Bij de Betuwelijn moet
de verbeelding spreken
Feiten &Meningen
Politiek en
politie gebaat
bij enquête
Kind betrouwbaarder a}|H:
getuige dan volwassen
Israël meet met twee maten: huis Suwi wel en huis Goldstein niet verwoest
MAANDAG 24 OKTOBER 1994
152
COMMENTAAR
De commissie-Van Traa heeft terecht geko
zen voor een parlementaire enquête naar
de opsporingsmethoden van politie en Jus
titie. Alleen op deze manier kan de politiek
een goed inzicht krijgen in het werk van
beide instanties om ze vervolgens ook beter
te kunnen controleren.
Het verzet tegen dit onderzoek is begrij
pelijk. Vooral bij hoofdcommissarissen,
maar ook bij drie van de vier grote partijen
(PvdA. CDA en WD) bestaat de angst dat
de misdaad veel meer zal profiteren van de
gegevens die op tafel moeten komen dan de
politiek. In dat geval, zo wordt geredeneerd,
schiet de enquête het doel voorbij en wordt
het paard achter de wagen gespannen.
Dat bezwaar is door de commissie-Van
'Traa echter bij voorbaat ondervangen.
Voorgesteld is een belangrijk deel van de
verhoren achter gesloten deuren te laten
plaatsvinden. Op die manier wordt voorko
men dat politie en Justitie straks geen mo
gelijkheden meer hebben om de georgani
seerde misdaad te bestrijden of dat getui
gen en informanten vogelvrij worden ver
klaard.
Het voordeel van een parlementaire en
quête ten opzichte van een 'gewoon' parle
mentair onderzoek is dat een enquête veel
dwingender is. Degenen, die door de parle
mentaire commissie worden opgeroepen,
worden onder ede verhoord. Daardoor
krijgt de commissie een veel beter inzicht in
de gang van zaken.
Bij die enquête moet het er niet om gaan
schuldigen aan te wijzen. Dat werk is door
de commissie-Wierenga al gedaan en heeft
geleid tot de val van de ministers Hirsch
Ballin en Van Thijn (justitie en binnenland
se zaken) en bijna tot het vertrek van de
Amsterdamse hoofdcommissaris Nordholt.
Nu moet de omvang van de misdaad in
beeld worden gebracht, moet worden vast
gesteld welke opsporingsmethoden tot nu
toe zijn gehanteerd en moeten ten slotte de
grenzen worden aangegeven, waarbinnen
politie en Justitie mogen opereren.
Op dit moment bestaat daar totaal geen
duidelijkheid over. Dat leidt alleen maar tot
vragen, verdachtmakingen, beschuldigin
gen en een heksenjacht op rechercheurs die
zelf niet weten hoe ver zij mogen gaan. Het
besluit om het interregionale recherche
team Noord-Holland/Utrecht op te heffen,
omdat de politie grenzen zou hebben over
schreden, was daar een duidelijk voorbeeld
van. De commissie-Wierenga. die deze zaak
heeft onderzocht, kwam juist tot de conclü-
sie dat zich niets onrechtmatigs heeft voor
gedaan en dat het IRT-team gewoon had
kunnen blijven functioneren.
De vraag is of rechercheurs mogen infil
treren in criminele organisaties en of zij bij
voorbeeld drugs mogen inkopen.om het
vertrouwen van misdadigers te winnen.
Daarop dient een duidelijk antwoord te
worden gegeven, zodat politie en Justitie,
maar ook burgers en politiek weten Waar zij
aan toe zijn. Dat kan alleen op basis van
een enquête en niet middels een halfslach
tig onderzoek, waarbij betrokkenen op be
langrijke momenten het zwijgen er toe kun
nen doen.
Op korte termijn zal die duidelijkheid niet
kunnen worden gegeven, omdat een en
quête veel tijdrovender zal zijn dan een 'ge
woon' parlementair onderzoek. Op de lange
termijn zal echter alleen maar tijd worden
gewonnen, omdat eindelijk de mist rond de
opsporingsmethoden zal optrekken en de
politiek aan de hand van duidelijke afspra
ken als controleur aan het werk kan gaan.
Zoals het in een democratie hoort.
Minister Wijers: een pragmatische ondememer-in-de-politiek
„Neem de Betuwelijn. Bij uitstek een kwestie waar economische en milieubelangen met elkaar
moeten worden verzoend. Als die goederenspoorlijn noodzakelijk is, moet dat gebeuren zonder
de prachtige natuur van de Betuwe aan te tasten. Er zullen tunnels nodig zijn en andere aanpas
singen. Daarvoor moet worden betaald. Wat dat betreft vind ik dat de verbeelding wat meer aan
de macht moet komen."
Aan het einde van het gesprek is het er. Na alle
voorzichtig uitgesproken wensen, verwachtingen
en nuances is daar opeens het heilig vuur. Hij veert
op. Net als het Paul de Leeuw-typetje Bob de Rooij
wil hij even iets kwijt. Een politieke hartekreet van
minister Hans Wijers van economische zaken.
„De Franse TGV (hoge snelheidslijn, red.) is een
goed voorbeeld. Die spoorlijn is aangelegd met een
zekere verbeeldingskracht. Daar is niet op iedere
gulden beknibbeld. Dat geldt trouwens ook voor
onze eigen Deltawerken. Je moet er iets moois van
maken, iets waarvan je de kennis ook kunt exporte
ren en waarmee je uitstekend voor de dag kunt ko
men. Als die Betuwelijn straks nodig blijkt te zijn,
moet het geen slap compromis worden. De miljar
den hoeven niet over tafel te vliegen, maar de am
bitie moet er wel zijn om er wat moois van te ma
ken. Iets waar volgende generaties ook nog trots op
mogen zijn."
Op de gang van het ministerie van economische
zaken waar de nieuwe minister zetelt, hangen de
portretten van alle voormalige bewindslieden keu
rig aan de muur. Hans Wijers (43) noemt ze spot
tend 'onze trofeeën', maar de D66'er verhult niet
dat het zijn ambitie is om daar eens trots tussen te
hangen als het symbool van een minister met ver
beelding.
Een opmerkelijke wens voor deze pragmatische on-
dernemer-in-de-politiek die deze week zijn eerste
EZ-begroting in de Tweede Kamer verdedigt. De
komst naar het Binnenhof van organisatie-adviseur
en 'slapend' D66-lid Hans Wijers was voor velen
een volslagen verrassing. Niet het minst voor hem
zelf trouwens.
Zijn 'transfer' naar de politiek verliep dan ook niet
zonder aarzeling. „Ik keek net als veel collega's met
enige reserve en scepsis naar wat er in Den Haag
gebeurde. In de politiek worden draken van wetten
gemaakt en slappe compromissen gesloten, die na
een half jaar weer veranderen. Dat leidt tot terechte
irritatie. Ik zie het als mijn opdracht dat te vermij
den."
„Aan de andere kant maakt het ook uit vanuit welk
perspectief je naar het Haagse kijkt. Het gaat in de
politiek om tegengestelde belangen en conflicte
rende doelstellingen. Dat is iets wat nauwelijks valt
te begrijpen als je er niet midden in staat. De critici
onderschatten de complexiteit van de politiek, wat
leidt tot een versimpelde voorstelling van zaken."
Hoe snel dergelijke zwart/wit-verhalen hun weg
vinden naar het Binnenhof, heeft Wijers inmiddels
aan den lijve ervaren. De aangekondigde bezuini
ging van 300 miljoen op technologie- en energie
subsidies leidde tot een storm van protest. Neder
land zou het 'Albanië aan de Noordzee' worden,
een ontwikkelingsland tussen economische groot
machten.
Wijers glimlacht. Geen slechte beeldspraak vindt
hij, maar bezijden de waarheid. „Het vet was bij EZ
al weg, we snijden nu in het vlees. En dat doet pijn.
Maar onverantwoord is het niet."
Omdat resoluut snijden dooretteren voorkomt,
maakte Wijers al drie weken na Prinsjesdag bekend
op welke instituten en subsidies zal worden gekort.
In de Tweede Kamer zal hij het er deze week niet
erg moeilijk mee krijgen. De WD wil de technolo
gie-subsidies iets ontzien, zijn eigen D66 en de
PvdA de ontwikkeling van zonne-, wind- en water
energie. Geen massieve politieke tegenstand waar
Wijers wakker van zal liggen.
Minister Hans Wijers: „Het vet was bij EZ al weg, we
Datzelfde geldt voor het voorstel van PvdA en D66
om extra te korten op het budget voor kernenergie-
onderzoek. Wijers waarschuwt dat dan de studies
naar veiliger kerncentrales in het gedrang komen,
evenals het zoeken naar een oplossing voor het ra
dioactieve afval. Daar zullen PvdA en D66 hun han
den niet aan branden. En bovendien kan het voor
stel niet rekenen op de steun van een kamermeer
derheid.
Meer pragmatiek dan verbeeldingskracht dus. Over
zijn plannen en ambities spreekt Wijers in zorgvul
dig geformuleerde zinnen. En héél voorzichtig,
zoals over de verruiming van de winkelsluitingswet.
„Wat ik er zelf van vind zeg ik nu niet. Ik wil niet via
deze krant met kabinet en parlement in discussie.
Dat doe ik in de Kamer zelf wel."
Bij Wijers lijkt vooral de nuance aan de macht. Nu
ances die hij bij de pers node mist, concludeert de
nijden r
het vlees." foto gpd roland de bruin
de publieke aanvallen op zijn pen
sioenregeling. Wijers had zijn pensioen onderge
bracht bij een Nederlandse NV die was opgericht
op de Antillen. Geheel legaal, maar in de Tweede
Kamer en de media leidde dit tot grote ophef.
„Ik was verbaasd ja, dat het allemaal in de kranten
stond. Ik had dit nooit verwacht. Wat mij het meest
bevreemdde, was dat je zo weerloos bent. Dat er
aan je integriteit wordt getwijfeld zonder dat je in
staat bent je te verdedigen. Het kan allemaal zo
maar worden opgeschreven. Je zit in een glazen
huisje en dat leidt tot overbelichting. Maar ik weet
het: jullie journalisten haten de nuance. Want nu
ances zijn geen nieuws."
den haag marc peeperkorn
en wilfred scholten
4ucb
Rechtspsycholoog Eden na onderzoek
liljc
„Kinderen zijn eigenlijk be
trouwbaarder als getuige
dan volwassenen. Als kinde
ren iets zeggen wat niet
klopt, zie je dat aan hun ex
pressie. Maar alles valt of
staat bij een goede ondervra
ging, want kinderen zijn ge
makkelijker te manipule
ren", zegt de Amsterdamse
rechtspsycholoog Salee
Eden. Hij heeft zojuist een
studie gepubliceerd onder de
titel 'Kinderen als Getuigen;
Hoe betrouwbaar is hun
waarneming en geheugen?'
Al aan het begin van deze
eeuw vroeg men zich in Ne
derland en daarbuiten af of
aan getuigenverklaringen
van kinderen enig geloof kon
worden gehecht. De vraag
werd opnieuw actueel in de
jaren tachtig. Seksueel mis
bruik van kinderen werd een
liot issue. Affaires als die van
De Bolderkar, Oude Pekela
en recentelijk de Eper incest
zaak waren geruchtmakend.
Eden is verbonden aan de
vakgroep Privaatrecht van
de Vrije Universiteit van Am
sterdam. Op basis van zijn
onderzoek komt hij tot de
conclusie dat kinderen in
principe in staat zijn be
trouwbare getuigenverkla
ringen af te leggen. „]e zou
kunnen zeggen: ze zijn even
betrouwbaar en ook even
onbetrouwbaar in hun ver
klaringen als volwassenen",
aldus Eden.
Die betrouwbaarheid is on
der meer afhankelijk van de
leeftijd van het kind en van
de mate waarin het kind is
getraumatiseerd. En niet in
de laatste plaats van de wijze
waarop het kind wordt on
dervraagd. „Het idee dat
kinderen de neiging hebben
om voorvallen te overdrij
ven, wordt niet door onder
zoek onderbouwd. In het al
gemeen zijn de slachtoffers
juist eerder geneigd de ernst
van het misdrijf te bagatelli
seren. Overdrijving komt
zelden voor."
In zijn onderzoek geeft Eden
het voorbeeld van een tienja
rig meisje dat ontvoerd en
seksueel misbruikt werd.
Met behulp van een vrouwe
lijke detective wist zij haar
ontvoerder nauwkeurig te
beschrijven. In precieze de
tails beschreef het slachtof
fertje het motief van een
booreiland op de trui van de
dader evenals het vinyl ach
ter in zijn auto. Een week na
haar aanranding kon de po
litie de dader arresteren op
een booreiland in de Noord-
swuk
nen, in staat fantasie en wen gew
kelijkheid van elkaar te on-tdien;
derscheiden. Maar ook heen sier
jonge kinderen kunnen zicln het
opvallende of ingrijpende ?ns ge
gebeurtenissen nauwkeurig sie
herinneren. Eden: „Ze zijn Jres b
alleen veel gevoeliger bij ee
ondervraging. Door het taa» v<
gebruik van volwassenen
zijn ze veel meer te beïnvIo^STERC
den. De tijd tussen het derd^j^
en zesde levensjaar is de al-jeren\
lergevoeligste periode voor an
taal. De vraag is dan ook
hun ondervragers van die gn
kindertaal weten."
Doorslaggevend is volgens
de onderzoeker dan ook det/|£}I
manier waarop een kind
wordt verhoord. Eden is berge
daarom een warm pleitbe- 'eeke
zorger van het opnemen va#et
dergelijke ondervragingen en n'
op video. In de eerste plaats)0 8111
kan daarmee worden voor- &n8e
komen dat kinderen veelvul
dig worden verhoord. Want'D.^
juist hierdoor kunnen zij
traumatische schade oplo- hlver
pen. je Ne
Getuigenissen van kinderenjc pr<
kunnen onbetrouwbaar woijen p
den als ze door steeds weer {,ijjkt
anderen worden verhoord. ande
„De vertrouwensarts, de 3enc
maatschappelijk werker, de hubs
kinderbescherming en de prate
politie, ze hebben allemaal
hun eigen belangen. De psy-_
chotherapeut wil bijvo<
beeld het kind helpen en be
schermen en de politie wil
uiteraard de dader kunnen
aanhouden." Een van Eden'^e
aanbevelingen is dan ook da£or£
er criteria komen waaraan tl0°!
het verhoren van kinderen P0^1
moet voldoen.
Eden: „Video-opnamen leg- P10*
gen niet alleen vast wat het "0O
kind zegt, ze laten ook ge
zichtsuitdrukkingen, geba- VI
ren en bewegingen zien. De
opnamen kunnen ook het wat
geheugen opfrissen van het sch
kind en voorkomen dat eer- coa
dere verklaringen worden
herroepen. Bovendien zal
het de kwaliteit van de on
dervraging ten goede ko- v
men. Als alles op video wordt c
opgenomen, zal de onder-
vrager er eerder voor zorgen1
suggestieve vragen te vermij- i
den en het kind niet onder J
druk te zetten of op te ja-
gen." En ten slotte kunnen
de video-opnamen volgens
Eden nog een ander belang
rijk doel dienen: „Ze kunnen
vertoond worden aan de da
der. Op die manier kunnen
daders ertoe worden ge
bracht te erkennen welke
schade zij bij het slachtoffer
hebben aangericht."
Vr
pla
amsterdam thea van beek
Israëlische Bond voor Burgerrechten neemt het op voor Hamas-activist
Van de bus die vorige week woensdag in Tel Aviv werd opgeblazen en waarbij 22 n
schroot. Op de foto zoeken explosievenexperts naar eventuele andere bommen.
Waarom heeft het leger opdracht gekregen
het huis van de Palestijnse zelfmoord
commando Salach Nazal Suwi te verwoes
ten, terwijl de woning van diens Israëlische
collega-massamoordenaar Baruch Golds
tein nog steeds overeind staat?
De Israëlische Bond voor Burgerrechten
vraagt zich dat af, na de terreuraanslag die
afgelopen woensdag in Tel Aviv aan 22
mensen het leven kostte. De Bond heeft
besloten de nabestaanden van Salach Na-
zal te verdedigen, omdat ze het verwoesten
van het huis van de familie Nazal een ille
gale vorm van collectieve straf vindt. De
zaak dient binnenkort voor het Israëlische
Hooggerechtshof.
De Vierde Geneefse Conventie, die betrek
king heeft op de bescherming van inwo
ners van bezet gebied in tijd van oorlog,
verbiedt uitdrukkelijk het verwoesten van
huizen bij wijze van straf. Dichtmetselen is
wel toegestaan. Israël behoort tot de on
dertekenaars van de conventie, maar de
Knesset, het parlement, heeft deze nooit
tot Israëlisch recht gemaakt. Dat biedt het
Hooggerechtshof de mogelijkheid ver
woesting in bepaalde gevallen toe te staan,
zoals in het verleden is gebleken.
Eli Huavram is de advocaat van de Bond
voor Burgerrechten. Hij legt er de nadruk
op dat hij niet de terrorist vertegenwoor
digt, maar diens ouders, zwangere schoon
zuster en twee jaar oude nichtje. „Zij wo
nen in het huis en geen van hen heeft met
zijn daad ook maar iets te maken. Salach
heeft al twee jaar geen voet in het huis ge
zet en het afgelopen half jaar heeft hij zelfs
geen enkel contact gehad met zijn fami
lie", zei hij gisteren in een radio-interview.
„Wij vertegenwoordigen onschuldige men
sen. En we vertegenwoordigen bepaalde
waarden, de waarden van het Israëlische
rechtssysteem, die zelfs in de strijd tegen
terreur hoog moeten worden gehouden."
Huavram: „Er staat de regering een hele
reeks legale maatregelen ter beschikking.
Die steun ik niet allemaal, maar daar gaat
het niet om. Het Hooggerechtshof heeft
nog nooit de verwoesting toegestaan van
het huis van iemand die dood is. Toen er
eerder dit jaar een verzoek werd gericht
aan het Hooggerechtshof om het huis van
Baruch Goldstein te verwoesten, was de
openbare aanklager daar tegen. We ver
woesten geen huizen van weduwen en we
zen, werd er toen gezegd. Het idee dat het
opblazen van het ouderlijk huis van fana
tieke, religieus gemotiveerde zelfmoord
commando's een vorm van afschrikking is,
heeft niets te maken met de werkelijkheid.
De schade daarentegen is duidelijk. Het
gaat in tegen een essentieel principe van
het joodse volk, namelijk dat alleen degene
die de misdaad begaat, moet worden ge
straft. Het is niet zo dat de vader verant
woordelijk is voor de misdaad van zijn
zoon, of omgekeerd."
Baruch Goldstein, uit de Israëlische neder
zetting Kiryat Arba, vperde eind februari
een terreuractie uit in de Grot van de
Aartsvaders in Hebron. Hij opende het
vuur op een menigte biddende moslims,
waarbij 29 mensen om het leven kwamen.
Het Israëlische kabinet heeft gisteren be
sloten toestemming te geyen voor het ver
woesten van huizen van terroristen die bij
het plegen van hun daad om het leven zijn
gekomen. Maar de ministers waren het er
niet over eens of het verwoesten van hui
zen van familieleden van een verdachte zin
heeft en wettig is. Minister van communi
catie Shulamit Aloni, van de liberale Me-
retz-fractie, sprak zich openlijk uit tegen
het verwoesten van huizen van 'oude vrou
wen en kinderen'. Dat kwam haar te staan
op een reprimande van premier Rabjn.
„De dood van de dader van een terreur
aanslag mag niet dienen als een vorm van
immuniteit", meende deze.
De ouders van Salach Nazal hebben het af- -
gelopen weekeinde op bevel van het leger
bloed en speeksel afgestaan. Uit vergelij
king met monsters van het lichaam van de
man die zich aan boord van de bus heeft
opgeblazen, bleek dat de dader inderdaad
hun zoon was. De politie vond het noodza
kelijk de test uit te voeren, omdat enkele
buspassagiers na het zien van de Hamas-
videotape waarop Salach zijn zelfmoordac
tie aankondigt hun twijfels hadden geuit.
Volgens hen leek Salach niet op de man die
zij ervan verdenken dat hij de bom bij zich
droeg.
Harnas heeft premier Rabin gewaarschuwd
geen huizen van islamitische militanten te 1
verwoesten. Als dat toch gebeurt, zal de or
ganisatie als tegenmaatregel 'joodse hui
zen en gebouwen in het hart van Tel Aviv' li
opblazen. Harnas heeft ook bekendge
maakt dat dq aanvallen op Israëli's zullen
doorgaan tot Israël de verlamde sjeik
Achmed Yassin en andere Hamas-leiders
vrijlaat.
Volgens Palestijnse bronnen in de Gaza-
strook heerst binnen Harnas verdeeldheid
over het soort acties dat afgelopen woens
dag in Tel Aviv dood en verderf zaaide. Een
deel van de beweging zou het beter vinden
af te zien van aanvallen op burgers binnen
Israël en de acties willen concentreren op
soldaten en kolonisten. Sjeik Jamil Salim,
een islamitische leider in Nablus op de
Westelijke Jordaanoever, zei te hopen dat
er een staakt-het-vuren kan worden bereikt
tussen Harnas en het Israëlische leger.
Maar Hamas-miiitanten verklaarden later
dat Salim niet namens hen spreekt.
tel aviv ad bloemendaal
correspondent
