Natuurtransferia wapen tegen auto Een schaapherder is een idealist Vis in Nederlandse wateren betrekkelijk veilig produkt Natuur Milieu Mens en appel Bos wijkt voor korhoen Vallen moeten ook voor muskusrat diervriendelijker Laatste vrouwelijke blauwe ara op zoek naar mannetje Milieuzorg houdt niet op bij de voordeur WOENSDAG 26 OKTOBER 1994 EINDREDACTIE: PETER WOLFSBEI NATUURLIJK l leel het reilen en zeilen van de mensheid ligt in de tijd tussen de I lof van Eden (Gerk 2:15) en de Hof van Heden (Dierenpark Emmen). Merkwaardig is het dat de vrucht van de appelboom, appel genoemd, in die eeuwenlange tijd heel duidelijk tot op de dag van vandaag het denk- en doeleven van de mens vergezeld heeft. Appel; het is een woord geworden dat in de mensentaal tal van begrippen omvat. Over de appel in de Hof van Eden, het paradijs, is al heel wat te doen geweest in de wereld van religie en wijsbegeerte. Ook in de profa ne lectuur krijgt de appel veel aandacht en 's mensen omgangstaal spant wel de kroon. Het is opvallend hoe in spreek- en schrijf taal het woord appel, los of gecombineerd met een ander begrip, gebruikt wordt; ik heb eens een telling gemaakt en kwam zo al over de honderd 'appel-combinaties'. Niet alleen geldt dit verschijnsel voor onze taal, ook in het Frans, Engels en Duits komt het voor. In heel veel gevallen leidt de vorm van de appel tot een vergelijking van een toestand, een begrip, een voorwerp. Niet altijd is na te gaan waarom de keus op de appel is ge vallen. Zo heeft heeft het vooruitstekende bovenste gedeelte van het strottehoofd bij de man de naam Adamsappel gekregen. Is het bedoeld om te herinneren aan de erva ring die Adam met de appel opdeed? In het begin van onze jaartelling is de rijks appel, een appel met een kruis er op, ont staan. Die appel werd op de kroon van kei zers en koningen aangebracht als teken van hun heerschappij over de wereld. Mogelijk is de appel gekozen vanwege zijn bolvorm, het zinnebeeld van volmaaktheid. Daarentegen zijn de 'appel van Sodom' en de 'druiventros van Gomorra', waarschu wingen tegen gif en verderf (Deut. 32:33). Lieflijker beeld krijgen we in het spreuken- boek (25:11) met de 'gouden appelen op zil veren schalen'. De appel roept kennelijk ook het beeld op van sierlijkheid. Zo wordt de oogbol, de pu pil als ronde opening in het regenboogvlies, de appel van het oog genoemd. I Iet dier baarste dat de mens bezit zal hij bewaren en liefhebben als de 'appel zijner ogen'. Zelfs als er gradatie is, dan kan het gebeu ren dat iemand een van zijn kinderen zo noemt. Gaat het om materieel bezit, dan is het goed een appeltje voor de dorst te bewaren met succes kan men de gouden appel winnen. Maar het kan ook misgaan, want: één rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand, I let kwade doen werkt kennelijk aansteke lijk. Daarentegen is het wel aan te bevelen goede zorg voor het eigen lichaam te dra gen, immers: 'wie zijn lijf bewaart, bewaart geen rotte appel'. In de omgang met de medemens speelt de appel ook al een rol. Zo kan het gebeuren dat iemand met een ander een appeltje te schillen heeft. Merkwaardig is het. dat tot in de zeventiende eeuw, men een 'eitje' met iemand te pellen of te schillen had; dat kostte tranen! Die zegswijze wordt in het dialect nog wel eens gebruikt, maar in de algemene omgangstaal 'schilt men een ap peltje'. Om iemand te beoordelen naar gedrag of karakter hanteert met figuurlijk de letterlij ke waarheid door te zeggen: 'de appel valt niet ver van de stam'. En wat de toekomst betreft, men zal nog wel eens door een zure appel moeten bijten. Pas op, er kan een schip met zure appelen komen, want er dreigen zware regen- of omweersbuien. Als sieraad heeft de appel ook zijn plaats gevonden. Kijk maar eens goed naar de weerhaan op de spits van de toren, het kan heel goed zijn dat het 'dier' op een fraai be werkte appel staat. Echte zwaarddragers, als ze er nog zijn, hebben een zuiver ronde appel boven aan het gevest. Eenvoudiger kan het ook, als u de ronde knop aan de deur en wandelstok de naam 'appel' geeft. Alledaagse appels hebben we in vruchtge wassen als: aard-, doom-, gal-, oranje-, si- naas- en pijnappels. En paarden doen het boerenwerk niet meer, men rijdt liever op een appelschimmel. En nu. tenslotte, de eigentijdse, lekkere ap pel; hoe het daarmee gesteld is, vertel ik u de volgende keer, want uw appel is maar een schijnvrucht. Ter bescherming van groene gebieden en dierenlevens Gezellig met de auto of de motor 'toeren' door een na tuurgebied is niet meer van deze tijd. Niet alleen de bin nensteden, ook de natuurgebieden zouden autovrij moe ten worden gemaakt. De Advies- en Onderzoeksgroep Beke in Arnhem heeft de oplossing om het verkeer te we ren al in huis: 'natuurtransferia' aan de rand van het groen. DEN HAAG GPD Hoeveel dieren precies sneuve len in het verkeer is niet be kend, maar naar schatting zijn het er miljoenen. De Vereniging Natuurmonumenten vindt re gelmatig aan- en doodgereden reeën, dassen, padden, ring slangen en vogels in haar gebie den. Ook in hun laatste toe vluchtsoord zijn dieren niet echt veilig. „Vaak worden kwetsbare soorten die in kleine aantallen in Nederland voorkomen het slachtoffer. Van de twaalfhon derd dassen die in ons land le ven, worden er op jaarbasis on geveer tweehonderd vijftig doodgereden. Jaarlijks worden duizenden reeën het slachtoffer van verkeer", vertelt ing. Leny Bregman, beleidsmedewerker recreatie van de afdeling onder zoek en beheersplannen. Uitlaatgassen veroorzaken ook de nodige schade, zegt Na tuurmonumenten. De begroei ing van heide, bossen en ber men die toch al verzuurt en ver ruigt, heeft daardoor nog meer en onnodig te lijden. Struikhei- de en grasklokjes maken plaats voor bramen en brandnetels. De bovenlaag van heidevelden is inmiddels zo sterk verontrei nigd met zware metalen, dat de plaggen die eraf worden ge haald als chemisch afval moe ten worden beschouwd. Het beste middel om schade aan de natuur te voorkomen en boven dien ook nog de recreant te la ten genieten, is het afsluiten van de wegen voor het gemotori seerd verkeer, vindt Natuurmo numenten. Zo gemakkelijk is dat echter niet. De plannen om de wegen in het Nationale Park De Velu- wezoom-Oost (De Posbank) ge deeltelijk af te sluiten, stuitten bijvoorbeeld op enorme tegen stand. Ook al toonde onderzoek aan dat er op een zondagje meer dan tienduizend auto's door het gebied reden en dat maar liefst tweederde van dit wagenpark het groen na een half uurtje alweer verlaten had. Natuurmonumenten wil zo veel mogelijk lokale wegen in haar gebieden afsluiten. Over het afsluiten van openbare we gen wordt druk onderhandeld met gemeenten, provincie, be woners en ondernemers. Met Rijkswaterstaat wordt ge sproken over 'mitigerende' maatregelen; maatregelen waardoor dieren de snelweg kunnen oversteken. Wegen ver snipperen de natuurgebieden en vormen voor de dieren een grote barrière, weet Bregman. Steeds vaker werken de ver schillende partijen mee, over tuigd van het belang van de rust voor zo'n gebied en voor de re creant. Bregman is ervan overtuigd dat mensen best hun auto wil len laten staan voor een goed alternatief. Voor De Posbank worden bijvoorbeeld plannen gemaakt voor flexibele fietsver huur. Wie een rijwiel huurt, hoeft hem niet op dezelfde plaats in te leveren, maar kan bijvoorbeeld overstappen op iets anders. Ook worden de mo gelijkheden voor elektro-ver- voer onderzocht. Belangrijk is dat de drukte zoveel mogelijk naar de rand wordt verplaatst. Advies- en Onderzoeksgroep Beke uit Arnhem speelt daar met het ontwikkelen van na tuurtransferia op in. Natuurtransferia zijn plaatsen waar de automobilist zijn auto kan laten staan en waar de openbaar-vervoerreiziger uit kan stappen. Op deze plaatsen staan informatieborden, zijn wandel- en fietskaarten te koop, zijn fietsen te huur en kan een kopje koffie worden gedronken. De bedenker van deze over stapplaatsen, Gerard van Keken, is op het idee gekomen door de discussies over de autovrije bin nensteden en de P+R-plaatsen bij de NS-stations. Autoluwe steden moeten goed bereikbaar en toegankelijk blijven en dat geldt voor autovrije natuurge bieden ook. Een overstapcen- trum aan de rand van zo'n ge bied is dan de oplossing, vindt Van Keken. Groningen bouwt volop aan het eerste Nederlandse stads- transferium. Van Keken vindt De Posbank een uitstekend ge bied om de eerste natuurtrans feria aan te leggen. „De plannen zijn in een vergevorderd stadi um. Binnen één of twee jaar kunnen die dingen er liggen". Herder Albert Koopmans bij zijn kudde op de Drentse heide. BALLOO ANP Willem Meyboom „De hei is goed hier. Het is de afgelopen vijftien jaar sterk verbeterd. Er zijn 120 soorten mossen, 's zomers zie je hon derd soorten vlinders. Hier bloeit de zonnedauw en de gentiaan. Vogelsoor ten zijn er te kust en te keur. Haal je die schapen hier weg, dan raken de heide velden overwoekerd door dat lange gras. De variëteiten verdwijnen." Herder Albert Koopmans, 50 jaar oud, heeft boze dromen van wat de schapen en hem boven het hoofd hangt wanneer de provincie Drente een streep zou zet ten door de subsidie van 12.500 gulden per kudde. Statenleden willen graag we ten of de in totaal zes door de provincie ondersteunde kudden in stand kunnen blijven zonder de provinciale bijdrage. In het kader van de ook in Drente toeslaan de bezuinigingsdrift kan deze beschei den post sneuvelen. En als de provincie zich terugtrekt, doet het rijk dat automa tisch ook voor hetzelfde bedrag. Met een paar korte duidelijke op drachten brengen de honden Balder en Waldo de kudde van een kleine 400 schapen op orde op het in mist gehulde Balloërveld. Koopmans kreeg beide hon den als puppie. Het kostte hem dik een jaar om de honden tot professionals te kneden. Koopmans zei vijftien jaar geleden de finitief zijn baan als sportleraar op en be gon een kudde van zestig schapen. Hij koos („uit idealisme") voor de Schoone- beeker, het grootste Nederlandse heide- schaap, en het kleine Drentse heide- schaap. Beide soorten hebben weinig wol en weinig vlees en brengen dus nau welijks wat op; maar ze behoren allebei tot de zeldzame huisdierrassen. Van de Schoonebeeker lopen er nog ongeveer duizend rond. De huidige kudden zor gen ervoor dat de met uitsterven be dreigde rassen in stand blijven. Het schaap hoort bij Drente zoals de molen bij de polder. Al eeuwen struinen kudden over de hei en maaien gras en zaailingen van bomen tussen de Caluna Vulgaris, de struikheide, vandaan. De keuterboertjes vroeger gebruikten de mest die 's ochtends achterbleef op de plaggen in de kooi om hun schrale land bouwgrond wat op te vijzelen. Koopmans is zes dagen per week in het veld met de naar verhouding kleine beestjes. Nu, in de herfst, is het een rus tige tijd. De rammen, die de rest van het jaar binnen een afrastering grazen, lopen mee om de ooien van jong te voorzien. De lammetjes worden tussen februari en eind mei geboren en vanaf februari breekt dan ook een drukke tijd aan voor Koopmans en zijn vriendin Nild. De lammeren eisen elke twee uur een flesje. Rond juli volgt dan het scheren van de weinige wol, ongeveer twee kilo per schaap. Vorig jaar deed een kilo achttien cent, dit jaar wat meer: tachtig. Na het scheren volgt het hooien op een apart veldje: 3.000 balen a twintig ki lo. Met die oogst vult Koopmans het na- FOTO ANP ARTHUR BASTIAANSE jaars- en winterdieet aan wanneer het graasgras minder voedingswaarde heeft. Drente telt tien kudden waarvan vier zich via Staatsbosbeheer of Monumen tenzorg kunnen bedruipen. De andere zes herders, van wie één vrouw, zijn met hun kuddes afhankelijk van gemeentelij ke, provinciale of rijkssubsidie en van giften en donaties. De herders ontvan gen voor hun intensieve werktijden (in de lammerentijd oplopend tot twintig uur per dag en geen vakantiedagen) iets meer dan het minimumloon. „Goedkopere maaimachines om de natuurgebieden in stand te houden zijn niet te vinden. Mocht Drente tot schrap pen van de subsidie besluiten dan snijdt de provincie zich in eigen vlees", stelt voorzitter H. van Dam van de werkgroep van de zes kudden. „Het zou kortzichtig en dom zijn. Ik ga er dan ook van uit dat de politici besluiten rustig door te gaan. Het kost ze niet veel en ze voeren daad werkelijk beheer over de natuurgebie den." Alleen paling in Rijn voldoet niet aan nonnen UMUIDEN PIETER VAN HOVE De vis in Nederlandse wateren is een betrekkelijk veilig produkt. Uit steekproeven blijkt, dat het vlees van de verschillende vissoorten weinig gifti ge stoffen bevat. Dat constateert het eerste Kwaliteitsprogram ma Agrarische Produkten (KAP) van het ministe rie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Het KAP is een samenwerkingsverband van bedrijfs leven en overheid, die gezamenlijk metingen ver richten. In het jaarverslag staan onderzoeksresul taten van onder meer visprodukten, groente en fruit en zuivelprodukten. Gekeken is naar reststoffen in vissoorten als pa ling, kabeljauw, garnaal en mosselen. Er is vooral gekeken naar vissoorten die gevoelig zijn voor vervuiling. Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van metingen van het Rijks Instituut voor Visserij Onderzoek (R1VO) in IJmuiden. In ieder geval werd duidelijk dat het PCB- ge halte (polychloorbifenvl) binnen de aanvaardbare normen bleef. Deze stof werd vroeger op grote schaal gebruikt in kunststoffen, condensatoren en industriële verf, vanwege de brandvertragende eigenschappen, aldus RIVO-medewerker De Boer. Een nadeel van PCB's is dat de reststoffen zich ophopen in het vet van vissen. De stof is moeilijk afbreekbaar. Mede daarom is de produktie van PCB's halverwege de jaren zeventig gestaakt. De paling bij het Hollands Diep, Nieuwe Mcrwede en de Rijn bij Lobith had echter een hogere PCB- waarde darr toegestaan. Volgens De Boer komt dit doordat paling veel vet bevat en de kwaliteit van het water in de Rijn voor verbetering vatbaar is. Vergeleken met een paar jaar geleden bevat de vis op die plaatsen minder PCB's. Bovendien wordt daar nauwelijks commerciële visvangst bedreven. De onderzoekers zijn ook de gehalten nage gaan van andere stoffen als zware metalen, poly cyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) en organochloorverbindingen. Ook deze bleven alle binnen de normen. NIJVERDAL ANP De Vereniging Natuurmonu menten gaat deze herfst op di verse plekken in haar natuur gebied op de Sallandse Heu velrug in totaal 25 hectare bos kappen om de groei van heide te stimuleren. Daardoor wordt het leefgebied van het korhoen vergroot. De Sallandse Heuvel rug is het enige gebied in Ne derland waar een levensvatba re populatie korhoenders voorkomt. Natuurmonumenten voert het werk uit in het kader van het Soortenbeschermingsplan Korhoen dat het ministerie van landbouw in 1991 heeft opgesteld. Dat is op zijn beurt een onderdeel van het Natuur beleidsplan. In het door Staatsbosbeheer geëxploiteer de deel van de Sallandse Heu velrug is al eerder bos gekapt ten behoeve van de zeldzame vogel. Dankzij dit soort beheer is het aantal korhoenders de laatste jaren toegenomen. In de lente van dit jaar zijn er op de Sallandse Heuvelrug 29 hanen geteld. Het korhoen voelt zich voor al thuis in een heide- en hoog veengebied van een flinke om vang, met voldoende rust en genoeg mogelijkheden om voedsel te vinden. Er zijn steeds minder van dat soort gebieden door het verdwijnen van de heide en de versnippe ring van natuurgebieden. Bo vendien vindt er steeds meer verstoring plaats door bij voor beeld dc toeneming van het verkeer. De afgelopen zomer is van het voor de korhoenders bestemde leefgebied op de Sallandse Heuvelrug nog eens zo'n 150 hectare verdwenen door een brand. *ENL iE DP DEN HAAG «ANP pok 201 later in jeden i erst tet 50 grar pnd m fcixe^ Wetenschappers uit diverse landen zijn deze week inPet Nederland bijeen om de bestrijding van muskusrattef- Bar®' te bestuderen. Doel is tot afspraken te komen over difiurl vriendelijkervangstmethoden. Pet* "c In ons land worden jaarlijks zo'n 400.000 muskusratt^1"- Pe1 gevangen. Dat is noodzakelijk omdat ze dijken en wa] roos terkeringen ondergraven. Dat vangen gebeurt niet zachtzinnig; meestal met vallen die de dieren onder 'ePei water vasthouden, zodat ze verdrinken. Seen, Momenteel zijn vallen in ontwikkeling die de ratten veel sneller doden. Deze klemmen, die de luchtpijp vi de dieren dichtknijpen, zijn echter nog niet erkend. De studie naar muskusratbestrijding past in het strevd om internationale afspraken te maken over dierenval^ len. Dierenbeschermers maken al jarenlang bezwaar t gen de wrede wijze waarop dieren in klemmen aan hu einde komen. Daarbij moet met name de bontindustij het ontgelden. Binnen de Internationale Standaardisatie Organisatie! (ISO) trachten diverse landen volgend jaar tot afsprak^aa^ te komen over het gebruik van vallen. De werkgroep (floor deze week in Nederland bijeenkomt, moet daartoe Pver voorstellen doen. pis n De Nederlandse bonthandel, de stichting Bont voor feebru Dieren, de Dierenbescherming en het ministerie van pavar landbouw zijn het er inmiddels over eens dat dieren dp00'® met vallen gevangen worden, op snelle wijze aan hun eind moeten komen. Uitgangspunt is, dat een dier in een klem binnen tien seconden de dood vindt. Als dez|Ppr. P norm tot standaard wordt verheven, betekent dat het neer einde van de 'leghold trap', die vooral in Amerika en Canada wordt gebruikt. Deze stalen klem grijpt een dii bij de poot, waarna een lange doodstrijd volgt. RIO DE JANEIRO AFP sch sch De laatste vrouwelijke blauwe ara, een soort papegaai, is verleden week op de savannes van de Braziliaanse staat Bahia vrijgelaten. Zij moet het laatste mannetje van de soort opzoeken, dat in hetzelfde gebied in vrij heid leeft. Biologen hopen dat zij paren en zo het voort bestaan van de soort verzekeren. Haar beoogde maatje en bruidegom houdt het al jaren' met andere soorten papegaaien, maar hij naderde on langs haar kooi tot op dertig meter om haar te roepen. „Zij antwoordde niet alleen, maar raakte ook opgewon den", aldus de bioloog Daré. November is de paartijd van de soort, die de Latijnse naam Cyapnositta spixii draagt. De vraag is echter of het wijfje, dat in gevangenschap is opgegroeid, de kracht heeft om het mannetje op zijn lange vluchten te vergezellen. Een ander probleem is of zij zichzelf kan voeden met de zaden van de droge sa- vannes. Om het vrouwtje sterker te maken kreeg het q een hele grote kooi en dwongen de experts het zoveel jj, mogelijk te vliegen. Ook kreeg zij in plaats van zonnepitten wilde zaden uit de natuur van het gebied. Z( De biologen hebben de kooi opengelaten en zorgen g steeds voorvers voedsel, zodat de laatste blauwe-ara- vrouw ter wereld terug kan komen, als zij honger krijgt. HAARLEM THEO VAN DER KAAIJ Wie mocht denken dat de zorg om het milieu ophoudt bij de voordeur van zijn huis, wordt op de vingers getikt door de vereniging Milieudefensie. Een huis kan bar stensvol voorwerpen staan die het milieu flink schade kunnen doen. Om welke spullen dat gaat, maakt het boekje 'Woninginrichting' van Arja Hagendoorn duide lijk, geschreven in opdracht van Milieudefensie. Het boekje behandelt meubels, vloerbedekking, vitrage, zonwering, beddegoed, keukens en wandbekleding. Er wordt onderscheid gemaakt in voorwerpen die het milieu schade doen bij de produktie en voorwerpen die schade opleveren bij weggooien. Het leggen van parket van tropisch hout betekent het binnenhalen van een stukje tropisch regenwoud, dat mag bekend worden verondersteld. Dat een stoel van verchroomd staal ook niet door de beugel van Milieu defensie kan ligt minder voor de hand. De fabricage kost veel energie en daarbij komen zware metalen vrij in water en afvalslib. Ook meubels met veel glas en alu minium zijn om deze redenen niet aan te raden. Als het gaat om houten meubels, kasten en vloeren stelt Mileudefensie dat alle hout goed is, als het maar niet uit oerwoud of oerbos afkomstig is, maar uit goed be heerd bos. Dat geldt ook voor plaatmateriaal als hard board, triplex en multiplex. Spaanplaat en MDF-plaat kunnen formaldehydegas uitwasemen, maar dat geldt niet voor alle soorten. Meubels van rotan en biezen zijn uitstekend, net als de kunststoffen polypropeen en polyetheen. De kunststof fen PVC. ABS, polyurethaan en polyether zijn bezwaar lijk vanwege het vrijkomen van schadelijke stoffen bij de produktie en de problemen die ontstaan bij weg gooien. Maar er is hoop voor wie zijn huis vol met vloerbedek king van vinyl heeft liggen (PVC=Poly Vinyl Chloride). Milieudefensie: „Zorg dan in ieder geval voor een goe de ventilatie." 'Woninginrichting, de Milieu telefoon adviseert', prijs f 9,90, te bestellen via tel.020-6262620.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 8