oren proberen dood
an Silje te begrijpen
Marseille heeft buik vol van de vele stakingen
!U
Buitenland
Basken spiegelen zich
graag aan Noord-Ierland
Haven- en zeemansstad tot in alle uithoeken
DE NIEÜWE
WEGWIJZER VAN
DE ANWB.
TERDAG 22 OKTOBER 1994
vergeef de kinderen die mijn dochter hebben gedood'
Indheim.imrek
1 independent
i nacht branden kaarsen
Ide ijzige plek waar Silje is ge-
i. Omringd door knieho-
i de wind te beschermen,
i de vlammen in zeven
Jkels op de plek waar het 5-ja-
je Noorse meisje afgelopen
terdag de dood 'vond.
rmoord of doodgepest door
r speelkameraadjes twee
ïgetjcs van zes en een van
f. Het tragische lot van Silje
e Redergaard heeft Noor-
n met stomheid geslagen.
Hn land dat zijn ordelijke orga-
ftatie, kindvriendelijk gedrag
lage misdaadcijfers koestert,
uwt om het verlies van zijn
bschuld.
Ijes laatste tocht begint zater-
igmiddag 3 uur. Terwijl de
ond onder de eerste sneeuw
ftn deze winter verdwijnt, ver
lakt ze in de richting van de
Ijnbomen achter haar huis in
t slaapstadje Rosten aan de
i Trondheim. Ze looptp
hgeveer honderd meter van
r flatgebouw, klimt over een
leile rand begroeid met bomen
11 springt over een beekje rich-
Ing voetbalveld. Haar drie bes-
t vTienden, die deel uit maken
pn gezinnen in de buurt die
net zo stabiel en gewoon zijn als
die van haar zelf, spelen er al in
de sneeuw.
Wat volgt zal nooit helemaal be
kend worden, omdat de enige
getuigen ook de daders zijn en
zij te jong zijn om een samen
hangend beeld te geven. Wat
lijkt te zijn gebeurd is dat ze
speelden dat ze aan het vechten
zijn en dat het spel ergens op
hield en gewelddadig werd.
Silje gaat er angstig van door
maar wordt ingehaald door een
van de jongens. Ze valt in een
plas, verliest haar laarzen. Haar
jas wordt uitgetrokken wanneer
ze opstaat. Opnieuw probeert
ze weg te lopen, maar minstens
een van de jongens haalt haat
in en blijft haar slaan en schop
pen, doof voor haar gegil. Wan
neer ze haar bewustzijn verliest,
laten de jongens haar achter en
hollen terug naar huis.
Uiteindelijk waarschuwte een
van de jongens zijn moeder. Hij
beschrijft de misdaad in leven
dige details, maar doet alsof on
bekende tieners het hebben ge
daan. Tegen de tijd dat de am
bulance arriveert is Silje dood.
Pas na enkele dagen wordt na
de autopsie onthuld dat ze niet
aan haar verwondingen is ge
storven, maar aan blootstelling
aar! de kou.
Trondheim slaakt bijna een col
lectieve zucht van verlichting
horen als bekend wordt dat 'Sil
je is doodgevroren'. De Noorse
pers, die in haar berichtgeving
het woord 'moord' nooit had
gebruikt, voelt zich in haar me
ning gestaafd. Zo ook het hoofd
van het onderzoeksdeparte-
ment van de politie van Trond
heim, Harald Moholt, die vol
houdt dat zijn mensen een 'on
geluk tussen vrienden' onder
zoeken. ,,Er zijn geen verdach
ten in deze zaak, alleen slacht
offers", aldus Moholt. ,,Deze
jongens begrijpen niet wat zij
hebben gedaan. Wanneer we ze
proberen te ondervragen, wor
den ze gemakkelijk afgeleid. Zij
zingen kinderliedjes en praten
over allerlei andere dingen."
Maar in het efficiënte Noorwe
gen moet een rationele reden
worden gegeven voor een der-
m
de kinderen. Onvermijdelijk
gaat de aandacht naar de televi
sie vooral buitenlandse tele
visie. Maandag al, nog voordat
de kijkgewoonten van de drie
jongens bekend konden zijn,
legt de Noorse premier Gro
Harlem Brundtland de schuld
bij gewelddadige programma's.
Na demonstraties in Zweden
schrapt de Scandinavische
commerciële zender TV3 enkele
tekenfilmseries.
Op de plek waar het lichaam van
„Het is niet goed dat kleine kin
deren zoveel naar de televisie
kijken", aldus Nina Heilmann
van maatschappelijk werk van
Rosten. „Ze zijn te jong om het
verschil te begrijpen. De held
staat op en loopt weg nadat hij
is neergeschoten. Zo is het niet
in het werkelijke leven."
De Noorse media hebben nog
een geriefelijke verklaring ge
vonden voor de gewelddadige
dood van Silje. In kranten is ge
het omgekomen Noorse meisje Silje werd gevonden branden kaarsen en liggen bloemen.
suggereerd dat de leider van de
aanval aan minimal-brain-dys-
functiori lijdt, een lichte her
senbeschadiging, wat zijn
agressie zou kunnen verklaren.
Maar dit wordt door maat
schappelijk werkers en psycho
logen bestreden.
Iedereen sluit de rijen. Nie
mand is bereid te zeggen dat er
misschien iets mis is in Trond
heim. Zij kunnen gelijk hebben.
Ondanks de weerzin in de stad
om de dood van het kleine
meisje met buitenstaanders te
bespreken, is de reactie erop
meer overwogen, meelevender
en evenwichtiger dan de morele
verontwaardigheid die volgde
op de moord op James Bulger,
de peuter die vorig jaar in Enge
land door twee jongens van 10
werd ontvoerd en omgebracht.
In de stad druipt de warmte er
van af. Deze tragische dood was
geen belichaming van het
kwaad. Dat maakt het des te
moeilijker te verklaren wat e
gebeurd.
Wat ook de oorzaak was var
tragedie, het is nu aan Heil
mann de brokstukken
lijmen. Voor elk van d(
steld. Siljes ouders, bedolven
onder een stroom sympathiebe
tuigingen, hebben een telefoon-
beantwoorder gekregen. Voor
de buren zijn er dagelijkse dis
cussies en groepstherapieses
sies.
De drie jongens moeten de rest
van hun leven hun schuld met
zich meedragen. Ze krijgen psy
chiatrische hulp maar worden
niet veroordeeld of opgesloten.
Volgens de Noorse wet kunnen
kinderen onder de 15 niet ver
volgd worden voor misdaden.
„Ik vergeef de kinderen die mijn
dochter hebben gedood", zegt
Siljes moeder tegen het Noorse
Dagbladet. „Het is niet mogelijk
kleine kinderen te haten. Zij be
grijpen de ernst niet van wat ze
hebben gedaan. Wij zijn niet
van plan te verhuizen. We vin
den het fijn om hier te wonen."
Iedere middag wandelen de
kinderen van Rosten na school
tijd in groepjes van twee of drie
naar de plek des onheils. Som
migen knielen voor de kuilen,
staren nietsziend in de vlam
men en lezen de talrijke brieven
en gedichten van vrienden en
familie. Anderen arriveren met
eigen gedichten gedichten
over hun treurnis, hun woede
en hun liefde voor een klein
meisje dat ze daarvoor nauwe
lijks was opgevallen. Er zijn ro
zen, anjers en krijttekeningen
gemaakt door kleine onvaste
handjes. Spoedig zullen ze meer
kuilen in de sneeuw moeten
graven om alle geschenken een
plaats te geven.
„Wij spelen daar niet meer",
zegt Axel, een jongen van 13.
Terwijl hij spreekt storten twee
6-jarigen, zich niet bewust van
de treurnis om hen heen, zich
van de helling. Hun vreugdekre
ten doordringen de stilte. Zij
zijn te jong om te begrijpen wat
verdriet is.
vertaling: luutje niemantsverdriet
franse havenstad drijft op olie
iarseille nico de vries
or de rede trekken slepers
t mammoettanker de haven
t Marseille-Fos binnen. Oud
kapitein Pierre Chaffard kijkt
t kennersogen toe vanaf de
wal. „Wie het eerst komt, wie
t maalt. Zo gaat dat
hier." Het 'verliezende' schip,
zo vervolgt hij, zal er geen na
deel van hebben: „Dit is de ha-
i Rotterdam niet. Wacht
tijden kennen wij niet."
Marseille mag het dan minder
druk hebben dan Rotterdam,
toch doemen daar in het zuiden de Rhöne-delta is nog geen
van Frankrijk de overeenkom-
ten regelmatig op. Wie de ech-
e zeehaven van Marseille wil
bezoeken, zal net als in Rotter
dam eerst zestig, zeventig kilo-
r langs de (petro-)chemi-
De havenontwikkeling en de cij
fers van Rotterdam waren des
tijds het grote voorbeeld.
Europort du Sud, zoals de inwo
ners van Marseille hun haven
met een knipoog naar Rotter
dam hebben genoemd, ont
vangt inmiddels de grootste
tankers, erts- en containersche
pen ter wereld. Maar het presti
gieuze havenplan van de natio
nale overheid heeft in Marseille
toch ook voor teleurstellingen
gezorgd. De verkoop van terrei
nen is ronduit tegengevallen.
Van de zompige moerassen in
Als IRA staakt-het-vuren afkondigt, kan ETA dat ook
den haag tjabel daling
Er is nauwelijks toerisme. Land
bouw is er nagenoeg niet. Bui
tenlandse investeringen blijven
uit. Meer dan de helft van de
jongeren heeft geen baan. Een
vierde van de beroepsbevolking nalisten de afgelopen jaren zijn
blijkt uit recente opiniepeilin
gen. De Basken liggen er nog
meer wakker van dan van het
geweld van de radicale afschei
dingsbeweging ETA Euzkadi
TaAskatasunaBaskenland
en Vrijheid). Hoewel de bloedi-
e acties van de radicale r
is werkloos. Eigenlijk i:
nig florissants te melden over
het Baskenland, de Spaanse au
tonome regio die met Catalonië
en Galicië de meest uitgebreide
vorm van zelfbestuur kent.
Bijna twee miljoen Basken kie
zen morgen een nieuw parle
ment dat zetelt in Vitoria. De
verkiezingen zijn belangrijk om
dat de regio kampt met immen
se problemervdie om snelle op
lossingen schreeuwen. Werk
loosheid, terroristisch geweld,
groeiend drugsgebruik onder
jongeren, grootschalige fraude
en de wensen van de Baskische
deelregering de eigen autono
mie nog verder uit te breiden.
Verder hebben de verkiezingen
i belangrijke nationale l
afgenomen, bestaat e
delijk verband tussen beide fe
nomenen. „Het terrorisme in
Baskenland heeft ons beeld
naar het buitenland bepaald.
Daardoor zijn de investeerders
weggebleven", zeggen politici
en werkgevers.
De ETA is de afgelopen jaren
aanzienlijk verzwakt. ETA-lei-
ders werden in Spanje en
Frankrijk opgepakt. In Basken
land ontstond een grote pro
testbeweging, na de ontvoering
vorig jaar zomer van de zaken
man Iglesias Zamora. De mees
te Baskische zakenlieden wei
gerden verder 'revolutionaire
belasting' te betalen. Sindsdien
lijkt de ETA haar praktijken te
hebben verplaatst naar Madrid.
ijzeren staven op demonstre
rende werkgevers had ingesla
gen. Het havenconflict draait
om het 'dokwerkersstatuut',
waarbij de indeling van de ploe
gen was voorbehouden aan de
chemische
Rotterdam al produceren, ook
in Fos willen bouwen. Wie zijn
oor te luister legt, hoort ook dat
de NAVO-pijpleiding naar
Duitsland binnenkort voor
nieuwe gebruikers wordt open
gedraaid. En dat met geld van
de EU in Fos een nieuwe water
zuiveringsinstallatie wordt ge
bouwd.
Voor de haven van Marseille be- voorwaarden hadden de
tekent de komst van nieuwe be
drijven een belangrijke impuls.
Wie de jaarlijkse cijfers analy
seert, moet tot de conlusie ko
men dat de haven drijft op olie.
Driekwart van de 88,6 miljoen
ton lading die er vorig jaar werd
overgeslagen, bestond uit ruwe
sche industrie moeten rijden al- slaan. In de haven gaat het v
vorens de eerste grote zeesche- haal dat twee grote Amerikaan
pen tegen te komen. De-namen
van de bedrijven langs de route
klinken evenzeer bekend in de
oren: Arco Chemical, Shell, Es-
i, BP; Total, Carbon Black, Air
Liquide en Elf Atochem.
ïzen valt de haven van
Marseille uiteen in drie delen.
De oude middeleeuwse haven,
met daar omheen het stadscen
trum gedrapeerd, is in gebruik
bij de vissers. Even buiten het
"urn ligt de vervallen, grau-
naar recentelijk deels ge
moderniseerde zeehaven, die
i halverwege de vorige eeuw is
aangelegd. In de oude haven
bassins meren de veerschepen
op Corsica, Algerije en Tunesië
af, evenals de roll on-roll off-
schepen met fruit, groente en
aardappelen. En tenslotte zijn
er de nieuwe, diepstekende ha
vens in de Golf van Fos. Bij het
voormalige vissersplaatsje Lave
ra (ruim veertig kilometer rijden
van Marseille-centrum) en net
- voorbij het dorp Fos, op zeven-
tig kilometer van de stad.
De haven van Lavera werd in
1952 in gebruik genomen met
als belangrijkste activiteit de
overslag van ruwe olie en benzi
ne. In 1970 kreeg Lavera ook
andere raffinageprodukten te
behandelen, maar ook chemi-
calieri en vloeibaar gas. Butaan
wordt er deels ondergronds in
het kalkgesteente opgeslagen.
Marseille telt inmiddels vier raf
finaderijen en is met pijpleidin-
.gen verbonden met twaalf raffi
naderijen in Frankrijk, Zwitser
land en Zuid-Duitsland.
Begin jaren zestig werden de
eerste plannen voor het haven
terrein bij Fos gemaakt'. In de
overtuiging dat de bomen tot in
hemel zouden groeien, werd in
1965 met hulp van de Neder
landse baggeraars begonnen
met de aanleg van het 7350 hec
tare grote industriegebied ten
oosten van de Rhöne-monding.
4500 hectare uitgegeven. De
resterende drieduizend hectare
staat nog te koop of te huur.
Toch heeft Marseille-Fos goede Een vrachtboot met fruit wordt gelost in de haven van Marseille.
hoop binnen afzienbare tijd
klanten aan de haak
straling: de linkse en rechtse op- Zamora werd na vier maanden
positie in de Spaanse Cortes vrijgelaten.
olie en olieprodukten.
Al jaren wordt de haven van
Marseille geteisterd door con-
flichten. Vorige maand escaleer
de de kwestie nog t>
mingen. In Marseille torpedeer
de de oppermachtige, ultra
linkse havenvakbond CGT de
nieuwe wet echter met een
reeks van werkonderbrekingen.
'commando' havenwerkers met De werkgevers hebben inmid
dels de buik vol van de acties.
„Vraag niet hoeveel dagen er is
gestaakt, maar hoeveel dagen er
is gewerkt", zegt een van hen
cynisch. Reders als Nedlloyd
Lijnen en Sea-Land hebben de
vakbonden. De royale salarissen haven vanwege de onrust al va
dan redelijke arbeids- ker gemeden en ook de trans-
currentiepositie van de havens
zwaar ondermijnd. Een nieuwe
wet maakte in de zomer van '92
een einde aan de monopoliepo
sitie van de vakbonden en be
paalde dat havenwerkers voort
aan op de loonlijst zouden ko
men van particuliere onderne
ven van Fos, zijn daardoor
voorlopig in de ijskast gezet.
Deze vrijhandelszone, met een
vrijer douaneregime, zou de in
voer van containers moeten
vergroten. Maar vriend en vij-
and zijn het er over eens dat
stakingen en werkonderbrekin
gen de vaart uit de groei van de
containeroverslag hebben ge
haald. Van de drie kilometer
lange kade is amper'1400 meter
in gebruik.
De modemiseringsplannen van
de haven riqhten zich dezer da
gen vooral op de oude haven-
porteurs waarschuwen veelvul
dig voor de negatieve gevolgen.
Volgens hen brengt de stakings- bekkens bij de stad. De
golf van deze zomer een verlies fruitpier
twee miljoen ton aan lading oude loodsen zijn omgebouwd
uit Corsica en Marokko worden
bewaard. Het westelijk haven
bekken telt nu veertien geklima-
tiseerde hallen.
Een nieuw project staat inmid
dels op stapel: de vernieuwing
van de aankomsthallen van de
veerschepen. De vervallen hal
len in het Bassin de la Grande
Joliette zijn deels ontmanteld.
De tekeningen willen dat er vol
gend jaar een strakke ont-
vangstterminal staat en kleurrij
ke vertrekhallen waarin meer
dan een miljoen passagiers zich
op hun gemak moeten voelen.
In Marseille overheerst het ge-
De loof in de haven.
(Verenigd Links en de centrum
rechtse Volkspartij) zullen zich
foto gpd aanzienlijk in het regionale par
lement in Vitoria versterken,
terwijl de regionale socialisten,
verwant aan de Spaanse pre
mier Felipe Gonzalez, opnieuw
terrein moeten prijsgeven.
Baskenland, dat nog geen drie
miljoen
telt, beleeft de dat r
t angst voor represail-
ernstigste economische
sinds 30 jaar. De regio telt
234.000 werklozen.
De sanering van de Baskische
staal-, scheepsbouw- en papier- de dat de 'berouwvollen' het
industrie, in opdracht van Brus- weid de rug toekeren,
sel, eist een enorme tol. Nieuwe In Baskenland bestaat de
les. Niettemin gaf Madrid de af
gelopen maanden honderden
ETA-gevangenen aanzienlijke
strafvermindering op voorwaar-
injecties in de afkalvende indus- tuiging dat binnen enkele ja
met zich r
De plannen voor Distriport, een
zestig hectare groot distributie-
nabij de containerha-
tpt moderne koelhuizen, i
onder meer bananen en ana
nassen uit Ivoorkust, Israëlische
sinaasappelen en verse groente
triële sector zijn voor veel Bas
ken daarom bittere noodzaak.
„Zonder industrie hebben we
geen enkele toekomst", zegt
werkgeversvoorzitter Santiago
Leyssauge staat er op de achtersteven
van het vissersbootje en natuurlijk Mar
seille. Op de voorplecht MA 308290, het
nummer waaronder het in blauw en wit
geverfde scheepje is geregistreerd. Visser
Michel Lubrano is een van de tweehon
derd vissers die met hun schepen in de
oude haven van Marseille een vaste lig
plaats hebben.
Zodra de boten vastliggen, stromen de
kopers toe en gaat de in die nacht tussen
de rotsen gevangen vis van de hand. Vier,
vijf franc de kilo. Soms iets meer, soms
iets minder. Wat niet wordt verkocht,
verdwijnt later op de dag in de bouille-
baisse, de lichtbruine vissoep die alleen
in Marseille smaakt en die wordt geser
veerd met geroosterde stukjes stokbrood
en een gepeperde pasta.
Over de opbrengst van de visvangst
zegt Lubrano neutraal: „Het brengt ge
noeg op om van te leven, maar niet om
van te sparen." En met spijt in de stem
contstateert hij dat alleen de ouderen
nog voor de kust vissen.- Jongeren, ver
volgt hij, kiezen nauwelijks voor het
avontuurlijke leven op zee.
Waar de vissersvloot de oude haven
trouw is gebleven, hielden de meeste
vrachtschepen het rond de eeuwwisse-
lingAroor gezien. De grotere schepen met
bestemming Marseille lieten de met for
ten versterkte havenmonding links lig
gen en stoomden op naar de nieuwe,
even verderop gelegen havens van Joliet
te. De naar het voorbeeld van de Lon-
dense St. Katharine Docks gebouwde
zeehaven werd in 1866 opgeleverd.
In Joliette eens het decor voor de
speelfilm The French Connection ste
ken de lange kaden nog altijd de zee in.
Een keiendam evenwijdig aan de kust
beschermt de schepen tegen een al te
woeste golfslag. Tegenwoordig meren de
veerschepen uit Corsica, Tunesië en Al
gerije af aan haveloze kaden.
Veel passagiers zijn na hun aankomst
in de oude wijken achter de haven blij
ven hangen. Ze bevolken La Canebière,
de kilometer lange winkelstraat dwars
door Marseille. Rechts van deze Marseil-
laanse 'Lijnbaan' woni
Fransen en vind je de grandes magasins
en boutiques. Links ervan heb je de
smeltkroes die wordt gevormd door de
honderdduizenden immigranten uit de
voormalige Franse koloniën.
De Noordafrikanen bepalen daar het
straatbeeld. Op de menukaart van de
restaurantjes staat uiteraard couscous.
In de koffiehuisjes wordt de (noten)kof-
fie geschonken in een glas en drijft een
fris pepermunt-blaadje in de mierzoete
thee.
In de Operawijk, waar de straten naar
componisten zijn vernoemd, leeft nach
telijk Marseille, maar in het overige deel
van de stad gaan de rolluiken vroeg in de
avond omlaag. Na tien uur zijn de stra
ten leeg en hebben zwervers een
slaapplekje gevonden op banken of de
trappen van de kerk. Maar hoog vanaf
haar plaats, ruim tweehonderd meter
boven de stad, houdt de gouden Madon
na op de Notre Dame de la Garde een
oogje op de inwoners, de vissers tussen
de rotsen op zee en de zeelui die koers
zetten naar de rede van Marseille.
De massale werkloosheid i:
124 september en 8 oktober, volksvijand nummer één, z
Deze week o.a. in de vernieuwde Kampioen: Nostal
gie in het Neckardal; in de jaren '50 een populaire "ver
weg bestemming" De paden op...; wandelen aan de
hand van oude vergeelde gidsjes Met minder om
het meer; vijf zuinige auto's Londen, zoals u dat wilt;
de inmiddels traditionele Kampioen aanbieding naar
Londen Suske en Wiske; een strip-boek als reisgids
van België Kortweg, een nieuwe rubriek met ANWB-
nieuws, toeristische tips en een evenementenagenda
En "Op de achterbank" waarin kinderen worden
uitgenodigd om een collage te maken.
De nieuwe Kampioen.
Deze week bij u op de mat.
het terrorisme tot het verleden
behoort. President José Antonio
Ardanza pleit zelfs1
heime en discrete
de ETA. Bijna alle politieke par
tijen zijn voor onderhandelin
gen met HB.
HB wil al jaren onvoorwaarde
lijke vredesbesprekingen met
Madrid, met erkenning van
haar politieke eisen. Madrid
wees rechtstreekse onderhan
delingen echter altijd af, hoewel
er in het verleden geheime con
tacten met de 'terroristen' zijn
geweest. Niettemin zei Gonza
lez deze week voor het eerst
voorstander te zijn van een dia
loog van de Baskische socialis
ten met HB, maar hij houdt vast
aan de voorwaarde dat Herri
Batasuna de wapens neerlegt.
Hoewel HB dat nog niet van
plan lijkt te zijn, heerst er opti
misme in Baskenland. Noord-
Ierland is hét voorbeeld. Als de
IRA een staakt-het vuren afkon
digt, moet de ETA dat ook kun
nen. Als Sinn Fein, de politieke
tak van de IRA, gesprekspartner
kan zijn van de Britse en de Ier
se regering, moet HB ook kun
nen praten met autoriteiten in
Madrid en Vitoria. Zelfs ETA-
oprichter Julen Madariaga, die
lid is van de Baskische vredes
beweging, is positief. In een in
terview zei hij dat er 'zekere sig
nalen' zijn dat de organisatie
het geweld zal staken.
De Baskische bevolking is het
geweld beu. En het ziet er naar
uit dat de politieke tak van de
ETA, Herri Batasuna (HB), mor
gen opnieuw enkele zetels ver
liest. HB blijft echter de derde
politieke partij in Baskenland.
Veel ETA-gevangenen willen het
geweld afzweren, maar durven
