Jeltsin wil serieus
worden genomen
'Onderzoek kan ook reclame zijn'
Incestslachtoffers
niet gebaat bij
langere termijn
voor verjaring
Feiten &Meningen
MAANDAG 26 SEPTEMBER 1994
NIEUWSANALYSE
De discussie over de vervolging van incest
is niet ten einde met de deze maand van
kracht geworden verlenging van de verja
ringstermijn. Tot voor kort was de verja
ringstermijn van zedendelicten (de tijd die
moet verstrijken voordat de dader vrijuit
gaat) maximaal 15 jaar. Een meisje dat bij
voorbeeld op haar 6-de door haar vader was
misbruikt kon na haar eenentwintigste geen
aangifte meer doen. Nu is dat anders ge
worden. De verjaring gaat pas lopen vanaf
het moment dat het slachtoffer 18 jaar is
geworden. Een kind dat door een volwasse
ne is misbruikt, kan theoretisch met aangif
te doen wachten tot 33-jarige leeftijd. Door
dat de verjaring later, ingaat is dus feitelijk
de termijn aanzienlijk langer geworden.
Joke Bonhof, de oprichtster van een lan
delijk steunpunt voor slachtoffers van
seksueel misbruik, vindt deze verlenging
van de verjaringstermijn onvoldoende. Zij is
van mening dat er helemaal geen verjaring
zou moeten gelden bij zedendelicten, zodat
de periode waarin aangifte kan worden ge
daan onbeperkt wordt. De kans dat Joke
Bonhof gehoor vindt voor haar wens is bij
zonder klein. Alleen oorlogsmisdaden verja
ren niet. De vervolging van alle andere rpis-
drijven is aan een termijn gebonden.
De reden voor de verlenging van de verja
ringstermijn is dat minderjarige slachtoffers
van incest geen aangifte durven doen om-
i de directe
de
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
dat zij i
omgeving
dader verkeren. Het
komt regelmatig
pas op latere leeftijd
uitspreken dat zij in
hun jeugd seksueel
zijn misbruikt.
In 1990 publiceerde
de psycholoog Nel
Draijer een rapport
waaruit bleek dat de
slachtoffers hun er-
lan-
varingen
ge tijd verdringen.
Pas tijdens een later
verwerkingsproces
komen de herinneringen en het besef van
het gebeurde terug. Het is bitter en on
rechtvaardig als dan geen juridische stap
pen meer mogelijk zouden zijn.
Toch zijn er ook duidelijke nadelen ver
bonden aan de nu ingevoerde verlenging.
Na vijftien jaar is de kans op een veroorde
ling niet echt groot. Het leveren van bewijs
is altijd al uiterst moeilijk bij incestzaken,
maar het verstrijken van vele jaren maakt
het nog lastiger om een zaak bewijstech
nisch rond te krijgen. Getuigen zijn verdwe
nen of hebhen de feiten vergeten. Alles
komt aan op de verklaringen van het slacht
offer. Een advocaat van de dader voert aan
dat na zoveel tijd de herinnering niet zuiver
meer is. Fantasie en werkelijkheid kunnen
door elkaar zijn gaan lopen. Als de slachtof
fers geen rechtsherstel krijgen na hun aan
gifte, komt dat na zoveel jaar van twijfel en
verdriet extra hard aan.
Psychologen denken verschillend over
het waarheidsgehalte van traumatische ver
halen, zo bleek vorige week nog eens tij
dens een studiedag van het Nederlands
Centrum Geestelijke Volksgezondheid. Er
kan sprake zijn van door derden ingeprente
gebeurtenissen in het verleden, sommige
methoden van hulpverleners en therapeu
ten die de herinneringen weer opwekken
hypnose, suggestie, in de Verenigde Staten
zelfs waarheidsserums zijn omstreden.
Naar aanleiding van de geruchtmakende
incestzaak in Epe onderzoekt Justitie op het
ogenblik of speciale politieteams moeten
worden opgericht die doorkneed zijn in het
verhoren van verdachten, slachtoffers en
andere getuigen in incestzaken. Volgens
prof. dr W. Wagenaar, die in de Eper zaak
als getuige-deskundige optrad, viel er nogal
wat aan te merken op de geloofwaardigheid
van bij de politie afgelegde verklaringen.
Afschaffen van de mogelijkheid dat delic
ten als incest verjaren, druist in tegen het
principe van de strafrechtelijke verjaring,
namelijk: de tijd heelt alle wonden. Bij de
invoering van het Wetboek van Strafrecht in
1886 schreef de toenmalige regering dat na
een bepaalde periode 'het publieke gewe
ten insluimert' en er geen reden meer is
voor straf. Daar stellen mensen die veel met
incest slachtoffers te maken hebben tegen
over, dat seksueel misbruik door verwanten
psychische wonden veroorzaakt die niet he
len door het verstrijken van de tijd. Dat ar
gument kan echter net zo goed gebruikt
worden om de verjaring onmogelijk te ma
ken van vele andere delicten, zoals moord,
doodslag, mishandeling.
De termijn om aangifte te doen van in
cest is verlengd in de hoop dat het straf
recht de slachtoffers kan helpen bij hun
verwerkingsproces. Vaak biedt het straf
recht echter geen genoegdoening. Feminis
tische juristen wijzen erop dat een strafpro
ces soms juist extra leed voor het slachtoffer
meebrengt ze moet keer op keer het ver
haal vertellen, haar geloofwaardigheid
wordt in discrediet gebracht, zij is zelf geen
partij in het proces, de uitkomst is onzeker.
Daarom verdient het vaak de- voorkeur
een civielrechtelijke actie om schadever
goeding aan te spannen. In civiele zaken
gelden weliswaar ook verjaringstermijnen,
maar anders dan in strafzaken kan de civie
le rechter die termijnen verruimen met een
beroep op de redelijkheid en billijkheid. De
kans op genoegdoening voor het slachtoffer
is in het civiele proces dus groter.
Russische leider deze keer niet met de pet in de hand bij Clinton
Het is een 'andere' Bo
ris Jeltsin die morgen
naar Washington
komt voor alweer zijn
vijfde topontmoeting
met Bill Clinton in an
derhalf jaar. Bij de vo
rige keren was de Rus
sische president een
bedelaar, die met de
pet in de hand bij zijn
Amerikaanse ambtge
noot om morele en
vooral financiële steun
kwam smeken. De
'nieuw' Boris Jeltsin is
de zelfbewuste leider
van een groot land, die
ook als zodanig wil
worden behandeld.
Jeltsin wil zich niet
langer door de Ameri
kanen laten vertellen
wat goed voor de Rus
sen is. „Wij vragen niet
meer: help ons", zei
een Russische diplo
maat in de VS vorige
week. „We willen seri
eus genomen wor
den."
r de twee leiders elkaar op 3 en 4 april 1993 v
Het wordt interessant te zien hoe de Amerikanen daarop zullen
reageren. Clinton en Jeltsin hadden tot nog toe een uitstekende
relatie. Maar die was. behalve op wederzijdse vriendelijkheid,
toch vooral gebaseerd op de wetenschap bij de Amerikanen dat
Rusland geen wereldmacht meer was en de hulp van de VS
hard nodig haden.
Maar dat is veranderd. Jeltsin heeft in Rusland een zekere sta
biliteit gebracht, en bovendien begint Moskou zich ook in het
buitenland weer danig te roeren. Dat blijkt uit de hoofdrol die
de Russen in Bosnië-Hercegovina spelen, en uit hun neiging
om zich weer te gaan bemoeien met de binnenlandse perikelen
in de vroegere Sovjet-republieken.
„Dat moet mogen", zegt Moskou nu, wijzend op de Ameri
kaanse missie in Haïti. Jeltsin liet zich vorige week al uiterst kri
tisch uit over het feit dat Washington hem vroeg mee te doen
aan de invasie in Haïti, maar tegelijk bezwaren maakt als Rus
land zijn militaire invloed in het door onrust geteisterde Geor
gië wil uitbreiden.
„Waarom zouden wij ons in het Haïtiaanse conflict laten mee
slepen", vroeg Jeltsin zich af, om er cynisch aan toe te voegen:
,,lk weet niet eens waar het ligt." Dat zijn niet de woorden van
een president die met gebogen hoofd in Washington op de kof
fie gaat. „Wij zijn niet slechts een regionale macht", aldus de
trotse Russen.
Moskou wil, na vijf jaar nodig gehad te hebben om binnens
lands enige orde op zaken te stellen, op het wereldtoneel weer
voor vol worden aangezien. Natuurlijk kan Jeltsin daarbij niet
zonder de Amerikanen. Hij zal morgen dan ook een pleidooi
houden voor meer investeringen van Amerikaanse bedrijven in
Rusland. Hij wil een verdubbeling van de één miljard dollar aan
investeringen die voor 1994 genoteerd staan. Het afgelopen
half jaar is gebleken dat de Amerikaanse handel met Rusland
wat stagneert. Het Amerikaanse handelsoverschot van 1,3 mil
jard dollar (iets meer dan 2 miljard gulden) in 1993 is veran
derd in een tekort van 47 miljoen (80 miljoen gulden) in de
voorbije zes maanden.
De kwestie-Bosnië is het meest omstreden in de Amerikaans-
Russische relatie. Jeltsin zal proberen Clinton te overtuigen het
wapenembargo voor de Bosnische moslims niet op te heffen.
Meerderheid van Kussen
vertrouwt Boris Jeltsin niet
De Russische president Jeltsin geniet het vertrou
wen van maar 12 procent van zijn onderdanen.
Een meerderheid van de Russen heeft geen ver
trouwen in hem. Dat blijkt uit een peiling waar
van de resultaten gisteren bekend zijn gemaakt
door Itogoei, een politiek programma van de on
afhankelijke zender NTV. Volgens de peiling heeft
57 procent van de Russen 'geen vertrouwen' in
Jeltsin, 20 procent 'half wel, half niet vertrou
wen', 12 procent vertrouwt hem 'helemaal' en 11
procent heeft geen mening. In de uitzending
bleek niet onder hoeveel mensen de peiling is ge
houden.
De presentator wees erop dat „een lage score niet
automatisch een nederlaag betekent" bij mogelij
ke verkiezingen. Hij herinnerde aan de overwin
ning van Jeltsin bij het referendum van april
1993 dat met name ging over het vertrouwen
in de president en in zijn hervormingspolitiek.
Voorafgaand aan het referendum van april vorig
jaar voorspelden de peilingen ook een nederlaag
voor Jeltsin, zo hield hij de kijkers voor. Bij het
referendum zelf sprak een ruime meerderheid
zich uit voor de president.
Daarentegen wil hij de economische sancties tegen Servië ge
leidelijk opheffen, in de hoop zo de situatie in Bosnië te beïn
vloeden.
FOTO ARCHIEF
De Serviërs zijn er odder Russische druk toe overgegaan hun
steun aan de Bosnische Serviërs te verminderen, en daarvoor
wil Jeltsin hen nu belonen. Ook andere landen binnen de VN-
Veiligheidsraad voelen daar wel voor, maar Clinton staat met
zijn pleidooi voor opheffing van het wapenembargo geheel al
leen in de Verenigde Naties.
Clinton en Jeltsin zullen ook veel aandacht wijden aan de be
perking van de kernwapens. Clinton kondigde tien dagen gele
den aan dat de VS hun aantallen nucleaire onderzeeboten en
kernbommenwerpers eenzijdig zullen verminderen. Hij zal
Jeltsin vragen hetzelfde te doen, maar de kans daarop wordt
vooralsnog klein geacht.
Baanbrekende initiatieven op het gebied van kernwapens wor
den niet verwacht, zeker nu het Amerikaanse ministerie van
defensie erin geslaagd is voorstellen om verder te snijden in de
kernwapens beide landen mogen in 2003 nog 'maar' 3500
kernkoppen hebben af te houden, verwijzend naar de nog
steeds onzekere situatie in Rusland.
Wel zal Clinton Jeltsin extra geld aanbieden voor het ontmante
len van haar kernwapens op basis van het in 1993 gesloten
START-akkoord. De VS heeft daar al 260 miljoen dollar (400
miljoen gulden) in gestoken, maar de Russen hebben meer
geld en technische hulp nodig willen zij de komende jaren hun
afspraken ook inderdaad kunnen nakomen.
Het bezoek van Jelstin is ook voor Clinton van belang. De uit
stekende relatie met Moskou is een van de weinige buiten
lands-politieke successen waarop de Amerikaanse president
zich kan laten voorstaan. Clinton krijgt internationaal krediet
voor zijn steun aan Jeltsin tijdens en na de coup-poging van
vorig jaar.
Hij zette een wereldwijde economische hulpoperatie op touw,
die Boris Jeltsin de ruggesteun gaf om door te gaan met zijn
hervormingsplannen. Maar Jeltsin zal Clinton duidelijk maken
dat hij niet op zijn knieën kan blijven liggen, en dat de relatie
tussen supermachten als de VS en Rusland gebaat is bij res
pect.
NEW YORK HANS DE BRUUN
Bijdehandje
Amsterdam
zijn tante
lijk eigengereic
en zeker niet o
het mondje ge
vallen. Zelf ge
bruiken ze vee
de term 'bijdehand'. En dat ziji
ze, de Amsterdammers. Een
aantal gebeurtenissen:
1Een tramconductrice krijgt
drie kwartjes fooi het versch
tussen het af te rekenen bedrad
van 4,25 gulden en het overhai
digde muntstuk van 5 gulden.
Haar reactie, met een glimlach
„slijmbal!"
2) Een taxichauffeur staat voor
aan in de rij bij een taxi-stand
plaats. De klant hoeft niet al te
ver, maar heeft haast en neemt
daarom de taxi. Waar normali
ter een chauffeur denkt 'pech
gehad', moet de Amsterdamse
taxichauffeur zijn grief kwijt. N
een minzaam lachje vraagt hij,
hoewel het stralend weer is:
„Regent het?" Voor die habbe-
krats geeft hij zijn plekkie liever
niet prijs.
3) Een man loopt nietsvermoe
dend in korte broek een café
binnen om vervolgens, na een
korte keuring, door een geïnspi
reerd kijkende andere man uit
genodigd te worden voor een
hetero/homo-gesprek op een
lokale radiozender.
Dat soort dingen. Amsterdam
mers roeren hun mondje, wat
op zich wel ontwapenend kan
zijn. Anders wordt het als Am
sterdammers zichzelf
episch centrum van het wereld
gebeuren plaatsen. Dat het
paarse kabinet is 'gemaakt'
door drie Amsterdammers (Kok
Bolkestein en Van Mierlo), daar
zijn ze hier bijvoorbeeld razend
trots op. En of het nou
bal is („Ajax speelt het
ste"), de kunsten („hier gebeurt
het meest") of het politiewerk
(„in Haarlem hebben ze boe-
renpolitie"): Amsterdammers
plaatsen zichzelf voorop. Wie
kent niet de lawaaiige stoet op
Schiphol waar altijd dezelfden
haantje-de-voorsten zijn bij het
inchecken voor Benidorm? In
derdaad: reeds zwaar gebruinde
Amsterdammers die hun Mar
tinair-labels van eerdere vlieg
vakanties aan de koffer laten
hangen.
Dat blufferige, maar evenzeer
opportunistische gedrag. Neem
hei autorijden. Als leveranciers
van het type kleerkast koffie
gaan drinken terwijl hun auto's
de grachtengordels blokkeren...
geen wanklank. Maar loopt op
diezelfde grachtengordel een
scharminkelige schoorsteenve
ger uit Oostknollendam te ren
nen om zijn bezems in te laden, I
dan hangen ze in de file erach
ter collectief op de claxon.
Zo zien ze er hier ook geen beer!
in het evenwijdig, dubbel dus,
parkeren van de auto. Omdat zo
snel geen andere plek te vinden
is. Op een protest volgt veron
gelijkt de omgekeerde be
wijslast: „Ik kon toch niet weten
dat je weg wilde?" Of vraag eens
een Amsterdammer op te staa
omdat hij op je gereserveerde
plaats zit: „Ik zit goed, je bekijkt
het maar met je nummertje."
Nee, wie zich in Mokum meldt,
zeker de 'dagtoerist' die het niet!
gewend is, is qua gebektheid
aan de Goden overgeleverd. Die
loopt zich de hele dag te verwe-
ren tegen bijdehandjes. Maar
ook de import-Amsterdammer
heeft er nog moeite mee. En als
de repliek dan eens aardig lukt
(„U kunt toch zelf zien of het re
gent?"), loopt het ook niet goed
af: „Niet zo bijdehand hè!"
Een kennis stond tijdens zijn
vakantie in Turkije met handen
en voeten af te dingen op een
markt. Dat was hem verteld:
nooit de vraagprijs betalen, je
moet pingelen! De Turkse han
delaar, een jongen van een jaar
of 16, gaf niet mee. Toen de
kennis doorzeurde, verloor de
Turk zijn geduld en zei, plotse
ling in plat Amsterdams: „Dan
ga je maar naar Zeeman in de
Kinkerstraat!"
Hillegommer kaart zaak Otno Power aan bij Reclame Code Commissie
Een advertentie van Unilever voor Omo
Power mag niet misleidend zijn of vergelij
kende reclame bevatten. Er mag niet wor
den geschreven dat het Omo beter is dan
concurrent Ariël Ultra. Zo zijn de spelre
gels in Nederland. Als de Consumenten
bond in zijn gids een vergelijkend waren
onderzoek opneemt en de aanschaf van
Omo Power ontraadt, valt dat niet onder
de Reclame Code. Klopt dat wel?
Sterker nog: als Unilever in deze krant een,
advertentie plaatst, gebaseerd op het on
derzoek naar Omo Power, mag het'niet
zeggen dat Omo witter wast dan Ariël Ul
tra. Maar op dezelfde bladzijde mag de
Consumentenbond in een artikel wel zeg
gen dat Omo het slechter doet dan ande-
Deze 'dubbele' moraal heeft Hillegommer
A.W. Bosch naar de Reclame Code Com
missie (RCC) doen stappen. Bosch, assu
rantiebemiddelaar, docent en exploitant
van een videotex-dienst, vindt dat onaf
hankelijke onderzoeken onder de Reclame
Code moeten vallen. De zaak komt mor
gen voor de voltallige commissie.
Het is de eerste keer dat een consumen
tenorganisatie of een onafhankelijk onder
zoeksinstituut voor de commissie wordt
gedaagd. De reclamecode is in het leven
geroepen orrrhet gedrag van adverteerders
aan banden te leggen. De Hillegommer
vindt dat vergelijkende warenonderzoeken
van onafhankelijke instituten precies het-,
zelfde doen als reclamemakers: Ze bewe
gen consumenten ook tot de aankoop van
produkten.
Vertegenwoordigers gaan vaak met de
Consumentengids op zak naar winkeliers
om de CD-speler die het best uit de test
komt te kopen. De goedgekeurde' produk
ten vliegen de winkel uit, terwijl degenen
die minder goed zijn beoordeeld, blijven
liggen.
Eén van de belangrijkste redenen dat
Bosch naar de Reclame Code Commissie is
gestapt is de rol van de Consumenten
bond. Sinds de fusie met Konsumenten
Kontakt is de bond de enige autoriteit. Bo
vendien mogen sinds enige tijd bedrijven
ook consumententests in hun advertenties
gebruiken, waardoor de grens tussen con
sumenteninformatie en reclame vervaagt.
Dat is normvervaging, stelt Bosch.
Om zijn zaak te ondersteunen, heeft de
Hillegommer een aantal voorbeelden ver
zameld van onderzoeken van de Consu
mentenbond waarin onvolledige of onjuis
te informatie werd gepubliceerd. In de
Geldgids van juli 1993 werden tarieven van
persoonlijke leningen en doorlopende kre
diet vergeleken. „Maar in het artikel ont
braken de tarieven van een aantal i
diairs die voordeliger waren dan.de toen
gepubliceerde", aldus Bosch.
In mei 1994 werd opnieuw zo'n onderzoek
gepubliceerd, dit maal vollediger, maar
toen waren de tarieven weer achterhaald.
De maximumtarieven die het ministerie
van economische zaken vaststelt, waren
per 1 maart 0,6 procent verlaagd. „Stel de
publikatie van zo'n onderzoek dan even uit
en verzamel de actuele tarieven", aldus
Bosch die niet vindt dat de Consumenten
bond zijn werk slecht doet. „Maar als zij
onderzoeken publiceren, waar veel consu
menten op afgaan, dan moet de wijze van
onderzoeken toetsbaar zijn."
Bosch: „Onafhankelijk onderzoek moet al
tijd te controleren zijn. Er moet gepubli
ceerd worden hoe het onderzoek heeft
plaatsgevonden. Als dat niet kan, zijn de
onafhankelijke onderzoeksinstituten dus
afhankelijk van commerciële instellingen.
dan uitkijken dat ze in de toe
komst hun geloofwaardigheid niet verspe
len als onafhankelijk instituut. Zeker als
gaat om anti-reclame."
De Reclame Code Commissie vindt verge
lijkende reclame toelaatbaar, gezien het
belang van de consument, maar dan moet
er wel aan bepaalde voorwaarden zijn vol
daan. De produkten moeten vergelijkbaar
zijn, essentiële punten moeten worden
vergeleken, gegevens moeten objectief en
controleerbaar zijn en het mag niet node
loos neerbuigend zijn over de concurrent.
Ook het noemen van de merknaam van de
concurrent is verboden. De Consumenten
bond is ervan overtuigd dat ze de regels
niet heeft overtreden en verwacht dat de
commissie de klacht morgen wel zal afwij-
AMSTERDAM RAYMOND PEIL
