Duitse minderheden in Oost-Europa op zoek naar hun identiteit Feiten &Meningen Doodstraf haaks op Nederlandse cultuur Nepalese Gurkha's worden mogelijk opgenomen in VN-macht Hervorming gezondheidsstelsel Verenigde Staten onafwendbaar WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1994 I let Centraal Bureau voor de Statistiek heeft onlangs een groot nationaal kiezersonder zoek gedaan. Daaruit blijkt dat 91 procent van de kiezers geen vertrouwen meer heeft in onze politici, dat meer dan de helft van de kiezers vindt dat Nederland vol is en dat de doodstraf opnieuw moet worden inge voerd. Niet zo erg lang geleden heb ik op TV zo'n typisch Amerikaanse documentaire ge zien over de toepassing van de doodstraf in Texas. Daar wordt de ter dood veroordeelde via een injectienaald, gevuld met gif, om het leven gebracht. Op TV werd de execu tieruimte getoond compleet met executie- bed. Daarna werd minitieus de procedure uitgelegd. De veroordeelde krijgt zijn eerste executiebevel door de gevangenisdirecteur voorgelezen. Dan verlaat de directeur het vertrek en wordt* de veroordeelde aangesloten op de automatische executieapparatuur, die door de beul buiten de executieruimte wordt be diend. Eerst een enigszins verdovende stof en daarna de dodelijke injectie, die de ver oordeelde, na een doodsstrijd van drie mi nuten, doet overlijden. Dit alles via ramen gadegeslagen door officiële vertegenwoor digers, een paar burgers en. indien door de veroordeelde gewenst, door familie-en een geestelijke verzorger. Na de uiteenzetting van de techniek, de confrontatie met de nabestaanden van de slachtoffers van het misdrijf. De nabestaan den zijn allen nog zeer aangeslagen en vol afschuw en wraak. Zij wachten met span ning de voltrekking van het vonnis af en wensen zonder uitzondering de dood van de misdadiger. Van christelijke deugd van vergeving, ook voor de ergste misdaad, geen spoor. Daarna een kleine selectie van ter dood veroordeelden. De meesten wachten al ja ren op de voltrek king van hun von nis. Ze vechten en hopen, ontkennen ten dele de ernst van hun misdrijf, proberen begrip voor hun daad te kweken. Vervolgens de vrou wen van de misda digers. Wanhopig over de daad van hun man, maar ook over het lot dat hem staat te wachten. Ondanks alles hou den ze van hem en willen hem terug in levende lijve. Ten slotte de hulpverleners in soorten en maten. Van gevangenisperso neel tot de maatschappelijk werker, de do minee en de advokaat. De meeste van deze professionals proberen het onheil voor de veroordeelde af te wenden. Dan de slotbeelden. Eén van hen wordt, geëxecuteerd. Dat blijft buiten beeld, maar wel krijgen we de lijkauto te zien, die het gevangenisterrein verlaat. Innig tevreden nabestaanden van het slachtoffer, de hui lende vrouw van de veroordeelde en ja, een huilende advocaat die het niet kan verwer ken dat zijn cliënt, voor wie hij zo lang en intens heeft gevochten, het loodje heeft moeten leggen. De kijker blijft intussen in complete ver warring achter. Overstelpende emoties die zijn maag doen samenkrimpen. Beurtelings verplaatst hij zich in de rol van de veroor deelde die de tijd meedogenloos ziet weg tikken, in het verdriet van zijn vrouw en in het verdriet en de vreugde van de nabe staanden van zijn slachtoffer. Niets mense lijks is ons vreemd en wat moet je hier nu van vinden? Je begrijpt gevoelsmatig beide partijen en ben je nu voor of tegen de doodstraf? De executie in Singapore, door de strop, van onze landgenoot Johannes van Damme heeft ons opnieuw met de neus op de feiten gedrukt. Onafwendbaar sloeg het noodlot toe. Een desolate minister van buitenlandse zaken Van Mierlo, een in en in bedroefde familie en een volk in verwarring achterla tend. Dit is wat de doodstraf is. Weloverwo gen, op grond van een rechterlijk vonnis, van staatswege iemand van het leven bero ven. Als de kruitdampen zijn opgetrokken, staat het volgende mij helder voor ogen. Het is volstrekt juist dat wij in vredestijd, onder geen enkel beding, de doodstraf ken nen. Die zou haaks staan op onze cultuur en beschaving. Het gaat niet aan om ie mand, hoe zwaar zijn misstap ook is, in koelen bloede van staatswege van het leven te beroven. I let is een teken van beschaving van ons als samenleving, dat wij de misda diger deze ultieme en onomkeerbare straf onthouden. Het is een keuze voor het leven, voor het adagium: hoop doet leven! Dat verhindert geenszins medeleven met de nabestaanden van het slachtoffer. In het geval van Van Damme waren die zelfs niet aanwezig, of je zou de anonieme drugdode ten tonele moeten voeren. Een gebruiker die nog altijd persoonlijk verantwoordelijkheid draagt voor het gebruik van de dodelijke drugs. Het is goed dat de staat en de rechterlijke macht als een bastion staan tussen onze begrijpelijke roep om wraak en de eis dat leven niet willens en wetens wordt beëin digd. Wij zijn God niet en het is goed dat in nederigheid te beseffen. Op veel plaatsen in Oost-Europa bloeide ooit de Duitse cultuur, maar de Tweede We reldoorlog had ramp zalige gevolgen voor Duitse minderheden in het buitenland. He le gemeenschappen hielden het hoofd slechts met moeite bo ven water of verdwe nen zelfs geheel. Zel den heeft de Europese beschaving een grote re demografische ver andering gezien dan de geleidelijke elimi natie van de Duitse aanwezigheid in Oost- Europa. De val van het communisme vijf jaar geleden bracht hoop op een wederopbloei van de Duitse cultuur. Langzaam maar zeker richtten de Duitse minderheden zich op uit onderdrukking en vergetelheid. Het aantal Duitse scholen, bibliotheken, kerken en Duitstalige media in oostelijk Europa groeide. Met de nodige voorzichtigheid begaven etni sche Duitsers zich weer in de plaatselijke politiek en knoop ten zakelijke contacten aan met het moederland' Duitsland. Het tij leek te keren. Maar de val van het IJzeren Gordijn opende ook de weg naar Duitsland. Er werd dan ook massaal gebruik gemaakt van het zogenoemde Heima- trecht, het recht om naar het land van hun voorvaderen terug te keren. Honderdduizenden et nische Duitsers, vooral uit Roe menië en de voormalige Sov jetunie. grepen deze kans om aan de armoede te ontsnappen. Hele gemeenschappen verdwe- nen, of verloren in één klap hun levensvatbaarheid omdat alleen de bejaarden en zieken overble ven. Maar terwijl de etnische Duitsers in hun geboorteland veelal met de nek werden aan gekeken, worden ze in Duits land beschouwd als twee derangs burgers. Sommige groepen, zoals de Karpaten- Duitsers in Slowakije, willen dan ook niet terug. De Hongaarse koning Geza II nodigde in het jaar 1141 Saksen uit zich in Transsylvanië te ves tigen om het gebied te verdedi gen tegen plunderende horden Turken en Tartaren. In 1991 vertrokken de Saksen massaal uit het gebied, nadat ze er ruim 850 jaar hadden gewoond. Na jaren van tekorten aan voed sel. brandstof en kleding achter het IJzeren Gordijn, was het aanbod van Duits staatsburger schap, Duitse lonen en Duitse sociale uitkeringen voor velen te goed om te laten schieten. Roe menië, dat ooit een Duitse be volking van ruim één miljoen had, telt nu minder dan 100.000 Duitsers. Vóór 1945 leefden er in Slowa kije zo'n 160.000 Duitsers en in de Tsjechische Republiek waren dat er maar liefst drie miljoen. Voor Hitler was dat reden om een flink deel van Tsjecho-Slo- wakije, Sudetenland, op te ei sen. De internationale gemeen schap ging daarmee in 1938 ak- koortj, in een ijdele poging oor log te voorkomen. Na de oorlog zetten de Tsjecho-Slowaakse autoriteiten de zogenoemde Su- deten-Duitsers het land uit, uit wraak voor de de steun die ze nazi-Duitsland hadden gege ven. Tegenwoordig wonen in Slowakije nog 10.000 mensen van Duitse afkomst en in de Tsjechische Republiek 50.000. Ruim een kwart van de bijna twaalf miljoen inwoners van Beieren, de rijkste en op één na dichtst bevolkte deelstaat van Duitsland, heeft wortels in het voormaligeTsjecho-Slowakije. De meesten van hen stemmen op de grootste politieke partij van Beieren, de CSU (Christelij ke Sociale Unie), die zich dan ook voor hen inzet. Zo heeft een aantal CSU-afgevaardigden on langs voorgesteld om de toetre ding van Tsjechië tot de Eu ropese Unie te blokkeren zolang de kwestie van de schadeloos stelling van de verdreven Sude- ten-Duitsers niet is geregeld. SILEZI Polen, dat in 1945 over histo risch Duits grondgebied in wes telijke richting werd opgescho ven, telt ongeveer 400.000 Duit sers. Ruim 75 procent van hen woont in Opper-Silezië. In de afgelopen drie jaar hebben ten minste 40.000 Silezische Duit sers een Duits paspoort aange vraagd en gekregen. Ze zijn ech ter niet van plan naar Duitsland te emigreren. Volgens de Poolse volkenkundi ge Danuta Berlinska wijzen het plaatselijke dialect en de Silezi sche tradities van deze mensen er op dat ze niet als Duitsers of Polen moeten worden geclassi ficeerd, maar eenvoudigweg als Sileziërs. Door de onderdruk king van de Duitsers in het communistische Polen spreekt nog maar één op de vier Duitse Sileziërs 'Duits'. Op uitnodiging van Catharina de Grote vestigden Duitse boe ren zich in de achttiende eeuw ook in Rusland. Van oorsprong Duitse edelen beheersten toen al eeuwen het openbare leven in de Baltische staten Estland en Letland. Toen deze gebieden in de Rüssische invloedssfeer kwamen, leverden de Baltisch- Duitse grootgrondbezitters het tsarenrijk vooraanstaandse staatslieden. TRANSPORT Voorzover ze niet door Hitier naar 'huis' werden gecomman deerd, zoals gebeurde met de in Estland (Tallinn) en Letland (Ri ga) wonende Duitsers, werden veel van deze Duitse gemeen schappen in 1941 door Stalin op transport gezet naar Siberië en Centraal-Azië. Het probleem is nu hoe deze bevolkingsgroepen, waaronder de zogenoemde Wolga-Duitsers, weer in hun waarde kunnen worden her steld. Duizenden Wolga-Duitsers ho pen vanuit onder andere Ka- zachstan terug te keren naar hun woongebieden in Saratov en Wolgograd. Met financiële hulp van Bonn heeft een vereni ging van Wolga-Duitsers een kantoor geopend in het voor malige Reich-consulaat in Sara tov. In St. Petersburg, waar voor 1940 zo'n 100.000 Duitsers woonden, is onlangs de eerste Duitse middelbare school her opend. Ook in Kaliningrad, ooit de trot se Pruissische hoofdstad Kö- nigsberg, is een bescheiden 're vival' van het Duitse religieuze en culturele leven op gang ge komen. In westelijk Siberië heb ben Duitse verzoeken om zelf bestuur geresulteerd in de op richting van het 'Duitse Volks district Asovo' in de regio van Omsk. De stad Novosibirsk heeft een Duitse katholieke bis schop. BONN TONY BARBER VERTALING: MARGREET HESLINGA De befaamde Nepalese Gurkha-sol- daten gaan misschien een nieuwe toekomst tegemoet; een toekomst binnen de internationale vredes machten van de Verenigde Naties. Het Britse leger telt nu nog 8.000 Gurkha s, van wie de meesten in Hong Kong zijn gestationeerd. Na de overdracht van de kroonkolonie aan China in 1997 zal er voor nog slechts 2.500 van deze militairen plaats zijn in het Britse leger. Gurkha-soldaten hebben de reputa tie uiterst professionele en betrouw bare strijders te zijn. Het woord 'Gurkha' is afgeleid van de oude naam van het koninkrijk Nepal dat tussen 1814 en 1816 felle tegen stand bood tegen de invasies door het Britse leger vanuit India. Onder de bewakers van Bucking ham Palace in Londen zijn ver scheidene Gurkha's, terwijl de sul tan van Brunei er 1.000 ingehuurd voor zijn persoonlijke bewaking. Een deel van de Singaporese politie bestaat uit Gurkha's. „De Gurkha's zijn uitstekend ge schikt om snel op te treden in noodsituaties", menen Brian Farrell en Christopher Lingle van de Natio nale Universiteit van Singapore. „Door hun reputatie van onpartij digheid kunnen ze wellicht bijdra gen aan vermindering van spannin gen in conflictgebieden." liet idee om de Nepalese elite-een heden standby ie hebben voor VN- vredesmissies werd in 1991 voor het eerst geopperd door de Britse pre mier Major. De andere permanente leden van de Veiligheidsraad voel den daar toen niets voor, omdat het te duur zou zijn. Maar nu steeds duidelijker wordt hoe ingewikkeld en tijdrovend het is om vredes machten samen te stellen, lijkt Ma jors suggestie in VN-kringen serieus te worden genomen. Militaire deskundigen.merken op dat de huidige vredesmachten vaak veel te laat ter plekke zijn en niet te gen hun taak opgewassen. De Gurk ha's hebben een lange traditie van dienen onder vreemde mogendhe den. Na bovengenoemde-strijd te gen de Britse legers tekende de Nepalese koning uiteindelijk een verdrag waarin hij een deel van grondgebied afstond aan Brits-In- dië, maar waarbij Nepal onafhanke lijk bleef. De Britse generaals waren echter zo onder de indruk geraakt van de discipline en vasthoudend heid van de Gurkha-eenheden dat zij het recht bedongen om Nepalese soldaten te recruteren. Daarna vochten de Gurkha's aan de zijde van het Britse leger in de de sastreus verlopen veroveringsoorlog tegen Afghanistan, in de Belgische loopgraven tegen de Duitsers tij dens de Eerste Wereldoorlog en in de Burmese jungle tegen de Japan ners in 1943 (Burma heet inmiddels Myanmar). Ook in het conflict met Argentinië om de Falkland-eilanden in 1982 zette Groot-Brittannië Gurkha's in. Sinds India onafliankelijk werd heb ben honderdduizenden Gurkha's in het Indiase leger gediend en tegen India's traditionele vijanden China en Pakistan gevochten. Ze vochten ook mee toen India in 1988 troepen stuurde naar Noord-Sri Lanka in een poging af te rekenen met de Ta mil Tijgers. Voor Nepal zijn de pensioenen voor Gurkha-veteranen en het geld dat soldaten in het buitenland naar huis opsturen, de op drie na grootste bron van buitenlandse valuta, bij el kaar goed voor 30 miljoen dollar (zo'n 55 miljoen gulden). Voor het arme Himalaya-koninkrijkje is dat veel geld. In de internationale vredesmachten van de VN dienen al 'gewone' Nepalese militairen. Zo hebben sinds 1983 20.000 Nepalezen deel uitgemaakt van de Interimmacht van de VN in Libanon (Unifil), het geen Nepal een dollarstroom ter grootte van 90 miljoen (ongeveer 170 miljoen gulden) heeft opgele verd. Op dit moment zijn zeven honderd soldaten gestationeerd op de (jolanhoogte, waar een Nepalese generaal aan het hoofd van Unifil staat. Daar de inkomsten uit het Britse le ger de komende jaren zullen afne men, wil Nepal dit compenseren door een grotere rol te spelen in in ternationale vredesoperaties. „Het is ons enige alternatief', meent Shyam Bhurtel, een militair histori cus verbonden aan de Tribhuvan Universiteit in Kathmandu. „Nepal moet lobbyen voor de vorming van een permanente VN-vredesmacht en samenwerken met landen die daar ook voor voelen", zegt Mana Ranjan Josse, tot voor kort verte genwoordiger van Nepal bij de VN in-New York. KATHMANDU BIRMAN MAHARJAN TOM JANSSEN ■v IK HtB M KIA:HT OVER AtAERlf<AHEN In het politieke gekrakeel rond de her vormingsplannen voor het gezond heidsstelsel in de Verenigde Staten is het nogal eens weggemoffeld, maar de oorspronkelijke aanleiding van alle commotie is daarmee niet weggeno men: meer dan 39 miljoen Amerikanen zijn nog steeds niet verzekerd tegen ziektekosten. Tegen het jaar 2000 zal dat aantal zijn gestegen tot 43 miljoen. Voorlopig mag president Bill Clinton een gevoelige politiek nederlaag heb ben geleden nu het parlement zijn voorstellen dit jaar niet meer zal behan delen, het laatse woord over het stelsel is nog niet gesproken. Hetzelfde publiek dat nu toestaat dat Clintons plannen worden tegengehouden, zal er volgens deskundigen zeker voor zorgen dat het op de politieke agenda terugkeert. Bij het aantreden van-Clinton was het plan voor een rechtvaardiger stelsel po pulair genoeg om politieke aandacht te rechtvaardigen. Het ging slecht in Ame rika. de dreiging van armoede, werk loosheid en verpaupering was voor veel mensen reëel genoeg om een goede verzekering te eisen. Nu de economie aantrekt, neemt de hang naar financiële zekerheid echter weer af, waardoor de tegenstanders van de hervorming het tij meekregen. Suc cesvol wisten zij het beeld te creëren dat Clinton de vrijheid van de Ameri kaanse burger om een eigen arts te kie zen, wil beperken. In goede tijden kent het ideaal van de zelfkiezende Ameri kaan meer aanhang dan in slechte tij den. Maar uiteindelijk zullen de 43 miljoen armen die ook bij een aantrekkende economie nog steeds geen verzekering kunnen betalen, hun politieke recht ha len. ..Er is een groot gat tussen wat de politici doen en wat het publiek eigen lijk had verwacht. Uit geen enkele opi niepeiling blijkt dat het hele plan öm zeep moet worden geholpen. In no vember van dit jaar zullen de mensen vragen wat precies is gebeurd, waar de voordelen blijven die ons waren be loofd", zegt gezondheidsdeskundige Bob Blendon van de Universiteit van Harvard. Voorlopig is het politieke gevecht echte gestreden. Het Congres, gedomineerd door Clintons Democraten, zal zich niei onmiddellijk weer wagen aan een nieiF we ronde over een nieuw plan: daar voor heeft de strijd rond de voorstellen die ooit door Clinton als hoeksteen van zijn beleid werden gepresenteerd, te veel wonden geslagen. Verdeeld en mei slechts een berg aan nieuwe studies in het vooruitzicht zullen de politici zich zeker nog wel even bezinnen. „Het mo mentum voor hervorming van het stel' sel is doodgeslagenaldus de Demo cratische senator Tom Harkin. Clinton zal het in zijn eersté termijn als presi dent waarschijnlijk niet meer meema- ken. WASHINGTON Rtr-ANP

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2