Euro-portefeuille van Van den Broek mikpunt Criminaliteitscijfers onbetrouwbaar Nationaal debat over asielzoekers Feiten &Meningen Zwart geld meestal vi buitenland wit gewasst WOENSDAG 26 OKTOBER 1994 'Nacht van de lange messenvan Europese Commissie Hans van den Broek, nu nog Europees commissaris buitenlandse betrekkingen. Van oudsher heeft de verdeling van de portefeuilles onder de Europese Commissarissen de bij naam 'de nacht van de lange messen'. Dit keer aanstaande zaterdag zal het er nog feller aan toe gaan dan Europa al was gewend. De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, de Luxemburger Jacques Santer, die in januari de Fransman Jacques Delors opvolgt, moet niet min der dan 21 mannen en vrouwen tevreden stellen, waar dat er tot nu toe zeventien waren. Onzeker is echter of al die 21 uiteindelijk wel in Brussel zullen aantreden. Finland en Oostenrijk zijn geen vraagtekens meer. Zij worden op 1 januari leden van de Europese Unie. De Zweden en de Noren kunnen echter als nog bij hun referenda in november hun kandidaten voor Brussel terugfluiten. Om hen wat Euro-gezin der te stellen, kan Santer in de verleiding komen de Scandinaviërs aantrekkelijke portefeuilles toe te be delen. Als ze zich daar echter niet door laten over tuigen, stort het hele kaartenhuis weer ineen. Floe moeilijk het is om alle EU-landen tevreden te stellen, bleek twee jaar geleden. Als gevolg van het Verdrag van Maastricht was het toen nodig om een portefeuille voor het gemeenschappelijke buiten land- en veiligheidsbeleid van de EU in het leven te roepen voor de nieuwe Nederlandse commissaris Hans yan den Broek. Dat draaide uit op een schaamteloze competentiestrijd met de Britse com missaris Sir Leon Brittan voor buitenlandse han delsbetrekkingen en de Spanjaard Manuel Marin voor ontwikkelingssamenwerking. Het ziet er naar uit dat Van den Broeks portefeuille ook nu op het Luxemburgse kasteeltje Senningen het mikpunt van vele aanvallen wordt, van zowel zittende als nieuwe commissarissen. Maar de rege ring in Den Haag heeft Santer duidelijk gemaakt dat de portefeuille van Van den Broek niet te veel mag worden uitgekleed, anders hoeft Nederland hem niet meer. Het wordt voor de nieuwe voorzit ter één van de hardste noten om te kraken. Marin staat nog steeds op zijn strepen. Dat liet hij vorige week nog eens blijken, toen hij een EU-pro- gramma voor samenwerking met de Middellandse- Zeelanden presenteerde. Maar ook de zittende Por tugese commissaris Joao de Deus Pinheiro wil ho gerop. Deze voormalige minister van buitenlandse zaken speelt thans met de portefeuille 'betrekkin gen met het Europees Parlement' een onderge schikte rol. Ook hij eist een stuk van de buitenland se koek. Brittan op zijn beun zou zijn oog hebben laten val len op de landen in Midden- en Oost-Europa, waarvan enkele waarschijnlijk rond de eeuwwisse ling tot de EU zullen toetreden. Tot nu toe was het Van den Broek die de uitbreiding (met Finland. Noorwegen, Oostenrijk en Zweden) bestierde én de politieke betrekkingen met het Oosten onderhield. Ten slotte hebben ook enkele commissarissen-in- spe interesse getoond voor Van den Broeks opera tiegebied, onder wie de socialistische ex-premier van Frankrijk Edith Cresson. Bij dit gevecht zal, al- dus een Euro-veteraan, slechts één motto gelden: „Macht krijg je niet, die moetje veroveren". Het is voor Santer een complicerende factor dat de EU-landen stuk voor stuk ambitieuze mensen af vaardigen, die zich niet laten afschepen met een minderwaardige post. Weliswaar moeten de com missarissen zweren dat zij het algemeen belang van de Unie dienen en geen instructies van hun eigen regeringen aanvaarden, maar in de praktijk wil ie dereen een post waarmee zijn of haar land de meeste eer kan inleggen. Zo krijgt Frankrijk het hoe dan ook al moeilijk in de nieuwe Europese Commissie, nu het na twaalf jaar het belangrijke voorzitterschap verliest. Santer zal zowel Mitterrands oogappel Cresson tegemoet moeten komen als de Franse conservatief Yves-Thi- bault de Silguy. Italië heeft de benoeming van zijn kandidaten voor de commissie deze week tot het laatste moment uitgesteld om Santer onder zo groot mogelijke druk te zetten om Rome prestigieuze portefeuilles te ge ven. En ook de nieuwe lidstaten van de EU rekenen op eervolle posten als landbouw (wellicht Oosten rijk) en milieu (mogelijk Zweden). Behalve met dit soort nationale ambities heeft San ter ook met politieke wensen rekening te houden. Zo heeft de Duitse bondskanselier Helmut Kohl sa men met de christendemocratische fractievoorzit ter in het Europees Parlement Wilfried Martens vol gens Finse kranten de regering in Helsinki onder druk gezet om een conservatief voor Brussel aan te wijzen. Kohl en Martens vonden dat de Europese Commis sie waarvoor al negen socialistische kandidaten zijn benoemd te rood dreigde te worden. In ruil voor een benoeming naar zijn wil drong Kohl er bij zijn politieke vriend Santer op aan Finland een hoogst welkome nieuwe portefeuille zoals telecom municatie toe te schuiven. Op het Senningen-kasteeltje zullen zaterdag hoe dan ook oude portefeuilles uit elkaar worden gera feld en nieuwe geschapen. Zo is al sprake van een commissaris voor een nieuw directoraat justitie- en politie en van een commissaris '1996', die de voor bereidingen moet treffen voor de Intergouverne mentele Conferentie over twee jaar, die de taken en bevoegdheden binnen de Europese Unie opnieuw moet verdelen. Nóg worden overal in Europa de messen geslepen. Slechts één ding staat vast: de nieuwe Europese Commissie zal meer vrouwen tellen dan die ene van nu. Behalve Frankrijk hebben ook Denemar ken, Zweden en Duitsland vrouwelijke kandidaten aangewezen. brussel alyknol correspondent DA v j haag ti tweedf :ht kunn begrotii .eningsti De financiële wereld werd het afgelopen weekeinde opge schrikt als zouden criminelen mogelijk zijn geïnfiltreerd op de Amsterdamse Effecten beurs. Bron was een hoofdarti kel in Het Financieele Dagblad van zaterdag, waarin gewag werd gemaakt van een geheim onderzoek naar onder meer het witwassen van zwart geld via effecten. In drie gevallen wordt mogelijk tot vervolging overgegaan. Uiteraard is de pers in zo'n ge val benieuwd wie of welke fi nanciële instelling wordt ver volgd en om hoeveel zwart geld het gaat. Daarnaast vraagt de financiële wereld zich af of binnenkort tot arrestatie wordt overgegaan en hoeveel mensen verdacht zijn. Alle maal vragen die de Centrale Recherche Informatiedienst doorverwijst naar landelijk of ficier van justitie mr. H. Smid, voorzitter van de landelijke stuurgroep achter het onder zoek waarin CRI en Fiscale In lichtingen- en Opsporings dienst samenwerken. Smid vindt het 'nog veel te vroeg' om pasklare antwoorden de we reld in te sturen. „Dat zou mensen kunnen beschadigen", zegt hij ietwat mysterieus. In algemene termen wil hij echter wel wat achtergronden geven. Crimineel geld witten of legaal maken, zo blijkt uit zijn relaas, is vooral een kwestie van een 'heler' vinden. Dat kan in dit geval een (buitenlands) bedrijf of bank zijn, die als het ware de crimineel zijn eigen geld bijvoorbeeld 'legaal' te rugleent. De crimineel kan vervolgens tegenover belasting en politie in eigen land de ver moorde onschuld spelen en dat geld gebruiken voor ogen schijnlijk legale investeringen. Er bestaan vele van dergelijke constructies. In de zakenru- brieken van de grote landelijke kranten worden dagelijks bui tenlandse rechtspersonen te koop aangeboden. Je kunt zelfs eigenaar worden van een bank in Panama of op een eiland in de Pacific. Althans de rechts persoon in kwestie mag ter plekke bank worden genoemd, zodat je op heus briefpapier met het woord 'bank' in het briefhoofd aan jezelf in Neder land kan schrijven dat de le ning zal worden verstrekt of iets dergelijks. Het is moeilijk vanuit Neder land goed zicht te krijgen op de directie van die bedrijfjes. Het is nogal eens voorgekomen dat een bedrijf waarmee via een filiaal in Nederland zaken werd gedaan allang niet meer officieel bestond. Dat zal de crimineel doorgaans een zorg zijn. Zolang hij in Nederland maar kan aantonen dat hij zijn effecten, onroerend goed of restaurant met 'eerlijk' geld heeft gekocht. En dan heeft hij er overigens vaak best een ton of twee voor over als een tus senpersoon kan helpen om een miljoen gulden te 'witten'. Of geschetst raamwerk ook in dit geval van toepassing is, wil Smid niet kwijt. Belangrijk is in elk geval, zegt hij, dat het criminele geld op de een of an dere manier op een giroreke ning wordt gezet, zodat er mee kan worden geschoven kris kras over de wereldbol via al - lerlei bedrijfjes. „Vanuit h< 1*011 V buitenland is bijna alles m. yj( lijk. Vervolgens kim je mef—r n„. geld hier gaan beleggen." f A Q Het onderzoek van CRI en FIOD in samenwerking mey - het landelijke openbaar m)omcj terie komt uiteraard niet u" lucht vallen. Al jaren is her11 L titie, politie en fiscus een doorn in het oog dat crimii)()k len met bijvoorbeeld buitel landse rechtspersonen in l>idhover derland zaken doen en verond (AC gens niet betalen. SchuldeUvet, he vissen dan vaak achter het am zijn Reden voor iemand als fratEtlen vi rechercheur W. Debets vaitn wete Amsterdamse politie om teen part pleiten voor maatregelen. leleden onderzocht vele zaken, wadnn'8 c hij vooral veel te maken krt met flessentrekkerij oftewer r kopen zonder te betalen. zaam maar zeker probeert jEN HAA< titie nu greep te krijgen op dergelijke misstanden. rok var Het witten van crimineel ge(omm via beleggingen verloopt waejpCn licht soortgelijk, al wil Smiaen en daar weinig over kwijt Het rijn", a kost echter net zo weinig vej,rjga(j( beelding om je een crimine^weeci voor te stellen, die via een 'r te' BV in Nederland een lenir krijgt van een Amerikaanse OOCl Antilliaanse Incorporation (Ine, een soort BV) of van eepMP- Limited (Ltd.) in Groot-Brit-P1118, c tannië of op de Paaseilandeip Het doel van de stuurgroep,"00 waaraan Smid leiding geeft, pen'l1 van meet af aan het in kaart 8en brengen van gebruikelijke ei"ieo 1 ongebruikelijke geldstromeiieen e in het 'effectenwezen'. Dat laatste in de breedste zin van\q\ het woord. Zoals eerder ge meld vergeleken de diensten' almef sinds augustus vorig jaar jaaj volgt verslagen, prospectussen bijjscho uitgifte van nieuwe aandelen een en kranteberichten met eigei tie g< informatie en die van de regi| een ters van de Kamers van Kood kind handel en Fabrieken. Door lerlei kruisverbindingen kwa men op het spoor van moge! verdachte transacties. Uiteraard is de zaak van het enkele jaren geleden in op spraak geraakte effectenhuis Nusse Brink bestudeerd. Daa uit is duidelijk geworden hoe moeilijk het is om vermeend witwassen van zwart geld via beleggingen juridisch hard te maken. De landelijke coördi nator fraudebestrijding mr. Y van Kuyck zei gisteren nog in een ochtendblad: „Wanneer j maar genoeg tussenfasen ii last (administratieve handelii gen via bijvoorbeeld BVs-red. krijgen transacties uiteindelij ogenschijnlijk een legaal ka rakter". In de publiciteit lijkt het nu alsof de dossiers rond zijn en Barbertje overmorgen hangt. Dat is echter helemaal niet ze ker, zegt Smid. „We zijn nog niet verder dan dat we een aantal zaken ongebruikelijk vinden tot verdacht", licht hij toe. „Daaruit concluderen we voorzichtig dat er aanwijzin gen lijken te zijn dat ook het effectenwezen wordt gebruikt voor het witten van criminele gelden. Nu nog een sluitende bewijslast vinden. Over de ter mijn waarbinnen we de zaken misschien rond krijgen kan ik echter nu nog niets zeggen". haarlem jan peter versteege en li P\ Ro 'De gemiddelde burger hoeft zich niet bedreigd te voelen COLUMN Mevrouw Schmitz, de oud-burgemeester van Haarlem, nu staatssecretaris van justitie met als voornaamste portefeuille het asiel beleid. doet flink van zich spreken. De PvdA-bewindsvrouw van D66-huize, het paarsgevoel in hoogst eigen persoon, wil een interneringskamp voor uitgeprocedeer de asielzoekers in het hoge Noorden en meldt tezelfdertijd dat we het volgend jaar mogen rekenen op een nog groter aantal gelukzoekers: namelijk 45.000. Die laatste mededeling zal ook in het be narde buitenland worden opgepakt en wer ken als zichzelf vervullende profetie. Als je weg wil of weg moet. ga dan naar dat gast vrije luilekkerland dat Nederland heet. Niet direct een prettig klimaat, maar je wordt er niet weggepest en de verhoudingen thuis in acht genomen, riant opgevangen. Na een aanlooptijd krijg je een huis met centrale verwarming en een inkomen om in de kos ten van je levensonderhoud te voorzien. Za ken waar menigeen zijn vingers bij aflikt, zeker als je komt uit een land waar slechts een kleine bovenlaag in weelde leeft en de rest van de bevolking maar moet- zien rond te komen van minder dan niks. Dat interneringskamp mag van mevrouw de staatssecretaris overigens weer niet zo heten. Het zal iets worden in de trant van opvangmogelijkheid voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Het zal er echter ongeveer zo uit zien als dat kamp in .Amsterdam Zuid- Oost. Een hoog hek er omheen en zoals de oud-minister van justitiè, Korthals Altes, eens zo prachtig stelde met de deurknop slechts aan één kant en wel de buitenkant. Laten we het dus maar gewoon een ge vangenis noemen met een mild regime waar je niet uitkunt, totdat de reis naar el ders moet worden ondernomen. Zo'n kamp is er natuurlijk slechts voor de dommerdjes onder de asielzoekers. De iets slimmeren wachten de opsluiting in zo'n kamp natuur lijk niet af en duiken bijtijds onder fn de il legaliteit. Dat is in Nederland niet al te moeilijk. Als je naar Amsterdam gaat loop je zelfs geen enkel risico, als je maar zorgt niet in handen van de poli tie te vallen doordat je in ernstige mate de wet overtreedt. De politie maakt al lang van uitzetting geen halszaak meer. Indien je je fatsoen lijk gedraagt, word je als illegaal geen strobreed in de weg gelegd, ook niet als je de kost verdient in het grijze en zwarte circuit. Zolang je je niet met misdaad bezighoudt, laat men je, met rust. Hoeveel illegalen er inmiddels in ons land huizen weet intussen niemand bij benade ring. Het aantal illegale Ghanezen in Am sterdam bijvoorbeeld werd door de autori teiten die daar iets vanaf kunnen weten ge schat op tienduizend. Zeker weten doen we niets, maar het moeten er inmiddels toch gauw een paar honderdduizend zijn. Deze komen naast de legale instroom en naast al die gezinnen die zich in de loop der jaren hebben herenigd, nadat de status van gast arbeider is ingewisseld voor die van blijver. Al die mensen vermenigvuldigen zich en een groot deel van hen voegt zich noodge dwongen bij het leger van mensen dat niet in staat is om in de kosten van het eigen le vensonderhoud te voorzien. De grote con centraties ontstaan natuurlijk niet op het platteland, maar in de grote steden waarvan de grote vier in de Randstad het leeuwen deel voor hun rekening nemen. Eenieder kan het zien: steden als Rotter dam, Amsterdam. Den Haag en Utrecht kunnen dit nauwelijks meer bolwerken. Of zoals een hoge politiefunctionaris het uit drukt: wij zijn hier om de vrede te bewaren. Vrede bewaren, heel wat, meer ligt niet in de mogelijkheden. Het is natuurlijk de vraag of op den duur met deze bescheiden, maar in zijn uitvoering uiterst ambitieuze doelstelling, kan worden volstaan. Sterker nog, is er op den duur wel vrede mogelijk in een land waar de opvanginstan- ties mogen dweilen met de kraan open. Is er vrede mogelijk als er voor al deze men sen, en hun getal en last nemen nog maan delijks toe, onvoldoende werk is, als van het inburgeren niets terecht komt, als de talen cursussen bij voortduring meer dan overbe zet zijn, als er zoveel mensen van verschil lende afkomst in één buurt terecht komen dat veruit het merendeel vreemdeling is en dan niet uit één land afkomstig, maar zoals bijvoorbeeld in de Rotterdamse wijk Feye- noord wel uit zestig landen? De staatssecretaris is een schat, maar wel een naïeve schat die het land opscheept met een bijna niet meer te hanteren pro bleem. Het wordt de hoogste tijd dat we ons geen rad meer voor de ogen draaien c.q. la ten draaien. Nederland is aan de rand en wellicht al over de rand van zijn opnameca paciteit. We kunnen het gewoon niet meer verwerken: Nederland is vol. Daarmee is de oplossing overigens nog niet gegeven. Aan spierballentaal zonder daarbij behorend beleid hebben we niets. Dat schept slechts de illusie dat we er iets aan doen en dat maakt de kater alleen maar groter. Flet indammen van de stroom vreemdelingen kan slechts op Westeurope- se schaal gebeuren en vereist draconische maatregelen als het daadwerkelijk sluiten van de grenzen. Misschien is dan het mid del wel erger dan de kwaal. Maar laten we in elk geval onze kop uit het zand trekken en een nationaal debat beginnen over onze mogelijkheden en onmogelijkheden aan gaande de verdere opname en toestroóm van vreemdelingen. Criminelen zouden infiltreren in het ef fectwezen en in de aannemerij. De be zorgdheid over de criminaliteit wordt steeds groter. Justitie en politie blijven vragen om meer mogelijkheden, meer mensen, meer geld. Maar is criminaliteit wel 'het.grootste probleem aller tijden', zoals sommigen willen doen geloven? Ogenschijnlijk spreken de cijfers boekdelen. Elk jaar wordt meer gestolen, bedreigd en gemoord. De criminaliteit lijkt de pan uit te rijzen. Maar zo eenvoudig is hét niet, zegt de Utrechtse criminologe C. Brants. „Crimi naliteitscijfers zijn notoir onbetrouwbaar. Elk onderzoek van de overheid, elke enquê te onder slachtoffers is voor meerdere uitleg vatbaar. Het kan een indicatie geven, meer waarde moet je er niet aan hechten. Statis tieken zijn te betrekkelijk om een precies beeld te krijgen van de criminaliteit." Zo is het aantal aangiften van verkrachtin gen vergeleken met enkele decennia gele den fors gestegen. Maar betekent dat ook dat het vaker voorkomt? „Misschien wel, misschien niet", meent Brants, in het dage lijks leven docente aan het Willem Pompe Instituut, de vakgroep strafrechtweten schappen van de Rijksuniversiteit Utrecht. Het instituut vierde vorige week zijn 60-ja- rig bestaan met een congres. „Verkrachting werd vroeger in elk geval an ders ervaren. Vrouwen deden vaak geen aangifte, in de veronderstelling dat ze aan leiding hadden gegeven. Dat beeld is veran derd, met als gevolg dat het aantal aangif ten toeneemt. Maar of er ook meer wordt verkracht? Dat is niet duidelijk." Vergelijkingen met het buitenland hebben vaak het manco dat appels met peren wor den vergeleken. Nog niet zo lang geleden scoorde Nederland heel slecht in een Euro pees onderzoek naar criminaliteit in de ver schillende lidstaten. Brants: „Het bleek dat de onderzoekers de fietsendiefstallen had den gekwalificeerd als zware vermogensde licten. Tja, dan zitten we natuurlijk meteen bovenin. Nergens worden zoveel fietsen ge stolen als in Nederland. Nergens zijn er na melijk ook zoveel fietsen". Daarmee wil Brants niet beweren dat crimi naliteit een non-probleem is. „Het is een probleem om de doodeenvoudige reden dat het als zodanig wordt ervaren. Veel mensen voelen zich onveilig op straat. Niet omdat ze zelf slachtoffer zijn geweest. Dat is de meesten nog nooit overkomen. Nee, ze hebben gehoord dat je wel eens kan wor den bedreigd. Diverse onderzoeken hebben dat aangetoond. Veel angstgevoelens zijn niet gestoeld op persoonlijke ervaringen." Dat het onheilspellende gevoel desondanks wijdverbreid is, schrijft Brants voornamelijk toe aan de invloed van de media. „Veel mensen doen hun informatie nu eenmaal op via televisie en krant. En daar is de aan dacht voor criminaliteit de laatste jaren enorm toegenomen. Vooral incidenten krij gen veel ruimte, waardoor het perspectief soms wat vertroebeld raakt. Ik bedoel, je kunt je opwinden over het toenemende aantal afrekeningen in het criminele milieu. Maar moet een gemiddelde burger zich daardoor bedreigd voelen? Ik denk het niet". Anderzijds hebben ook overheidsdiensten zo hun belangen. Niet toevallig signaleerde de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) de opkomst van de georganiseerde misdaad op het moment dat De Muur viel. Brants: „Dat was nota bene voorspeld. Zodra de dreiging van buiten zou wegvallen, kon het zoeken naar the enemy within beginnen. En zo geschiedde". De politiekorpsen zullen de zaken niet erger voorstellen dan ze zijn. „Maar natuurlijk is het hun belang dat er aandacht blijft voor problemen waarin zij de experts zijn. Je ziet ook dat de politie zich meer als een onaf hankelijke partij gaat opstellen. Zowel naar Justitie als naar de criminelen toe. Ze pre senteert zich als de good guys, gehard in de dagelijkse strijd, die veel beter dan het openbaar ministerie weten hoe je de crimi naliteit moet aanpakken." De gang van zaken rondom de aanleg van de nieuwe metrolijn in Amsterdam, is wat Brants betreft typerend voor de nieuwe ver houdingen. Hoewel Justitie geen enkele aanwijzing heeft dat zoiets bestaat als een bouwmaffia, wil het Amsterdamse korps de gehele aanbesteding doorlichten op moge lijke malversaties. Onderzoeken in het bui tenland zouden uitwijzen dat gemiddeld tien procent van het bouwbedrag in de zak ken van de onderwereld verdwijnt. Brants: „Waar zo'n cijfer vandaan komt, is volstrekt onduidelijk. Maar voor je er erg in hebt, leidt het een eigen leven". Dat euvel hangt voortdurend om het hele onderwerp 'georganiseerde misdaad' heen, vindt Brants. Tien jaar geleden had de Cen trale Recherche Informatiedienst (CRI) er nog geen gegevens over. Twee jaar later bleek Nederland thuisbasis van tweehon derd misdaadondernemingen, een aantal dat vorig jaar opliep tot bijna zeshonderd. Wie het zijn en wat ze precies doen blijft schimmig. „Je moet maar aannemen dat het om een groot probleem gaat", zegt Brants. „Zonder dat er een maatschappelijk debat over is ge voerd, breidt de overheid haar bevoegdhe den steeds verder uit. Speciale afluisterap paratuur, inldjkoperaties en infiltratie teams; het is al gewoon geworden. Dat vind ik een verontrustende onwikkeling". utrecht erik van der struus PIM FORTUYN medewerker

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2