Vrome wilde in Boymans
Kabinet schrapt cultuurbezuinigingen
Cultuur Kunst
Edisons voor Bloemen,
Arean en vele anderen
Museummedaille voor gulle gever
Marusha: 'Techno
is muziek van nu'
ZATERDAG 8 OKTOBER 1994
21
chef annemiek ruygrok. 071-3
nrijsdam. 071-356472
Indiase dans in Muzenhof
leiderdorp Sonal Mansingh en haar gezelschap Indiase dansers
treedt zondag 9 oktober op in de Muzenhof. Zij geven daar een
Bhartanatyam-dansvoorstelling. Het gezelschap, uitgezonden
door de Indiase raad voor culturele betrekkingen, maakt een
door enkele landen van Europa. Het programma begint
André Manuel bij Ex-Voto
voorhout 'Alles moet weg' heet het programma van cabaretier
André Manuel waarmee hij op donderdag 13 oktober in open
jongeren centrum Ex-Voto staat. Het is het vierde programma
van de als snel rijzende ster van de veelbelovende cabaretier.
Aanvang: 20.45 uur.
Jazz bij Elephant en Jongejuffer
regio De Jack Redler's Rythm Club treedt morgenmiddag op in
de Warmondse Elephant Club, Veerpolder 14. De formatie is uit
gebreid met zangeres C'Moane, Het concert begint om drie-uur.
Het Bob Rigter kwartet is zondagmiddag vanaf half vier te be
luisteren in De Jongejuffer aan de Grent 4.
Atelier-expositie aan Oude Rijn
LEIDEN Twee Leidse en een Amerikaanse kunstenaar leggen
momenteel de laatste hand aan een moderne versie van 'het
Laatste Oordeel' van Lucas van Levden. Dit weekeinde kan het
publiek de kunstenaars aan het werk zien in het atelier van
Frank Borst, Oude Rijn 89. Behalve 'het laatste Oordeel' is er ook
ander werk van Borst, Ben Overdevest en de Amerikaanse Molly
Ackerman te zien. De openingstijden zijn vandaag en morgen
van 11.00 tot 17.00 uur.
Willem Breuker Kollektief naar Peking
peking Van 17 tot 21 oktober wordt voor de tweede keer het
jazzfestival van Peking gehouden. Belangrijkste optredende
groep is het Nederlandse Willem Breuker Kollektief. Andere top
artiesten zijn de Franse pianist Stephane Kochoyan en de Chi
nese saxofonist Liu Yuan. Het festival, met als motto Waiting for
Jazz, wordt georganiseerd door het Goethe-instituut in Peking,
de ambassades van Frankrijk, Nederland en Spanje en het Chi
nese centrum voor internationale culturele uitwisseling.
Karin Bloemen, Jenny Arean,
René Froger, Youssou N'Dour,
Soundgarden en US 3 horen tot
de winnaars van de Edison Po
pulair 1994. De namen zijn gis
teravond in het AVRO-program-
ma Grand Gala du Disc bekend
gemaakt.
Twee jury's beoordeelden in ze
ventien categorieën in totaal
318 cd's die tussen juni 1993 en
juni 1994 zijn uitgekomen. In
één categorie, Kinderrepertoire,
was het aantal inzendingen zo
gering en de kwaliteit zo weinig
uitzonderlijk, dat de jury geen
Edison heeft toegekend.
De winnaars in de verschil
lende categorieën zijn:
Marianne Weber (levenslied),
Karin Bloemen (kleinkunst),
Jenny Arean met Iemand moet
het doen (luisterlied), René Fro
ger met The Power of Passion
(middle of the road Nederland
se herkomst), Valensia met Va-
lensia (pop/rock Nederlandse
herkomst), Oleta Adams met
Evolution (middle of the road
buitenlandse herkomst), Yous
sou N'Dour met The Guide
(pop bunenlandse herkomst),
Soundgarden met Su-
perunknown (rock buitenlandse
herkomst), US 3 met Hand on
the torch (dance/rap), Harry
Sacksioni met Who's pulling the
strings (instrumentaal), Denise
Jannah met A Heart full of Mu-
sic (jazz), Various Artists op de
cd Rhythm, Country and Blues
(country), de originele muziek
van de film Schindler's List
(musical/film), Big Sugar met
Five Hundred Pounds (blues/R
&B),
Sepultura met Chaos A.D.
(hardrock/heavy metal), Vari-
ous Artists op de cd Tougher
than Tough, The story of Jamai
can Music (extra/documentaire
historische waarde).
Nasreen nu wel welkom in Frankrijk
De Franse regering heeft de afgelopen dagen gevoelig gezichtsver
lies geleden door de Bengaalse schrijfster-in-ballingschap Taslima
Nasreen een visum voor een verblijf van een week te weigeren. Gis
teren kwam de regering onder druk van de kritiek op dat besluit te
rug. Nasreen kon alsnog een meerdaags visum krijgen. Maar de
zwaar beledigde schrijfster weigerde omdat ze niet rrtee wilde wer
ken aan wat ze als 'een koehandel' omschreef.
Onder het mom dat haar veiligheid niet gewaarborgd kon wor
den als ze langer in het land zou blijven, wilde Frankrijk Nasreen
eerst slechts een visum voor 24 uur verlenen. Toen dat besluit be
kend werd, brak onmiddellijk een heftige polemiek uit.
Nasreen zei gisteren te hopen dat ze op korte termijn alsnog een
meerdaags bezoek aan Frankrijk kan brengen. Maar ze eist wel dat
ze zich vrij moet kunnen uiten en verplaatsen. De schrijfster moest
in augustus naar Zweden uitwijken nadat ze wegens godslastering
door Bengaalse moslim-fundamentalisten ter dood was veroor
deeld.
Ex-directeur Crouwel richt expositie in van wegbereider moderne kunst
Alexej Georgewitsch von Jawlensky komt weieens ter
loops ter sprake wanneer het over zijn beroemde collega
Kandinsky gaat. Zelf is hij nooit zo beroemd geworden.
Toch is hij een van de belangrijkste schilders uit het be
gin van deze eeuw en met Kandinsky een wegbereider
van de moderne kunst. In het Rotterdamse Museum
Boymans-van Beuningen is voor het eerst in Nederland
een overzichtsexpositie te zien van het werk van de in
1941 overleden kunstenaar.
Jawlensky, hoewel hij het niet
breed had, naar Rusland, Frank
rijk of Italië. In 1908 schilderde
hij landschappen in Murnau
bezuiden München, het heuvel
achtige gebied waar Kandinsky
en Gabriëlle Münter woonden.
Hij nam kennis van het symbo
listische kleurgebruik van Gau
guin en het expressionische van
de Fauves, de 'wilden' onder
wie Van Dongen. De Fransen
noemden hem een Duitse 'wil
de'. Van 1910 af sloot hij de ver
hevigde kleuren binnen donker
blauwe contouren. Uit die pe
riode dateert het halfnaakt van
het Rotterdamse r
rotterdam dolf welling
Tijdens het nazi-bewind werd
een aantal werken van hem als
'entartete Kunst' vernietigd. Het
Rotterdamse museum kocht in
1960 een van zijn schilderijen.
Dat werk is nu opgenomen in
een overzicht dat alle fasen
toont in het oeuvre uit de jaren
1901 tot 1937. Het is vooraJ een
verslag van zijn hunkering naar
een bovenzinnelijke waarheid.
„Ik werk alleen voor mijzelf en
voor God," zei hij in 1936.
Als zoon van een officier was
Jawlensky ook voor een militai
re loopbaan bestemd. Hij
bracht het in 1896 nog tot de
rang van kapitein, maar nam
toen ontslag uit het leger om
voortaan uitsluitend met zijn
kunst bezig te zijn. In 1896 trok
hij met drie vrienden, onder wie
de schilderes Marianne von
Werefkin, naar München, waar
hij zijn land- en standgenoot
Kandinsky ontmoette.
De expositie begint met een
portret in traditionele stijl van
een andere collega, Helene,
waarin een grote partij rood al
enigszins naar het latere werk
verwijst. Overigens was de kleur
in die begintijd, toen hij zich op
stillevens toelegde, soms nogal
modderig.
Van Gogh
Tijdens het zoeken naar zijn ei
gen artistieke identiteit onder
ging hij veel invloed van de for
se toetsen van Van Gogh. De
appels als motief ontdekte hij
waarschijnlijk via Cézanne. Dat
Jawlensky ook geïnspireerd
werd door ikonen van de
Novgorodse school en van Ru-
bliov wordt op de tentoonstel
ling gaandewegduidelijk.
In de zomermaanden reisde
Museum Boymans
raakt Jeroen
Bosch kwijt
rotterdam anp
Onderzoek heeft uitgewezen
dat een schilderij van Jeroen
Bosch uit de collectie van Mu
seum Boymans-van Beuningen
niet door hem is geschilderd.
Het gaat om het werk 'Bruiloft
te Kana'. Onderzoek heeft uit
gewezen dat het paneel waarop
het werk is geschilderd, afkom
stig is uit een boom die nog
groeide toen Jeroen Bosch al
overleden was.
Na de afschrijving van dit
werk van Bosch telt de collectie
van het museum nog vier schil
derijen van de Noordbrabantse
meester. Al deze werken maken
deel uit van de tentoonstelling
Van Eyck tot Bruegel, Hollandse
en Vlaamse schilderskunst
1400-1550 die tot 22 januari in
het museum te zien is.
leiden Het Rijksmuseum Het Koninklijk Penningkabinet in Leiden is zo blij met de schenking van een
groot aantal historische muntgewichten en muntweegapparaten doordr.ir. G.M.M. Houben, dat hem gis
termiddag de Museummedaille werd opgespeld. Staatssecretaris A. Nuis (cultuur) deed dat bij de opening
van de expositie 'Gewogen of bedrogen. Het wegen van geld in de Nederlanden' door de directeur-secre
taris van De Nederlandsche Bank, drs. J. Koning.
De Houben-collectie is vergaard op reizen over de hele wereld. Zowel nationaal als internationaal staat
de heer Houben bekend als een groot specialist op het gebied van muntgewichten en muntweegappara-
tuur. Hij is oprichter en bestuurslid van de Vriendenvereniging van de Oudheidkamer van de dienst voor
het IJkwezen en bestuurslid van de Vereniging voor Verzamelaars van Munten en Gewichten.
De Museummedaille wordt doorgaans toegekend aan gulle gevers die belangrijke collecties aan Neder
landse musea schenken. foto
Koppen
Van 1912 af ontstonden schilde
rijen met koppen die min of
meer een portretkarakter heb
ben. Voor werken op papier
heeft ex-directeur Wim Crouwel
een zaal met gedempt licht van
een verlaagd plafond voorzien.
Enkele tekeningen hier zijn ge
trouwe portretten. Maar in an
dere koppen was het om iets
bovenpersoonlijks te doen. Die
hebben meer een ikoonkarak-
ter.
In 1914 werd hij wegens de
oorlog uit Duitsland uitgewe
zen. Hij vestigde zich in Zwit
serland. Hier beperkte hij zich
wat het motief betreft tot het
uitzicht uit een venster. Van
1917 tot 1921 woonde hij ach
tereenvolgens in Zürich (waar
naast hem Dada woedde) en in
Ascona. In die tijd ontstond een
nieuwe reeks koppen die hij zelf
'Mystisch' noemde. Ook maalcte
hij naar landschapsmotieven
bijna nonfiguratieve composi
ties, die met hun lyrische karak
ter verwant zijn aan de kunst
van de Blaue Reiter groep (Klee,
Kandinsky c.s.) waar hij zich
overigens niet bij voegde. In
Een vrouwenkop van Jawlensky (ca. 1911) te zien in Museum Boymans-van Beuningen.
1921 keerde hij terug naar
Duitsland.
Hij ging niet naar het hecti
sche Berlijn dat toen een cen
trum van culturele opwinding
was, maar trok zich terug in
Wiesbaden. De koppen uit die
tijd worden constructivistisch
genoemd omdat ze geredu
ceerd zijn tot enkele min of
meer geometrische vormen:
twee horizontalen voor ogen,
een verticaal voor de neus, lij
nen die in het laatste werk teza
men een kruis gingen vormen.
In 1924 stichtte hij met Feinin-
ger, Kandinsky en Klee de expo-
sitiegroep 'De blauwe vier' die
vooral in de V.S. met succes ex
poseerde.
Jawlensky werd getroffen
door arthritis, waardoor hij al
leen met veel pijn en met ge
strekte armen nog wat kon wer
ken. Op de tentoonstelling ziet
men een deel van zijn produktie
uit die tijd. Zijn 'Meditatie'-
schilderingen zijn groots op een
klein formaat, met forse vertica
le penseelstreken. In 1936 dank
te Kandinsky zijn vriend voor
een dergelijk schilderij met de
woorden: ,,lk buig me diep voor
de kracht van Uw innerlijk gees
telijk leven."
Expositie Alexej von jawlensky.
Te zien t/in 27 november, Mu
seum Boymans-van Beunin
gen, Museumpark 18-20, Rot
terdam, di. t/ni za. 10.00-17.00
uur, zo. 11.00-17.00 uur.
leiden jacob haagsma
Och, mocht Judy Garland dat
nog maar meemaken. Datzelfde
'Somewhere over the rainbow'
dat zij in de film 'Wizard of Oz'
naar de eeuwigheid zong, be
klimt dezer dagen wederom de
hitlijsten. Maar deze keer in een
veel hoger tempo, rond de 150
'beats per minute'. Oz blijkt
technoland te zijn, en de rol van
Garland wordt deze keer ge
speeld door de Berlijnse tech-
nodiva, televisiemaakster en dj
Marusha. In Duitsland scoorde
ze er al platina mee en Neder
land gaat ook wel plat /oor
huppelende Marusha.
„Dat had ik niet gedacht, dat
het ooit platina zou worden",
lacht de charmante Marusha,
kersvers per trein van Berlijn
naar Hamburg aangevoerd om
de platina-status van haar hit te
vieren met een lekker decadent
feestje, ergens op de Reeper-
bahn.
De 'rave'-cultuur is groot in
Duitsland en Marusha Gleiss
(27) verkondigt het techno-
evangelie. Oostelijk van Nieu-
weschans is ze een van de po
pulairste deejays, en nog televi
siepersoonlijkheid ook: ze pro
duceert haar eigen techno-show
'Feuerreiter'. Ze werd als twin
tigjarige gegrepen door het
technovirus, opende een club in
haar stad van herkomst, Neu
renberg, reisde vervolgens af
naar Berlijn, ging daar voor de
radio werken, verscheen al snel
als deejay op 'raves' (grote
dansfeesten) en maakte niet
lang daarna haar eerste plaat.
Haar debuut-cd, toepasselijk
'Raveland' gedoopt, verscheen
niet lang geleden en de nieuwe
single, 'Take me away', staat al
te dringen voor de hitlijsten en
op MTV.
Interactie
Marusha is een vrolijke dame,
en dat kan je aan haar muziek
wel afhoren. „Ik hou van vrolij
ke muziek, muziek waar een
positief gevoel uitspreekt", zegt
ze. „Dat is mijn stijl: snelle tech-
nogrooves, een gabber-bass-
drum desnoods, wat weirde
klanken en mijn stem. Ik hou
van stemmen en ik probeer al
tijd mijn stem in mijn muziek te
verwerken."
Marusha verkeert in de krin
gen rond het Berlijnse Low Spi-
rit2Dlabel, samen met de vete-
raan-DJ Westbam, diens broer
(en Marusha's vriendje) DJ Dick
en technicus Klaus Jankuhn. Hij
assisteert Marusha in de studio
als ze haar ideeën in klanken wil
vertalen.
Het gebeurt zelden dat
Marusha en Klaus de studio uit
komen met iets dat exact
Marusha's oorspronkelijke idee-
en weerspiegelt. Maar dat is niet
erg: „Zo'n idee moet al doende
vorm krijgen, het is een vorm
van interactie met de machines.
De rave-cultuur is groot, ster
ker nog, het is tegenwoordig
zo'n beetje de belangrijkste
vorm van jongerencultuur.
Marusha is blij dat ze deel uit
maakt van die cultuur, sterker
nog, dat ze in het middelpunt
staat. Maar zoals elke nieuwe
vorm van jongerencultuur,
heeft ook deze dansscène te
maken met conservatieve te
genkrachten.
„Veel mensen zijn verbaasd
Marusha: „Ik hou
uitspreekt."
en jaloers, dat deze muziek zich
zo snel een plaats verworven
heeft en dat de beweging zo
groot is. Het gemakkelijkst is
dan om te zeggen dat het rot
zooi is, emotieloze boem boem
boem-muziek. Maar zo'n reac
tie getuigt van onbegrip en into
lerantie. Techno is muziek van
nu, muziek van morgen en zal
dat blijven zolang innovatieve
mensen met nieuwe geluiden
en stijlen komen en zolang er
ravers zijn die ernaar willen
luisteren".
„Het is een hele positieve sce
ne. Iedereen is solidair, ieder
een steunt elkaar. Ik heb nog
nooit relletjes, agressie of knok
partijen meegemaakt op raves.
'Oren afhakken Irak' stond er
boven het bericht in dagblad
Trouw. Men vergeve mij m'n
morbide voorkeur, maar zoiets
interesseert me. Verplaatst u
zich heel even met mij in de
man, die uiteraard het onder
werp was van deze tijding: de
Iraakse leider Saddam Hoes
sein, bij ons vooral bekend van
wege zijn bloemrijke taalge
bruik, zijn impulsieve verove
ringsdrang en de aparte manier,
waarop hij met zijn onderdanen
omgaat.
Dit keer haalde Saddam het
nieuws, omdat hij, volgens ge
vluchte Iraakse soldaten, de
oren ZOU hébben laten afsnij
den van 2000 dienstweigeraars.
Stelt u/ichvooi 1000algcsiic
den gehoorschelpen. Een berg
lillend, bloedend mensenvlees.
Wat wilde Saddam daarmee la
ten zien? Dat wie niet wil horen,
naar hem wil luisteren, geen
oren nodig heeft? Of wilde hij
zijn recruten op deze manier
gewoon levenslang voor gek
zetten?
Hoe curieus ook, Saddams
orensnijerij staat niet op zich
zelf. Het verschijnsel kent ver
schillende precedenten, in ver
schillende tijden en onder ver
schillende omstandigheden.
I let komt bovendien voor in a
lerlei religieuze en mythologi
sche verhalen. Wal daarbij op
valt, is dat de betekenis v;i
verminking telkens nogal ver
schilt. Een paar voorbeelden:
de
alt
In de Bijbel houwt de apostel
Petrus een oor af van de sol
daat, die Christus wil arrester
Jezus pakt vervolgens het oor
op van de grond en zet het w<
op z'n plek. Op die manier
hij het geloof in de soldaat. Het
afgehakte oor functioneert
daarom in het Bijbelverhaal nii
als pesterij, zoals hij Saddam,
maar als voorbeeld van hoe li
chamelijk lijden kan leiden tot
verlossing.
Een heel ander geval zien we in
Spanje, bij het stierenvechten.
Een torero, die stijlvol heeft ge
vochten tegen een dappere
stier, krijgt als trofee het afge
sneden oor van de gedode stier.
Daar mag hij dan triomfantelijk
mee zwaaien naar het publiek,
voordat hij de arena verlaat.
Koppen van vechtstieren wor
den na de corrida vaak opgezet,
als wandversiering voor cafés en
restaurants. Als er aan zo'n kop
een oor ontbreekt, dan weet de
klant: dit is een heldhaftigestiei
geweest. Het afgesneden oor is
zijn ereteken.
Het meest bekende voorbeeld is
voorbehouden aan Vincent van
Gogh. Bij hem was het waanzin,
die hem dreef tot de legenda
risch geworden verminking van
zijn oor. Het komische is, dat
men die waanzin is gaan identi
ficeren met Van Gogns geniali
teit als schilder. En dat heeft
weer grote gevolgen gehad voor
de kunstgeschiedenis van onze
eeuw: hoe talrijk zijn per slot al
die geschifte kunstenaars, die
hun eigen idiotie gebruiken ter
legitimatie van hun miskende
oeuvre, volgens de redenering:
ik ben kunstenaar, ik ben gek,
dus ben ik geniaal. Allemaal
door dat oor van Van Gogh.
De betekenis van het verminkte
oor verschilt van geval tot geval,
maar wat telkens overeenstemt,
is dat de symbolische implica
ties groot zijn. Is dat, omdat het
oor, of beter gezegd, de oor
schelp, in wezen rudimentair is?
Je kan ook wel horen zonder
oorschelp. De beeldwaarde is
groter dan de functionaliteit.
Saddam I loessein, altijd prak
tisch, heeft dat goed begrepen:
aldus mishandeld zijn z'n
dienstplichtigen nogülijd heel
geschikt als kanonnevlees.
ONNOSCHILSTRA
den haag anp
Het kabinet is bereid voor 1995
twintig miljoen gulden vrij te
maken om de aangekondigde
bezuinigingen in de cultuursec
tor ongedaan te maken. Voor de
jaren daarna onderzoekt het ka
binet een aantal mogelijkheden
om ook de dan voorziene bezui
nigingen te compenseren. Dat
blijkt uit een brief die staatsse
cretaris Nuis van cultuur naar
de Tweede Kamer heeft ge-
'stuurd.
Met de brief komt het kabinet
tegemoet aan de wens van on
der andere de drie regerings
fracties om het cultuurbudget
de komende kabinetsperiode
ten minste op het huidige peH
te houden. Op grond van be
sluiten van de vorige regering
en de afspraken in het regeerak
koord voor het kabinet-Kok
dreigde de cultuursector de ko
mende vier jaar in totaal 87,8
miljoen gulden te moeten be
zuinigen waarvan 22,3 miljoen
in 1995.
Het kabinet is nu echter be
reid in de komende vier jaar
zestig miljoen extra voor cul
tuur uit te geven uit een „potje"
van 400 miljoen dat in het re
geerakkoord was bestemd voor
nieuw beleid op het gebied van
onderwijs, cultuur, ouderenzorg
en hulpverlening. Daarvan
komt vijftien miljoen al in 1995
beschikbaar.
Dat geld blijft in principe be
stemd voor nieuw beleid maar
mag „in het uiterste geval" ook
dienen om reeds geplande be
zuinigingen alsnog te voorko
men. Nuis heeft overigens al
aangekondigd de vijftien mil
joen voor 1995 te zullen gebrui
ken om de bezuiniging van
veertien miljoen gulden op de
cultuurfondsen grotendeels on
gedaan te maken.
De staatssecretaris wil daar
naast onderzoeken of er nog
meer geld voor de cultuursector
kan worden vrijgemaakt. Het
gaat daarbij met name om een
aantal suggesties van WD-frac-
tievoorzitter Bolkestein tijdens
de algemene politieke beschou
wingen te berde heeft gebracht.
Het gaat om de rente-opbrengst
van de omroepreserves, de
eventuele meeropbrengst van
de verkoop van het NOB. de lo
terij-opbrengsten en het verla
gen van het btw-tarief voor cul
turele prestaties. Voor 1995
komt uit de rente van de om
roepreserve in ieder geval al vijf
miljoen gulden beschikbaar.
