Opmars van de tulp in beeld
Scapino Ballet in ernstige geldnood
UK
Levendige handel op PAN
Cultuur Kunst
'Actie Tomaat' in Theater
Instituut van start
Leidse kunstenares
naar ex-Joegoslavië
Smartlap
ontbeert
ontroering
Pijp als expositieruimte
NSDAG 18 OKTOBER 1994
kunstschilder Van Bentum overleden
msterpam De kunstschilder Rik van Bentum is gisteren in zijn
woonplaats Amsterdam op 57-jarige leeftijd overleden. Van Ben-
um kreeg bekendheid als materie-schilder waarbij hij veel ge-
>ruik maakte van teer en bladgoud. Hij vertrok in 1964 op 26-ja-
lega- jge leeftijd naar de Verenigde Staten om aan diverse universitei-
en les te geven. In 1967 keerde hij terug naar Nederland en
ichilderde tot 1970. Daarna werd hij art-director bij Paradiso en
1aar *af van 1974 tot 1990 les aan de Rietveld-academie. Begin 1990
ooi. tam Van Bentum de penseel weer ter hand en exposeerde hij
/oor het eerste sinds 20 jaar weer. Met Jan Cremer, die hij op de
kunstacademie in Arnhem had leren kennen, hield hij in februa-
/OOr h dit jaar een expositie bij Art Index onder de titel "Big Boys of
the'60'.
'lijke Frans-Belgische film bekroond
brussel De Frans-Belgische film La Partie d'Echecs (Het
schaakspel) heeft het Gulden Spoor, de hoofdprijs van het 21e
Internationaal Filmfestival van Vlaanderen, gekregen. De Neder-
landse produktie De vlinder tilt de kat op van Willeke van Am-
melrooy ontving een premie van 13.750 gulden in het kader van
de culturele alliandeprijzen. De jury onder leiding van actrice
Renée Soutendijk bekroonde de eerste lange speelfilm van de
Brusselse regisseur Yves Hanchar voor zijn 'gaafheid, originali
teit, veelzijdige thematiek, regie en harmonie'.
Twee exposities bij Pulchri
den haag In de Pulchri Studio in Den Haag zijn tot en met 3 no
vember twee tentoonstellingen te zien. In de Tuingalerie is on
der de titel 'Vakantieplaatjes en ander spul' een expositie met
olieverfschilderijen, aquarellen en tekeningen van Ronald Lind-
green ingericht. In de Voorhoutgalerie wordt het werk van Wil
Korrelboom getoond. Het thema van de tentoonstelling is 'On
the run'. Voor de schilderijen van Korrelboom hebben r
geposeerd, waaraan gevraagd is zich in te denken wat het vc
hen zou betekenen plotseling van huis en haard te worden v
dreven.
Nieuwe hoofden bij Tussaud
Vanaf woensdag 19 oktober prijken de wassen hoof
den van Bono, Eddy Murphy en Dame Edna boven de en
treekassa's van Madame Tussaud Scenerama in Amsterdam. De
drie hoofden zijn kopieën van de beelden die in hun geheel in
de vestiging in Londen te zien zijn. De popzanger, de acteur i
Muziek en verhalen in Driehoorne
alphen aan den run» Een middag vol muziek, zang, poëzie en ver
halen valt vrijdag 21 oktober te beleven in activiteitencentrum
Driehoorne in Alphen aan den Rijn. Vanaf twee uur zal daar een
open podium zijn, waarop een groot aantal deelnemers op
treedt. De middag in Driehoorne, Sterrenlaan 112, wordt om vijf
r afgesloten.
Gesprek Mutsaers-Korteweg
leiden Charlotte Mutsears staat sinds 1983 bekend om haar
reeksen korte overpeizingen waarin taal een belangrijke rol
speelt. Behalve schrijven, schildert en illustreert Mutsears ook.
Anton Korteweg, directeur van het Letterkundig museum in Den
Haag en zelf dichter, praat met haar op donderdag 27 oktober
tijdens Burcht Literair-avond. De avond in Sociëteit De Burcht,
Burgsteeg 14, begint om 20.15 uur.
Cossée volgt Gay op bij Ambo
baarn Eva Cossée (40) volgt Ivo Gay op als uitgever van uitge
verij Ambo te Baarn. Dit heeft de uitgeverij bekendgemaakt. Gay
is per 15 november benoemd tot directeur van uitgeverij Van
Gennep te Amsterdam. Cossée is redacteur-uitgever bij uitgeve
rij Fontein/De Prom te Baarn. Daarvoor was zij verbonden aan
de uitgeverijen Veen te Utrecht en Contact te Amsterdam.
Tentoonstelling in Nieuwe Kerk Amsterdam
Direct na binnenkomst in
de Nieuwe Kerk stuit de
bezoeker op een kleurig ta
pijt van 24.000 ijstulpen.
Door het invriezen van de
bollen is hun natuurlijke
bloeitijd in het voorjaar
verschoven en kunnen ze
nu te pronk staan als para
depaardje van de Neder
landse export. Deze com
merciële stunt doet even
het ergste vrezen. De valse
start wordt echter goed ge
maakt met tweehonderd
voorwerpen uit vele eeu
wen die de triomftocht van
de tulp in onze kunst en
cultuur laten zien.
francoise
Met de expositie 'De Tulp en de
Kunst, verhaal van een sym
bool' in de Nieuwe Kerk beslui
ten NBT en IBC een jaar vol
evenementen om de introductie
van de tulp in ons land (400 jaar
geleden) te vieren. Dankzij bij
zondere bruiklenen uit musea
en particuliere collecties heeft
samensteller M. Roding er een
waardig kunst- en cultuurhisto
risch slotakkoord van gemaakt.
Uit kwaliteitsoverwegingen se
lecteerde hij alleen schilderijen,
tekeningen, zilveren voorwer
pen, tulpenboeken, tegelta
bleaus, meubels en textiel uit de;
16e, 17e en 18e eeuw. Daarna
werd de tulp vooral een geliefd
motief in de volkskunst en dat
viel buiten de opzet van deze
expositie.
De catalogus vertelt het onbe
kende verhaal van de symboli
sche functie van de tulp op
kunst- en gebruiksvoorwerpen.
Behalve om haar schoonheid
werd de tulp ook gebruikt om
een curieuze combinatie aan
thema's en eigenschappen als
lente, vergankelijkheid, ijdel-
heid, ledigheid, kuisheid, deugd
en ondeugd uit te beelden.
Een typerend voorbeeld is de
prachtige pentekening van
Hendrick Goltzius uit 1614. Hij
gebruikte het korte leven van de
tulp om te wijzen op de vergan
kelijkheid van de mens. De te
kening toont een jongeman in
de kracht van zijn leven met
een schedel waarop een afge
sneden tulp is geplaatst. In de
muur op de achtergrond gra
veerde Goltzius de veelzeggen-
Het schilderij Een pijp rokende Jongeman van de
zeventiende eeuwse meester Hendrick Terbrug-
ghen is een van dè topstukken die tijdens PAN
Amsterdam van eigenaar zijn verwisseld. Een par
ticulier blikte noch bloosde bij de vraagprijs van
500.000 gulden. Wat hij betaalde, is niet bekend
gemaakt. Bijna 29.000 mensen hebben een be
zoek aan de grootste kunst- en antiekbeurs van
Nederland gebracht. Dat is ongeveer evenveel als
vorig jaar.
Voor 140.000 gulden is het Haarlemse Frans
Hals Museum eigenaar geworden van een zeven
tiende eeuwse zilveren schotel van de Haarlemse
smid Domenicus van Lynhoven. De Stichting His
torische Verzamelingen van het Huis van Oranje-
Nassau kocht een portretminiatuur van stadhou-
in 1594, toen de geleerde Clusi-
us aan de Leidse universiteit
botanie kwam onderwijzen. Hij
nam tulpebollen mee uit We
nen, waar hij de tuin van de
Habsburgse keizer Maximiliaan
onder zijn hoede had. De ge
leerde kon er hoge bedragen
voor vragen omdat de tulp nog
lange tijd als exotische rariteit
werd beschouwd.
In de jaren dertig van de 17e
eeuw is zelfs hevig met de prijs
van tulpebollen gespeculeerd.
De 'tulpenkoorts' liep zo hoog
op dat de overheid deze handel
tenslotte moest verbieden.
Chrispijn van der Passé de
Jonge was een van de kunste
naars uit die tijd die de spot
dreef met deze doorgeslagen
hebzucht. In de Nieuwe Kerk
hangt zijn spotprent 'Floraas
Mallegewagen' uit 1637. De
bloemengodin Flora zit met tul
pen in haar armen bovenop de
wagen en is omringd door man
nen en vrouwen bij wie de tul
pen als duivelse hoorntjes uit
hun schedels groeien.
Hindelopen
Toen de tulpomanie wegebde,
verloor de bloem haar bijzonde
re plaats in de kunst van de elite
en rukte de roos op naar de eer
ste plaats. De tulp raakte 'gede-
de catalo-
Tulpen in een bloemstilleven van Ambrosius Bosschart de Oude, Antwerpen (1573-1621). De tulp maakte
zijn opmars in de (schilderkunst), getuige de tentoonstelling in de Nieuwe kerk in Amsterdam. foto
van 'Houwelick' wordt het
'maagdenwapen' uitgebeeld als
een ruitvormig borduurwerk.
Daarin staat een bloempot met
gesloten tulp, rondom zwermen
bijen. Als aansporing om hun
kuisheid te bewaren, kregen de
jonge maagden op deze gravure
de waarschuwing 'Lateat dum
de tekst 'Wie kan eraan ont
snappen, Niemand'.
Maagdenwapen
Al even sprekend is de gravure
naar Adriaen vander Venne in
een werk van Jacob Cats uit
1625 over de rol van de vrouw
in het huwelijk. Bij zijn inleiding
pateat' ('Laat zij verhuld zijn
terwijl zij zich toont') mee.
De tulp kwam oorspronkelijk
uit Voor- en Midden-Azië en
werd al rond het jaar 1000 in
cultuur gebracht in Perzië. Van
daaruit kwam zij via Turkije
naar Europa. De geschiedenis
van de tulp in ons land begint
gus wordt beschreven hoe ze
geleidelijk een vaste plaats in de
volkskunst kreeg. Het Friese
stadje Hindelopen is daarvan
een goed voorbeeld. In het be
gin van de 17e eeuw werden
huisinterieur en meubels in een
Hindeloper kamer nog onge-
schilderd uitgevoerd, maar ge
leidelijk gingen de handwerks
lieden het snijwerk beschilde
ren. Aan het eind van de eeuw
was elk interieur tenslotte bont
beschilderd met motieven
waarvoor vaak de tulp werd ge
kozen.
In de Nieuwe Kerk zijn ook
veel kerkelijke voorwerpen met
afbeeldingen van tulpen te vin
den. Fraai versierde kazuifels,
kelkkleedjes en zilver maken
duidelijk dat zelfs religieuze
functionarissen in vroeger eeu
wen niet ongevoelig waren voor
de bonte kleurenpracht van de
tulp.
'De Tulp en de Kunst' in De
Nieuwe Kerk (Dam Amster
dam) duurt tot en met 6 no
vember. De openingstijden
zijn dagelijks van 11.00 tot
17.00 uur.
der Willem V. De tentoonstelling Rembrandt als
etser, met hoogtepunten uit de collectie van het
Rembrandthuis, bleek een succes. Het museum
verkocht bijna 1500 speciale nadrukken van Rem-
brandt-etsen. Met de opbrengst wordt het muse
um gemoderniseerd en uitgebreid.
Tijdens de in het weekeinde afgesloten PAN
(Pictura Antiquairs National) bleek veel belang
stelling voor het werk van de hedendaagse, van
oorsprong Amerikaanse kunstenaar Cole Morgan.
Meer dan twintig werken van Morgan gingen van
de hand. Niet minder interesse, in binnen- en
buitenland, bestond er voor Carel Willink, wiens
Weiblicher Akt (1922) en Landschap met
amsterdam anp
Het Theater Instituut Nederland
in Amsterdam besteedt tot en
met eind februari met een spe
ciaal programma onder de titel
'Tomaat in perspectief aan
dacht aan de theatervernieu
wing in de jaren zestig en ze
ventig.
De opening van een tentoon
stelling in het instituut vormde
gisteren het eerste onderdeel
van de manifestatie. Daarbij
nam de actrice Elisabeth Ander
sen het eerste exemplaar van
een bundel over theatervernieu
wing in de jaren zestig en ze
ventig en de betekenis daarvan
voor het huidige theater in ont
vangst.
De Aktie Tomaat speelde zich
af tussen juni 1969 en juni 1970.
Eigenlijk begon zij op 9 oktober
1969 toen tijdens het slotap
plaus van Shakespeares De
Storm door de Nederlandse Co-
inedie in de Amsterdamse
Stadsschouwburg met tomaten
naar het toneel werd gegooid.
Het was een protest tegen wat
als de verstarde toneelpraktijk
van met name de Nederlandse
Comedie werd beschouwd.
Op de tentoonstelling zijn
vooral foto's en ander docu
mentatiemateriaal rond de ge
wraakte en de vernieuwende
voorstellingen uit die tijd te
zien. Het theaterinstituut wil
met de manifestatie onder meer
de mythe uit de wereld helpen
dat de Aktie Tomaat een kwart
eeuw geleden veel slachtoffers
heeft gemaakt onder de grote
acteurs uit de jaren zestig, zoals
Han Bentz van de Berg en Ank
van der Moer. Ook wil net insti
tuut af van het idee dat met de
actie de vernieuwing pas zou
zijn ingezet.
Behalve de expositie voorziet
het programma in acht bijeen
komsten op maandag over ver
schillende theaterdisciplines in
de betreffende periode, zoals
toneel, dans, cabaret, mime,
muziektheater en pop. In het
weekeinde van 10 en 11 decem
ber is een doorlopend videopro
gramma te zien met opnamen
van voorstellingen uit de jaren
zestig en zeventig.
In opdracht Legermuseum
De Leidse kunstenares Annie Goddijn gaat in opdracht van het
Legermuseum in Delft een aantal schilderijen en tekeningen
maken overhel werk van de Nederlandse VN-militairen in het
voormalige Joegoslavië. Zij is daartoe gisteren naar de Kroati
sche hoofdstad Zagreb gereisd.
Goddijn (1939) zal twee weken lang optrekken met militairen
van het Nederlandse transportbataljon en onder meer de ha
venstad Split, Busovaca en Lukavac bezoeken. Afgesproken is
dat zij zeven figuratieve schilderijen en een aantal tekeningen
zal maken. Uit de schilderijen zal het legermuseum er (trie
voor zijn eigen collectie kiezen. In het najaar van 1995 zal het
werk daar worden geëxposeerd.
Het is de tweede keer dat het museum een dergelijke op
dracht verstrekt. In 1991 ging de eveneens Leidse kunstenaar
Thom Vink naar Noord-Irak om de Nederlandse troepen die
daar in VN-verband opereerden, artistiek in beeld te brengen.
Dat leverde het museum een drieluik en een aantal bladen gra
fiek op.
toneel
recenise homme siebenca
„Uw bakkes krijgt ge van God,
maar uw smoel trekt ge zelf."
Tinneke met haar blonde spoe
ling, schudt dit soort sappige le
venswijsheden met het grootste
gemak uit de mouwen van haar
knalroze pakje. Haar rondbor
stige donkerharige hartsvrien
din Josianneke, gehuld in een
hardgroen truitje, doet nauwe
lijks voor haar onder: „Mollig is
okay, als 't maar niet hangt."
Twee volkse vrouwen van
middelbare leeftijd, glaasjes
amaretto lurkend in het oer-
Vlaamse Gafé de Zwaan, bek
vechtend en roddelend tijdens
de thé dansant die elke donder
dagmiddag, vaste prik, door het
tweetal wordt bezocht. 1 let laffe
elektronische orgel murmelt
evergreens op de achtergrond,
tot de bespeler een seintje krijgt
van Nin en Jos. Het geluid zwelt
aan en het duo danst met dol
komische gebaartjes een oubol
lige tango.
De actrices Vera Puts en Anja
Van Riet zetten de dialoog aan
vankelijk neer als een sketch die
mikt op de vette lach. Goedbe
doeld gekibbel en vermakelijk
geklets over het liefdesleven, tie
strijd tegen de pondjes, de
laatste aflevering van Mooi en
Meedogenloos (The Bold en
The beautiful). Het decor sluit
daar naadloos bij aan: 1 let ach
terdoek en het vloerkleed be
staan uit aan elkaar genaaide
ouderwetse bh-s voor de vrouw
met forse boezem. Zelfs de tafel
en de stoelen zijn bekleed met
het onflatteuze ondergoed voor
dames op leeftijd.
Pas aJs weduwnaar Bruno
neerploft tussen de twee vrien
dinnen, gaat de voorstelling een
paar laagjes dieper dan de lin
gerie, namelijk eerst naar het
vlees en vervolgens naar het ge- i
teisterde hart. De inmiddels be
hoorlijk aangeschoten dames
zetten hun volledige lijf in om
Bruno de bedstee in te lokken.
Plotsklaps zijn ze eikaars con
currenten en blijken ze bereid
elkaar op de ziel te trappen. Alle
verborgen littekens worden ge
nadeloos opengekrabd. Het tra
gische huwelijk van Jos, de een
zaamheid van de ongetrouwde
Nin. Ze krijsen, sleuren elkaar
over de vloer en barsten in on
gecontroleerde huilbuien uit.
Katelijn Damen, tekstschrijf
ster en regisseuse van dit nieu
we theatergezelschap Drie Vin
gers, afficheert zich als iemand
met een voorliefde voor het ba
nale, die bovendien begiftigd is
met een gezonde argwaan te
genover intelligentie en rationa
lisaties. Die invalshoek levert,
dankzij de sympathieke vertol
king van Puts en Van Riet, een
volkse voorstelling met een lach
op,
martlap.
en sketch die wordt
opgerekt tot anderhalf uur,
moet wel ijzersterk geschreven I
zijn om zo lang te blijven boei
en. Helaas is Crème au beurre j
net te clichématig. Het is alle-
maal recht uit het Vlaamse lr j
ven gegrepen, maar veel meer
dan vermakelijk wordt het niet.
En het venijn in de staart is niet
bijtend genoeg om ons hart I
werkelijk te raken. We kijken 1
aanvankelijk geamuseerd en i
vervolgens wat afstandelijk naar
twee tragikomische Vlaamse j
madammekes. Maar de ontroe
ring blijft helaas op afstand.
Concertgebouworkest op premièrekoers
amsterdam anp
Het Concertgebouworkest vaart op premièrekoers. De zogeheten
P-serie zal dit seizoen de plaats van de traditionele C-serie inne
men. Op elk programma staat een wereldpremière of een eerste
uitvoering in Nederland.
Tijdens het eerste concert in de P-serie, op 21 oktober, wordt een
orkestwerk van Otto Ketting, Kom over de Zeeën, voor het eerst uit-
Beelden (1941) naar particuliere verzamelingen gevoerd. Daarnaast zullen onder meer de Twee Ballades van
het laatste werk be- Schönberg en enkele onuitgegeven liederen en ballades van Zem-
linsky in de instrumentatie van Jan van Vlijmen in première gaan.
gingen. De vraagprijs
droeg 715.000 gulden.
rotterdam gpd
Het vorige maand van Amster
dam naar Rotterdam verhuisde
dansgezelschap Scapino heeft
ernstige financiële problemen.
In Amsterdam heeft Scapino ja
ren achtereen het budget over
schreden waardoor een schuld
is opgebouwd van 1,6 miljoen
gulden. Rotterdam dreigt van
deze situatie het slachtoffer te
worden. Weliswaar weigert wet
houder Kombrink (kunstzaken)
mee te betalen aan het wegwer
ken van de oude schuld, maar
de kans dat Scapino dansvoor
stellingen in Rotterdam moet
schrappen is levensgroot.
Staatssecretaris Nuis (Cul
tuur), bij wie de claim
miljoen gulden
heeft in keiharde bewoordingen
een brief geschreven aan het
bestuur van Scapino. Sanering
en reorganisatie van het mana
gement zijn nodig voordat Nuis
wil meedenken over leniging
van de geldnood.
Zakelijk leider van Scapino
Jan Schretzmeijer is inmiddels
ontslagen. In zijn kielzog is een
aantal medewerkers vertrokken.
Volgende maand wordt een
administrateur aange
nomen, maar Ed Wubbe zal
voorlopig nogal tegen zijn zin
moeten doorgaan met het com
bineren van de artistieke en za
kelijke leiding.
Scapino verhuisde naar Rot
terdam omdat het afwilde van
het imago een gezelschap voor
de jeugd te zijn. Bovendien was
het in Amsterdam te moeilijk
om uit de schaduw van de grote
dansgroepen te treden. Rotter
dam wilde Scapino graag als
stadsgezelschap hebben ter ver
breding van het cultuurvlak.
Volgend jaar viert het gezel
schap het vijftigjarig bestaan.
Amsterdam betaalde nooit
mee aan Scapino, het ministerie
van wvc subsidieerde voor hon
derd procent. Jaar in jaar uit
werd het budget met een of
twee ton overschreden, zonder
dat iemand aan de bel trok.
Amsterdam Een 40 meter lange pijp met een doorsnede van bijna 2,5 meter is in de tuin van het Stede
lijk Museum van Amsterdam geplaatst. De enorme buis vormt de tentoonstellingsruimte voor het project
Jonge Industriële Ontwerpers 1994, Nederland-Duitsland-Frankrijk. Deze expositie wordt komende vrij
dag geopend. foto anp
