FDP-coryfee Genscher
moet partij behoeden
voor politieke afgang
Iraakse volk opnieuw kind van de rekening
Feiten &Meningen
Landbouwbeleid
onvermijdelijk
op de helling
Officier wil niet 'voor
joker' naar brandhaard
DONDERDAG 13 OKTOBER 1994
2
NIEUWSANALYSE
Er zijn inmiddels zoveel tekenen aan de
wand, dat het nu wel als een vaststaand feit
mag gelden: een complete herziening van
de Europese landbouwpolitiek is onaf
wendbaar. Het enige dat nog ontbreekt, is
een 'tijdpad', maar het moment waarop dat
moet worden uitgestippeld, komt ook
steeds dichterbij.
De jongste bijdrage aan de discussie is
een rapport van onafhankelijke deskundi
gen dat dezer dagen werd gepubliceerd
door het economische directoraat van de
Europese Commissie in Brussel. Ruim vijf
maanden was er intern in de Commissie
verzet tegen openbaarmaking van het rap
port. Maar kennelijk is men nu toch gaan
inzien dat verder verzet zinloos is.
Het is immers allang gemeengoed dat de
huidige Europese landbouwpolitiek, on
danks de In 1992 onder commissaris McS-
harry doorgevoerde landbouwhervorming,
zijn langste tijd heeft gehad. Het huidige
stelsel is te duur en te fraudegevoelig en uit
eindelijk is het de consument die nodeloos
veel geld voor landbouwprodukten betaalt.
De vroegere Nederlandse landbouwcom
missaris in Brussel, Sicco Mansholt, roept
het al enkele jaren. De GATT-overeen-
komst, over een vrijere wereldhandel, was
een tweede voorteken. De moeizame on
derhandelingen dit voorjaar over de land-
bouwparagraaf met de vier nieuwe landen
van de Europese Unie, Finland, Noorwe
gen, Oostenrijk en Zweden, het derde.
De belangrijkste reden voor hervorming
van de Europese landbouwpolitiek is echter
de verdere toenadering tot en eventuele uit
breiding met landen in Oost-Europa. Vorige
week klonken tijdens een bijeenkomst van
de ministers van buitenlandse zaken van de
EU in Luxemburg al angstige geluiden over
de gevolgen van een oostelijke EU-uitbrei-
ding. Bij een ongewijzigd landbouwbeleid
zou dat een verdubbeling van de Europese
begroting betekenen, waardoor alleen al
Nederland per jaar zo'n 8,5 miljard gulden
meer aan de EU schuldig zal zijn.
Ook in het nu met vertraging in Brussel
gepubliceerde rapport neemt Oost-Europa
een centrale plaats in. Noch West- noch
Oost-Europa is gebaat bij handhaving van
de huidige regels, stelt het rapport. Op die
manier wordt slechts kunstmatig een grote
re agrarische export van Oost-Europa naar
de EU gecreëerd.
Daarmee worden niet alleen de proble
men in West-Europa vergroot. De reële
waarde van die export voor de Oosteurope-
se landen zal ook nog eens veel geringer
zijn dan wat de EU er via zijn begroting
voor moet betalen. Bovendien onthoudt de
EU zo grote sommen gelds aan die produk-
i Oost-Europa, die veel eerder
i aanmerking moeten komen
che aansluiting bij de EU
te vinden.
Het rapport beveelt aan om elke vorm
van prijssteun en subsidie, maar ook van
opgelegde quota en braaklegging, te verla
ten. Directe inkomenssteun aan boeren
moet kunnen, maar moet wel zoveel moge
lijk nationaal gebeuren. Dan kan die steun
ook beter specifiek worden gedirigeerd naar
plattelandsontwikkeling of milieubehoud.
Het zou bijvoorbeeld de Scandinavische
landen in staat stellen hun boeren in de
arctische gebieden extra te compenseren
voor de klimatologische nadelen. Alleen tij
dens een beperkte overgangsperiode van
zo'n zeven tot tien jaar, stelt het rapport,
kan er een Europese regeling komen, waar
bij de lidstaten een gecontroleerde com
pensatie uit de F.U-begroting ontvangen.
De deskundigen die het rapport opstel
den, gaan ervan uit dat met hun voorstellen
de lidstaten uiteindelijk veel minder hoeven
bij te dragen aan de EU-begroting, die nog
steeds voor bijna de helft door landbouw
wordt opgeslokt. Bovendien zal de consu
ment de prijzen voor landbouwprodukten
aanzienlijk zien dalen.
BRUSSEL» ALY KNOL
CORRESPONDENT
Duitse liberalen zweven tussen hoop en vrees
De leider van de Duitse liberale partij, de
FDP, is een gekweld man. Sinds Klaus Kinkel
(57) twee jaar geleden Duitslands favoriete el-
der statesman, Hans Dietrich Genscher, op
volgde als partijleider en minister van buiten
landse zaken, heeft hij eigenlijk alleen maar
nederlagen geïncasseerd. De FDP verloor
sinds vorig jaar september zeven verkiezin
gen op rij, is in het kabinet met verontrusten
de regelmaat door coalitiepartner CDU kopje
onder geduwd en moest na deze debacles
zelfs vrezen voor haar voortbestaan als
machtsfactor.
NOV: Nieuwe chef krijgsmacht te meegaand
Menig waarnemer houdt er
rekening mee dat de FDP op
16 oktober, de dag van de
bondsdagverkiezingen, de
kiesdrempel van vijf procent
niet zal halen. In de opinie
peilingen scoren de liberalen
weliswaar nog zes procent,
maar er is sprake van een
neerwaartse trend.
Dat zou verregaande gevol
gen hebben voor de politieke
situatie in het land. Want het
verdwijnen van de FDP zou
niet alleen een drama voor
het liberalisme in Duitsland
zijn; het zou ook het einde
betekenen van een twaalfjarig
verbond met de CDU van
bondskanselier Helmut Kohl.
En dat zou, zonder overdrij
ving, het einde van een tijd
perk zijn.
Over de oorzaak van de op
merkelijke neergang van de
FDP is druk gespeculeerd, ge-
filoseerd en geanalyseerd.
Sommigen schreven het
vooral op rekening van Kin
kel, die een betrouwbare in
druk maakt, maar de uitstra
ling mist om de kiezers in
drommen naar het stemlo
kaal te lokken. Hij werd in de
deelstaat Noordrijn-Westfa-
len niet eens op de belang
rijkste verkiezingsposter afge
beeld. De FDP-leider in deze
deelstaat, de oud-minister
van economische zaken en
erkende rivaal van Kinkel,
Mölleman, zag liever zichzelf
en ex-coryfeeën Genscher en
Lambsdorff op schuttingen
Voor anderen was deze ver
klaring te simpel. De grote
fout was dat de FDP zich te
snel had overgeleverd aan de
CDU en daarmee haar ma
noeuvreerruimte had be
perkt. Wie zo graag de voort
zetting van het huidige beleid
wilde, kon, aldus deze dia
gnose, beter direct op Kohl
stemmen.
Er zijn ook analyses die die
per leken te graven. De FDP
heeft zijn traditionele rol op
gegeven. De partij is niet lan
ger de bewaakster van de
rechtsstaat en andere liberale
principes die functie zou
de milieu-partij Grünen heb
ben overgenomen maar is
een belangenvereniging voor
de hogere inkomens gewor
den. Op die verwaterde FDP
zitten de kiezers niet te wach-
Wanneer het beroerd gaat
met een partij is het zaak de
gelederen gesloten te hou
den. Zeker wanneer er verkie
zingen voor de deur staan,
moet je geen voorbarige dis
cussies over lijsttrekkers ont
ketenen, en niet hardop dro
men over mogelijke andere
coalitiepartners. Deze bele
gen, maar nog altijd actuele
wijsheid is door de liberalen
op grote schaal genegeerd.
Niet alleen door de huiska
merstrategen en tweede
rangs-politici, maar ook door
mensen die beter zouden
moeten weten. Zoals Mölle
man die onlangs een discus
sie over 'personen (lees Kin
kel) en zaken' aankondigde
en de fractieleider in de
Bondsdag. Solms, die even
wegdroomde over de moge
lijkheid van een coalitie met
de sociaal-democratische
SDPen de Grünen.
Sinds een week of twee lijken
de liberalen te begrijpen dat
schipbreuk alleen kan wor-
FDP-leider en minister van buitenlandse zaken Kinkel op weg
den voorkomen,
een eensgezinde koers wordt
gevaren. Daarvoor moet Gen
scher zijn partijgenoten wel
eerst met de neus op de fei
ten drukken. Het moet afge
lopen zijn met het 'gefanta
seer en gefabuleer over abso
lute meerderheden, grote co
alities en coalities met de SPD
en de Grünen'.
Genscher had deze weken de
laatste hand aan zijn me
moires willen leggen, maar
loopt nu, net als collega-lijst
duwer Lambsdorff, stad en
land af om de kiezers er van
te overtuigen dat de FDP niet
kan worden gemist. De bood
schap is simpel: zonder Kin
kel geen Kohl. Dat is geen
blijk van vertrouwen in het
eigen programma, maar vide
voor lijfsbehoud vecht, kan
niet kieskeurig zijn.
De liberalen worden in hun
strijd om het bestaan gehol
pen door het Duitse kiesstel
sel. De kiezer heeft twee
stemmen: een stem wordt
uitgebracht op een kandidaat
in zijn district; de tweede op
de partij van zijn voorkeur.
De kiezer die voortzetting van
de huidige coalitie wil, kan
met zijn eerste stem de CDU-
kandidaat in zijn kieskring
kiezen en met zijn tweede
stem de FDP over de kies
drempel helpen. Dat is vaker
gebeurd. De FDP heeft zelf
een vaste aanhang, die niet
partij-bijeenkomst.
FOTO REUTER
groter is dan 3,5 tot 4 procent,
en is om te overleven eigen
lijk altijd afhankelijk van de
tweede stem.
Ook nu werft de partij voor
deze stem en volgens de
laatste peilingen, die haar
tussen de vijf en zeven pro
cent toe meten, met een grote
kans op succes. De FDP zit
volgende week zo goed als ze
ker weer in de Bondsdag. De
grote vraag is nu alleen of de
liberalen genoeg stemmen
halen om de coalitie met de
CDU te kunnen voortzetten.
BONN PETER VAN NUUSENBURG
De Nederlandse Officieren Ver
eniging (NOV) vindt dat de
nieuwe chef van de krijgs
macht, luitenant-generaal
H. van den Breemen, zijn per
soneel in de kou heeft laten
staan. NOV-voorzitter N. Stui
ver hekelde gisteren de snel
heid waarmee Van den Bree
men zijn loyaliteit heeft be
tuigd aan de bezuinigingen
van het kabinet-Kok. Van den
Breemen wijst de aantijgingen
van Stuiver van de hand. De
luitenant-generaal volgde twee
maanden geleden generaal
A. van der Vlis op als chef van
de defensiestaf. Die stapte juist
op vanwege de bezuinigingen.
Stuiver zei gisteren op de NOV-
jaarvergadering in Soesterberg
dat de krijgsmacht door de be
zuinigingen van het oude en het
huidige kabinet dreigt af te glij
den naar een situatie als in de
jaren '30. „Te weinig personeel,
te weinig geld en nauwelijks
nog berekend op haar taak." De
bezuinigingen op defensie ma
ken volgens Stuiver een geloof
waardige uitvoering van de re
organisatie van de krijgsmacht
nu al niet meer mogelijk. Laat
staan als het nieuwe kabinet
daar nog eens 2,8 miljard gul
den aan besnoeiingen bovenop
doet.
Bovendien voelen de leden van
de NOV er niets voor om 'voor
joker' tussen een stelletje rover
hoofdmannen in het buitenland
te zitten, waarbij het doel of het
belang voor Nederland vaag
blijft. Hoewel dat gelukkig nog
niet is gebeurd, is het wachten
op het moment dat het hele
land in beroering is over televi
siebeelden van vele Nederland
se doden 'in den vreemde'.
De vereniging heeft daarom een
notitie opgesteld voor de Twee
de Kamer. De politiek moet
maar eens duidelijk aangeven
wanneer militairen voor VN-
operaties mogen worden inge
zet. Het leger wil graag advies
geven hoe operaties het beste
kunnen worden uitgevoerd en
of de uitrusting en voorberei
ding voldoende zijn om de VN-
taak goed te kunnen uitvoeren.
De boodschap van de NOV
moet worden opgevat als een
'positieve bijdrage aan de dis
cussie' zegt voorzitter Stuiver.
Tegenwerking of een andere
voorzichtige vorm van obstruc
tie is voorlopig niet aan de orde.
„Dat is onze stijl niet", zegt
Stuiver.
NOV-voorzitter Stui-
De NOV heeft gisteren de noti
tie over de inzet bij VN-opera-
ties aan het nieuwe WD-ka-
merlid Maarten van den Doel,
tot voor kort nog legerofficier,
overhandigd. Vandaag houdt de
Tweede Kamer een debat over
het idee van minister Van Mier-
lo om een VN-brigade op te
richten.
Stuiver heeft zich enkele maan
den geleden mateloos geërgerd
aan het inzetten van Neder
landse militairen. „Zonder een
verzoek van de Verenigde Na
ties was er in de beginfase in
Rwanda ineens het plan Neder
landse militairen in te zetten.
Minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking liep weer
eens voor de muziek uit."
Dat is volgens Stuiver een mooi
voorbeeld van hoe het gaat. Aan
de hand van televisiebeelden
wordt op emotionele gronden
ineens besloten 'iets' te doen
maar van een weloverwogen
besluit is geen sprake. Het kan
ook gebeuren dat de VN een
verzoek doen waarvan het mili
taire doel niet duidelijk is. Als
voorbeeld noemt hij het voor
malige Joegoslavië. „Daar zou
in eerste instantie alleen huma
nitaire hulp worden geboden.
Het was dus geen militair doel."
Een andere frustatie is Angola.
Daar zit in verband met interne
onrust nog steeds een VN-
macht met Nederlandse militai
ren. „Dat is voor de officieren
die er als waarnemer zijn een
frustrerende ervaring. 'Iedereen
is hier corrupt', 'Het land is niet
meer te redden' en 'Wat doen
we hier in hemelsnaam' hoor je
dan."
Meewerken is prima, vindt de
NOV, als maar helder wordt on
der welke voorwaarden. De po
litiek moet duidelijke criteria
opstellen aan de hand waarvan
kan worden besloten Neder
landse militairen naar brand
haarden in de wereld te sturen.
Want anders weten 'onze' jon
gens niet waar ze aan toe zijn,
terwijl ze in zeer gevaarlijke si
tuaties verzeild kunnen raken.
Volgens Stuiver zijn de belang
rijkste criteria voor deelname
aan VN-operaties dat vrede en
veiligheid worden bevorderd, er
een maatschapelijk draagvlak is
en een behoorlijke taakop
dracht. Nu worden beslissingen
voor uitzending van militairen
te veel op ad hoc-basis geno-
DEN HAAG PAUL SMITS
WIM STEVENHAGEN
Na operatie Desert Storm lijkt de huidige
crisis rond Irak een storm in een glas
water, waarbij Iraakse troepen op eigen
bodem heen en weer marcheren en
Amerikaanse oorlogsschepen opstomen
naar Koeweit. Niemand gelooft dat Irak
werkelijk het oliestaatje zal binnenval
len, maar met de onberekenbare Sad
dam Hussein weet je maar nooit.
Ongetwijfeld zijn de Verenigde Staten
minder dan ooit bereid de sancties tegen
Irak op te heffen, zoals Bagdad wil. Sad
dams wapengekletter en dreigende taal
hebben Washington nog eens bevestigd
dat met de 'Beul van Bagdad' geen za
ken zijn te doen.
President Clinton heeft in de eerste ron
de van de nieuwe confrontatie met Bag
dad goed gescoord. Door zijn snelle re
actie en Amerikaans machtsvertoon
heeft hij laten zien wel degelijk spierbal
len te hebben. Zijn populariteit in eigen
land is dan ook aanzienlijk gestegen.
Met tussentijdse verkiezingen voor het
Congres volgende maand komt hem dat
goed uit.
Bagdad lijkt in het duel met Washington
wederom de verliezer. Als Saddam met
zijn doldrieste actie aanstuurde op op
heffing van het embargo, heeft hij onge
twijfeld zijn eigen glazen ingegooid. Op
heffing, of een proeftijd zoals veel lan
den voorstonden, leek slechts een kwes
tie van tijd. Irak heeft grotendeels vol
daan aan een belangrijke voorwaarde
van de VN, de ontmanteling van chemi
sche wapens.
De VN-rapporteur Rolf Ekeus, die toeziet
op de ontmanteling van de massa-ver
nietigingswapens. meent dat Bagdad
zijn kans op verlichting van de sancties
nu heeft verspeeld. Hij noemt de troe
penbewegingen een 'tragedie voor het
iraakse volk'.
Het Iraakse volk, altijd al slachtoffer van
Saddams capriolen in de internationale
arena, lijkt ook nu weer het kind van de
rekening te worden. Door het VN-em-
bargo, in 1991 na de Golfoorlog inge
steld, is aan bijna alles gebrek. Het VN-
kinderfonds Unicef meldde dinsdag dat
de gevallen van ondervoeding het afge
lopen jaar met ruim 9 procent zijn geste
gen. De VN-organisatie maakt zich ern
stig zorgen over de gezondheid van
meer dan twee miljoen kinderen en
230.000 zwangere en zogende vrouwen.
Ook het Wereld Voedselprogramma
(WFP) luidde de alarmklok. Bijna ander
half miljoen mensen zijn aangewezen op
voedselhulp. Zij kunnen hun staatsrant-
soen van 1500 calorieën per dag niet
aanvullen. Het rantsoen is slechts 68
procent van wat volgens de Wereldge
zondheidsorganisatie (WHO) nodig is.
Vorige maand werden de rantsoenen
voor burgers verlaagd om het leger te
voeden.
hebben hun siera
den en huisraad allang verpatst om op
de vrije markt voedsel te kopen tegen as
tronomisch hoge bedragen. Internatio
nale hulporganisaties kampen met fi
nanciële problemen, zodat zij hun pro
gramma's moeten terugschroeven. Door
een nijpend tekort aan onderdelen voor
landbouwmachines, pootgoed en be
strijdingsmiddelen krijgt Irak, dat voor
de Golfoorlog bijna al het voedsel im
porteerde, zijn eigen voedselproduktie
niet van de grond.
Voor een belangrijk deel heeft het volk
deze rampspoed aan zijn eigen regering
te danken. De VN boden Irak drie jaar
geleden de gelegenheid voor 1,6 miljard
dollar olie te verkopen. Met dat geld had
het voedsel en medicijnen kunnen aan
schaffen. De VN wilden wel toezicht
houden op de besteding om te voorko
men dat het leger ervan zou profiteren.
Saddam wees het aanbod af. Hij vond
het een inbreuk op de soevereiniteit van
Irak.
Om de economische malaise het hoofd
te bieden, heeft de'president zich een
half jaar geleden tot premier benoemd.
Hij nam draconische maatregelen tegen
de gierende inflatie van meer dan 10.000
procent. Zo werden kooplieden geëxecu
teerd, omdat ze woekerprijzen zouden
vragen. Van boeren die ervan werden
verdacht voedsel achter te houden, wer
den armen en benen afgehakt.
DEN HAAG AAD LUYMES
Hoe kan Saddam worden weggewerkt
Het is nu duidelijk dat Saddam Hus
seins militaire manoevres een nieuwe
situatie hebben geschapen in de Golf.
Tot dan toe veronderstelden de Vere
nigde Naties dat president Saddam
uiteindelijk of aan de voorwaarden
voor opheffing van de sancties zou
voldoen, of zou worden afgezet.
Deze veronderstelling moet worden
herzien. Niet alleen heeft de Iraakse
leider niet toegegeven en is hij ook
niet afgezet, maar hij heeft de VN op
zettelijk uitgedaagd tot een confronta
tie. Daarom moeten de VN en de
bondgenoten die in de Golfoorlog
hebben gevochten, zelfs als Saddam
zich terugtrekt, er rekening mee hou
den dat ze voor onbepaalde tijd mili
tair alert moeten blijven.
Dat is geen aanvaardbaar vooruitzicht.
In de woorden van Madeleine Al
bright, de .Amerikaanse VN-ambassa
deur, moeten stappen worden geno
men om te garanderen dat president
Saddam 'ons niet de hele tijd kan blij
ven hinderen'.
Maar wat voor stappen? De wettige si
tuatie is dat Irak moet voldoen aan de
VN-resoluties 687, 688 en 833. Daarin
wordt geëist dat hij 'vernietiging, ver
wijdering of het onschadelijk maken'
van massa-vernietigingswapens ac
cepteert. Bovendien moet hij een ein
de maken aan de onderdrukking van
de burgerbevolking (met name de
Koerden en de sji'ieten), de territoriale
integriteit van Koeweit erkennen, en
duidelijkheid verschaffen over het lot
van de Koeweiti's die sinds de Golf
oorlog worden vermist.
De eerste stap is om Irak en weifelen
de leden van de VN duidelijk te maken
dat aan de voorwaarden moet worden
voldaan zodat Saddam niet blijft ma
noeuvreren om concessies los te krij
gen. De volgende stap is het verster
ken van de militaire zekerheid, mis
schien door van de no-fly-zone ook
een troepen vrije zone te maken.
Ten derde moet de politieke realiteit
onder ogen worden gezien dat het
waarschijnlijk is dat Saddam nooit aan
de VN-voorwaarden zal voldoen. De
VN moeten daarom beginnen te on
derzoeken in hoeverre zij gerechtigd
zijn hun beslissingen op te leggen aan
een regering die niet legitiem is (om
dat ze is voortgekomen uii de coup
van de Baath-partij in 1968), en ook
geen vertegenwoordiger is van haar
volk.
LONDEN THE INDEPENDENT