Aristide wijst algehele
amnestie coupplegers af
Russische piloten blijken gevaarlijk onervaren
Buitenland
Akkoord VS en Rusland over
sneller ontmantelen kernwapens
Algerijnse Berbers
schorten ultimatum op
Spanje wijzigt grondwet,
meer macht voor regio's
Rabin dreigt met staken
vredesoverleg met Syrië
DONDERDAG 29 SEPTEMBER 1994
Press OPA Deutsche Press
Independent IPS
ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP 1
e Agentur GPD Geassocieerde Pers Diensten
Inter Press Service RTR Reuter UPI Unil
'aprikapoeder
n Hongarije
icvat veel lood
OEDAPEST AP
Loterij voor toelating Cubanen in VS
nfw york» De Amerikaanse regering overweegt een loterij in te
stellen voor de selectie van eenvierde van de 20.000 Cubanen
die jaarlijks officieel zullen worden toegelaten tot de Verenigde
Staten. Dat meldde de New York Times vandaag. De loterij biedt
kansen voor Cubanen die anders niet toegelaten worden. Om te
voldoen aan de Amerikaanse immigratiewet moeten de Cu
banen familie in de VS hebben of in aanmerking komen voor de
vluchtelingenstatus.
Doden bij geweld in Oost-Timor
Diu Bij een gevecht tussen Indonesische militairen en Oostti-
morese guerrillastrijders zijn gisteravond acht mensen om het
leven gekomen. Het was het ergste incident in het roerige gebied
sinds maanden. Indonesië bezette de voormalige Portugese ko
lonie in 1975 en wordt sindsdien geconfronteerd met verzet van
de bevolking.
Cel voor Albanese partijleider Kosovo
prizren Een Albanese oppositieleider in de Servische provincie
Kosovo is gisteren tot vijfjaar cel veroordeeld. Het hof in Prizren
achtte bewezen dat hij had geijverd voor de afscheiding van Ko
sovo van Klein-Joegoslavië en inlijving bij het naburige Albanië.
De Albanezen maken 90 procent van de bevolking van Kosovo
Jemen krijgt islamitische wetgeving
sana Het Jemenitische parlement heeft gisteren een grondwet
goedgekeurd die is gebaseerd op de 'sharia' of islamitische wet.
De nieuwe grondwet wijzigt die van 1990, toen Noord- en Zuid-
Jemen een unie vormden. Een burgeroorlog brak in juli de
macht van de zuidelijke socialisten in de regeringscoalitie. Zuid-
Jemen wilde zich uit de unie terugtrekken mede door de groei
ende invloed van de islamitische Al-Islah beweging.
Doden bij bosbranden in Zuid-Afrika
Johannesburg* Bij bosbranden in Zuid-Afrika zijn zeker negen
mensen om het leven gekomen. Meer dan tien mensen liepen
verwondingen op. Het vuur in de vakantieplaats Hazyview, in
het oosten van het land, verwoestte een in de bossen gelegen
hotel. De meeste slachtoffers trachtten voor de vlammen te
vluchten toen zij alsnog door de brand werden ingehaald.
Zware aardbeving bij Bali
jakarta Een aardbeving met een geschatte kracht van 6,4 op de
schaal van Richter heeft gisteren kort voor middernacht Java en
het eiland Bali getroffen. Over schade of slachtoffers is nog niets
bekend. Het epicentrum van de beving lag ongeveer 85 kilome
ter ten noordwesten van Semarang, de hoofdstad van Midden-
Costa Rica wil afschaffing leger Haïti
new york De geleidelijke afschaffing van het Haïtiaanse leger is
de beste garantie voor overgang naar democratie in dat land.
Dat heeft de president van Costa Rica, José Maria Figuères, gis
teren verklaard in zijn toespraak tot de Algemene Vërgadering
van de Verenigde Naties. Volgens Figueres kan alleen zo 'de
menselijke ontwikkeling in Haïti wortel schieten'.
Arrestaties brand asielzoekerscentrum
herford De Duitse politie heeft twee mannen aangehouden in
verband met de aanslag op een asielzoekerscentrum in Herford.
Dat heeft de Duitse televisiezender ARD gisteren gemeld. Aan
vankelijk werd rekening gehouden met een actie van extreem
rechtse elementen. Bij de brand kwamen in de nacht van dins
dag op woensdag twee mensen uit het voormalige Joegoslavië
om het leven. De politie gaat uit van een motief in de relatie
sfeer.
Juntaleider Cédras denkt niet over vertrek uit Haïti
Welkom thuis! De Haïtiaanse senator Larosiliere (rechts) wordt in het parlement verwelkomd door afgevaardigde Casseus nadat hij uit balling
schap in teruggekeerd. Het Haïtiaanse parlement vergadert vandaag over een amnestiewet. foto pedro ugarde
De in ballingschap levende Haïtiaanse president Jean
Bertrand Aristide heeft zich gisteren uitgesproken tegen
een algehele amnestie voor de coupplegers in zijn land.
Het parlement in Port-au-Prince buigt zich vandaag over
de amnestiekwestie die de weg moet vrijmaken voor het
vertek van het regime en de terugkeer van Aristide. De
militaire machthebbers hebben anderhalve week geleden
in een akkoord met de Amerikaanse oud-president Jim
my Carter toegezegd te zullen aftreden als hun amnestie
wordt verleend.
PORT-AU-PRINCE Rtr-AFP-ANP
„De coupplegers hebben meer
dan 5.000 Haïtianen vermoord.
Dat zijn misdaden tegen de
menselijkheid. Daarom kan er
geen algehele amnestie zijn",
aldus Aristide in een interview
met CNN. De president zei wel
bereid te zijn in te stemmen
met de politieke amnestie, zoals
is afgesproken. Dat betekent dat
niemand vervolgd zal worden
voor het plegen van de staats
greep in 1991. „Maar als de mi
litaire heersers in Haïti blijven,
zal het rechtssysteem gelden."
Aristide, die volgens het ak
koord uiterlijk half oktober te
rugkeert, riep juntaleider Raoul
Cédras op Haïti te verlaten.
„Tegen Cédras zou ik willen
zeggen: wees redelijk. Verlaat
het land vreedzaam. Dat is goed
voor jou, voor de natie en voor
de wereld."
In het akkoord tussen de VS
en de militairen is niets gezegd
over een eventueel vertrek van
Cédras uit Haïti. CNN zond gis
teren ook een interview uit met
de juntaleider en zijn vrouw
waarin hij herhaalde niet van
plan te zijn in ballingschap te
gaan leven. „Er wordt in het ak
koord gesproken over democra
tie. Als men zich daaraan houdt,
kan ik na mijn aftreden hier
blijven. Mocht een bende mij
bedreigen dan is dat het bewijs
dat er van democratie geen
sprake is", aldus Cédras.
Onder zware bewaking van
Amerikaanse militairen kwam
het Haïtiaanse parlement giste
ren voor het eerst bijeen. Sena
tor Jean-Louis Firmin las voor
waar de verscheidene parle
mentscommissies zich de ko
mende dagen mee bezig moe-
'Direct beginnen, niet wachten tot 2003
ien waar paprika-schandaal
y oudt Hongarije op het ogen-
32 ilik in zijn greep. Het ministerie
an handel in Boedapest ver-
lood gisteren de verkoop van
larikapoeder dat afkomstig is
an kleine kwekers en dat veelal
ia markten en de directe ver-
oop zijn weg naar de consu-
?676nent vindt. Na proeven was ge
ileken dat 20 procent van het
larikapoeder met lood was ver-
55 iftigd. Het zware metaal zou
60 ijn gebruikt om het poeder een
58 looie rode kleur te geven.
Volgens een woordvoerder
an de politie zijn tot nu toe 46
ïensen met verschijnselen van
aodvergiftiging in ziekenhuizen
3pgenomen; 18 personen zijn
•5 negens de handel in vergiftigde
laprika's aangehouden.
tanslag Mexico
u loodt toppoliticus
tëXICO-STAD Rtr-UPI-DPA
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
De Verenigde Staten en Rusland
zullen veel sneller dan eerder
overeengekomen, beginnen met
het ontmantelen van hun kern
wapens voor de lange afstand. De
presidenten Bill Clinton en Boris
Jeltsin spraken gisteren af er di
rect mee te beginnen zodra het
Start-2-verdrag door het Russi
sche parlement is goedgekeurd,
en er niet tot 2003 over te doen,
zoals in dat verdrag is vastgelegd.
Jeltsin eiste tijdens de afsluitende
persconferentie voor Rusland het
volste recht op zich te mengen in
de problemen in de vroegere Sov
jet-republieken langs haar gren
zen. Hij vergeleek die bemoeienis
met de Amerikaanse rol op Haïti.
„Het zijn onze buren. En zoals u
betrokken bent bij het wel en wee
van üw buren, zo zijn wij dat ook",
zei hij. „Wij waren bovendien tot
voor kort één land en horen tot
dezelfde familie".
Clinton zei dat de VS zich niet
verzetten tegen een actieve rol van
Rusland in bijvoorbeeld Nagorno-
Karabach (in Azerbeidzjan), maar
dat hij niet buiten de VN om moet
handelen en de soevereiniteit van
de vroegere Sovjet-republieken
moet respecteren. Jeltsin beloofde
dat, maar wees er tevens nadruk
kelijk op dat hij zich ook niet heeft
verzet tegen het Amerikaanse op
treden in Haïti, toen dat in de VN
aan de orde kwam.
Ook het conflict over de Russi
sche wapenleveranties aan Iran
lijkt oplosbaar. Jeltsin betoogde
dat Rusland gebonden is aan een
contract uit 1988 tussen Iran en de
toenmalige Sovjetunie. „We moe
ten dat contract nakomen", zei
hij. Het gaat om de levering van
onderzeeboten, gevechtsvliegtui
gen en rakettechnologie voor een
miljard dollar.
Jeltsin beloofde echter dat Mos
kou daarna geen wapens aan Iran
meer zal leveren. Hij eiste daarom
meteen een plaats op in de inter
nationale commissie die toezicht
houdt op wapenleveranties aan
'gevoelige' landen, een commissie
waar Moskou tot nog toe juist bui
ten gehouden werd. Clinton zei
dat deze kwestie nog niet is opge
lost.
Het besluit om de ontmanteling
van de lange-afstandskernwapens
sneller te laten verlopen, betekent
dat de VS en Rusland waarschijn
lijk voor 2000 hun aantallen kern
koppen tot de afgesproken 3.500
zullen hebben teruggebracht. Jelt
sin zei dat zodra het START-2 ver
drag is aanvaard door het Russi
sche parlement, alle te ontmante
len raketten meteen op non-actief
zullen worden gesteld.
Parijs bereidt zich voorop komst Algerijnen
Algiers afpverwachten van een fïindamen-
talistisch bewind.
Volgens Libération houden de
ministeries van buitenlandse en
binnenlandse zaken nadrukke
lijk rekening met dat 'rampsce
nario'. Diverse prefecten (een
soort commissarissen van de
koningin) in het zuiden van het
land zou zijn gevraagd te bekij
ken waar vluchtelingen kunnen
worden opgevangen, terwijl ook
het Franse Rode Kruis en aan
verwante organisaties zijn inge
schakeld.
Volgens de krant kunnen in
geval van nood op korte termijn
leegstaande kazernes, zieken
huizen en vakantiedorpen wor
den ingericht voor noodopvang.
Zelfs het voormalige Olympi
sche dorp in winstersportplaats
Albertville zou op de lijst van de
Franse autoriteiten staan.
Het verhaal van Libération is
inmiddels met kracht tegenge
sproken door woordvoerders
van Binnenlandse en Buiten
landse Zaken. Maar volgens de
krant is het niet meer dan lo
gisch dat zo wordt gereageerd.
„Men is bang te zeggen dat we
ons er op voorbereiden omdat
dat mensen in Algerije tot een
spoedig vertrek zou kunnen
aanzetten", aldus een door het
dagblad geciteerde hoge func
tionaris van Buitenlandse Za
ken.
De Culturele Berberbeweging
(MCB) heeft gisteren in Algerije
het ultimatum geannuleerd
waarmee het met 'een totale
oorlog' dreigt tegen de politieke
krachten die verantwoordelijk
zijn voor de ontvoering van de
populaire Kabylische zanger
Lounes Matoub (38). De bewe
ging die erkenning van het Ber-
berse culturele erfgoed of
Tamazight nastreeft hoopt dat
de voorlopige intrekking van
het dreigement de ontvoerders
kan overreden Matoub vrij te la
ten. De zanger is een activist
van de Berberbeweging, die de
toenemende overheersing van
de met name door fundamenta
listen verheerlijkte Arabische
cultuur verwerpt. In een van
zijn meest recente liederen
maakte hij de radicale moslims
belachelijk.
Volgens het Franse dagblad Li
bération treft Parijs in het ge
heim voorbereidingen om een
golf Algerijnse asielzoekers te
kunnen opvangen. Als het ver
boden Islamitisch Redingsfront
(FIS) in Algerije de dienst gaat
uitmaken, krijgt de vroegere
moederland vrijwel zeker te
maken met zo'n stroom vluch
telingen. Met name de groten
deels Franstalige bovenlaag in
Algerije heeft weinig goeds te
ten houden. Het belangrijkste
agendapunt is de amnestierege
ling. Aan de vergadering die
vanuit de VS door Aristide was
bijeengeroepen, deden elf
volksvertegenwoordigers mee
die zich de afgelopen tijd
schuilhielden of hun vaderland
ontvluchtten en terugkeerden
uit ballingschap in de VS en Ca
nada. Bij aankomst in het parle
mentsgebouw juichten omstan
ders hen toe.
Volgens de machthebbers
dreigt er anarchie in het noor
den van Haïti, waar er geen mi
litairen meer zijn om rellen te
gen te gaan. Plunderaars vielen
een gezondheidscentrum in de
hoofdstad aan en gingen er met
voedsel en medicijnen vandoor.
Sinds het weekeinde zijn er
voedselrellen, en hulpverleners
vrezen dat toenemende chaos
het hen onmogelijk zal maken
de burgerbevolking te helpen.
MADRID DPA-ANP
De Spaanse Senaat wordt ver
anderd in een vertegenwoordi
ging van de 17 regio's van het
land. Dat heeft de Senaat giste
ren besloten na een driedaags
debat over de Spaanse deelsta
ten.
Een commissie gaat zich bui
gen over de grondwetshervor
ming die nodig is om de Senaat
te veranderen. De hervorming
van de grondwet van 1978 moet
uiteindelijk leiden tot een om
vorming van de Spaanse centra
listische staat in een federatie
van zeventien autonome pro
vincies.
Zo komen er afspraken over
de bevoegdheden van de cen
trale regering, een beter sys
teem voor de toekenning van
fondsen aan de regio's. De na
tionale begroting van 1995 geeft
de regio's voor het eerst het
recht Europese gelden voor
milieuprojecten naar eigen in
zicht te besteden. Ook komt er
meer ruimte voor regionale ta
len naast het Castilliaans
(Spaans).
Tijdens het debat zei premier
Felipe Gonzalez dat de hervor
mingen niet het huidige auto-
nomiestelsel mogen aantasten,
en dat alle politieke groeperin
gen die moeten goedkeuren. De
visie van de premier viel bij de
regeringsleiders van de regio's
in goede aarde.
De 17 regio's in Spanje heb
ben verschillende bevoegdhe
den. Gebieden als Navarra en
de Canarische Eilanden hebben
slechts enkele eigen belasting
wetten, terwijl de zogeheten
'historische nationaliteiten'
Baskenland, Catalonië en Gali-
cië de grootste vorm van zelf
standigheid hebben. Deze drie
gebieden eisen echter een nog
verdergaande overheveling van
bevoegdheden van Madrid naar
de regio's.
Om die reden boycotte de
Baskische premier José Antonio
Ardanza het overleg in de Se
naat. Volgens de Basken is het
uit 1979 stammende statuut van
Guemica, dat aan Baskenland
zelfbestuur toekende, niet volle
dig uitgevoerd. De macht van
de Baskische en de Catalaanse
nationalisten is sinds de laatste
verkiezingen nog vergroot om
dat zij de socialistische minder
heidsregering van Gonzalez ge
dogen.
De topconferentie tussen de presidenten Clinton en Jeltsin heeft
meer dan ooit bevestigd dat de VS en Rusland niet langer tegen
standers maar partners zijn. foto afp robertgiroux
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Premier Rabin van Israël wil het
vredesoverleg met Syrië afbre
ken als het Israëlische parle
ment zou bepalen dat voor een
totale of gedeeltelijke terugtrek
king van de Golan-hoogte een
absolute meerderheid is vereist.
Hij uitte die waarschuwing gis
teren in een buitengewone frac
tievergadering van zijn partij
Arbeid. Een aantal fractieleden
heeft gedreigd moties te steu
nen die zijn gericht tegen ge-
biedsafstand op de Golan.
Rabin vertelde zijn partijge
noten dat hij overweegt van de
stemming over de Golan-moties
een vertrouwenskwestie te ma
ken, zodat de regering zal op
stappen als ze worden aangeno-
)e secretaris-generaal van de
lal Jexicaanse regerende Institu
tioneel Revolutionaire Partij
PRI), José Francisco Ruiz Mas-
ieu, is gisteren na een aanslag
an zijn verwondingen overle-
la en.
Een man schoot van korte af
tand op de politicus die ge
rand raakte aan zijn nek en
orst. In het ziekenhuis over-
feed de politicus. Ruiz Massieu
■*pi Itond op het punt te vertrekken
-an een hotel in het centrum
iai an Mexico-Stad, na een bijeen-
omst met congresleden, toen
e schutter toesloeg. De dader
innmiddels aangehouden.
Ruiz Massieu, voormalig gou-
emeur van de staat Guerrero,
'as de gedoodverfde nieuwe
oorzitter van het Mexicaanse
igerhuis. Hij was de op een na
oogste PRI-functionaris die dit
lar het slachtoffer werd van
en aanslag. Op 23 maart werd
e presidentskandidaat van de
artij, Luis Donaldo Colosio, in
ijuana vermoord. Zijn opvol-
er, Ernesto Zedillo, won voor
e PRI de verkiezingen in au-
ustus. Zijn inauguratie is 1 de-
mber.
Airbus-ongeluk mede te wijten aan gebrek aan routine van vliegers
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Russische piloten missen de ervaring om met
westerse vliegtuigen om te gaan. Die onkunde
heeft bijgedragen aan de vliegramp in maart bo
ven Siberië met de Aeroflot Airbus A310. Alle 70
inzittenden kwamen daarbij om. Tot nu toe
werd het ongeluk uitsluiten toegeschreven aan
het feit dat gezagvoerder Jaroslav Koedrinksi zijn
12-jarige dochter Jana en 16-jarige zoon Eldar in
de cockpit met de besturing liet spelen.
Uit een interview met luchtvaart expert Vsevolod
Ovtsjarov, lid van de commissie van deskundi
gen die de banden van de vluchtrecorder afluis
terde, blijkt onervarenheid echter een belangrij
ke rol te hebben gespeeld bij het ongeluk. Het
vraaggesprek stond deze week in het dagblad
Rosisskiye Vesti (Russische Berichten). De publi-
katie volgt op de vierde luchtramp dit jaar boven
Siberië, waarbij maandag 26 mensen omkwa
men.
Ovtsjarov zegt dat het 'onbewust uitschakelen'
van de automatische piloot door de 16-jarige
Eldar Koedrinski de belangrijkste oorzaak van
het drama was. Maar hij voegt daar meteen aan
toe: „Het is en kan niet mogelijk zijn deze trage
die aan één enkele reden toe te schrijven".
Het uitschakelen van de automatische piloot
werd door de vader/gezagvoerder en zijn co-pi-
loot niet opgemerkt, omdat de procedure in een
Airbus anders werkt dan in Russische toestellen,
aldus Ovtsjarov. Toen de bemanning in de gaten
kreeg wat er aan de hand was, had het toestel al
te veel snelheid verloren en was het naar links
afgegleden in een zijdelingse, niet meer te corri
geren val.
Ovtsjarovs betoog bevat navrante zinnen als: „In
onze (Russische, red.) vliegtuigen zou een kind
makkelijk de stuurknuppel in handen kunnen
nemen, omdat niet, zoals bij de A310, de auto
matische piloot daardoor kan worden uitgescha
keld". En:Als de automatische piloot wordt uit
geschakeld, klinkt er niet, zoals in onze vliegtui
gen, een signaal". „Daarom zeg ik dat de jaren
lang isolering van onze vliegers en luchtvaart
van de standaarden en technologiën in het Wes
ten tot de indirecte oorzaken (van de ramp)
moet worden gerekend", aldus Ovtsjarov.
Toch merkt hij ook op dat de aandacht van pi
loot en co-piloot werd afgeleid door de aanwe
zigheid van de kinderen. Ze zagen daardoor be
paalde aanwijzingen op het instrumentenpaneel
niet. Volgens Ovtsjarov heeft de commissie zich
niet met de schuldvraag beziggehouden. „Zover
ik weet, heeft de openbare aanklager de zaak in
behandeling. De definitieve conclusies over de
oorzaak zullen worden gegeven door de rege
ringscommissie onder leiding van transportmi
nister Jefimov."
Aanvankelijk was toegezegd dat die commissie
in juni het eindrapport zou uitbrengen. De ver
traging is volgens luchtvaartexperts ontstaan
doordat de Russen en fabrikant Airbus Industrie
in het Zuidfranse Toulouse niet tot een gelijklui
dende versie over de oorzaak van de ramp kun
nen komen.
Het maandblad Obozreuatel (Waarnemer) publi
ceerde vorige maand op basis van de gegevens
van de vluchtrecorder grote delen van de con
versatie in de cockpit. Gelet op de tragische af
loop zijn die onthutsend. Zo vraagt de 12-jarige
Jana aan haar vader of de automatische piloot
wel is ingeschakeld als zij in de stoel van dé ge
zagvoerder plaatsneemt. Even later wil ze terug
naar de passagierscabine. „Voorzichtig, als je uit
de stoel komt niet op dat pedaal trappen", zegt
vader Koedrinski. „Wat maakt het uit, de auto
matische piloot is toch ingeschakeld", ant
woordt het kind.
Als de piloten echter ontdekken dat zoon Eldar
de automatische piloot heeft uitgeschakeld en
het toestel onbestuurbaar naar links wegvalt,
ontstaat er paniek. „Weg uit die stoel!", roept
Koedrinksi een keer of tien tegen zijn zoon.
Maar Eldar kan door het scheefhangen van het
vliegtuig niet snel genoeg wegkomen. Als dat
uiteindelijk wel lukt, raakt hij een van de peda
len, waardoor het toestel in een niet meer te cor
rigeren spin raakt.
Het afsluitende commentaar van Obozrevatel:
„Het zou niet in ons opkomen om de construc
teurs van het toestel te verwijten dat ze de
nieuwste praktijken van de Russische luchtvaart
niet heben voorzien: een kind aan de stuurknup
pel."
men. Het is mogelijk dat de eer
ste moties al volgende week in
stemming komen. Volgens Ra
bin kan het afbreken van de on
derhandelen met Syrië gevolgen
hebben voor het vredesproces
met de andere Arabische part
ners Jordanië, Libanon en de
Palestijnen.
Volgens Rabin is een debat
over de Golan volstrekt voorba
rig zolang er geen overeenstem
ming is bereikt met de Syriërs,
en overeenstemming lijkt nog
ver weg. Er gaapt nog altijd een
wijde kloof tussen de Israëlische
en Syrische standpunten over
de grenslijnen, het tijdschema
van de terugtrekking, de aard
van de vrede en de veiligheids
voorzieningen.
Gevreesde pest
blijkt bronchitis
BERLIJN Rtr-DPA-AFP
Duitse gezondheidsautoriteiten
hebben uitgesloten dat een Ber-
lijnse man die gisteren in het
ziekenhuis is opgenomen aan
longpest lijdt. De man was kort
tevoren uit India teruggekomen,
waar de ziekte al 49 levens heeft
geëist. De man, een reisleider,
had last van hoge koorts en
hoestbuien. Hij werd met spoëd
overgebracht naar de afdeling
voor tropische ziektes van het
universiteitsziekenhuis. De man
heeft waarschijnlijk bronchitis.
In India zijn in een week tijd
enkele honderden gevallen van
longpest geconstateerd. Hoewel
het aantal doden door de pest
niet stijgt, duikt de ziekte in
steeds meer deelstaten op.
Op de grootste Duitse lucht
haven Frankfurt worden aanko
mende reizigers uit India me
disch onderzocht. De maat
schappij Lufthansa heeft op
vluchten naar India dokters ge
plaatst om besmetting snel te
kunnen opsporen. Ook een
aantal Arabische landen heeft
maatregelen genomen.