 miljard
kilometer. Nog voor de eeuwwisseling
is die verkeerschaos de helft groter.
Want automobilisten trekken zich
niets van file-meldingen aan. ,,Ze slui
ten gewoon achteraan", meldde de
verkeersdienst in Driebergen laatst la
coniek.
Meer asfalt dan maar? Dat zal het
probleem niet oplossen, weten zelfs
de meest fervente auto-supporters
onder de ambtenaren op het ministe
rie van verkeer, jaren geleden al re
kende het onderzoeksbureau McKin-
sey, niet bepaald een vijand van de
autolobby, de ambtenaren voor dat
elke uitbreiding van bet wegennet een
kwart meer autorijders oplevert. Elk
verkeersknelpunt dat uit de wereld
wordt geholpen, levert doorgaans
binnen enkele jaren nieuwe files op,
veelal op dezelfde plek.
„Daaruit blijkt een enorme latente
behoefte aan mobiliteit", zegt ver-
keerspsycholoog Rothengatter. Die
behoefte is volgens hem zo groot dat
omstreden politieke stokpaardjes als
carpoolstroken, intercitystroken, re
keningrijden, spitsvignetten en ac
cijnsverhogingen niet veel gewicht in
de schaal leggen. Milieu-minister De
Boer vreest dat inmiddels ook, blij
kens haar omhelzing van een idee dat
moedeloze ambtenaren van Verkeer
al jarenlang zij het fluisterend
propageren: Iaat het autoverkeer ge
woon vastlopen.
Met andere woorden: de wal moet het
schip keren. Maar daarmee, protes
teert Rothengatter, zou de overheid
de enorme waarde die de samenle
ving aan mobiliteit hecht, schromelijk
miskennen. Wat hem betreft is er
maar één oplossing: meer wegen en
een zeer rigoureuze uitbreiding van
openbaar vervoer. „Het wordt tijd na
te gaan denken over een metronet
voor de Randstad en over goederen
vervoer via buizen onder de grond.
Dan pas kun je proberen de mensen
zo gek te krijgen dat ze de auto vaker
laten staan."
Voor zo'n rigoureuze, gigantisch dure
aanpak ontbreekt tot dusver het
maatschappelijke en politieke draag
vlak, beseft de hoogleraar. Dus blijft
de automobilist zich, desnoods kan
kerend, achter de almaar groeiende
files aansluiten. Daar zit overigens
nog volop rek in. Vergeleken met de
verkeerschaos in en om nabijgelegen
metropolen als Parijs en Londen
kampt de Randstad Holland nog
slechts met een onbeduidend pro
bleempje. Onderzoeker Rooijers weet
dat automobilisten in en om een stad
als Londen niet te beroerd zijn genoe
gen te nemen met een gemiddelde
vaart van minder dan vijf kilometer
per uur. „Lopen gaat dan nog vlug
ger."
GRONINGEN HENK POSTMA
NAVO veertig jaar rje
Koningin Beatrix in gesprek met premier Kok op de eerste dag van de
NAVO-conferentie in Den Haag. foto anp toussaint kluii)0 c
Even heerste er pure weemoed
in de Haagse Ridderzaal, waar
gisteren de Atlantische Com
missies uit zestien landen bij
een waren met koningin Beatrix
als eregast. Op het spreekge
stoelte de vierkante opperbevel
hebber van de NAVO, generaal
George Joulwan, met een brok
in zijn keel. „Het was een helde
re herfstdag in november 1989",
schilderde hij. „De Muur viel,
een onvergetelijk gezicht. Oost
duitsers die overliepen naar de
vrijheid, Westduitsers die hen
met bloemen ontvingen en
huilden. Een Amerikaanse ma-
om we hier zijn."
Kort daarna echter sloeg de ver
twijfeling toe. De NAVO, opge
richt als antwoord op de Sovjet
dreiging, was in één klap van
zijn vijand beroofd. In septem
ber dit jaar verlieten de laatste
Russische militairen Duitsland,
Estland en Litouwen. En de
voormalige Warschaupact-lid-
staten staan te.popelen om zich
bij de Atlantische Verdragsorga
nisatie aan te sluiten. Daarmee
rijst de vraag of er nog wel werk
is voor deze ridder nu de draak
is verslagen en de jonkvrouwen
van Midden- en Oost-Europa
zich dankbaar in zijn armen
willen werpen. Joulwan: „Ik heb
nog vaak aan de woorden van
die marinier gedacht. Want wat
is nü het antwoord op de waag:
waarom zijn we hier?".
Drie dagen hebben de
'denktanks' van de NAVO er
voor uitgetrokken om een ant
woord te zoeken, in het gezel
schap overigens van delegaties
uit Bulgarije, Tsjechië, Honga
rije, Polen, Roemenië, Rusland,
Slowakije en Slovenië, en met
bijdragen van de Nederlandse
bewindslieden Voorhoeve, Van
Mierlo en Kok en van de nieuwe
secretaris-generaal Willy Claes,
die morgen aantreedt. 'De
NAVO op koers naar de 21ste
eeuw', luidt het wat erg ambi
tieuze motto van de 40ste ver
gadering van de Atlantische
Commissies. Ambitieus omdat
de verlamming van na 1989
weliswaar is doorbroken, maar
inmiddels niet meer dan aarze
lende stapjes in het nieuwe
naoorlogse tijdperk zijn gezet.
Sinds de val van het 'Evil Empi
re' zit niet alieen de NAVO om
wapenfeiten verlegen, maar ook
de Westeuropese Unie en Vere
nigde Naties. De oorlog woedt
nog steeds in Afghanistan, So
malië is teruggevallen in anar
chie, de WEU brengt met pijn
en moeite honderd politieman
nen op de been in het Bosni
sche Mostar en de NAVO-poli-
tiek in Joegoslavië is verzand.
Erger: uitgelopen op het eerste
interne Atlantische conflict. De
VS willen het wapenembargo
tegen de Bosnische moslims
desnoods eenzijdig opheffen.
De Europese bondgenoten
voorspellen hel en verdoemenis
als dat gebeurt. Tekenen van
aanstaand verval?
Volgens de Duitse journalist
Christoph Bertram, in de Rid-
derzaal uitgenodigd vooi
kritisch verhaal, is deze ver- r-m
deeldheid geen toeval. De oucË^
Sovjet-dreiging had het bond
genootschap tot een hechte HAA(
eenheid gesmeed, maar nu dii
dreiging is weggevallen zou d^ \s r
eenheid zoek raken. „Dat er ?rhai
veel nieuwe gevaren dreigen ijjUêtc
waar. Maar bij elk regionaal kVOrt;
conflict zijn wel zestien analys Voc
mogelijk en zestien redenen c^sjei
niets te doen. Ze blijken eerdqdei1
een verdelende dan vereniger^ zo
de uitwerking te hebben." An-[>66
ders gezegd: één grote draak bjS(j
strijden ging de NAVO met z'^rj^
zestien lidstaten goed af, maaip
de vele giftige slangen die nu qa
het continent rondkruipen, jrciei
brengen de organisatie in ver-etz
warring. D6
Uiteraard peinst de NAVO er rn
veertig jaren hechte samenwepvdy
king niet over zichzelf op te hearcj,
fen. Het 'verzekeren' van een [ctje
veilige en democratische toe- qUé
komst voor de Midden- en Oo^ t
teuropese buurstaten heet nu m
de nieuwe opdracht te zijn. ör
Hongarije, Tsjechië, Roemenië
en al die andere landen mogeijj-^g
volgens het 'Partnership for eke]
Peace' ooit onder de NAVO-pg^ e
raplu komen, volgens Hans vai
Mierlo zelfs wellicht sneller dai
dat zij lid worden van de Eu-
ropese Unie. In hoeverre Rus-J^j/
land daarbij te vriend kan wort
den gehouden, fc weer zo'n bei/~
nar4e vraag. yVD'erGijs de f\J
Vries, voorzitter van de Neder-]
landse Atlantische Commissie:
„Er zijn indicaties dat Ruslandf V
afstevent op een nieuw autori
tair bewind. Ook de Russische )NN
buitenlandse politiek wordt 1
steeds assertiever". Generaal L
Joulwan viel zelfs even terug irifem
zijn oude rol. „Onze uitgestoket,n{]
hand kan een vuist worden alsj pr
de NAVO wordt uitgedaagd". jor
Wat de NAVO en de VN kunnetcfi
betekenen in de Kaukasus, Oeiwe
bekistan, Nagorno Karabach efybl
wellicht buitenplaatsen als »Vo
Rwanda en Burundi is onzeker0(j
De Nederlandse delegatie (Kotyrt
Van Mierlo) kwam gisteren op+hc
nieuw met het voorstel een perjen
manente VN-brigade in te stel-ien<
len om Afrikaanse genocides ir^n
de toekomst te voorkomen. Van jvi
Mierlo vond bovendien dat VNjok
en NAVO minder hoog van de hn
toren moet blazen. „Bij veel [èe
conflicten staan we machteloo%rs
vooral als conflicten mede worjet
den veroorzaakt door overbe- 0U1
volking, werkloosheid of schaar jo
ste aan hulpbronnen." |aa
Bespraken de Atlantische Com|taa
missies gisteren in de Ridder- e
zaal de koers van een dolende
ridder? Dat zou een al te harde j
analyse zijn. Maar de 'peptalk'
van generaal George Joulwan
(„We moeten en zullen slagen, i
Dit is de tijd voor optimisme, ;l
niet voor doemdenkenkon 1
niet verhullen dat de NAVO in
zijn nieuwe rol van slangenbe-
zweerder nog steeds naarstig op 1
zoek is naar een toverfluit.
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
TOM
'ftm wm
De bodem is doordrenkt van miljoenen
tonnen zware metalen en kernafval, de
lucht is vergiftigd door stikstof en zwavel
en meren en rivieren zijn veranderd in
open riolen. Er is de laatste jaren niets
verbeterd aan de catastrofale milieutoe
stand die Rusland van de Sovjetunie
heeft geërfd. De olieramp in het hoge
noorden van Rusland is de laatste in een
lange rij ongevallen op ecologisch ge
bied.
De Russische autoriteiten schatten de
.omvang van het olielek in de deelrepu
bliek Komi op 60.000 ton, maar Russi
sche en westerse milieu-deskundigen
zeggen dat er wel 200.000 tot 300.000 ton
is weggevloeid. Oorzaak is de slechte
staat van de pijpleidingen. De overheid
erkent dat dit jaarlijks honderden explo
sies veroorzaakt.
„Voor zover we weten lekt tien tot dertig
procent van de olie en het gas uit de lei
dingen als gevolg van slecht onder
houd". zegt de Noor Egil Bergsager,
hoofd van het Instituut voor Olie-onder
zoek in Stavanger. Hij is ervan overtuigd
dat nog meer olie- en gaslekken optre
den die nooit worden gemeld of bekend
gemaakt. „In de toekomst kunnen we
nog meer van dergelijke olierampen in
Rusland verwachten."
Berichten over vervuiling, een taboe on
der het communisme, decennia lang,
kwamen er pas in de nadagen van de
Sovjetunie. Sindsdien blijft de Russische
afdeling van Greenpeace de alarmklok
luiden over de aantastingen van het
milieu in de vroegere Sovjetunie.
De toestand wordt alleen maar erger,
door de economische crisis en het ge
brek aan actie op hoog niveau. Als niets
wordt gedaan om de natuurschatten te
beschermen, zullen die onherroepelijk
verloren gaan. zo waarschuwde het
World Wildlife Fund begin dit jaar.
De omvang van de milieurampen uit het
verleden begint nu pas bekend te wor
den. Volgens de pers besloot het Kremlin
pas in de laatste jaren van de perestrojka
af te zien van Stalins plan om de loop
van de grote Siberische rivieren om te
leggen. In dit kader had Moskou in 1971
nog een ondergrondse kernbom tot ont
ploffing gebracht om de Karna en de Pet-
sjora bij elkaar te brengen. Daardoor
brak een epidemie van schildklierkanker
De onverantwoorde omgang met kern
energie heeft zijn sporen in het hele land
nagelaten. Een ontploffing op een stort
plaats voor kernafval in de Oeral aan het
eind van de jaren '50 leidde ertoe dat
een groot gebied onbewoonbaar werd.
In Zuid-Rusland en nabij Tsjeljabinsk, de
nucleaire hoofdstad van de Sovjetunie in
de Oeral, zijn radioactieve meren ont
staan door het storten van afval uit het
kernwapenprogramma.
Zelfs in Moskou, één van de meest ver
vuilde hoofdsteden ter wereld, is in tien
tallen gebieden een hoge radioactieve
straling gemeten. In 1990 wees een rou
tinecontrole in Gorki (thans Nizjni-
Novgorod, ten oosten van Moskou) aan
dat het asfalt van de wegen grote hoe
veelheden hoogst radioactief radium 226
bevatte.
De lucht in Rusland is de meest met stik
stof en zwavel vervuilde van alle landen
in Europa, zo bleek onlangs uit een
Scandinavisch onderzoek. De helft van
de bevolking drinkt er water dat de ge
zondheid schaadt. Eén van de grootste
vervuilers is het leger: op de militaire ter
reinen, die 12,5 miljoen hectare beslaan,
lekt olie uit opslagtanks weg, terwijl
kernonderzeeërs hun afval jarenlang in
zee loosden.
Rivieren zijn besmet met chemicaliën
die in grote hoeveelheden in de ineffi
ciënte Sovjet-landbouw werden ge
bruikt. De Zwarte Zee, de Zee van Azov
en het Bajkal-meer zijn in gevaar. De ri
vier de Wolga voert jaarlijks miljoenen
tonnen industrieel afval naar de Kaspi
sche Zee. Het waterpeil van het Armeen
se Sevan-meer is snel aan het dalen, ter
wijl het Aral-meer in Centraal-Azië bin
nenkort niet meer dan een herinnering
zal zijn. De conclusie in 1992 van Aleksej
Jablokov, directeur van de presidentiële
raad voor milieucoördinatie: „Wij zijn de
smerigste inwoners van Europa".
MOSKOU-DEN HAAG AFP-Rtr-,
