'Voor kwaliteit
moetje
de diepte in'
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1994
De kwaliteit van de
Leidse Rijksuniversi
teit, de oudste van
het land, wordt de
komende maanden
onder de loep geno
men.
j Het kan een hele mooie
baby worden zegt di s
xoek Vredevoogd met
etï een grote grijns op zijn
sa gezicht. De kersverse
bestuurder van de
d
ai Leidse Rijksanii ei si teil
di heeft negen maanden
de tijd om in Leiden
orde op zaken te
stellen. Of, zoals hij liet
liever noemt, ,.hel
vertrouwen te
herstellen en een paar
belangrijke
beslissingen te nemen
Want: .Mensen
moeten weten waar ze
aan toe zijn.
Loek Vredevoogd wil dat de univer
siteit eindelijk eens keuzes maakt,
keuzes voor kwaliteit, keuzes voor
'diepte', in plaats van 'breedte'. En dat bete
kent dat Leiden iets zal moeten schrappen.
Dat 'iets', daarover gaan vooraanstaande
Leidse wetenschappers, ambtenaren, studen
ten en bestuurders eens flink met elkaar bak
keleien. „Het is in elk geval de eerste keer in
dit land dat een universiteit zó systematisch
wordt doorgelicht.
„Wij hebben nu een dipje", zegt hij, „maar
we gaan er extra hard tegen aan om de trein
samen op het goede spoor te krijgen." De
nieuwe collegevoorzitter spreekt al van 'wij'.
Nog maar twee-en-een-halve-maand is hij
aan de slag in Leiden om de rimpelingen in
de vijver van de oudste Alma Mater van dit
land glad te strijken. En nu al voelt Loek Vre
devoogd (56) zich er thuis. Hij kwam op ver
zoek van voormalig staatsecretaris van on
derwijs en wetenschappen, Job Cohen. Een
goede bekende: samen met rector magnifi
cus Cohen bestiert Vredevoogd normaliter de
Rijksuniversiteit Limburg.
Nu moet hij het tot volgend voorjaar uit
zingen op een flatje in Scheveningen. Een
prachtig uitzicht op zee, dat wel. Maar de
weekeinden brengt hij toch zoveel mogelijk
samen met zijn vrouw door, in Maastricht.
De reden voor zijn komst, het gedwongen
vertrek van zijn voorganger, mr. C. Oomen, is
een beetje een taboe-onderwerp tijdens het
gesprek. De Annex-bouwaffaire speelde zich
immers „voor mijn tijd af benadrukt hij. „Ik
ben daar niet bij geweest en heb er geen oor
deel over. Ik moet er ook niet over spreken."
Tijdens de bouw van de Annex aan het Syl-
viuslaboratorium aan de Wassenaarseweg
zijn miljoenen guldens verduisterd. De An
nex is nooit afgebouwd, wat rest is een be
tonnen karkas, maar de grond en de opstal
len zijn inmiddels wel eigendom van de uni
versiteit. De voormalige directeur bedrijfs
voering van de universiteit wordt onder meer
verdacht van het aannemen van steekpen
ningen. Hij zal zich voor de rechtbank moe
ten verantwoorden. Justitie onderzoekt nog
steeds waar de miljoenen gebleven zijn.
De nieuwe collegevoorzitter is wel betrok
ken bij de toekomst van het Annex-karkas.
Vredevoogd: „Wat we ermee gaan doen, of
we het laten afbouwen, door wie en voor wie,
daar zijn we nog niet uit. Maar nog dit jaar
zal er iets gebeuren."
Te weinig controle
De vorige collegevoorzitter, Oomen, kreeg dit
voorjaar van de universiteitsraad (UR) het
verwijt dat hij te weinig controle op zijn
ambtenaren uitoefende en te lang gewacht
heeft met ingrijpen. De UR vroeg Oomen zijn
consequenties te trekken uit die kritiek, maar
Oomen weigerde op te stappen. Staatssecre
taris Cohen heeft hem uiteindelijk gevraagd
te vertrekken. Dat gebeurde in juni. Op 1 juli
ging Vredevoogd aan de slag in Leiden.
„Waarom? Omdat Cohen het mij vroeg. En
ik kreeg niet de kans om lang te aarzelen. De
staatssecretaris had een aantal redenenom
mij te vragen: hij wilde iemand van buiten
Leiden, zonder betrokkenheid bij deze uni
versiteit en hij wilde iemand met veel be-
stuurservaring op dit terrein. En het moest
iemand zijn waarin hij vertrouwen had. Co-
hen heeft toen een dringend beroep op mij
gedaan. En dan moet je van goede huize ko
men om nee te zeggen."
Vredevoogd kon en wilde geen 'nee' zeg
gen. Maar dat besluit nam hij niet nadat hij
eerst uitgebreid met zijn vrouw had gespro
ken. „Mijn vrouw en ik: we besloten om het
te doen. Dit is een mooie, oude universiteit
die nu even in de problemen is gekomen. Als
je hart hebt voor een universiteit dan voel je
je erbij betrokken, dus ook bij de Leidse situ-
Loek Vredevoogd: „Dit is een mooie, oude universiteit die nu even in de problemen is gekomen."
Loek Vredevoogd heeft
negen maanden de tijd
om de rimpels op de
Leidse universiteits
vijver glad testrijken
atie. Dit móet ik doen, dit kon ik niet weige
ren. I let klinkt wat sentimenteel, maar ik heb
nu eenmaal affectie tot het verschijnsel uni
versiteit."
Vredevoogd kende de Leidse universiteit
'alleen van afstand', maar de collegeleden
kende hij wel. „Oomen kende ik goed, het
zelfde geldt voor Waldus. Ook de secretaris,
Van den Berg, kende ik al. Ik ben plaatsver
vangend directeur-generaal geweest voor
Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk on
derzoek bij het ministerie van onderwijs en
wetenschappen. Daar was hij ook werkzaam.
Ja, er is inmiddels veel gebeurd. Het vertrek
van de vorige collegevoorzitter heeft veel ef
fect op een organisatie als de Leidse universi
teit, waar dit niet tot de dagelijkse praktijk
hoort."
Vertrouwen
Het herstellen van het geschonden vertrou
wen beschouwt hij als zijn eerste taak. Het
vertrouwen bij bestuurders, universiteitsraad,
decanen, wetenschappers en ambtenaren.
„En dat is geen kwestie van mooie woorden.
We moeten een aantal dingen ook samen
dóen!" Vredevoogd ontkent dat hij vooraf
uitgebreid door Job Cohen is geïnstrueerd.
„Nee, hij heeft mij geen opdracht gegeven.
Universiteiten zijn immers autonome instel
lingen. Wel heeft hij me gezegd: 'ik verwacht
wel dat je werkt aan het herstel van vertrou-
Vredevoogd is op 1 juli vol optimisme aan
de slag gegaan. Op dat moment is het vakan
tie binnen de muren van de universiteit,
maar dat kwam hem juist goed uit. „Ik kon
toen op mijn gemak en in alle rust met een
aantal mensen kennismaken."
„Dit kan een hele mooie baby worden,
maar ik ben in mijn tijd beperkt", zegt hij
over de negen maanden waarin hij zijn 'klus'
moet klaren. Toch ziet hij die korte tijd liever
als een voordeel dan een nadeel. „Het dwingt
ons om in een zeker tempo zaken aan te pak
ken. Je kunt over die dingen niet eindeloos
praten, je moet beslissingen nemen, zorgvul
dig weliswaar, maar je moet toch knopen
doorhakken."
Vredevoogd wil onder meer snel beslissin
gen nemen over huisvesting van wis- en na
tuurkunde en sterrenkunde en de nieuw
bouw van de medische faculteit. „Goede
huisvesting is heel belangrijk voor mensen.
Het geeft hen weer perspectief." Daarnaast
wil Vredevoogd besluiten nemen over de toe
komst van de Leidse universiteit. Hij vindt
dat de Leidse Alma Mater het niet kan vol
houden op deze weg door te gaan. De eeu
wenoude universiteit is 'te breed', met te veel
vakken, afstudeerrichtingen en onderzoeks
thema's.
„Het aspiratieniveau van de Leidse univer
siteit is hoog. Men zegt: 'wij willen tot de bes
te universiteiten horen'. Dat kan best: dit is
een prachtige instelling met veel goed onder
zoek en onderwijs. Maar dan moet je wel
consequent zijn. Je kan niet vandaag zeggen
'de beste zijn' en morgen zeggen 'zo groot en
zo breed mogelijk worden'. Dat botst! Kwali
teit betekent dat je de diepte in moet. De fi
nanciële middelen zijn beperkt nu en in de
toekomst: je kunt dus niet èlles doen."
„We hoeven zeker geen faculteit te sluiten.
Dit is geen bezuinigingsoperatie. Complete
studierichtingen hoeven niet te verdwijnen,
verwacht ik. Maar wel zal de variatie binnen
die studierichtingen en onderzoeksthema's
moeten worden beperkt. We moeten wel iets
doen aan al die afstudeerrichtingen, al die
keuzevakken. We moeten kiezen. En als er
ergens geld vrijkomt, zullen we dat niet afro
men maar investeren om deze universiteit
beter te maken."
Vredevoogd gaat die discussie de komende
maanden sturen. De besluiten, de feitelijke
keuzes, zullen door de besturen, facultei
ten, vakgroepen, decanen, universiteitsraad,
college worden genomen. „Ik wil gezag
hebbende uitspraken over deze instelling:
wat goed is en wat minder goed. En wat we
per se willen behouden." De universiteit
moet daarom worden doorgelicht, zo vindt
Vredevoogd. En grondig ook. Een röntgenfo
to noemt hij het.
Eerst zullen zes commissies zullen zich de
komende maanden over de universiteit bui
gen: wetenschappers, studenten, bestuurders
en ambtenaren van het universiteitsbureau.
„Eind van dit jaar verwacht ik richtinggeven
de ideëen van deze commissies. Ideëen
waarover we gaan praten in de universitaire
gemeenschap."
Enorm karwei
„En die doorlichting is een ander proces, dat
staat daar los van. Dat is een enorm karwei
en duurt ook veel langer. Ik wil dat laten
doen door een groep vooraanstaande weten
schappers van buiten deze universiteit. Deze
peers' zullen waarschijnlijk uit het buiten
land komen, Nederland is immers een klein
land. En dan gaat de Leidse professor a. van
Raan dat groepje leiden. Hij heeft een unieke
methode ontwikkeld om de kwaliteit van het
wetenschappelijk onderzoek te beoordelen.
Het kan het gebruik van publicaties door an
deren meten. En dat geeft een goed beeld
van de wetenschappelijke betekenis en in
vloed van een onderzoeksgroep."
Niet alleen het onderzoek moet onder het
vergrootglas worden gelegd, ook het onder
wijs en de ondersteunende functies moeten
op hun merites worden bekeken, als het aan
de collegevoorzitter ligt. „Ook de afdeling
personeelzaken en financiën bijvoorbeeld
worden doorgelicht. Maar nogmaals; daar
over gaan we praten binnen de universitaire
gemeenschap. Want u weet misschien ook
wel uit eigen ervaring: een niet gedragen
voorstel kun je niet zo gemakkelijk doordruk
ken. Dat werkt niet."
Dat doorlichten kost meer tijd dan de ne
gen maanden die Vredevoogd in leiden
heeft. Ook de hokjesgeest in Leiden zal niet
zo snel verdwijnen, verwacht hij. Vredevoogd
sprak daarover in zijn rede bij de opening
van het academische jaar begin september
Hij vindt dat wetenschappers, vakgroepen fa
culteiten zich teveel terugtrekken in hun ei
gen 'vesting' en zich te weinig bekommeren
om het geheel.
In Maastricht is dat heel anders, verzekert
hij. „Maar dat komt omdat Maastricht nog
een jonge universiteit is, en nog een hele we
reld heeft te veroveren. Leiden is ruim 400
jaar oud! En heeft die wereld al veroverd. Dat
gemeenschappelijk doel heeft men al bereikt,
zo vindt men hier. 'Het gaat toch goed en wij
zijn toch goed?' Het zou goed zijn als men
weer wat meer samen zou ondernemen om
deze universiteit tot de beste te maken."
Vredevoogd heeft verder weinig aan te
merken op de Leidse Alma Mater. Blij verrast
was hij door de sfeer in Leiden, zegt hij. „Hoe
de mensen mij hier ontvangen hebben, hoe
ze het gesprek en de discussie met me zijn
aangegaan. Hoe ze openstaan voor andere
ideeën, meedenken. Dat vind ik heel posi
tief!"
Geen hakmes
Vredevoogd betreurt de bezuinigingen die
Leiden heeft opgelegd gekregen, maar kan
daar niks aan veranderen. „Tweederde van
de universiteit is bezig met reorganiseren,
mijn operatie is geen nieuwe bezuiniging! Ik
loop hier niet met een hakmes rond. De acht
faculteiten, inclusief de drie kleine, zijn
prachtig: daar zullen we niet aan tornen.
Maar de huidige bezuinigingen gaan gewoon
door, dat wel. Het is heel spijtig, maar finan
cieel moet Leiden haar huishoudboekje op
orde brengen. Maar als je keuzes maakt, is
dat makkelijker."
Fel wordt hij als de bezuinigingsplannen
van 'paars' ter sprake komen, plannen die op
Prinsjesdag weer in de ijskast zijn gezet.
Maar van uitstel komt nog geen afstel. Het
idee van een driejarige universitaire oplei
ding schiet Vredevoogd in het verkeerde
keelgat. „Onaanvaardbaar. Dat kun je als be
stuurder niet voor je rekening nemen. Ik zou
niet weten hoe ik dat plan zou moeten uit
voeren. l.aat Den Haag het zelf maar doen!"
„Ja, ik kan hier flinke emotioneel van wor
den, terwijl ik dat eigenlijk niet ben van natu
re. Kennis is Nederlands belangrijkste grond
stof: we moeten het hebben van onze hoge
scholing. Die stelselwijziging zou dwaas zijn.
Internationaal sla je met een driejarige oplei
ding ook compleet de plank mis."
De huidige constructie in het universiteits
bestuur waarbij een Raad van Toezicht van
wijze mannen achter de schermen meekijkt,
daarmee heeft Vredevoogd geen moeite.
„Dat zijn gezaghebbende mensen die een
band met l-eiden hebben, een soort raad van
commissarissen. Maar ik begrijp best dat de
universiteitsraad het vervelend vindt dat ze
haar beslissende bevoegdheden tijdelijk
moet afstaan. Maar wij zullen ruimhartig met
hun adviezen omgaan en nemen de raad wel
degelijk serieus!"
De ruim 400 jaar oude Leidse universiteit, heeft de wereld al veroverd volgens Vredevoogd.
