Als de verwentrein maar op tijd rijdt 'Nederland veroorzaakt forse milieuschade in arme landen' Natuur Milieu Rabarberroute Kernafval ligt nog wel even op Kola Gigantische wandelende tak Oorworm DINSDAG 18 OKTOBER 1994 NATUURLIJK In de 27ste eeuw voor Christus neemt de Chinese keizer Chen Nung in zijn kruiden boek de rhabarberwortel op als een waarde vol geneesmiddel. De plant groeit het krachtigst in de bergen van de westelijke en noordwestelijke provincies van het Chinese rijk, maar ook in het aangrenzende Tibet aanse gebied op hoogten van drie- tot zes duizend meter. Onlangs vond ik in een antiquariaat een ou de prent, waarschijnlijk uit eind vorige eeuw, met een prachtige afbeelding van de Rhéum officinale, de geneeskrachtige ra- barberplant; de tekenaar, Thiebault, kan ik nog niet thuisbrengen. Een afdruk van zijn tekening beeldt de plant uit zoals zij in Chi na en in geheel Oost-Azië voorkomt; en thans ook in streken rond de Zwarte Zee. Het is een prachtige plant met roodachtige bladen en hoge bloemstengels met daaraan roodkleurige trossen. Zij verdient de toe voeging 'officinale', in de geneeskunde ge bruikt, omdat haar wortel anthrachinon be vat, een stof met laxerende werking. De Chinezen gebruiken de rhabarberwor- tels als laxeer- en eetlustbevorderend mid del, door eenvoudigweg op de wortel te kauwen. Rond het begin van onze jaartel ling werden ze verhandeld en bereikten na derhand ook Europa, onder de namen van Russische of Turkse rhabarberwortels, al naar gelang de handelsroute liep. De naam Rhabarber heeft een wonderlijke ontstaansgeschiedenis. Het woord 'rha' is de naam voor Wolga en doemt op ongeveer 100 jaar na Christus in de geschriften van de Griekse arts en plantkundige Dioscori- des. Zijn tijdgenoot Plinius noemt de wortel 'rha-ponticum', naar de Pontus bij de Zwarte Zee. Een andere wortel die over de Rode Zee via de havenstad Barbarik Europa bereikte, kreeg de naam 'rhabarbarum'. Het zijn na men voor een en dezelfde soort wortel. De uiteindelijke algemeen gebruikte naam werd rhabarber. Maar in onze tijd, waarin minder op herkomst en meer op efficiëntie gelet wordt, is in onze taal de naam rabar ber ingeburgerd. De wortels kwamen dus langzaamaan ook in Europa terecht en zo groeide de wens om ook rabarberplanten te kweken, met als ge volg dat, zowel langs diplomatieke als wel smokkelwegen, getracht werd aan het juiste zaad te komen. De eerste Europeaan die de rhabarber op haar oorspronkelijke groeiplaats in China zag, was de bereisde Marco Polo, een Vene- tiaans koopman. Hij had van 1275 tot 1292 in China een bestuursfunctie in een, niet uit Chinezen bestaand, ambtenaren convent. Teruggekomen in zijn, door onderlinge strijd verdeeld, geboorteland raakte hij in de gevangenis. Van zijn ervaringen deed hij'uitvoerig ver slag aan een celgenoot uit Pisa. En zie, van dat verslag verscheen, in het Frans geschre ven, in 1296 een boek onder de titel II Miliona, boek der miljoen wonderen! Het is interessant te lezen op welke kronkel manieren en diplomatieke wegen het ra- barberzaad in China bemachtigd werd. Het verhaal is te lang om het hier te vertellen. Eén geval noem ik: Met volledige steun van de Tsaar en de hulp van de 'Russische Me dische Dienst' in Azië slaagde men er in zaad te ontvangen voor de 'Keizerlijke Bota nische Tuin' in St. Petersburgh. Vandaar bracht dr. Mouncey in 1762 het verlangde zaad naar Schotland, waar het zaad verdeeld werd onder grootgrondbezit ters en leden van het 'Koninklijk Verbond van Artsen in Edinburgh'. Het was de tijd dat planten in hoog aanzien stonden, zowel in de wetenschap als in het dagelijks leven. Er zijn symptomen dat in onze tijd de waardering voor de planten en hun betrekking tot het menselijk welzijn toeneemt! Rapport internationale organisatie voor natuurbescherming IUCN: haarlem theo van der kaau Hoge autodichtheid, inten sieve landbouw en veeteelt en grootscheepse import van tropisch hout hebben Neder land op de elfde plaats gezet van de rijkste landen ter we reld, maar deze plaats is vol gens het rapport bereikt te gen zeer hoge ecologische kosten in en buiten Neder land. Berekend is dat Nederland de hoogste autodichtheid ter wereld heeft. Het forse jaar gemiddelde van 16.000 km per auto zorgt voor een hoog energiegebruik en legt daar door een groot beslag op grondstoffen uit alle delen van de wereld. Het rapport stelt dat daardoor per hoofd van de bevolking in Neder land 4.3 maal zoveel broei- De schadelijke invloed die Nederland heeft op natuur en milieu in de rest van de wereld en vooral in de arme landen is buitengewoon groot. Dit is de conclusie van het rapport 'The Netherlands and the World Ecology', opgesteld door de Nederlandse tak van de internationale organisatie voor natuurbescherming IUCN, zetelend in Zwitserland. Het rapport is aangeboden aan minister Pronk van ontwikkelingszaken. kasgas kooldioxyde wordt uitgestoten als het wereldge middelde. Nederland is de derde ex porteur van landbouw- en veeteeltprodukten na de VS en Frankrijk. Dat kan alleen doordat grote hoeveelheden veevoer en grondstoffen voor de landbouw worden geïm porteerd. Nederland heeft in de ontwikkelingslanden twee miljoen hectare landbouw grond in gebruik voor de produktie van veevoer. Volgens de IUCN-rappor- teurs vervuilen de veertien miljoen varkens, honderd miljoen kippen en vijf mil joen koeien Nederland zelf met mestproduktie en uit stoot van ammoniak. Daar naast veroorzaakt de op Ne derland gerichte landbouw in de Derde Wereld erosie, uitputting van grond, ont bossing en tekorten in de ei gen voedselproduktie. Als tweede importeur van tropisch hout, na lapan. laat Nederland jaarlijks 50.000 hectare regenwoud kappen. Daarvan is 85 procent als on ontgonnen gebied te be schouwen. Volgens de rap porteurs wordt slechts een gedeelte van dit gekapte bos opnieuw geplant. De IUCN-rapporteurs heb ben voorts kritiek op de Ne derlandse baggeraars en in genieursbureaus. Zij opere ren in het buitenland vaak in wetlands en houden onvol doende rekening met de gro te natuurlijke rijkdom daar van. INFOGRAFIEK anp RVOGELESANG FvGELDEREN Luizenleventje voorbij voor beer Samson tromso ap monrovia ap Het luizenleventje dat Samson de Beer zo'n twee jaar heeft geleid in de rijke buitenwijk San Gabriel Moun tains van Los Angeles is voorbij. Maar hij hééft in ieder geval nog een leven. De bijna 200 kilo wegende zwarte beer werd onlangs gevangen in een door de autoriteiten opgezette val. Men was bang geworden dat Samson zijn naam in de volks mond zijn instinctieve vrees voor mensen had verloren en iemand had kunnen verwonden. In eerste instantie wilde men Samson laten 'inslapen'. Deze amb telijke koudbloedigheid kon de gou verneur van California, Pete Wilson, niet goedkeuren, zeker niet nadat Samson het televisienieuws had ge haald. Op een videotape legde een van de bewoners van San Gabriel Mountains Samson vast terwijl hij een (bronwater)bad neemt in een tuin en een dutje doet, met zijn hoofd op de grond gevleid. Dierenvrienden waren vertederd en de gouverneur, zelf ook inwoner van San Gabriel Mountains, ontving talrijke telefoontjes. Wilson verleen de de beer amnestie. Een plaatselijk opvangcentrum voor wilde dieren bood Samson onderdak. De negenjarige beer vertoefde graag in de zwembaden en bubble- baden van de huiseigenaren en was ook bijzonder gesteld op de etens resten van de rijken. Hij deed al die jaren geen vlieg kwaad. Iedereen had hem bij wijze van spreken willen knuffelen. De ministers van buitenlandse zaken van de Europese landen die aan de Noordpool grenzen hebben onlangs hun belofte herniewd om het Arctisch ge bied van kernafval te zuiveren. Rusland, Noorwegen, Zweden en Finland hielden een bijeen komst in het kader van de Euro- Arctische Barentsz Raad, die in januari 1993 werd opgericht. Na het verdwijnen van het IJzeren Gordijn probeerden de betrok ken landen de traditionele han del en uitwisseling weer op gang te krijgen. Een van de grootste zorgen is echter het ra dioactieve afval op het schierei land Kola, dat daar door de Rus sen is achtergelaten. Rusland heeft geen geld om het gevaar lijke materiaal op te ruimen. Van Noorwegen en Finland, die grenzen aan het schierei land, en van het Scandinavische buurland Zweden zou het geld vandaan moeten komen. In een verklaring spraken de ministers de hoop uit dat er een geza menlijke aanpak komt van het probleem, zonder echter met concrete plannen op de prop pen te komen. Brandstofcel op lucht en aardgas schoon en compact ermelo Een enorm grote wandelende tak bewoont sinds enige tijd het Herpetologisch Centrum van de heer A. Flipse in Ermelo. Het dier komt uitsluitend voor in Maleisië en is daar zeldzaam. Met een gewicht van 65 gram en een lengte van 25 centimeter is het het zwaarste insekt ter wereld. foto anp kees wiese gpd Uit aardgas en lucht is met be hulp van een katalysator op eenvoudige wijze zuivere water stof te maken; in een brandstof cel kan met waterstof en lucht elektriciteit worden opgewekt. Deze brandstofcellen zijn klein, veilig, geruisloos en schoon en hebben bovendien een hoog rendement. Op die vondst, waarop inmiddels octrooi is aangevraagd, is de scheikundige drs. Francine van Looij gepro moveerd aan de Utrechtse uni versiteit. De brandstofcel zelf is al in 1839 uitgevonden door de Ame rikaan William Grove. Het ge bruik ervan nam echter pas een grote vlucht toen de VS in de ja ren vijftig met hun ruimtevaart projecten begonnen. Er zijn nu vijf verschillende typen brand stofcellen in ontwikkeling. Drs. Van Looij verwacht dat de 'fos- forzure cel' als eerste commer cieel interessant zal zijn. Volgens haar zullen brand stofcellen vooral worden inge zet in gebieden waar geen ruimte is voor grote energiecen trales of op plaatsen waar een hoge piekbelasting kan ont staan: ziekenhuizen (om storin gen in het net op te vangen), hotels, flats, kassen. Half oktober 1992 is de landelijke actie 'Rijd óók minder' begonnen. Dertien organisaties proberen op die manier in het belang van het milieu het aantal autokilometers in twee jaar met ten minste 4,5 miljoen terug te dringen. Dat is het aantal dat minder met de auto werd gereden tijdens de vorige actie 'Halveer het autoverkeer'. Tot de deelnemers behoort onze redacteur Jan Preenen. Op onregelmatige tijden doet hij daarvan verslag. leiden/haarlem jan preenen Het wordt binnenkort pas echt fijn in de trein. Zo leuk zelfs dat je wel gek moet zijn als je dan toch nog de auto pakt. Ik niet dus. En met mij zullen velen op korte termijn tot die conclusie komen. Op dit moment maakt slechts tien procent gebruik van het openbaar vervoer. Dat per centage zal straks verveelvoudigd worden. In hun strijd om de passagier heb ben de NS het licht op groen gezet voor de verwentrein die over een half jaar over de rails zweeft. Om misverstanden te voorkomen: het 06-nummer dat er aan wordt gekop peld, zal alleen leiden naar Informa tie Openbaar Vervoer. Niet naar ob scure optrekjes of rood licht. Want al worden de NS door de overheid fi nancieel uitgekleed, de directie wil wel op niveau blijven werken. Voor 4,9 miljoen worden twaalf in tercity-rijtuigen omgebouwd tot ver wenwagens. Van reizigers hoeft niet langer te worden verwacht dat zij een yoga-cursus hebben gevolgd. Op dit moment is zo'n opleiding zeker in de spitsuren uiterst handig. Wil je op die momenten worden vervoerd dan moet je vaak zodanig inschikken dat je je benen in je nek moet leg gen. Als yogi weet je ook precies hoe je je in precaire situaties moet ont spannen. Bijvoorbeeld als een mede passagier op een overvol balkon met zijn of haar tanden in jouw nek hangt. Het lichaam kan voortaan gewoon worden uitgestrekt in een 'comforta bele vliegtuigstoel'. Van welke maat schappij wordt er niet bij vermeld, maar gemakshalve kan uit die op merking worden afgeleid dat straks meer been- en armruimte wordt ge boden en dat ook andere lichaams delen gemakkelijker kunnen worden meegenomen. En dat is nog maar het begin. In het vervolg hoef je, afhankelijk van het tijdstip waarop je reist, ook niet meer te luisteren naar het gesnurk, gehijg, gejammer, gezang (of wat daar ook voor doorgaat), genies, ge zwam en geboer van de mensen om je heen. Ie kunt je voor al die opris pingen afsluiten, want de NS stellen 'gratis' een koptelefoon beschikbaar. En om de luxe te completeren, wordt de reiziger voorzien van een scherm met actuele verkeersinfor matie. van zachte vloerbedekking en van een speelhoekje voor de kinde ren. Of op hen ook professioneel toezicht wordt gehouden, of dat je toch zelf weer de koptelefoon moet afzetten, uit die comfortabele vlieg- stoel moet schieten en langs al die snurkers, boerders, niezers, hijgers, jammeraars en 'zangers' moet lo pen, is nog niet bekend. Maar onge twijfeld zullen de Spoorwegen ook daar een passende, 'iets meer kos tende' oplossing voor weten te be denken. Kortom, er zullen straks alleen nog maar blije treinreizigers zijn. Ik be trap mezelf erop dat alleen al de in formatie over de verwentrein me heel wat milder stemt over de NS. Zoals onlangs nog toen de '6.46' van Leiden naar Haarlem plotseling uit de rails werd genomen. „De eerst volgende trein naar Haarlem vertrekt om 7.06 uur", aldus de omroepster. In een wat verder verleden zou ik me daar kwaad over hebben gemaakt. Nu niet, ook al werd verder totaal geen informatie gegeven over de oorzaken van de vertraging en ook al werd de wachtenden, niet zoals eer der door NS werd aangekondigd ('wij zorgen ook voor u als bij ons iets misgaat')-een kop koffie geser veerd. Gesterkt door de nieuwste goede voornemens van NS wachtte ik rus tig op de volgende mogelijkheid om naar Haarlem te reizen. Als je weet dat alles op termijn beter wordt, neem je tijdelijke ongemakken voor lief. Als je huis wordt gerenoveerd, volsta je toch ook zonder gemor met wat primitievere huisvesting elders. Ik stoor me ook minder aan uiterst merkwaardige mededelingen in de trein. „U bevindt zich in de sneltrein naar Hoorn", krijg ik te horen op het moment dat de trein stiller dan stil staat. De verwentrein kan wat mij be treft niet snel genoeg voorrijden. Het is nu alleen nog maar te hopen dat ook die geen vertraging heeft, hele maal niet komt opdagen of overvol is, zodat je je toch weer moet gaan verdiepen in het werk van een yogi. eindredactie peter wolfsbergen IN HET VELD Fr zijn nog steeds mensen die bij hoog en bij laag volhouden dat oorwormen in je oren krui pen. Sommige betweters bewe ren zelfs dat zo'n oorworm aan je trommelvlies gaat knagen, of aan nog veel ergere dingen. Ik moet daar hartelijk om la chen. Want ik denk dat ik zelfs in mijn diepste slaap nog over eind zou springen als een oor worm zelfs maar één van zijn zes poten op mijn oorlelletje zou planten. Ik kan namelijk absoluut niet tegen kriebelen, zeker niet in de huurt van mijn oor. Maar misschien dat het wel lukt bij iemand die ontzettend vast slaapt en zelfs van een af geschoten kanon niet wakker wordt. Of bij iemand die wat al te diep in het glaasje heeft geke ken en niet veel meer merkt van wat gekriebel in zijn oor. Het is in ieder geval een feit dat oorwormen graag in allerlei kiertjes en holletjes kruipen. Ze houden niet zo van het volle licht, en ook niet van droogte. Vandaar dat ze zich in deze tijd zo lekker voelen. Ze komen overdag wat vaker uit hun schuilplaatsen in kelders, schuren of waterputjes. F.en goede plek om ze te vinden zijn de bloemen van dahlia's. Oor wormen houden van een lekker hapje bloemblad, maar vinden in de kunstig gevormde dahlia bloemen ook allerlei hoekjes en holletjes orn in weg te kruipen. Ontbijt op bed dus eigenlijk, en wie wil dat niet? Overigens lus ten oorwormen naast plantaar dig voedsel ook graag een hapje spin, worm en slak en ze doen dan ook aardig mee om uw tuin en huis vrij te houden van min der aangenaam gezelschap. Oorwormen zien er vervaarlijk uit met opvallende 'tangen' aan hun achterlijf. Die worden ge bruikt om prooi te grijpen, waarna de maaltijd over de rug naar de kaken wordt getrans porteerd. Maar ze kunnen zich met die tangen ook aardig ver weren tegen aanvallers. Probeer maar eens met een vin ger het bovenlijf van een oor worm aan te raken. IJ zult mer ken dat ze behoorlijk rap zijn met die grijpers en er onvrien delijk mee kunnen knijpen. Erg krachtig zijn die tangen overi gens niet, dus de verbandtrom mei hoeft er nu ook weer niet direct bij te komen. Dezelfde tangen worden ook gebruikt bij de voortplanting. Die van het mannetje zijn wat meer gebogen en hebben tand jes aan de binnenkant. Daar mee kunnen ze het vrouwtje op een heel speciale manier in de tang nemen, waardoor er voor haar geen ontkomen meer aan is. Wist u overigens dat oorworm- moeders heel goede moeders zijn? Ze vertroetelen de eieren, likken ze regelmatig om ze vochtig te houden en verdedi gen ze fanatiek tegen rovers die wel trek hebben in een oorwor meitje. Maar ook als de kleine oorwormpjes zijn uitgekomen, blijft moeder nog een hele tijd in de buurt en sleept ze nog voortdurend voedsel voor ze aan. Erg netjes behandelen die nako melingen haar overigens niet. Op een gegeven ogenblik wordt moeder namelijk door haar ei gen kinderen opgegeten. Wat is de wereld en de natuur soms toch ondankbaar! TON IN'T VELD Verdrag tegen woestijnvorming DEN HAAG De ministerraad heeft verleden week het verdrag ter bestrij ding van woestijnvorming on dertekend. In dat verdrag is vastgelegd dat (de veelal Afri kaanse) landen die getroffen worden door woestijnvorming, hulp krijgen om de ingrijpende gevolgen van ernstige droogte op te vangen. Deze landen krijgen ook hulp bij het oprichten van regionale netwerken ter bestrijding van de woestijnvorming, bij net op leiden van deskundigen, bij het opstellen van actieplannen en bij het in kaart brengen van ge bieden waar woestijnvorming zich voordoet.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 7