'Doe je bes je krijgt c t verdikkeme, èl de kans' Bij dokter Vogel is alles gratis i Best ing Paradoxen Pleidoo jTurkse jongeren die in fJederland wonen zijn geen zielige vogeltjes die vermalen dreigen te worden tussen twee :ulturen. Ze leven niet \ussen, maar mèt tivee culturen en hebben daardoor een Ji voorsprong op hun Nederlandse "I leeftijdsgenoten. In het onderwijs is dat nog II niet altijd zichtbaar. rg Maar dat gaat veranderen, weet mderwijsinspecteu r en aarts-optimist 2 SeyfÖzgiizel. eyf özgüzel promoveerde gisteren i in Tilburg op een onderzoek naar de positie van het vak Turks in het voortgezet onderwijs. Hij sprak met een groot aantal Turkse leerlingen en hun ouders, met docenten Turks en hun directeuren. In zijn proefschrift De vitaliteit van het Turks in Nederland concludeert hij dat er nog heel wat niet in orde is met het onderwijs in de Turkse taal. Maar aan de andere kant ziet hij een grote toekomst weggelegd voor het vak. ,,De handel tussen Duitsland en Turkije heeft een waarde van zes miljard dollar per jaar", weet özgüzel. „Vooral dankzij het gro te aantal Turken in Duitsland. Waarom zou de Nederlandse samenleving met behulp van de Turkse immigranten de markten in Tur kije en de andere Turks-sprekende landen niet open kunnen breken? Vergeet niet 160 tot 180 miljoen mensen Turks spreken." De Turkse taal heeft een economische waarde en de mensen die die taal spreken hebben dus een streepje voor. Het is een op vatting die mijlen verwijderd is van de oor spronkelijke opzet van het onderwijs in de ei gen taal aan de kinderen van immigranten. Daarbij ging het erom dat de leerlingen zich bij terugkeer in Turkije moesten kunnen red den, dat de band niet werd verbroken, maar ook dat de leerlingen door hun moedertaal goed te leren ook beter Nederlands zouden gaan spreken. Kritiek Het onderwijs in de eigen taal aan kinderen van immigranten werd twintig jaar geleden ingevoerd, en heeft sindsdien continu aan kritiek bloot gestaan. Dat de eigen taal werd gebruikt om leerlingen zo snel mogelijk Ne- aerlands te leren, was geen probleem. Maar waarom zou je daarna nog doorgaan met de leerlingen te onderwijzen in het Turks of het Arabisch, het Moluks-Maleis of het Aramees? Was dit niet een extra belasting voor de leer lingen die het over het algemeen al moeilijk genoeg hadden? En vormde het geen belem mering voor een snelle integratie in de Ne derlandse samenleving? De beleidmakers hoopten in eerste instan tie dat de leerlingen door de eigen-taallessen sneller Nederlands zouden leren en daardoor op school over de hele lijn beter zouden presteren. Het was hetzelfde idee als weten schappers in die tijd hadden bij het onder wijs aan dialectsprekers: ga het dialect onder wijzen om vervolgens gemakkelijker de stan daardtaal aan de man te brengen. Dat het eigen-taalonderwijs niet voldeed aan de oorspronkelijke verwachtingen, leidde eind jaren tachtig niet tot de afschaffing er van, maar tot een bijstelling van de verwach tingen. Het idee dat leerlingen er door beter moesten gaan presteren in andere vakken werd overboord gezet. Het onderwijs in bij voorbeeld het Turks was voortaan succesvol wanneer de leerlingen door de lessen het Turks beter gingen beheersen. Turks en Ara bisch werden op de middelbare school vak ken die sinds 1987 in principe ook open staan voor Nederlandse leerlingen, maar slechts een stuk of tien doen dat. Turks en Arabisch werden ook officiële ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1994 voor Turkse taal Seyf Özgüzel: ,,lk ben niet als onderwijsinspecteur uit de hemel komen vallen. Vijftien jaar geleden ben ik heel gewoon begonnen als docent wis kunde aan Nederlandse leerlingen." foto holvast examenvakken. Aan het einde van dit school jaar zullen de eerste leerlingen deelnemen aan de centraal schriftelijke eindexamens Turks en Arabisch. Langer leren Ook in de huidige opzet is het onderwijs in de Turkse taal onderhevig aan kritiek. Want leiden de prestaties bij de andere vakken niet onder de extra tijd die de leerlingen in de les sen Turks moeten steken? özgüzel: „Het is zeker zo dat docenten het vaak als argument aanvoeren als een leerling het slecht doet: had je maar niet naar Turks moeten gaan. Maar er is geen onderwijskundige die ooit heeft aangetoond dat leerlingen niet meer dan 28 of 30 uur 'leerlessen' kunnen volgen. Ze zijn veel langer met leren bezig, zonder dat het een extra belasting is. Dan doen ze dingen die ze leuk vinden, die ze als een ver rijking zien. Daaronder valt televisie kijken, maar ook Turks leren." „Natuurlijk moeten ze daarnaast ook per fect Nederlands leren, willen ze volwaardige leden van de Nederlandse samenleving wor den. Maar het is èn èn. Je wilt groente eten, maar ook vlees. Je kunt nu eenmaal geen drie kilo winterpeen eten." De Turkse ouders zijn positief over de les sen Turks omdat het eraan bijdraagt de band tussen de tweede generatie en het moeder land in stand te houden. De jongeren zijn nuchterder en kijken ook naar de praktische voordelen. Maar de meest voorkomende mo tivatie die ook zij opgeven voor het volgen van de lessen is 'ik leer Turks omdat ik Turk ben', özgüzel is blij dat de leerlingen trots durven te zijn op hun afkomst. „Ze gaan zich zonder minderwaardigheidscomplex inzet ten voor het vak Turks, terwijl het als een ex tra vak aan het lesprogramma is toegevoegd. Maar met meer kennis van het Turks voelen ze zich beter en sterker in de Nederlandse sa menleving." Gelijkwaardig In de ogen van de inspecteur is dat cultureel zelfbewustzijn van de Turkse jongeren een voorwaarde om te komen tot een echt multi culturele samenleving. „Daarvoor moeten buitenlanders op alle niveaus van de samen leving zijn vertegenwoordigd. Pas dan zal de samenleving ze als gelijkwaardige leden van de maatschappij erkennen." Van die gelijke vertegenwoordiging is in ie der geval op dit moment nog absoluut geen sprake, özgüzel is één van de weinige immi granten uit het Middellandse Zeegebied die is doorgedrongen tot een hoge positie in de Nederlandse samenleving. Hij beseft maar al te goed dat hij op dat punt als geslaagde im migrant een voorbeeldfunctie vervult. Aan de Nederlanders die Turken alleen kennen als schoonmakers en fabrieksarbeiders laat hij zien dat ook immigranten hier carrière kun nen maken. En aan de buitenlanders in Ne derland wil hij zeggen dat er geen reden is om bij de pakken neer te zitten. „Ik ben niet als onderwijsinspecteur uit de hemel komen vallen. Vijftien jaar geleden ben ik heel ge woon begonnen als docent wiskunde aan Nederlandse leerlingen. Ik hoop en ik denk .dat er best mensen zullen zijn met een etni sche achtergrond die hierdoor in hun positie ve motivatie worden bevestigd. Die zien: als ik mijn best doe kan ik het ook in Nederland ver schoppen. Het is Seyf immers ook gelukt. In ieder geval hebben ze geen excuus meer om maar bij de pakken neer te zitten. Ik zeg tegen hun: doe je best verdikkeme, je krijgt wèl de kans." Uit het onderzoek van de promovendus blijkt dat de leerlingen met meer dan gemid delde belangstelling de Turkse lessen volgen en dat ze daarbij ook meer dan gemiddeld presteren. Nu is dat laatste niet zo vreemd. Het examenniveau van het Turks is geba seerd op die voor de moderne vreemde talen, terwijl het merendeel van de leerlingen het Turks beter beheerst dan het Nederlands. Volwaardig vak Het cijfer voor het vak Turks telt gewoon mee als een volwaardig vak, waardoor een goed cijfer voor Turks als het erop aan komt het verschil kan zijn tussen overgaan en blijven zitten. Als de schoolleiding tenminste goed geïnformeerd is. özgüzel weet dat dat lang niet altijd het geval is. „Er was een school in Den Haag - nota bene een school met juist heel veel buitenlandse leerlingen - waar de directeur niet wist dat het cijfer voor Turks volledig meetelde. Daardoor bleef een leer ling zitten met één vier. De negen die hij voor Turks had leverde voldoende compensatie om over te gaan. Maar dat cijfer werd niet meegeteld. De directeur heeft later zijn excu ses aangeboden, maar toen was het kwaad al geschied." Schooldirecteuren blijken over het alge meen niet over te lopen van belangstelling voor het vak Turks. Om te beginnen moeten zij een flinke drempel overwinnen om het vak in te voeren. „Ze zijn vaak bang dat hun school door de invoering van Turks het stem pel 'allochtonenschool' krijgt", aldus özgü zel. De extra taakuren die scholen van het ministerie krijgen voor de invoering van Turks trekken echter steeds meer scholen over de streep. Maar ook als de docent Turks eenmaal is binnengehaald, blijven de directeuren af stand houden. „Tijdens de interviews vroe gen verschillende directeuren me: maar het vak Turks is toch nog maar experimenteel in gevoerd? Nee, zei ik dan, het is echt helemaal goedgekeurd en helemaal officieel." Een ander probleem - en in dit geval een probleem waar özgüzel zich behoorlijk over kan opwinden - is de manier waarop een aantal scholen hun extra taakuren inzetten die eigenlijk bestemd zijn voor de lessen Turks. Ongeveer eenderde van de uren gaat op aan begeleiding van leerlingen en contac ten met ouders. Geen verspilde tijd, maar het gaat wel ten koste van het onderwijs Turks. „Eigenlijk worden de leerlingen een beetje gediscrimineerd. Turks wordt niet als vol waardig vak aangeboden. De uren zouden kunnen worden gebruikt om 'Turks als exa menvak in te voeren en daardoor de leerlin gen het gevoel te geven dat ze echt volledig meetellen." De schooldirecteuren mogen- dan treuze len, ze zullen niet in staat zijn de opmars van het Turks te stuiten. Ze kunnen hooguit voor wat vertraging zorgen. Eerste examen Leerlingen in het voorbereidend beroepson derwijs en op de MAVO kunnen aan het eind van dit schooljaar voor het eerst een centraal schriftelijk eindexamen Turks afleggen. Som mige directeuren zullen dan door hebben dat Turks een serieus vak is. Daardoor zal het aantal scholen dat Turks aanbiedt verder groeien, denk ik." Op dit moment volgen rond de 4.000 leer lingen Turks op ongeveer honderd scholen voor voortgezet onderwijs. Dat is ongeveer een kwart van alle Turkse leerlingen en is bij na vijf maal zo veel als zeven jaar geleden. „Ik schat dat over een aantal jaar ongeveer 300 scholen Turks zullen geven. Daarmee wordt dan minimaal de helft van de Turkse leerlin gen in staat gesteld om lessen Turks te vol gen." Het Turks zal voorlopig niet meer uit Ne derland verdwijnen. „Ik zeg niet meteen dat het nog 300 jaar zo blijft, maar misschien ge beurt dat wel. Het is echter wel zeker dat mensen de komende decennia Turks zullen blijven spreken in Nederland. En dat onaf hankelijk van de vraag of het ministerie het onderwijs in de Turkse taal blijft ondersteu nen. Ik durf te beweren dat steeds meer Tur ken de meerwaarde van het Turks gaan in zien en ervoor zullen zorgen dat hun kinde ren de taal zullen leren. Desnoods buiten het reguliere onderwijs om." LEON KLEIN SCHIPHORST» Louter toeval brengt ons bij dokter Alfred Vogel. De bedoeling was een rondje Drontenrneer, keurig uitge zet door de afdeling wielrijden van de ANWB. De achterop de auto meegebrachte fietsen worden niet beklemmen voordat op een El- burgs terras in de vroege zon de morgenstondmond is gespoeld met verse koffie. De gracht geurt naar warme bakkers. Straatklin kers verdampen de ochtenddauw. Vrouwen met volle boodschap pentassen. Een gehaaste vertegen woordiger parkeert zijn leaseauto in het voetgangersgebied. Nog voor de haringkar is opgezet, ver koopt de visboer zijn eerste rol- mops. Onze redacteuren terug van vakantie dit is de laatste aflevering van deze serie Op de pedalen. Het nieuwe land in. We hebben ons ingesteld op rechte paden en lange wegen. Een eindeloos perspectief. As- faltlinten waar geen eind aan komt. Fietsen naar de horizon. Niets blijkt minder waar. De voedzame klei van de voormalige Zuiderzee heeft hier in nog geen generatie een bos uit de grond ge stampt, dat de verzuurde domei nen op de Veluwe letterlijk naar de kroon steekt. Een smal slinge rend pad voert de eenzame peddelaars dwars door een levensgroot- groot bomenboek. Alsof de bosbouwers de encyclopedie hebben opge stuurd als bestellijst voor de kweker, zo geva rieerd is de aanplant aan de oostelijke rand van de IJsselmeeipolder. 'Virtual reality' van de lage landen. Er komt geen eind aan de boslucht. Buiten adem bereiken we uren later de brug naar Kampen. De weg terug voert over een natuur monument. Een kronkelend dijklichaam. Ooit aangelegd om het stuwende water uit de bewoonde wereld te houden. Rijden we op de waker of is het de slaper? Het rivierenland schap is zo idyllisch dat je er als vanzelf in slow motion van gaat fietsen. In de oksels van de weg 'wielen' vol waterlelies. Vissen is er ver boden, waardoor varkens van karpers onbe kommerd naar de voorbijgangers smakken. Wie doet ze wat? Ondanks (of dankzij) het aanhoudend warme weer 'sneeuwt' het bloe sem van de vrouwtjes-populieren. Bij uitstek een gebied om een allergie-test te doen. Eerder terug in Elburg dan gepland. Wat te doen? Bordjes "Vogel-tuinenwekken de nieuwsgierigheid op. Ze brengen je naar een industrieterrein. Troosteloos en stoffig zoals overal in Nederland. Middenin de verzame ling fantasieloze opstallen een frisogend com plex waar bij de deur een ijscoman heeft post gevat. Het parkeerterrein voor de deur staat vol luxe toeringcars. Welkom in het bezoekers centrum De Vier jaargetijden. De glazen schuifpui zoeft, gestuurd door een elektrisch oog, automatisch open. Niet alleen de busla dingen ouden van clagen, ook wij - twee uit de koers geraakte wielrijders in vakantie-outfit - worden warm onthaald. Achter de halbalie zit een 'stewardess' die nauwkeurig het aantal bezoekers turft. Blauw mantelpakje, kleurrijk shawltje. We kunnen nog net mee met de laatste rondleiding. 'Maar neem eerst een kopje thee of koffie Met een kaakje om te dopen. "Welkom bij dokter Vogel'. Homeopa thisch arts en vooral bekend vanwege het An ders Beter Worden. Alles is gratis. En dat trekt vooral het welfa re-werk en de besturen van bejaarden-soosen. Organisaties die, met alle bezuinigingen op ouderenzorg, specialisten zijn geworden in de 'no-budget'-uitjes. Bovendien zijn de senioren een dankbare doelgroep voor deze bestem ming. Dokter Vogel heeft (in flesjes) een oplos sing voor meer dan 250 aandoeningen. Van eksterogen tot examenvrees en van luierec zeem tot voorjaarsmoeheid. Aan de toonbank van de huiswinkel verdringen zich de bezoe kers, al dan niet geplaagd door een hardnek kig ongemak of gewoon uit op een middeltje ter verlenging van de levensavond. 'TU il Stadskanaal zich melden voor de VY rondleiding?' Ook de toeristen mogen mee. Een excursie-hostess neemt de groep over van een collega, die vanachter een lessenaar de officiële mededelingen in een microfoon roept. We gaan zo naar de tuinen, maar eerst een paar dia's. Duurt maar 20 minuten, be looft de rondleidster. 'Leuk dat u er bent'. De voorstelling begint met een bibberig zwartwit- filmpje over Vogel zelf. Een klein bezig baasje uit Zwitserland. Hij vertelt over z'n geloof in de natuurkrachtige werking van kruiden. Over zijn contacten met medicijnmannen van over de hele wereld. Vogel is in de 90 en nog gezond van lijf en leden. Het publiek wordt er stil van. Tijd voor de commerciële boodschap: lichtbeelden over de produktie en produkten van de firma Vogel. Wie het thuis nog eens na ■wil lezen koopt nu het boek ANDERS BETER WORDEN. Alleen hier voor een tientje. 'Een gids voor verantwoorde zelfmedicatie', sluit de hostess af. Het licht gaat aan, de boeken zijn niet aan te slepen. Vijfhonderdduizend kopers gingen ons voor, blijkt uit de flaptekst. De tuinen in. Daar zijn we voor gekomen. De gids loopt voor de groep uit en repro duceert haar verhaal als een vleesgeworden bandrecorder. „Hier links de Mariadistel. Te herkennen aan de witte nerven in het blad. Maria met het kindeke Jezus op de vlucht voor Herodus verloor melk uit haar zware borsten. Daar waar het de grond introk, groei' de later de Mariadistel.Elke plant heeft zijn eigen verhaal. Via het Janskruid (goed tegen wratten) bereiken we de velden vol zonne hoed. Wordt gekweekt voor Echinaforce, grondstof van veel gebruikte homeopathische middelen. Bekend vanwege heilzame werking bij de koortslip en gordelroos. Maar ook effec tief tegen het open been of een opkomend kou-tje. De huislook blijkt zelfs de bliksem buitenshuis te houden. Werd voor dat doel in de goot van boerderijen gezet, weet de gids. Toch sloeg bij ons het onweer in, spreekt een krasse baas haar tegen. Hij had zo'n netplant Kom kijken in de A. Vogel-tuinen gelegen aan de oever van het Drontermeer in Elburg IS te Uburi (05240) >7373 op de dakrand neergezet. „De buren noemden het een wonder dat de schade beperkt bleef tot een paar duizend gulden. De brand zette niet door", vertelt de man door alle aandacht goed op dreef gekomen. Dankzij de huislook". zegt de gids zonder enige aarzeling. Een kordate vrouw - ze zou een zuster van Klazien uit Balk kunnen zijn - wil weten waar het Wildemans kruis staat. „Ooed voor de potentie", vertelt ze ongevraagd. „We hebben een kennis en die man kon geen kinderen krijgen. Een bevrien de homopaat beval hem Wildemanskruid aan. Nu hebben ze drie gezonde koters". De groep is onder de indruk en zwijgt. De hostess klinkt ineens heel menselijk als ze vraagt: 'Die homopaal, hoe bevriend was die?' Protagoras leefde van 485 tol 116 voor Christus. I lij is droevig aan z'n eind gekomen want hij verdronk bij een schipbreuk. I n hij ging toch al niet vrijwillig op reis. aangezien hij zojuist verbannen was uit de stad waar hij woonde: Atherie. Dat kwam doordat hij openlijk had gezegd dat God misschien niet bestaat. Of ei genlijk had hij gezegd: het valt niet te weten of God bestaat. Als de Atheense wetten hier nu zouden gelden, dan konden we gelijk half Nederland wel verbannen, als ik het CBS mag geloven. VI an de week hoorde ik een mooi verhaal lover Protagoras. Ik wist al dat hij een be roemd leraar was geweest in welsprekend heid. Vooral aanslaande juristen en politici kwamen bij hem les nemen. I loe beter je leerde spreken, hoe meer kans je had om tegenstanders te overtuigen. Dat is trou wens nog zo. Bij de rechtbank en in de poli tiek is overtuigen heel belangrijk. I'ro tagoras nu gaf les in overtuigend spreken. Niet voor niets overigens. Je moest een for midabel bedrag neertellen om zijn lessen te mogen volgen. Dat is tegenwoordig wél heel anders, maar dit terzijde. Protagoras gaf zelfs een niet-goed-gcld-terug garantie. Hij garandeerde, als je zijn lessen had ge volgd, dat je je eerste proces zou w innen. Zo niet, dan zou je je lesgeld terugkrijgen. Maar nu dat verhaal. Lr was eens een handige leerling die zijn lesgeld nog niet betaald had. Irger nog, hij zei zelfs dat hij helemaal niet van plan was te gaan beta len. Protagoras werd boos en dreigde hem voor de rechter te slepen. I )e leerling was daar niet van onder de indruk. I achend zei hij: „IJ doet maar; ik hen niet bang voor dat proces. Lr kan mij niets overkomen. Want als ik dat proces win, dan hoef ik u niet te betalen; en als ik het verlies dan hoef ik u ook niet te betalen aangezien ik dan mijn eerste proces verlies en in dat geval is geen lesgeld verschuld igd „Geen sprake van", antwoordde Protagoras, „je zult hoe dan ook moeten betalen. Want als ik het win, dan moet je betalen; en als ik het verlies, moet je ook betalen aangezien jij dan je eerste proces gewonnen hebt en dus lesgeld verschuldigd bent!" Het Protagoras-verhaal is al heel oud. I .r zijn veel van zulke verhalen. Ze werden niet verzonnen als raadseltjes voor donkere win teravonden maar als oefenstof voor aan- stayn^cftlpsplen eii juristen. Ga ei maar San slaan', "om precies uit te leggen waar tie redenering fout gaat. Een moderne versie van zo'n verbaal is, geloof ik, afkomstig van Battus. I )at is het verhaal van het onverwachte proefwerk. Dat gaat zo. Een leraar zegt tegen zijn klas dat ze volgende week een onverwacht proefwerk krijgen. Het zal in die week zijn, maar hij zegt dus niet op welke dag. Dan steekt er een leerling zijn vinger op en zegt: „Meneer, dat kan niet; het is onmogelijk." Verbaasd vraagt de leraar hem waarom een onverwacht proefwerk onmogelijk zou zijn. „Kijk", zegt de leerling, „vrijdag is uitgcslo ten. Want als we het op maandag, dinsdag, woensdagen donderdag nog niet gehad hebben, dan weten we dat het op v rijdag zal zijn. Maar als we dat weten, dan is het geen onverwacht proefwerk meer. Dus vrijdag kan het niet." De leraar knikt. Ja, dat is waar; vrijdag is uitgesloten. „Maar donder dag is dan ook onmogelijk, want als de vrij dag inderdaad afvalt, en we hebben het op woensdag nog niet gehad, dan weten we dal het donderdag komt, en dan is het ook niet onverwacht! )p donderdag is het dus even onmogelijk als op vrijdag!" I )e leraar heeft hier niets tegen in te brengen. „Maar 't zou dan toch nog op maandag, dinsdag of woensdag kunnen?" „Nee, want als de don derdag en de vrijdag afvallen (daarover zijn we het eens), dan is ook de woensdag uiige sloten: als het namelijk dinsdag nog niet ge weest is, moet het immers wel op woensdag komen!" Nu wordt de leraar een beetje ze nuwachtig. Er blijven eigenlijk nog maar twee dagen over. Maar ook de dinsdag moet afvallen, om dezelfde reden als de woensdag. Dan blijft alleen de maandag nog over voor dat onverwachte proefwerk. ,,En als we zeker weten dat het proefwerk op maandag zal zijn, dan is het dus geen onverwacht proefwerk. Ziet u wel, dat het gewoon onmogelijk is om volgende week een onverwacht proefwerk te geven." Kijk, dat zijn nou paradoxen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 39