ZATERDAGS
r
BIJVOEGSEL
JU
S i
4
ZATERDAG 15 OKTOBER 1994
Opzijn politieke marsroute
is Helmut Kohl oneindig
veel verder gekomen dan
zelfs zijn grootste
sympathisanten voor
mogelijk hadden
gehouden. Een
gezaghebbend blad als Der
Spiegel schreef ruim
twintig jaar geleden dat
nooit eerder een man de
top bereikte, die in beginsel
zo weinig te bieden had.
Maar als de meerderheid
van het Duitse volk dat wil,
gaat hij morgen als
kanselierz'n vierde
ambtstermijn in.
Helmut Kohl,
een koning Middelmaat
met Ausdauer
Iedere derde Duitser z
i hem willen kopen, zoveel vertrouwen geniet Helmut Kohl.
FOTO REUTER FABRIZIO BENSCH
Helmut Kohl mag zich gaarne
profileren als Duitser onder de
Duitsers. Als de CDU'er die als
kanselier boven alle partijen staat en als de
verkondiger van het wij-gevoel. Wie had dat
ooit kunnen denken! Ga maar na: in 1973
werd hij als Koning Middelmaat gekozen tot
voorzitter van de christendemocraten. Ware
er een geschiktere kandidaat voor die functie
beschikbaar geweest, Kohl zou zonder twijfel
gepasseerd zijn. Maar ruim twintig jaar later
moet worden vastgesteld dat hij met veel
Ausdauer zijn door weinigen gedeelde geloof
in zichzelf heeft gevolgd. „Eens zal ik de eer
ste man van dit land zijn", kondigde hij in
1976 op bombastische toon aan.
Kohl werd amper serieus genomen. Zeker
niet door de destijds omstreden CSU-voor-
man Franz Jozef Strauss, die halverwege de
jaren zeventig snoefde dat Kohl na zijn pen
sionering in een boek zou schrijven waarom
hij nooit kanselier kon worden.
Maar dat verhaal had de Beierse braller
vlak voor z'n dood beter over zichzelf kunnen
vertellen: Kohl volgde in 1982 de charismati
sche SPD'er Helmut Schmidt als bondskan
selier op en heeft zich langer dan wie ook als
vervuiler van die topfunctie weten te hand
haven. Als eerste man van Duitsland moet
Helmut Kohl onderhand wel serieus geno
men worden, al vindt menigeen in Duitsland
nog altijd dat Kohl bij toeval zichzelf is ont
stegen.
Daarbij wordt nogal eens aangestipt dat hij
door de jaren heen profijt heeft kunnen trek
ken van de tamelijk monddode oppositie van
de niet zelden innerlijk verscheurde SPD. En
ook is er menigmaal op gewezen dat Kohl de
tijd mee heeft gehad op momenten dat die
ganze Nation zat te wachten op de ultieme
hapering van die dickeMachtmaschine.
Inderdaad gaf geluk hem nogal eens een
generaal pardon voor eerder begane missers.
Dat de toenmalige Sovjet-leider Gorbatsjov
hem de Duitse soevereiniteit als het ware
aanreikte, had voor Kohl op geen beter mo
ment kunnen komen. Naar eigen zeggen be
leefde der Helmut toen een van de gelukkig
ste uren van zijn leven. Vooral de voorname
rol die hij heeft kunnen spelen in het hereni
gingsproces van de beide Duitslanden heeft
hem nogal wat krediet verschaft.
Schuld
Maar feit is wel dat Kohl zich geregeld door
z'n ambtstermijnen heen brekebeende. Al
meteen na zijn aanstelling als kanselier ver
oorloofde hij zich in Israël de uitspraak over
de genade van de late geboorte in een bescha
mende poging zichzelf volledig vrij te pleiten
van schuld in relatie tot de Holocaust. Dat
Kohl ter plaatse niet uitsluitend zijn eigen en
jongere generatie vertegenwoordigde, over
zag de kanselier van de Bondsrepubliek ge
makshalve.
Dwars tegen alle adviezen in nodigde hij in
1985 de toenmalige Amerikaanse president
Reagan uit als gebaar van verzoening een be
zoek aan de militaire begraafplaats van Bit
burg te brengen. Een gotspe, want Kohl gid
ste Reagan niet alleen langs de graven van
gesneuvelde Amerikaanse soldaten, de voet
tocht voerde ook langs de rustplaatsen van
SS'ers.
Met de tact van een log Schwein trok Kohl
in 1986 een parallel tussen Gorbatsjov en
Goebbels. Zowel de een als de ander was vol
gens Kohl expert in public relations.
De willekeurige synopsis van blunders kan
worden afgerond met een andere uiting van
gevoelloosheid, want Kohl kan als afgestu
deerd historicus onmogelijk gebrek aan his
torisch besef worden verweten. Met War
schau dacht Kohl het vier jaar geleden op een
akkoordje te kunnen gooien door botweg te
verklaren dat Duitse erkenning van de Poolse
westgrens er alleen dan in zat in het geval
Bonn werd gevrijwaard van verdere herstel
betalingen.
Het zijn dergelijke voorvallen, die zijn poli
tieke tegenstanders maar al te graag aangrij
pen om hem zwart te maken. Puur op de
man spelend laten zijn politieke tegenstan
ders te pas en te onpas weten dat Kohl met
zijn honderddertig kilo weliswaar een man
van gewicht is, maar zonder veel intellectuele
bagage. Ook al mag Kohl mensen als Reagan,
Mitterand, Jeltsin en inmiddels ook Gor
batsjov tot zijn persoonlijke vrienden reke
nen, hij is zelden als een man van de wereld
geportretteerd. Eerder als een hoekige pro
vinciaal, wiens doen en laten verleiden hem
te schetsen als een hoempapa-Teutoon in
een zeer ruim bemeten maatpak, niet ge
remd door al te veel principes.
Dat moge allemaal zo zijn, een opinie-on
derzoek wees ooit uit dat iedere derde Duit
ser wel een tweedehandsauto van hem zou
willen kopen. Daaruit sprak vertrouwen in
Kohl, in weerwil van alle aantijgingen. Alles is
Duits aan hem, dat cultiveert hij en dat geeft
hem bij vele landgenoten een vertrouwd aan
zien. Niet dat Kohl zal roepen dat alles bei
uns besser ist. Maar voor z'n eigen genoegen
neemt hij wel flessen Duitse wijn mee naar
de Verenigde Staten, wanneer hij op audiën
tie wordt verwacht op het Witte Huis.
Kohl loopt als politicus zo lang mee dat hij
onmogelijk als een wereldvreemde kan wor
den bestempeld. Maar als vakantievierder
verblijft hij het liefst in, of dichtbij zijn Hei
mat. De kanselier voelt zich ook privé het
meest op z'n gemak tussen Duitssprekenden.
Dat Kohl nauwelijks een woord over de Bun-
desgrenze spreekt, zal daar vermoedelijk niet
vreemd aan zijn. Zijn schaarse vrije weekein
den mag hij graag doorbrengen in het lande
lijke Oggefsheim in Rijnland-Palts, waar hij
zijn buitenlandse gasten het liefst varkens
maag als delicatesse voorschotelt. En al vele
zomers is hij tijdens de Ferien te vinden in
zijn buitenverblijf aan de Oostenrijkse
Wolfgangssee.
Historicus Werner Maser, alleen al vanwe
ge zijn Hitler-biografie vermaard, had in 1989
zo zijn bedenkingen toen hem werd gevraagd
het levensverhaal van Helmut Kohl te schrij
ven. Maser vond Kohl als persoon eigenlijk
totaal niet interessant, 't Is dat de uitgeveï
zich garant stelde voor alle onkosten, anders
had Maser het zich niet eens verwaardigd
met Kohl een kennismakingsgesprek aan te
knopen, laat staan een boek over hem te
schrijven.
Olifant
Tijdens dat bewuste onderhoud wist Kohl
Maser voor zich te winnen. Tegenover een
verslaggever van NRC Handelsblad kwam de
historicus tot deze ontboezeming: „Ik be
trapte mezelf erop dat ik vol vooroordelen
over hem zat. Dat komt door de Duitse me
dia, die hem systematisch de grond in heb
ben geboord. De onhandige, dikke, slecht ge
klede, ietwat boers pratende olifant, zoals hij
aan het publiek werd voorgesteld, bleek een
verfijnde, intellectuele en goudeerlijke vol
bloed politicus. Kohl heeft de beste advi
seurs, maar neemt niets van ze aan. Als hij
een lekker zittend, slecht ogend pak met een
verkeerde das wil dragen op de televisie, kan
niemand hem daar vanaf brengen. Kohl zegt
dat hij is ingehuurd als beleidsmaker, niet als
opgedirkte clown. Hem gaat het om overtui
gingskracht, praktische invulling van zijn
ideeëabinnen een historisch kader. Of hij dik
is, of een accent uit de Paltz heeft, is hem
Oöllig Wurst.
Helmut Kohl, van 3 april 1930, stamt uit
een kleinburgelijk, rooms en conservatief
milieu. Zijn vader was belastingambtenaar,
afkomstig uit Beieren en door zijn werk in
Ludwigshafen (Rijnland-Palts) verzeild ge
raakt. Helmut Kohl is niet erfelijk belast met
een nazi-verleden. Kohl senior moest niets
hebben van derFührer. „Hitier zal oorlog be
tekenen."
Niettemin heeft Helmut Kohl wel degelijk
een oorlogsverleden. Hij moest zich verplicht
aanmelden als lid van het Deutsche Jungvolk,
destijds de jongensclub van de NSDAP. Bin
nen die beweging wist de jeugdige Kohl het
zelfs te brengen tot Jungenschaftsführer. Te
gen het einde van de Tweede Wereldoorlog
verrichtte Kohl als snotneuzige soldaat koe
riersdiensten.
Streber
Met de politiek kwam Kohl voor het eerst na
de oorlog in aanraking. Johannes Finck, een
politiek bewuste deken en mede-oprichter
van de CDU in de deelstaat Rijnland-Palts,
bracht de 17-jarige de eerste beginselen van
de staatskunde bij. De jonge Kohl maakte
zich verdienstelijk in de plaatselijke afdeling
van de Junge Union, de CDU-jeugd. Kohl stu
deerde rechten, geschiedenis en politieke
wetenschappen. En wat weldra opviel: Kohl
verstond de kunst de vrienden uit te kiezen
die hem politiek op weg konden helpen. En
als hij die niet meer nodig had ze uit zijn le
ven te bannen. Want zo veel was wel duide
lijk, in Kohl zat niet ver onderhuids een Stre
ber.
Nadat hij zijn studie had afgerond trad
Kohl als 29-jarige toe tot de MainzerLandtag,
het parlement van Rijnland-Palts. Op z'n
34ste nam Kohl zitting in het CDU-bondsbe-
stuur. Amper twee jaar later werd hij be
noemd tot voorzitter van de CDU in Rijn
land-Palts en weer drie jaar later mocht Kohl
zich minister-president van deze deelstaat
noemen. Als Kohl al niet naar macht honger
de, dan had hij in elk geval wel trek. Zijn ei
gen deelstaat achtte hij op den duur te klein
als politieke toneel. Kohls ambitie om snel
promotie te maken, werd eerst bevredigd
met de verkiezing tot CDU-voorzitter in
1973. Door zijn partij werd hij drie jaar later
aangewezen als tegenkandidaat van Helmut
Schmidt, nog eens zes jaar later was Kohl
daar waar hij wezen wilde. In Bonn.
Kohl is geen man die als kanselier heeft ge
tuigd van veel visie, eerder is hij geneigd op
ponenten verbaal kalt te stellen door hen aan
te spreken op het beleid dat zij voorstaan.
Veel meer roepen dan dat het een schande
zou zijn dat Duitsland het voor het eerst
sinds de Tweede Wereldoorlog op regerings
niveau zonder CDU zou moeten doen, doet
Kohl meestal niet. Hij bezit niet de gave van
het woord, verwacht van hem geen meesle
pende toespraken. Tijdens de verkiezings
campagne is dat weer genoegzaam aange
toond. Kohl bediende zich bij voorkeur van
clichématige uitspraken, die op zich de waar
heid nauwelijks of geen geweld aandeden.
Het Duitse volk merkt het aan de portemon
nee dat het onder Kohl redelijk goed zit met
de Kohle.
Het is waar dat de kanselier Duitsland niet
heeft kunnen bevrijden van de gigantische
staatsschuld en evenmin van de werkloos
heid. Maar net op tijd voor hem trok de eco
nomie aan. Het gemor van de Ossies over de
nog altijd niet weggfenomen achterstandssi
tuatie ten opzichte van de Wessies is de
laatste tijd enigszins verstomd. De bejaarden
in de voormalige DDR hadden voor de val
van de Muur een maandelijks pensioen van
500 Ostmarken. En nu 1.500 harde Marken.
Hoe goed het in zijn optiek die ganze Nation
nu vergaat, meende Kohl onlangs nogal tri
viaal te kunnen aantonen met het gegeven
dat 21 miljoen Duitsers dit jaar met vakantie
in het buitenland zijn geweest. „En als ze
naar de bank gingen om geld te wisselen,
merkten ze dat ze met een harde munt op
Demagogie
Dergelijke demagogie bracht Kohl-halers er
toe de vingers in de mond te steken voor een
afkeurend fluitconcert. Maar Kohl heeft ook
in figuurlijke zin een dikke huid, als geen an
der weet hij dat volzinnen als deze voor zijn
nog altijd grote aanhang gefundenes Fressen
zijn.
Blijvend vertrouwen wekken in het buiten
land past evenzeer in Kohls strategie. Zo hij
al niet intelligent is, dan is de kanselier wel zo
boerenslim de landen rondom geruststellend
toe te spreken: „Voor Duitsland hoeft nie
mand bang te zijn. De meeste Duitsers willen
in vrede en vrijheid met andere volkeren sa
menleven. We laten in het Westen onze
spierballen niet rollen, noch rijden we hoog
te paard naar het Oosten. Wij zijn simpelweg
bezig onze nieuwe rol in een veranderde we
reld te vinden."
Om zijn volk er alvast aan te laten wennen
dat Kohl in gedachten bezig is aan zijn nieu
we ambtstermijn, kondigde hij zonder de
verkiezingen van morgen af te wachten zijn
vertrek aan: „Ik blijf aan tot 1998."
Deze voorspelling vermocht niet eens
hoongelach op te wekken. Kennelijk heeft het
verleden Duitsland geleerd dat Kohls vooruit
ziende blik niet langer genegeerd mag wor
den. „Ik ben altijd onderschat en daar heb ik
van geprofiteerd", liet Helmut Kohl zich on
langs ontvallen.
Waarin middelmaat groot kan zijn.
SLEESWIJK-
HOLSTEIN MECKLENBURG-
VOORPOMMEREN
HAMBURG
NEDERSAKSEN
BRANDENBURG
l SAKSEN 4
THÜRINGEN
INEOCRAFIEK anp v VOOI11 ■.Atic,
