Saddam Hussein is als
een kat in het nauw
Feiten &Meningen
Gegoochel met investeringen en rente in Azerbeidzjan
Een ritje met Le Shuttle:
oh ja, hier rijden ze links
Agent voor de deur
MAANDAG 10 OKTOBER 1994
2
Terwijl het twijfelachtige Russische
investeringshuis MMM langzaam
maar zeker ten onder gaat, staat in
de Transkaukasische republiek Azer
beidzjan een nog veel grootschaliger
financiële zwendel op instorten. Nel
zoals de Roemenen zich bij het Ca
ritas-schandaal begin dit jaar in de
luren lieten leggen door beloften van
800 procent winst na drie maanden,
investeren Azeri's massaal in allerlei
investeringsprojecten met verlokken
de winstpercentages. Buitenlandse
deskundigen vermoeden dat de in
vesteringshuizen de hoge uitkerin
gen volgens het piramide-principe fi
nancieren uit de inleg van nieuwe in
vesteerders.
De Azerbeidzjaanse investeringshui
zen gaan echter nog veel ambitieuzer
te werk dan hel Russische MMM. Ze
geven kranten uit en de firma Vahid
heeft zelfs een politieke partij opge
richt: de Democratische Onderne
merspartij. Deze partij is inmiddels
zó populair, dat Huseyinaga I lasi-
mov, een van de Financieel directeu
ren van het investeringshuis Vahid,
door leden van het Azerbeidzjaanse
parlement officieel voor het presi
dentschap is voorgedragen.
De 33-jarige Hasimov is een voorma
lige schilder die zich tegenwoordig
omgeeft met een staf van voormalige
leden van de Azerbeidzjaanse KGB.
Hij staat journalisten vriendelijk te
woord, maar gaat niet in op het fi
nanciële reilen en zeilen van zijn be
drijf. ,,Ons investeringsbeleid is ge
heim. Laten we maar zeggen dat het
geld zijn eigen rente opbrengt."
Maarnoe kan hij garanderen dat een
inleg van 1 miljoen manat (2.200 gul
den) over twaalf maanden 24 mil
joen manat oplevert? „Door goede
ren goedkoop in het buitenland in te
kopen en op de Azerbeidzjaanse
markt te verkopen", luidt het ant
woord van Hasimov.
En veel Azeri's zijn maar al te graag
bereid dat te geloven. Slechts weini
gen bedenken zich dat dit gezien de
koers van de Azerbeidzjaanse manat
onmogelijk is.
Om enigszins met de investerings
huizen te kunnen concurreren en
fondsen te verwerven, zien Azerbeid
zjaanse spaarbanken zich gedwon
gen een rente van tussen de 10 en 20
procent per maand te beloven. Maar
dergelijke rentepercentages zijn niet
op de economische realiteit geba
seerd. Sinds de regering geen geld
meer heeft voor subsidies aan de in
dustrie, stokt de economie en is er
een tekort aan baar geld. Ondertus
sen houdt het debat over rente en in
vesteringen het hele land in zijn
greep.
„Ons volk is de problemen moe. Ar
beiders kunnen geen salaris meer
uitbetaald krijgen. Daarom verkopen
ze hun bezittingen en storten het
geld op de bank of investeren het in
de beleggingshuizen. Ze leven van de
rente die dit oplevert. Maar het is een
gevaarlijk systeem. Het zal nog min
stens drie tot vier jaar duren voordat
de wetgever deze financiële institu
ten heeft gereguleerd. Tot dan blijft
de Financiële markt ongecontroleerd
en heerst het recht van de sterkste",
aldus een medewerker van de rege
ring.
Hasimov noemt zijn bedrijf een
vorm van liefdadigheid en de krant
die hij uitgeeft heet een 'humanitair
dagblad' te zijn. Dergelijke kreten
slaan aan in een land waar de arbei
ders en de gepensioneerden nog
staan te tollen van het beangstigende
verlies van de totalitaire verzorgings
staat. Hasimovs succesvolste plan tot
nog toe is de uitgave van coupons.
Wie in zijn investeringshuis belegt,
kan coupons kopen die in zijn win
kels kunnen worden ingewisseld
voor goedkope importartikelen. En
als klap op de vuurpijl krijgen de
klanten aan het eind van de maand
80 procent van het aan coupons uit
gegeven geld terug. „Uiteindelijk is
dit in mijn voordeel. Het is mijn ei
gen systeem. Ik zeg niet hoe ik het
doe, want ik wil geen concurrentie",
aldus Hasimov.
Financieel deskundigen wachten on
dertussen met angst en beven de on
vermijdelijke dag af waarop de hele
zwendel als een kaartenhuis in elkaar
zakt. Vorige week ging er al een klei
ne schok door de financiële wereld
van Azerbeidzjaan toen het investe
ringshuis Alex op de fles ging en een
woedende menigte van bedrogen in
vesteerders zich voor het hoofdkan
toor in Bakoe verzamelde. Maar de
grote klap moet nog komen.
BAKOE HUGH POPE
Voorwaarden voor opheffing sancties tegen Irak worden niet ingelost
Is Saddam Hussein de domme ezel die zich
twee keer aan dezelfde steen stoot? Is hij een
sluwe strateeg die met blufpoker probeert voor
zijn land een betere behandeling door de inter
nationale gemeenschap af te dwingen? Of is
lraks dictator gewoon een wanhopige leider, die
als een kat in het nauw niet meer weet welke
kant hij moet uitspringen?
In ieder geval heeft zijn gedrag
van de afgelopen dagen meer
vragen dan antwoorden opgele
verd. Het is nog volstrekt ondui
delijk wal zijn bedoelingen zijn
met het samentrekken van naar
schatting 64.000 soldaten aan
de grens met Koeweit. Een
nieuwe invasie van het nietige
buurstaatje? Het valt nauwelijks
aan te nemen dat Saddam Hus
sein nogmaals aan zo'n avon
tuur begint.
Saddam moet niet denken dat
hij dezelfde fout kan begaan",
zei president Bill Clinton zater
dag dreigend. Amerika stuurt
duizenden soldaten naar de
Golf om de Iraakse leider zono
dig wederom een harae les te
leren. I loewel, wederom? Sad
dam ziet zichzelf allerminst als
verliezer van de Golfoorlog van
1991.1 lij zit immers nog steeds
stevig op zijn troon.
Vooralsnog neemt men in Was
hington en in de Arabische we
reld aan dat Saddam I Iussein
met zijn manoeuvres langs de
grens met Koeweit vooral be
oogt de Verenigde Naties onder
druk te zetten. Komende week
zal de VN-Veiligheidsraad zich
buigen over de vraag of de in
1991 ingestelde economische
sancties gehandhaafd moeten
blijven. En het antwoord zal
zonder meer 'ja' zijn.
Irak is lange tijd van de politieke
agenda verdwenen geweest.
Maar Saddam I Iussein heeft de
laatste maanden kunnen zien
hoe je door te dreigen met crisis
weer de aandacht op je kunt
vestigen. Noord-Koreaen Haïti
bewijzen dat. Saddam zal er
daarbij op gehoopt hebben dat
de VS hel le druk zouden heb
ben met I laïti om zich al te
druk le maken over sancties te
gen Irak.
Irak lijdt zwaar onder die sanc
ties, vooral onder bet verbod op
de export van olie. Er komt zo
geen geld binnen en de leefom
standigheden van de achttien
miljoen Irakezen worden er
daardoor niet beter op. Dat is
een voedingsbodem voor bin
nenlands verbet tegen Saddam,
die er dan ook alle belang bij
heeft dat het embargo wordt
opgeheven. Maar dat gaat niet
De VN hebben opheffing
sancties aan een reeks eisen
verbonden. Irak moetVN-waai
nemers toestaan die de wapen
fabrieken kunnen inspecteren,
het moet serieus werk maken
van het vernietigen
de
vapen
het r
Koeweit erkennen alsmede de
na de Golfoorlog ingestelde
grens met dat land. Maar aan
die eisen geeft Irak tot nog toe
nauwelijks gevolg.
Er zijn na vele incidenten in
1992 en 1993 inderdaad ein
delijk zo'n vijftig videocamera's
opgesteld die de Iraakse wapen
fabrieken in de gaten houden.
En ook de meeste massavernie
tigingswapens zouden zijn ver
dwenen, al denkt CLA-directeur
James Woolsey dat in onder
grondse laboratoria toch wordt
gewerkt aan biologische, che
mische en mogelijk kernwa
pens.
De Zweedse VN-inspecteur Rolf
Ekeus was vorige week in Bag
dad om te onderhandelen over
de toelating van VN-waarne-
mers en het verscherpen van de
inspecties. Het is opvallend dat
de Iraakse troepenbewegingen
direct na Ekeus' vertrek begon
nen. Kennelijk heeft zijn be
zoekt niets opgeleverd. Vandaag
brengt Ekeus verslag van zijn
reis uil aan de VN-Veiligheids
raad.
De erkenning van Koeweit blijft
echter het grootste struikelblok.
En zolang Saddam Hussein
daar niet toe overgaat, voelen
de meeste landen er niets voor
tim de sancties op te heffen. Mi
nister Aziz (buitenlandse zaken)
Een Amerikaanse soldaat die op het punt staat te vertrekken naar de Perzische Golf, neemt afscheid van zijn
vriendin. Hij maakt deel uit van de 24-ste Infanterie Devisie gelegerd in Fort Stewart in Georgia. De Ameri
kaanse president Clinton stuurde duizenden militairen naar de Golf om Saddam Hussein ervan te weerhou
den opnieuw Koeweit binnen te vallen. foto reuter
zei vorige week dat Irak
kenning wil pralen als e
sancties verdwijnen, maar de
VN is niet tot deze omkering
de
van de procedure bereid.
Vooral de Amerikanen voelen
niets voor opheffing van de
sancties, zelfs niet als Saddam
aan alle VN -voorwaarden vol
doet. Washington wil de sanc
ties handhaven zolang Saddam
Hussein in het zadel zit. Men is
zich in Amerika maar al te be
wust van de fout uit 1991toen
aan het eind van de Golfoorlog
Saddam de kans kreeg om on
danks zijn nederlaag aan te blij-
Volgens Washington, dat daarin
wordt gesteund door Engeland,
is niet zozeer Irak als wel Sad
dam Hussêin het probleem.
Frankrijk, Rusland en ook buur
land Turkije stellen zich minder
stringent op. Zij willen wel pra
ten over verlichting van de
sancties, met een proeftijd van
een half jaar. Turkije zou zelfs in
het geniep al weer gewoon han
del met de verfoeide buur drij-
Maar met zijn militaire dreiging
van de laatste dagen heeft Sad
dam Hussein ook die krachten
van zich vervreemd. De Veilig
heidsraad zal deze week de
sancties opnieuw bevestigen, al
was het maar om niet te zwich
ten voor dreigementen. Boven
dien hebben Koeweit en Saudi-
Arabië de laatste weken niets
nagelaten om de twijfelende
Veiligheidsraadsleden te beïn
vloeden.
Koeweit heeft voor 900 miljoen
dollar (1.500 miljoen gulden)
aan pantserwagens en raketten
besteld bij Rusland en voor 250
miljoen dollar (een kleine 440
miljoen gulden) patrouilleboten
bij Frankrijk. Wapens die de
Koeweitse oliesjeiks zo Van de
Amerikanen hadden kunnen
krijgen. Maar in Koeweit gaat
men er niet ten onrechte van uit
dat de weg naar het politieke
hart ook in Moskou en Parijs via
de portemonnee gaat.
Het Iraakse wapengekletter zal
dus vooralsnog weinig succes
hebben. De rijen voor de le
vensmiddelenzaken in Bagdad
zullen blijven groeien en daar
mee de spanningen in Irak. Het
grootste gevaar is nu dat Sad
dam zich gedwongen zal voelen
om een daad te stellen, om
geen beschamende terugtocht
te hoeven inzetten. En zich nog
maals te stoten aan de steen die
hij zelfheeft neergelegd.
WASHINGTON. HANS DE BRUIJN
CORRESPONDENT
Een grote lift, die zich niet verti
caal maar horizontaal ver
plaatst. Zo is de pendeltrein
voor auto's door de Kanaaltun
nel al genoemd. Nu we er in
staan, geleund tegen onze auto
naast andere automobilisten,
moeten we toegeven dat het
een rake typering is. Zo sta je
inderdaad in een lift; je neemt
je liftgenoten uit een ooghoek
op, je maakt een obligaat praat
je of je staart wat naar je schoe
nen. Maar in Le Sluit lie kun je je
ook terugtrekken in de intimi
teit van je eigen wagen.
Wie 's ochtends vroeg, voor de
spits, uit ae Randstad wegrijdt
naar Calais, kan na de rit met de
pendeltrein door de Kanaaltun
nel om elf uur al bij Folkestone
de Britse Motorway opschieten.
Althans volgens het boekje. Wij
doen er wat langer over, maar
ons staat dan ook een speciale
ontvangst te wachten. In Calais
is het alsof je een veerboot op
moet. Voor ons strekt zich een
betonvlakte uit met daarop de
belijning van diverse banen, die
naar de kaartjesloketten voeren.
De Franse en Britse grenspolitie
zitten vlak achter elkaar in af
zonderlijke hokjes. Niks open
grenzen, gewoon controle.
Twee meter verderop worden
we weer staande gehouden. We
hadden onze passen toch al la
ten zien? „Ja, maar wij zijn Bri
tish Customs. We onderdrukken
een allergische reactie; bedwin
gen een lachbui. Want op zich
is deze vertoning tegen de ach
tergrond van de technologische
triomf van de Chunnel wel weer
een charmant anachronisme.
Zo krijgen we toch nog iets van
het ouderwetse Engeland-ge-
voel ook al stomen we straks
niet op traditionele wijze de
krijtrotsen tegemoet.
We mogen door, een poortje
onder door naar het perron
waarlangs de zilveren slang van
Le Shuttle klaar staat. Een spitse
snuit, de locomotief, waarachter
de trein zich geleidelijk ver
breedt tot een lange rij plompe
vierkante bakken. Vanaf het
perron rijden de auto's aan de
zijkant de trein in. Die lijkt zelf
een lange smalle tunnel.
Achter onze voorligger gaat het
stapvoets rijtuig in, rijtuig uit,
rijtuig in en uit. Onze voorligger
stopt. We rijden op tot een hal
ve meter van zijn bumper.
Handrem a.an, lichten uit, con
tact uit, raampjes open, beduidt
het treinpersoneel. Uit de vloer,
aan de kopkanten van het rij
tuig klappen gele paaltjes om
hoog. Hier en daar blokkeert het
personeel een autowiel nog ex
tra met houten blokken.
De kopwanden schuiven geruis
loos dicht, maar aan weerskan
ten ervan zijn klapdeuren die
met een drukknop zijn open te
maken. Wie wil, kan uitstappen
en een rondje lopen om de au
to. Daarvoor is alle ruimte. Aan
de zijkant van de wagon be
vindt zich een sm^| grapje. Het
voert naar het bovendek, waar
ook een rij auto's staat.
Door kleine vierkante raampjes
komt daglicht. Er schuift een
betonnen paal voorbij, we rij
den dus al. Vaag gedempt ge-
schommel duidt op wissels. Het
daglicht is ineens weg. Le
Shuttle raakt op snelheid. Druk
op de oren: we dalen snel. Via
een luidspreker, de autoradio
en digitale lichtletters op scher
mpjes aan het plafond heet de
conducteur ons welkom. Een
boodschap, dat roken verboden
is, wat veiligheids-wenken. Een
muziekje.
De trein suist met een vaart van
135 per uur door de Kanaaltun
nel. Veertig meter diep in de
krijtlaag onder de zeebodem.
We wandelen nog maar eens
om onze auto. Nemen een kijk
je in het rijtuig achter ons.
Deurtje open, deurtje dicht;
trapje op, trapje af. Het uitzicht
door de raampjes is weinig
boeiend, of je moest een ijdel
tuit wezen die geen genoeg kan
krijgen van zijn eigen spiegel
beeld. Na een kwartiertje meldt
de luidspreker dat Le Shuttle
halverwege de tunnel is. Even
later wordt gevraagd naar de
auto's terug te gaan. Nog niet
starten, maar aanwijzingen af
wachten.
Daar is het daglicht weer. He
laas blijft het uitzicht beperkt
tot metershoge geluidscher-
men. Precies 35 minuten na het
vertrek uit Calais staat de trein
in Folkestone. De kopwanden
schuiven weg, de gele paaltjes
klappen omlaag, daar gaat onze
voorligger, daar gaan wij. Geen
formaliteiten aan deze kant en
plotseling blijken we op de au
tosnelweg te zitten. Oh ja, hier
rijden ze links.
CALAIS RIEN POLDERMAN
Bij Infectieziekenhuis nr. I
staat sinds kort oproerpoli
tie voor de deur, in camou
flagepak en met angstaan
jagende gummiknuppels.
De naar het waarom raden
de patiënten vermoeden
dat deze bewaking iets niet de pest heeft te
maken. Andere enge ziekten als cholera en
difterie zijn nu al een plaag, dus waarom
zou Rusland voor de pest gespaard blijven?
En het is nu eenmaal goede gewoonte in
Rusland om uniformen te posteren waar
gevaar dreigt, of het nu helpt of niet.
De Russische kennis die over de 'anti-pest-
agenten' vertelde, ligt al enige weken in dat
ziekenhuis nr. 4. Het is een jonge wouw.
seropositief, maar nog niet aangetast door
AIDS. Ze kreeg plotseling last van be-
nauwdheidsaanvallen en werd vanwege
haar besmetting opgenomen.
In het begin, zei ze, vond ik het wel een
veilig gevoel, van die kleerkasten voor de
deur. Ze waren er direct bij toen een pa
tiënt amok maakte en het verplegend per
soneel en andere patiënten met een mes te
lijf wilde. Dat soort incidenten komen er
wel meer voor, maar dit keer was het snel
afgelopen. De heren stormden de zaal bin
nen. spoten traangas in z'n gezicht, en ran
selden er vervolgens lustig op los.
Maar dat veilige gevoel verdween snel,
toen bleek dat ze geen bezoek meer kreeg.
Dat werd namelijk zonder opgaaf van rede
nen door de kleerkasten weggestuurd. Ge
lukkig kvtfam ze al snel achter een foefje.
Trek ouwe kleren aan, dan lijk je op een
Rus, loop gewoon langs ze heen en als ze
vragen waar je moet zijn zeg je: bij dokter
Ivanov, vijfde verdieping, adviseerde ze
aan de telefoon. Zo gezegd, zo gedaan, en
jawel, geen probleem.
Onze vriendin baalde er niettemin behoor
lijk van. Ook al omdat ze eigenlijk voldoen
de is opgeknapt om naar huis te gaan,
maar wegens gebrek aan medicijnen onder
toezicht van de arts en dus in het zieken
huisbed moet blijven. En ze lacht vanwege
haar eigen ervaringen hard om de gezond-
heidsbonzen die haar via het TV-scherm
vertellen dat Rusland zich terdege heeft ge
wapend tegen de uit India oprukkende
ziekte.
„We hebben de pestsituatie onder contro
le", zei woensdag de chef van de nationale
gezondheidsdienst. Maar wie gelooft dat in
een land dat lak heeft aan preventie, en
een rammelende gezondheidszorg? Boven
dien, andere deskundigen zeggen dat Rus
land geen Indiase import nodig heeft om
de pest te krijgen. Het dagblad Izvestia
schreef dat de ziekte, zij het op kleine
schaal, altijd aanwezig is geweest, woeger
in de Sovjetunie en nu in Rusland.
De grote schuldige is de rat, waar het. voor
al in de grote steden, van wemelt. Het kan
dus geen toeval zijn dat verschillende kran
ten plotseling over ratten beginnen te
schrijven. Om bij Izvestia te blijven: deze
kwaliteitskrant plaatste woensdag een foto
op de voorpagina van een kind in een huis
kamer, spelend met dode ratten. Bijschrift:
„Danila Koltakov is helemaal niet bang van
ratten, hij is ermee opgegroeid en er niet
zeker van wie er meer recht heeft zich een
echte Moskoviet te noemen: hij of de rat".
De gezondheidszorg hoeft dus niet bang te
zijn: Russen zijn immuun voor de pest.
Vandaar ook dat ze naar India blijven gaan
om er op de markten van New Delhi goed
koop in te slaan om de koopwaar weer op
de Russische markten markt aan de man te
brengen. In Perm en Rostov moest de op
roerpolitie er aan te pas komen om ze uit
het vliegtuig te krijgen voor medisch on
derzoek en zes dagen afzondering. Alleen
als we onze spullen mogen houden, zeiden
de India-gangers. Dat mocht. Zo nemen de
Russen elkaar met truukjes en foefjes in de
maling. Tot ze echt de pest krijgen. Dan
staal er in elk geval een agent voor de deur.
HANSGELEUNSE
CORRESPONDENT