Cultuur Kunst I Onbekende romans Kouwenaar te koop 'Schrijnend dat Anne Frank zo actueel is' lem Koolhaas in selectie ïieuw museum in Londen Holle frasen in David Mamets 'Oleanna' Slotfilm van festival geen onverdeeld succes lodigliani te koop op PAN Henny Orri (69) weg bij toneel Overzicht films Ray amsterdam Van de Indiase regisseur Satyajit Ray zijn van 6 oktober tot 2 no vember in het Nederlands Film museum in Amsterdam onge veer 25 films te zien. De retro spectieve is georganiseerd door de Indiase ambassade in sa menwerking met het Filmmu- seum. ;c Gipsy Kings naar Ahoy' lotterdamThe Gipsy Kings komen weer naar Nederland. De tgevoelige zigeuners uit Zuid-Frankrijk ('Bamboleo', 'Djobi ijoba') geven op dinsdag 29 november een concert in Ahoy', vaar ze al eerder in donkere jaargetijden de zon een hele avond ang hebben laten schijnen. De voorverkoop van dit eenmalige in jptreden begint zaterdag aanstaande bij de bekende adressen. Van Haaren interim-directeur NAi t [Otterdam Drs. Hein van Haaren, de vroegere directeur van de c lotterdamse Kunstacademie, wordt interim-directeur van het c Nederlands Architectuurinstituut (NAi) in Rotterdam. Van Haar- to ;n wordt de voorlopige opvolger van de huidige directeur Adri )uivesteijn, die het instituut op 15 oktober verlaat om zich ten n rolle te wijden aan zijn werk in de Tweede Kamer (PvdA). Het t jestuur van het NAi heeft zijn toevlucht gezocht tot Van Haaren, ïadat de aanvankelijke kandidaat voor het directeurschap, cunstkenner en organisator Frits Becht, enkele weken geleden 1 iet weten toch geen belangstelling voor de functie te hebben en v laarmee het NAi in een crisis stortte, r Literaire avond rond Cesare Pavese eiden De Italiaanse schrijver Cesare Pavese staat vanavond Lentraal tijdens een bijeenkomst van Burcht Literair. Anton laakman en Henk Pröpper spreken vanaf kwart over acht over leze auteur, die na zijn zelfmoord in 1950 bekend werd door :ijn nooit voor publikatie bestemde dagboek, dat gaat over the- na's als eenzaamheid, onvervulde verlangens en verloren jeug- f lidealen. Haakman, die onder mer het dagboek vertaalde, geeft j :en toelichting op leven en werk van Pavese. Pröpper schreef jver Pavese in Optima, een blad waarvan hij tevens redacteur is. )e literaire avond is in sociëteit De Burcht, Burgsteeg in Leiden. im Koolhaas is een van de ien internationaal bekende :hitecten wier ontwerpen r het nieuwe museum voor oderne kunst in Londen na de rste selectieronde zijn overge- even. museum moet tegen het ar 2000 klaar zijn. Het wordt dependance van de Tate dlery gevestigd op de zuidoe- r van de Theems in de voor- n alige elektriciteitscentrale .inkside, recht tegenover de ty en St. Pauls Cathedral. De dertien, onder wie zeven Britten, zijn gekozen uit 148 in zendingen uit de hele wereld. Tot de gekozenen horen de Ita liaan Renzo Piano, architect van het Centre Georges Pompidou in Parijs, de Japanners Arata Isozaki, die het overdekte Olym pisch stadion van Barcelona heeft ontworpen, en Tadao An- do, de Tsjech Jan Kaplicky en de Britten David Grimshaw en Wills Alsop. Het nieuwe museum, dat The Tate Gallery of Modern Art gaat heten, gaat rond 200 miljoen gulden kosten. Leidse AioloZ tikt ook origineel 'Terugkeer' van Reve op de kop Het Leidse antiquariaat AioloZ biedt op de vanmiddag geopende 15de Internationale Antiquarische Boeken- en Prentenbeurs in Amsterdam, twee nooit eerder gepubli ceerde romans van Gerrit Kouwenaar aan. Het gaat om een detective-roman die Kouwenaar onder het pseudo niem G. Blyenburgh aan zijn uitgever stuurde. De titel er van is 'Het mysterie van de bruine molières, een Amster damse detective-roman'. Het tweede manuscript, een ro man in briefvorm, die hij samen met Jan Vrijman schreef, werd onder de titel 'Ten einde raad' aan de uit gever meegestuurd. aan het werk. In de nalaten schap van mevrouw Aberson bevond zich ook het origineel van Reves 'Terugkeer', een bun del die AioloZ vorig jaar in sa menspraak met Reve in een op lage van 500 facsimile-exempla ren publiceerde. De oplage was in twee dagen uitverkocht. leiden annemiek ruygrok Piet van Winden van AioloZ heeft de twee manuscripten on langs weten te bemachtigen uit de erfenis van een mevrouw Aberson, die goede contacten had met uitgever Salm aan wie Kouwenaar de manuscripten stuurde. ,,Het moeten ma nuscripten van eind jaren veer tig zijn. Ik sluit niet uit dat Jan Vrijman, wiens naam bij de ro man in briefvorm bovenaan stond, meevloog op de vleugels van Kouwenaar die al eerder had gedebuteerd." Mevrouw Aberson overleed op 24 augustus van dit jaar. Zij was ook goed bevriend met de vader van Gerard Reve. Door haar contacten met Het Parool kon Reve daar vlak na de oorlog Van Winden heeft via de na bestaanden van mevrouw Aber son, die van zijn voorliefde van Reve op de hoogte waren, nu ook het originele exemplaar van 'Terugkeer' in bezit gekregen. Dat het om de originele versie gaaj, staat voor Van Winden vast. ,,De correspondentie tus sen Reves vader en die dame wijst erop. Aan de vergeling en alles kun je zien dat het om een origineel gaat." Gedicht Zeer interessant noemt Van Winden de vermoedelijk door Reve zelf vertaalde dichtregels van John Masefield, die hij als motto voor 'Terugkeer' gebruik te. „De inhoud daarvan zou je als profetisch kunnen betitelen. Reve schreef de dichtbundel na melijk op zijn zestiende, toen hij nog als 'gewone, Hollandse jongen', voorbestemd was om een gezin te stichten. De in houd van het gedichtje, waar van de eerste regel luidt: 'Ik ben een gedoemde zwerver', duidt erop dat hij niet op een vrouw zit te wachten, maar genoeg heeft aan een 'pijp en een glas in het vooronder'. Ook staat er een schrijffout in de regels. In plaats van 'ik heb', schreef Reve 'ik hen'. Reden, zo vermoedt Van Winden, dat dit gedichtje door Reve en diens vriend be wust buiten de indertijd gepu bliceerde facsimile-uitgave is gelaten. Over de prijs van de romans van Kouwenaar en het dicht bundeltje van de jonge Reve, heeft Van Winden nog niet na gedacht: „Daar wil ik nog een goeie nacht over slapen. Boven dien praat ik op de beurs liever over boeken dan over geld." theater recensie wunand zeilstra 'Oleanna' van David Mamet. Spel: Peter Faber en Caro line Almekinders. Regie: Lodewijk de Boer. Gezien: 28/9 (landelijke première), schouwburg Leiden. Aldaar nog te zien: vanavond. Komt er een studente op je spreekuur, kun je als docent maar beter de deur van de spreekkamer open laten. In onderwijskrin gen zijn voorstanders van deze gedragsregel te vinden. Er worden bijvoorbeeld proble men rond de studie te berde gebracht die eventueel leiden tot een wat persoonlijker gesprek; de beslotenheid van een spreekka mertje kan dan een risicofactor zijn. Van dat spanningsveld probeert David Mamet in 'Oleanna' gebruik te maken. Studieproblemen vormen ook hier de aanleiding voor een gesprek tussen een do cent en zijn studente. De docent gedraagt zich horkerig en is vooral met zijn gedach- ten bij zijn eigen beslommeringen, wat blijkt uit de onderwijl gevoerde telefoonge sprekken. Het gaat daarbij om zijn op ban den zijnde vaste aanstelling en de aankoop van een nieuw huis. Als hij al reageert op de onzekerheid van het meisje, dan is het vooral met een over maat aan zelfverzekerdheid en een vrijblij vend gefilosofeer over zin en onzin van het onderwijssysteem. De studente voelt zich daardoor gekwetst en neemt wraak door hem aan te geven wegens seksuele intimi datie. Ze maakt daarbij gebruik van de lich telijk provocerende uitlatingen die hij zich in zijn positie meent te kunnen veroorlo ven. Machtsvertoon wordt hier met morele chantage beantwoord - wie is schuldig, wie onschuldig? De bedoeling van het stuk is duidelijk, de uitwerking van het al eerder genoemde spanningsveld blijkt zeer teleurstellend. Het blijft allemaal erg schematisch en door al dat gedoe met die telefoongesprekken wei nig geloofwaardig. In het tweede bedrijf na- melijk blijken de rollen ineens te zijn omge- draaid. Zij is niet meer hel onzekere stu dentje, hij niet meer de zelfgcnoemzaam heid zelve. Niets van een geleidelijke om wikkeling wordt zichtbaar gemaakt. I Iet on grijpbare en daarom zo spannende mo ment waarop hun gesprek op een hellend vlak terechtkwam, blijft achterwege. Het eerste bedrijf wordt overheerst door zijn holle frasen, het derde door die van haar. Beide personages blijven afstandelijke standpuntvertolkers en worden geen men sen van vlees en bloed. Peter Faber hanteert aanvankelijk een be lerend doceertoontje, later is hij een aange slagen man. Het gaat hem geroutineerd af. Caroline Almekinders zet haar accenten van aarzelend onzeker tot verbeten dram merig op een nog wat stroeve manier neer. Toch kan hun beider doelmatige vertolking niet verhinderen dat 'Oleanna' weinig aan spreekt. Naar verluidt was het stuk in New York en Hinden een absolute topper. Ver bazingwekkend. amsterdam leo van celderen Even leek het op het zoeken naar de speld in de hooiberg. Na auditie van ruim tweehon derd kandidaten was de rol van Anne Frank nog steeds niet in gevuld. Liesbeth van Biezen van het Produktiekantoor Amster dam kan er nu, bij een kop kof fie om lachen. In het Amster damse Americain vertelt ze over de zoektocht naar die ene actri ce. Dat gezicht dat Anne Frank moest gaan spelen. Wekenlang worstelde ze samen met col lega's stapels fotomappen door en bekeek ze de ene na de andere auditie. Uiteindelijk viel de keuze op de 22-jarige Cleo Dankert uit Edam. „Weet je dat ze in eerste instan tie niet is opgeroepen? Ze had een stukje papier opgestuurd waarop ze haar levensloop had gekrabbeld. Er zat ook nog een uitgeknipte foto van zichzelf bij. Kortom, niet direct een school voorbeeld van de ideale sollici tatie. Bij toeval zag ik haar in de map toen ik er nog maar eens een kijkje in nam. Nou ja, toen is het balletje eigenlijk gaan rol len." Naast Cleo Dankert speelt in deze produktie Boudewijn de Groot de rol van vader Otto, is José Ruiter moeder Edith en Isabel Menino het zusje Margot. Deze cast staat voor de niet ge makkelijke taak de produktie van 1984 met een indrukwek kende Jip Wijngaarden als Anne en een sublieme Jeroen Krabbé als haar vader te doen vergeten. Liesbeth van Biezen ziet dat an- ders: „Natuurlijk was Jip briljant en natuurlijk is dal toen een prachtige voorstelling gewor den. Maar vergelijken is niet ons uitgangspunt. Ik vind dat we erin geslaagd zijn een groep bij elkaar te krijgen, die goed bij elkaar past. Boudewijn heeft een vriendelijke, integere uit straling. Maar ook José en Isabel voldoen aan ons idee over hoe de toneelfamilie Frank er uit hoort te zien. Toch zal deze 'An ne Frank' er ongetwijfeld anders uit komen te zien dan de vorige produktie. Al biedt de tekst na tuurlijk weinig uitwijkmogelijk heden. Het grootste deel van het in de jaren vijftig door Francis Goodrich en Albert Hackett be werkte boek ligt vast. Dat geldt ook voor de bewerking en verta ling door Mies Bouhuys. Dat 'andere' zal in accenten te vin den zijn die de acteurs leggen. Kleine stapjes die de oorspron kelijke tekst geen geweld aan doen. Maar in de bouw van het decor zijn we natuurlijk wel vrij. En ik kan je verzekeren dat Tom Schenk er iets moois van heeft gemaakt." Met het boekingsschema van 'deze Anne Frank' is iets bijzon ders aan de hand. Volgend jaar vieren verschillende plaatsen dat ze vijftig jaar geleden wer den bevrijd. Het impressariaat van Jacques Senf heeft daar zo veel mogelijk rekening mee ge houden. Liesbeth van Biezen: „Wij vonden het een mooie gedachte als ergens in Nederland 'Anne Frank' wordt opgevoerd dat die voorstelling dan ook samcnvall met de plaatselijke viering van de bevrijding. Ik vind zeker dat Anne Frank bij zo'n herdenking past. In het stuk heb je veel droefheid, maar toch ook veel blijdschap. En dat geldt ook voor zo'n herdenking.' Première Opvallend is wel dat de premiè re op 21 januari 1995 in de Ko ninklijke Schouwburg in Den Haag plaats vindt. „Ik snap ook wel dat veel mensen zeggen. Anne Frank hoort bij Amster dam. Maar zo'n première is ei genlijk een opvoering die op zichzelf staat. Vandaar dat we een keer voor Den I laag hebben gekozen. Ook al vanwege de prachtige locatie. Maar meteen daarna staat het stuk twee we ken in het Nieuwe De la Mar theater in Amsterdam. En dan gaan we dik 120 keer het land in. De keuze voor 'De la Mar' is niet zo gek. Het is een mooi theater met een lage drempel. Want 'Anne Frank' moet voor alles toegankelijk zijn voor ie dereen. Eigenlijk is het schrij nend dat dit stuk nog zo actueel is. Immers, overal zie je het ra cisme in allerlei vormen weer opkomen. In dat kader denken we ook aan een scholenprojec tie. Maar hoe we dat aanpak ken, weet ik nog niet precies. Dat komt wel goed. Waar het nu om gaat is dat we de cast heb ben en de motor kan gaan lo pen." 'Anne Frank' wordt op 30 en 31 mei 1995 in de Leidse schouwburg opgevoerd. Modigliani die op de PAN antiekbeurs volgende week te koop is. foto anp In het verleden wilde het Ne derlands Film Festival nog wel eens een 'slotfilm' presenteren die aanmerkelijk beter bleek dan wat er tijdens de openings avond vertoond was. Met de vertoning evenwel van 'Een maal Geslagen, Nooit Meer Be wogen', bleek daarvan gister avond toch geen sprake. De nieuwe film van Gerrard Verha- ge valt behoorlijk tegen, al wordt er andermaal mooi acte ren te zien gegeven (Ariane Schluter, Ineke Veenhovem, Jack Wouterse, Kathenka Wou denberg, Stefan de Walle) en is ook de fotografie (Nils Post) van bijzondere kwaliteit. Het probleem van Eenmaal Geslagen is een scenario dat weinig filmisch is. Het merk waardige geval doet zich voor dat tijdens het kijken naar de film je voor de zoveelste keer deze week het gevoel krijgt dat de Nederlandse speelfilmerij door de toneelwereld is overge nomen. Het rare is dan dat er helemaal geen theater aan Ver biages films ten grondslag heeft gelegen, maar wel een roman: La Mèche, van Lucy Veldhui- zen-Marchal. Negentig procent van de film speelt zich af in een en hetzelf de appartement, waar een moe der met een zoon en een doch ter en een inwonende neef, een slangenkuiltje vormen. Daar wordt gesist, gekronkeld en geTtrigeerd bij het leven maar eigenlijk heeft men het best prettig samen, want men is met reptielen onder elkaar. Er heerst een abjecte harmonie tussen geletterde mensen met goede smaak die elkaar voortdurend met gif bestoken maar ook niet anders van elkaar verwachten. Het is echter gedaan met de gewapende vrede als de zoon des huizes bekent te willen trouwen met een uit Limburg afkomstige apothekersweduwe die nooit een boek heeft gele zen, een opzichtig slechte smaak heeft, van moord ver dacht wordt en alsof het dan nog steeds niet erg genoeg is ook nog een lijzige Limburgse tongval heeft. Moeder slaat uit woede haar zoon met een kar per om de oren. Wat dat precies was met die moord, we komen het nooit te weten. Die moord en die moe der met haar kalkoenen, het hadden de opmerkelijkste sce ne's van de film kunnen zijn. Maar de chic-filmer Verhage doet er niks mee, omdat hij ver baal geweld veel interessanter vindt. Tot er als absolute climax van de literaire draak iemand een fox-terriër door de ruiten gooit. En dan toch het gevoel krijgen bij al die onzin dat Ver hage zich een Nederlandse Bergman waant, dat is pas erg. De familie Frank: v.l.n.r. Cleo Dankert (Anne Frank), Boudewijn de Groot (Otto Frank), Isabel Manino (Mar got Frank) en Josée Ruiter (Edith Frank). foto cpd Producente Liesbeth van Biezen over nieuwe produktie: omhoog alsof ze een onzichtba re last torst. De achtergrond is rood. Paul Cézanne, Toulouse- Lautrec en de beeldhouwer Brancusi hebben grote invloed gehad op Modigliani. Eigenlijk wilde hij beeldhouwer worden, maar hij had geen geld om de dure steen te betalen. Uit zijn tekeningen blijkt zijn fascinatie voor sculptuur. De Griekse ar chaïsche beeldhouwkunst vormde een bron van inspiratie. Modigliani, geboren in Livor- no, trok op zijn 22ste naar Pa rijs. Daar leefde hij het leven van een bohémien; verslaafd aan drugs en drank. Op z'n 35ste stierf hij vrij plotseling. Z'n vrouw pleegde uit verdriet zelfmoord door uit het raam te springen. Beiden liggen nu in één graf op Père Lachaise. De actrice Henny Orri (69) neemt afscheid van het toneel na de rol die zij nu speelt in „In de he mel mag alles", een door haar man Theo Kling geschreven en geregisseerd blijspel over euthana sie. Zij heeft dat aangekondigd in het NOS-pro- gramma Radio Uit. „Van de zomer heb ik dit besloten. Ik vind het prachtig en mooi, maar het is genoeg geweest. Op een gegeven ogenblik moet je gewoon weten dat het tijd is. Hoe ouder je wordt, hoe moeilijker alle stress en moeilijkheden die erbij komen, je val len", zo motiveerde de actrice haar besluit. Henny Orri ontving in 1960 en 1961 de Bronzen Bouwmeesterpenning en in 1964 de nominatie actrice van het jaar. In 1978 kreeg ze de Colombi- na voor haar rol in Deuren en in 1986 de Theo d'Or voor haar rol Op Vleugels. In het seizoen 1987/88 vierde zij haar veertigjarig toneeljublie- um. de kunst- en antiekbeurs, (N Amsterdam, is komende :ek een werk van Amadeo odigliani (1884-1920) te koop. :t paneel, getiteld Cariatide. (1913), is afkomstig uit privébezit. Kunsthande- Noortman biedt het voor ton aan. PAN Amsterdam van 8 tot en met 16 okto- in de RAI in Artisterdam van de Italiaanse kun- komt zelden op de De rode kariatide die nu aangeboden is een ge- techniek; olieverf en papier. Op het klei- van vijftig bij dertig staat een vrouwelijk ieeld. Ze zit op haar en heeft de handen. HennyOrri als Emily Stilson in 'Op Vleugels', warvoor zij de The d'Or kreeg. archieffoto kippa

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 21