Begrip voor eigenheid van leden Europese Unie €- Feiten &Meningen Aanpak inflatie centraal bij verkiezingen in Brazilië V- Werkneemsters moeten zolder op voor hun pensioenclaim ZATERDAG 1 OKTOBER 1994 NIEUWSANALYSE Sinds 1 juli heeft Brazilië voor het eerst in de geschiedenis een harde munt. Drie maanden lang heeft de doorsnee-Braziliaan het voor Europeanen simpele genoegen mogen smaken dat de biljetten en munten in zijn portemonnee morgen dezelfde waarde hebben als vandaag. Dat gegeven is bij de presidentsverkiezingen van maandag vermoedelijk van doorslaggevend belang. Grootste kanshebber is Fernando Henri que Cardoso, de populaire ex-minister van economische zaken en financiën. De 63-ja- rige sociaal-democraat voerde de real in, de zevende nieuwe munt in Brazilië in tien jaar. Hij koppelde de munt aan de Ameri kaanse dollar en bracht de spiraal van geld ontwaarding tot stilstand. De inflatie daalde het afgelopen jaar van ongeveer 2500 procent naar ruim 2 procent. Een geweldige opsteker voor de socioloog uit Rio de Janeiro. Zijn voornaamste rivaal is Luis Inacio Lu- la da Silva, de leider van de Braziliaanse Ar beiderspartij (PT). Als de Brazilianen hun hart laten spreken, stemmen ze ongetwij feld op de charismatische Lula. Maar het verstand zegt hun dal Cardoso de geschikt ste kandidaat is. Lula lijkt dan ook een eeu wige verliezer. Vier jaar geleden legde hij het in de tweede ronde af tegen Fernando Collor de Mello, die eind 1992 moest aftre den omdat hij de staatskas als zijn privé- portemonnee beschouwde. Cardoso scoort in recente peilingen onge veer 45 procent. Daarmee is de kans groot dat hij maandag al in de eerste ronde wordt gekozen. De kandidaat van de Braziliaanse PSDB volgt op 1 januari president Itamar Franco op als hij meer stemmen haalt dan al zijn concurrenten gezamenlijk. Lula staat op iets meer dan 20 procent; de overige zes kandidaten spelen nauwelijks een rol van betekenis. Bij een fors aantal blanco-stem men beeft Cardoso, die een coalitie met en kele rechtse partijen is aangegaan, genoeg aan 45 procent van de stemmen. Lula werd tot voor kort getipt als toekom stige president. Maar de afgelopen maan den is de ster van de voormalige militante vakbondsleider verbleekt na het succes van Cardoso's anti-inflatiebeleid. Hoewel Lula nadrukkelijk heeft gezegd Cardoso's beleid grotendeels te zullen voorzetten als hij pre sident wordt, vertrouwt de politieke en eco nomische elite hem niet. Lula deed zijn toe zeggingen ook pas toen het anti-infiatiebe- leid van Cardoso succesvol bleek. De bankiers, industrië- ft len, de overwegend fj conservatieve pers en het leger zijn bang dat de PT-lei- der met geld gaat strooien als hij aan de macht komt. Zijn nadruk op sociale hervormin gen heeft Lula bij de zakenwereld er niet populairder op ge maakt. Conservatie ve generaals vrezen Fernando Henri- een linkse machts- que Cardoso, overname in Brazi lië, dat wat economisch vermogen betreft op de negende plaats van de wereldranglijst staat. Een overwinning van de PT-voorman zou zelfs een militaire staatsgreep kunnen uitlokken, zeggen zij openlijk. Lula maakte echter ook zelf grote fouten. Te lang hand haafde hij senator José Paulo Bisol van de kleine Braziliaanse Socialistische Partij (PSB) als kandidaat voor het vice-president- schap, terwijl deze door en door corrupt bleek. De afgelopen weken probeerde Lula door massale straatdemonstraties verloren ter rein terug te winnen en alsnog een tweede ronde te forceren. „Om dit land te leiden, heb je geen doctorstitel in de economie no dig, maar een graad in gevoeligheid", zei hij onlangs in Sao Paulo tegen een menigte van 100.000 aanhangers. Lula presenteert zichzelf als de man van de sociale rechtvaardigheid voor de 150 miljoen in meerderheid straatarme Brazilia nen. Hij belooft acht miljoen banen, een programma van openbarte werken, sociale hervormingen en extra aandacht voor on derwijs en gezondheidszorg. De sociale hervormingen kunnen volgens Lula voor een belangrijk deel worden gefi nancierd uit een consequentere belasting heffing. Zoals ook elders in Latijns-Amerika betalen de rijken in Brazilië nauwelijks be lasting. Tegenover de meer protectionistische plannen van Lula legt Cardoso de nadruk op liberalisering van de economie. Hij wil de markt openen voor buitenlandse inves teringen. op grote schaal staatsbedrijven verkopen en het aantal werknemers bij de overheid terugbrengen. Zijn critici verwijten hem dat zijn coalitie met enkele conserva tieve partijen sociale veranderingen nauwe lijks mogelijk maakt en dat hij de sociale ze kerheid zal aantasten. „Manipulatie van de kiezers", zo reageerde Cardoso op de ver wijten van de PT. „Dat is kritiek van de ver liezers. Ze hebben hun hoofd verloren." Naast een nieuwe president zullen de 95 miljoen kiezers maandag tevens alle 27 gouverneurs van de deelstaten, een com plete Kamer van Afgevaardigden (513 le den), tweederde van de 81 senatoren en 1.059 deelstaat-volksvertegenwoordigers kiezen. den haag tjabel daling TUK INDEPENDENT Bondskanselier Helmut Kohl, de grote overlever van de Europese politiek, lag begin dit jaar ver acht in de opiniepeilingen. Maar vervolgens kwamen zijn christen-democraten op kop tot afgelopen dondéag de oppositie he[ 'n een peiling weer beter deed. Waar de kiezersgunst blijkbaar zo sterk wisselt, is de uitkost van de Duitse parlementsverkiezingen uiterst onzeker. Dat Kohl kan beginnen aan een vierde ambtsterm! staat allerminst vast. Velen, onder wie ook Kohls politieke bondgenoten, twijfelen soms aan zijn kansen. Kd zelf, zo lijkt het, heeft nooit dergelijke twijfels gehad. Op 16 oktober wordt duidelijk of zijn vertrouwen gerechpardigd is. Voor het zover is, laat hij in onderstaand interview zijn licht schijnen over het Europese krachtefeld. Over de recente voorstellen vooreen 'kern- Europa' heeft u gezegdWe willen de snel heid van de Europese ontwikkeling niet la ten bepalen door het langzaamste schip in het konvooi". Betekent dat, dat u bereid bent het Europese konvooi op open zee in afzon derlijke groepen te laten varen „Mijn regering is altijd de motor geweest van Europese eenheid. Dat zal zo blijven. Maar Duitsland wil niemand van het inte gratieproces uitsluiten, noch iemand naar de tweede rang duwen. Tijdens deze moei lijke fase heeft Europa meer dan ooit conti nuïteit nodig. Onze taak is boven alles om een toekomstig Europa te scheppen van 16 of meer landen dat efficiënt is, effectief en dicht bij de mensen, zodat de weg naar po litieke eenheid onomkeerbaar is." „We hebben allemaal Europa nodig, maar deDuitsers het meest van iedereen. Een Europa dat alleen maar een bejubelde zone van vrije handel is, kan geen doelstelling zijn." „Voor ons, Duitsers, is de kwestie van het voortgaande proces van Europese eenheid cruciaal. Wij hebben meer buren dan enig ander land in Europa. Duitsland is geen ei land, maar ligt in het hart van het conti nent. De goede en slechte ervaringen uit de geschiedenis leren ons de juiste conclusies te trekken uit deze speciale geografische positie." „Ik denk niet dat de kwade geesten uit het verleden voorgoed zijn uitgebannen, getui ge bijvoorbeeld de huidige situatie op de Balkan. Natuurlijk herhaalt de geschiedenis zich niet simpelweg. Maar men moet geen illusies hebben. Denk aan het Verdrag van Locarno in 1925 en de Nobelprijs voor de Vrede voor Aristide Briand en Gustav Stre- semann (de ministers van buitenlandse za ken van Frankrijk en Duitsland, red.). Velen geloofden dat een nieuwe periode van eeu wige vrede begon. Mussolini was al aan de macht, Hitier kwam acht jaar daarna, en zes jaar later begon de Tweede Wereldoorlog." „In het licht van de geschiedenis zouden we hebben gefaald als wij Duitsers ons alleen maar bezig hadden gehouden met de Duit se eenwording, en niet alles hadden gedaan wat in onze macht lag om te garanderen dat dit verenigde Duitsland wordt gebouwd in een stormbestendig Europees huis.' Bent u bereid een Europa van verschillende snelheden te accepteren „Als sommige lidstaten om wat voor reden dan ook niet in alles kunnen meedoen, dan moeten we de problemen zien op te lossen met overgangsperioden en tijdelijke uitzon deringen, zonder het konvooi tot stilstand te brengen. Ik kan me ook voorstellen dat er gebieden zijn, waarop alle lidstaten die dat willen verder gaan dan anderen. Maar dat betekent niet dat we het konvooi opbreken. Er komt geen Europa cl la carte." „Het zou bijvoorbeeld dom zijn om Groot- Brittannië te marginaliseren. Ik vind dat we meer begrip zouden moeten hebben voor de verschillende historische ervaringen van elke individuele staat. Ik begrijp waarom Britten het moeilijk vinden delen van hun souvereiniteit op te geven." Wat zijn uw prioriteiten voor de inter-gou- vernementele conferentie 'Maastricht Twee' in 1996? „De huidige institutionele structuur van de Unie is gebaseerd op het Europa van de Zes. Een toekomstige Unie, met waar schijnlijk 16 of meer lidstaten, kan niet lan ger op dezelfde basis functioneren. Deze in stitutionele hervormingen zijn een belang rijke taak van de conferentie. En zou u voorstander zijn van het afschaffen van het vetorecht, dat er nu nog voor zorgt dat één lidstaat op een bepaald terrein be sluitvorming kan blokkeren? „Gedurende een lange overgangsperiode moet voor bepaalde kwesties het vetorecht bestaan. Maar men moet beginnen de re gels voor unanimiteit een voor een te ont mantelen. Het is een kwestie van praktische politiek, een proces van geven en nemen. Maar wij de regeringen zouden moe ten vermijden dat het lijkt alsof de Europese Unie over technische zaken gaat. Het moet Helmut Kohl; ieder van ons heeft zijn wortels in zijn eigen Heimat. Er zijn vele twijfels geuit over de vooruitzich ten voor monetaire eenheid. Als voortgang in de richting van een politieke unie langzamer gaat dan u zou willen, komt die monetaire unie er dan toch? „In het Verdrag van Maastricht is een dui delijk tijdschema neergelegd voor de eco nomische en monetaire unie. Ik zie geen re den van die voorwaarden af te wijken. Duitsland zal niet instemmen met een ver zachting van de criteria. Ook staat het tijd schema in principe niet ter discussie. Beschouwt u het jaar 2000 als een realistisch tijdstip waarop Midden- en Oosteuropese landen kunnen toetreden tot de Europese Unie. zoals is gesuggereerd in een christen democratische nota overeen kern-Europa? „Het is te vroeg om vaste data te noemen. Maar de integratie van deze staten is een enorm belangrijke taak. Er mag geen IJze ren Gordijn komen dat arm en rijk scheidt. Voor ons Duitsers is het niet voorstelbaar dat op de lange termijn de westgrens van Polen de oostgrens van de Europese Unie blijft." U praat over Rusland als 'Duitslands grote buurland', en Rusland heeft duidelijk ge maakt dat het nauwe banden met Duits land wil. Kunt u begrijpen dat de Midden- europese landen zich ongemakkelijk voelen? „Ik begrijp dat, vanwege de geschiedenis, enkele Midden- en Oosteuropese landen ambivalente gevoelens koesteren tegenover een nauwe Russisch-Duitse relatie. Maar het is een belangrijk aspect van de tegen woordige Duitse buitenlandse politiek dat onze partners nooit mogen worden ge- FOTO BERT VERHOEFF schaad door een goede verhouding tussen Duitsland en Rusland." U spreekt niet langer over de Verenigde Sta tui van Europa. Nu spreekt u over het 'ak koord van de toekomst': Heimat, vaderland, Europa. Waarom Heimaten vaderland? „Ikhoud nog steeds van de term Verenigde Staten van Europa, die in 1946 door Chur chill werd gebruikt in zijn beroemde toe spraak in Zürich. Maar te veel mensen be grijpen die term verkeerd. Ze denken dat we een soort Europese versie van de Vere nigde Staten van Amerika willen scheppen. Dat is nooit mijn doel geweest, en wordt het ook niet. Geen enkel verstandig mens wil dat regionale en nationale verschillen ver dwijnen in een Europese smeltkroes. Ieder van ons heeft zijn wortels in een bepaalde regio de Heimat. Tegelijkertijd behoren we tot verschillende natie-staten. Dat is wat ik bedoel met vaderland. En uiteindelijk zijn we allemaal Europeanen en behoren we tot een grote culturele gemeenschap." Uw land werd vroeger omschreven als 'een economische reus en een politieke dwerg. Maar Duitsland is niet langer een politieke dwerg. Hoe gemakkelijk is die verandering te hanteren? „Eerlijk gezegd gingen de mensen zich langzamerhand prettig voelen bij de 40 jaar durende deling van Duitsland. Nu moeten we wennen aan het idee dat onze partners en vrienden eem sterkere betrokkenheid van ons eisen. Tegelijkertijd denk ik dat on ze buren zich terecht ongelukkig zouden voelen, als de Duitsers opnieuw zouden proberen de 'politieke gigant' te spelen. We willen meer internationale verantwoordel- jkheid nemen maar nooit meer in ons eentje. We willen aan de kant van onze partners en vrienden staan." bonn steve crawhshaw Spinnenfobie Als klein meisje hoefde ik nooit bang te zijn dat spinnen lang het huis onveilig maakten. Mijn moeder stond altijd rAmsterdam koelbloedig klaar om 'enge beesten' met haar blote handen op te pakken en uit het raam te werpen. Toen ze niet meer da gelijks in mijn omgeving was, bedacht ik een methode die het niet nodig maakt de spinnen aan te raken. Ik vang ze in een omgekeerd glas, schuif daar een niet te dik papier onder en kieper mijn vangst levend naar buiten. Dat is veel prettiger dan het beluisteren van een knarsend spinnelijfje onder een schoenzool. Mijn methode is zo succesvol dat mijn dierbaren menen dat ik even koel bloedig ben als mijn moeder. Kennelijk omdat hun angst te groot is probeerde ik tot nu toe vergeefs hen van het te gendeel te overtuigen. Net als de mees te mensen vind ik spinnen namelijk griezelig en verricht ik mijn opruim- werk met niet minder dan een lichte huiver rond de haarwortels. Dode mui zen zijn enger, maar levende spinnen komen met geringe achterstand op de tweede plaats. Als mogelijke therapie trok een aan kondiging van Artis mijn aandacht. In het Insektarium van de dierentuin wor den van vandaag tot en met 9 oktober in 70 bakken de vogelspinnen van het Zoetermeerse 'Reptillion' geëxposeerd. Het 'Reptillion' zoekt op dit moment nog naar financiële middelen voor een definitieve behuizing. Als de begroting rond is worden daar de 40 soorten uit de collectie van het 'Herpetologisch Educatief Centrum' ondergebracht. Onder hen zijn de Mexicaanse rood- knie, de beruchte Zwarte Weduwe en de Goliath. Volgens het persbericht roepen spin nen nogal eens vooroordelen op omdat veel mensen denken dat ze gevaarlijk zijn. Niets is echter minder waar. De meeste zijn zelfs volkomen ongevaar lijk. Wie dat zelf wil vaststellen mag tij dens de expositie een 'tamme' vogel spin vasthouden. Wellicht is dat een mooie gelegenheid om voor eens en al tijd van een spinnenfobie af te komen... Ik weet nu al heel zeker dat ik mij niet aan dit experiment zal wagen maar heb wel met veel belangstelling het voor lichtingsboekje van het Herpetologisch Centrum gelezen. Voor 1;50 gulden legt Bart L. Laurens uit dat er in de wereld zo'n 34.000 soorten spinnen zijn ont dekt en dat ze al 250 tot 300 miljoen jaar geleden op aarde voorkwamen. Ze danken hun voortbestaan aan hun enorme aanpassingsvermogen. Van de relatief grote vogelspinnen zijn ongeveer 700 soorten bekend. Vogel spinnen worden zo genoemd omdat ze jonge vogeltjes uit hun nesten halen en opeten. Dat lijkt op het eerste gezicht een onmogelijke klus, maar wordt be grijpelijk als Laurens vertelt dat bij voorbeeld de Goliath uit Frans-Guyana in spreidstand maar liefst 25 centime ter groot is. Dat is hetzelfde formaat als een trottoirtegel. De kleinste is de Spaanse vogelspin die een diameter van net drie centimeter haalt. De 'Tarantula' blijkt een veel gebruikte maar onjuiste verzamelnaam voor vo gelspinnen. Het Engelse woord 'taran tula' moet echter worden vertaald als 'grote spin'; de échte is een kleine wolfspin uit Zuid-Europa. De grote griezels in avonturenfilms zijn de tame lijk rustige, goedaardige Mexicaanse roodpootvogelspinnen. Wie dus altijd heeft gedacht dat James Bond in hun gezelschap in gevaar verkeerde, zit er flink naast. Het gif van de Australische trechterspiri en bepaalde Aziatische en Afrikaanse vogelspinnen is echter wel degelijk gevaarlijk, maar een Nederlan der met angst voor spinnen is een ern stig geval van overdrijving. Laurens hoopt dat de expositie een be tere kijk geeft op een ondergewaardeer de groep binnen het dierenrijk en hoopt zelfs dat spinnen voortaan onze waardering en bewondering opwekken. Voor de echte liefhebbers ligt in Artis voor een tientje ook het harige huidje van een vervelde spin klaar. Genezen van uw spinnenfobie zult u dat vast graag kopen voor op de schoorsteen mantel. De openingstijden van Artis zijn dagelijks van 09.00 tot 17.00 uur. fran^oise ledeboer» vertaling luutje niemantsverdriet Mensen die tussen 1976 en 1990 niet werden opgeno men in een pensioenregeling, omdat ze getrouwde vrouw of deeltijdwerker waren, moeten de zolder op. Hun ordners door, op zoek naar loonstrookjes en pen sioenreglementen. Willen ze alsnog aanspraak maken op deelname aan een pensioenregeling zoals sinds woensdag mogelijk is. dan moeten ze zelf met de officiële stukken op de prop pen komen. Zij moeten aantonen dat ze toen hebben gewerkt en werden geweigerd bij het pensioenfonds van de baas. Het lijkt allemaal heel mooi, het vonnis van het Eu ropese Hof. Maar of het allemaal uitvoerbaar is? De pensioenfondsen verwachten grote problemen, nu ze deze personeelsleden met terugwerkende kracht tot 1976 moeten opnemen in hun fonds. Omdat er twee procedures waren, raken de vonnissen van het Europese Hof van justitie twee groepen: ge trouwde werkneemsters en parttimers (ook veelal vrou wen). Hoeveel personen dit betreft, is nog een gok. De Ombudsvrouw Pensioenen P. Portegies verwacht dat het om 'enkele honderdduizenden' mensen gaat. Naar de bedragen die ermee zijn gemoeid, kan alleen maar een slag worden geslagen. Ergens tussen de 1.2 en de 5 miljard gulden. „We moeten straks over de periode 1976-1990 wél uit keren aan deze werknemers, hoewel ze toen geen pre mie hebben betaald", aldus secretaris R. ten Wolde van de Vereniging Bedrijfspensioenfondsen. Hij ziet de ko mende administratieve rompslomp met angst en beven tegemoet. De fondsen moeten maar afwachten wie en wat op hen afkomen. „Wij kunnen geen enkel initiatief nemen", aldus Ten Wolde. „De mensen die nu claims kunnen indienen, kennen wij totaal niet. Kern van de klacht was immers, dat zij niet werden toegelaten." Ook van de werkgevers valt niet te verwachten dat zij deze parttimers en gehuwde vrouwen opsporen. Het is ook maar de \Taag of zij nog de loonstrookjes van acht tien jaar geleden hebben. Doorgaans wordt dit soort gegevens slechts tien jaar bewaard. En dan is het afwachten of de bazen de adressen van de betreffende vrouwen, bij wijze van spreken twee ver huizingen en een scheiding later, nog kunnen achter halen. Potentieel gedupeerde werkkrachten zullen dus zelf moeten piepen en zich bij de pensioenfondsen melden. Maar dan moeten ze eerst door hun oude ord ners vlooien. Want iedereen moet kunnen laten zien bij welk bedrijf hij of zij op 16 april 1979 werkte en voor hoeveel uur. Als ze dat in kaart hebben, is de volgende stap de loon strookjes en het pensioenreglement van hun toenmali ge werkgever uit het stof te \issen. Want die officiële stukken zijn nodig voor de claims. Eerst moeten degenen die vermoeden dat ze alsnog deelneming kunnen eisen het reglement doorspitten om te kijken öf ze inderdaad als deeltijder c.q. gehuwde werden uitgesloten. En om vast te stellen hoe de verde ling van de pensioenpremie over werkgever en werkne mer in die betreffend» periode lag. Let op: toen. Want dat kan bij wijze van spreken elk jaar ingrijpend zijn veranderd. En als de oud-parttimer of gehuwde vrouw die stukken echt niet meer heeft? „Dan heeft diegene pech gehad", aldus Ten Wolde. „De bedrijfspensioenfondsen dienen natuurlijk gehoor te geven aan het vonnis. Maar als de personen in kwestie niet met gegevens kunnen komen, is dat onmogelijk." Als de claim al kan worden hardgemaakt, zijn de pro blemen nog niet de wereld uit. Immers, voorwaarde voor deelneming met terugwerkende kracht is dat er pensioenpremie wordt afgedragen. In de meeste regelingen neemt de werkgever de helft tot 70 procent voor zijn rekening. De opgeduikelde loonstrookjes zijn nodig om te berekenen wat elk van de twee partijen volgens die vaste verdeling moet lap pen. Dat kan voor een particulier behoorlijk tegenvallen, be cijfert Portegies. Voor een wouw die in de periode 1976-1990 tegen een modaal salaris 50 procent heeft gewerkt, komt dit toch al gauw op zo'n zevenduizend gulden. Als de oud-werkgever niet meer te is achterhalen of niet meer bestaat, is het voor de claim(st)ers alsnog einde verhaal. Wat gaan de voormalig gediscrimineerden er eigenlijk qua pensioen op vooruit? Met andere woorden: loont het voor hen de moeite om alles overhoop te halen? „Geen flauw idee", erkent Ten Wolde. „Nogmaals, we kennen deze mensen totaal niet. Deze yonnissen heb ben meer de status van een principe-uitspraak. Al kun je ook daar kanttekeningen bij Zetten, want vanaf 1990 is gelijkberechtiging van mannen en wouwen bij pen sioenregelingen al verplicht." amsterdam ineke inklaar

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2