Kunst: glijmiddel voor het toerisme
Toerisme
VTERDAG 17 SEPTEMBER1994
fecht in vogelvlucht
Dor recreanten op of langs de Vecht heb-
er( »n de provinciale Utrechtse, de Gooise
ap; JVs en de ANWB een uitklapkaart gepro-
lan icecrd. waarop in één oogopslag is te zien
ilm at er °P 'angs het water te bekijken valt.
aai geïllustreerd. Met reeksen tips voor
jotjesmensen. Maar ook met informatie
ver dorpen, steden en buitenplaatsen.
e kaart kost 4,50 gulden,
de
E I SBERICHTEN
'orten open
llu, eze maand zijn de forten van de Nieuwe
iÊ ollandse Waterlinie in de provincie
n trecht geopend voor rondleidingen en an-
>re activiteiten. Dit in het kader van de
manifestatie 'Provincie Utrecht, historisch
iouarl van Nederland'. De twintig forten van
g j e voormalige Nieuwe Hollandse Waterli-
e t ie zijn in de vorige eeuw in een grote boog
indom de stad Utrecht gebouwd. Een en-
;l fort is nog in gebruik als opslagplaats,
laar de meeste zijn aan de natuur overge-
ten. De forten zijn gewoonlijk niet ge-
j^e pend voor het publiek.
spfo: alle VW-kantoren in de provincie
n trecht en bij de grotere VW-kantoren
01 Nederland,
lag
To'addestoelen en wild
ee e Streek VW Noord- en Midden-Limburg
lsjs eeft in samenwerking met een aantal res-
iurants en hotels de folder 'culinaire na-
arsvakantie' uitgebracht. De deelnemen-
e bedrijven hebben in de herfstmaanden
ui", un menukaarten afgestemd op de streeks-
2( lecialiteiten: paddestoelen en wild.
n e hotels bieden twee- en driedaagse ar-
l1; ingementen. Naast een opsomming van
e deelnemende hotels en restaurants be-
n n it de gids informatie over onder meer
ISerfstwandelroutes.
jl; e folder is verkrijgbaar bij bovenge-
ni oemde VW, telefoon 077 - 543 800.
lf Friese steden
Ie 'Elf Steden van Friesland' zijn een min-
l er vluchtige kennismaking waard dan
bi chaatsers en fietsers (tweede pinksterdag)
ich gunnen. Eendrachtig heeft een aantal
ij W's, provinciale voorlichtingsdiensten en
n. e ANWB daarom bij Strengholt een boekje
hl litgebracht dat de bewuste steden beknopt
d eschrijft en en passant nog wat Friese
lekdoten en eigenaardigden vermeldt,
et boekje kost 24,50.
I >5 Plus in dierentuin
en tijger is voor 65-plussers voordelig te be-
ijken. foto barry hopkins
enioren hebben tot en met 31 oktober een
treepje voor in acht grote dierentuinen.
Inder het motto 'dagje dierentuin plus' is
oor bezitters van een 65+ Pas of een 60+
eniorenkaart een speciaal arrangement sa-
ïengesteld. Dat biedt voor 29,00 niet al-
ie.' !en toegang tot een van de dierenparken,
ïaar geeft ook recht op^een kopje koffie
iet gebak, een aperitief, een broodmaaltijd
n 's middags een kopje thee met cake.
)eelnemende dierentuinen: Apenheul in
peldoorn, Burgers Dierenpark in Arnhem,
Juwehands Dierenpark in Rhenen, Dieren-
ai ark Amersfoort, Artis Amsterdam, Safari-
d0 ark Beekse Bergen, Diergaarde Blijdorp in
otterdam en het Noorder Dierenpark in
mmen.
Motortochten
■ef 'ot en met eind oktober organiseert Adven-
n ure Tours Holland voor groepen van 6 tot
5 personen driedaagse motorfiets-arrange-
vi ïenten in de Ardennen. Bij de prijs van
en 995 zijn het gebruik van een BMW F650
ir brandstof en kilometers vrij), logies (vol
au lension), welkomstborrel en verzekering
H nbegrepen. Er kan ook worden gezorgd
re oor helm en motorkleding. Deelnemers
lienen uiteraard een motorrijbewijs te be-
d itten.
w nfo: telefoon 050 - 144 401
gt
lèl 3 rug-tunnel
^la jarenlang onderhandelen staat nu vast
lat er in de Sont, tussen Denemarken en
weden, een vaste oververbinding zal ko-
G nen. Gekozen is voor een brug met tunnel
ia lie als alles volgens de planning verloopt
0 - over zes jaar in gebruik zal worden geno-
,n nen. De brug-tunnel (geschikt voor zowel
rein- als autoverkeer) tussen Kastrup (niet
er van Kopenhagen) en Malmö (zuid-Zwe
ien) krijgt een lengte van 17 kilometer en
'2( al ongeveer 4 miljard gulden gaan kosten.
*Ii Vatuurbos Abcoude
n iedeputeerde Staten van Utrecht hebben
lesloten het terrein van de voormalige
ej ioolzuiveringsinstallatie in Abcoude te
lt chenken aan Natuurmonumenten. Dat
k, neldt het blad Aktueel van de Stichting Re-
r( reatie. Natuurmonumenten wil het terrein
[aan inrichten als natuurbos. waarmee in
vulling wordt gegeven aan de ecologische
leleidsplannen van de provincie.
cl )ok zal de Staten van Utrecht in overleg
reden met de provincie Zuid-Holland om
le mogelijkheid te bespreken van een voet-
eer tussen Lopik en Ameide. Mocht de ver-
)inding er komen dan zullen beide ge-
j. neenten wel bereid moeteiï zijn, het veer
j dat voornamelijk door toeristen zal worden
g, [ebruikt) in beheer te nemen.
REDACTIE ROB VAN DEN OOBHHsTf EN
De weg van de herinnering loopt dwars door de groene Ardennen.
Vergeet Bastogne. Een troosteloos oord. Auto's dieselen zich pruttelend door
de van verkeer vergeven hoofdstraat en uit de luidsprekertjes, die boven en naast
de winkeldeuren hangen, zagen de hele dag hoofdpijnverwekkende
Disneydeunen. Overal slenteren toeristen, uitgebraakt door in felle tinten
getatoueerde touringcars. Op de terrasjes in het centrum wemelt het van
de trevira 2000-japonnetjes en vanaf een haastig opgedofte oorlogstank vallen
jengelende kinderen zich de ene verstuiking na de andere. „Mammaaaaaaaaa."
Met dank aan generaal McAuliffe.
A R
rjovltte
R«ogne0 ".Bourcy
Bastogne
Sibreto Neffe
Assenois
Warnach06Tintange
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
UXEMBURG
Luxemburg
astogne is sy
noniem aan
gruwelijk. In de
Verenigde Sta
ten nog meer
dan in Europa.
Nergens ver
loor het Ameri
kaanse leger in een enkele slag zó veel sol
daten als in en rondom dit Ardennen-nest,
halverwege Namen en Luxemburg. Op de
avond van de 28ste januari 1945, toen de
kanonnen eindelijk zwegen, telden de
Yanks na anderhalve maand verbitterd
vechten 8.447 doden, 20.905 gevangenen
of vermisten en 46.170 gewonden. Maar de
Duitsers (10.749 gesneuvelden) dropen af.
Hetgeen ook dit jaar weer uitbundig zal
worden gevierd. Exposities, concerten,
nieuwe musea en natuurlijk door de stra
ten marcherende cohorten veteranen. Op
dat we nooit vergeten.
Edoch, wie écht wil weten hoe het er hier
een halve eeuw geleden aan toe ging, kan
Bastogne maar beter links laten liggen. En
dat museum bij het gedenkteken op de
hoogte van Mardasson, net buiten het
plaatsje, al evenzeer. Veel te mooi. Plastic
etalagepoppen met rooie appelwangetjes,
gesteven uniformen, gelakte kanonnen,
gepoetste mitrailleurs en ander opgeka
lefaterd oorlogstuig gekoppeld aan een
niet overal even authentieke film waarin
het kanongebulder en het gejank der gra
naten nauwelijks van de lucht is. De Slag
om de Ardennen in een veel te keurig en
vooral te eng kader. Echt van waarde lijkt
hier slechts een rond oriëntatie-paneel
waarop met listig aan- en uitfloepende
lampjes de toenmalige troepenbewegin
gen nauwgezet uit de doeken worden ge
daan.
Een ingewikkelde geschiedenis. In de vroe
ge ochtend van de 16de december 1944
vallen 75 Duitse divisies over een front van
135 kilometer totaal onverwacht het reeds
bevrijde België binnen. Voornaamste doel:
het heroveren van de Antwerpse haven.
Vooral in het midden, waar het vijfde
pantserleger van Hasso von Manteuffel en
het zesde van Sepp Dietrich zijn ingezet,
maken de Duitsers in mist, sneeuw en bit
tere kou, snel vorderingen. Op eerste
kerstdag wordt Celles ingenomen, een
paar kilometer van Dinant. Maar zestig ki
lometer oostelijker houdt het garnizoen
van het door een ring van vuur en staal
omsingelde Bastogne nog steeds stand.
Het scenario van de klassieke wes
tern. De onuitwisbare naam, die
Bastogne zich in de geschiede
nis van de Verenigde Staten
heeft verworven, is onmid
dellijk verklaard als de
Amerikanen worden
vergeleken met de
dappere kolonis
ten achter hun
in een cirkel
geplaatste
huifkarren en
de Duitsers met
de daaromheen
gillende en schieten
de Indianen. Boven
dien was daar nog het
ijlings opgeroepen ontzet-
tingsleger van generaal Patton
plus de rol van de heldhaftige
verdediger generaal McAuliffe, die
slechts het bijkans overtaalbare 'Nuts'
knauwde toen de Duitsers hem op de
avond van de 22ste december een ultima
tum stelden, 'krijgde kolere'.
Een juiste beslissing. Vier helse dagen later
immers, op 26 december, wordt het bijna
dichtgesneeuwde Bastogne vanuit het zui
den ontzet. Een van de vele helden-verha-
len rondom de Slag. Luitenant-kolonel
Creaton Abrams van het uit Saarland te
hulp gesnelde Amerikaanse leger van ge
neraal Patton, kreeg slechts de opdracht
het ten zuidwesten van Bastogne gelegen
dorpje Sibret in te nemen. Daarvoor dien
de hij met zijn eenheid bij de kerk van het
gehucht Assenois een scherpe bocht naar
links te maken. Maar als de jonge ijzervre
ter recht voor zich de eerste schut
tersputjes van de verdedigers van Bastog
ne meent te ontwaren, lapt hij de order
van zijn generaal aan z'n laars en davert
hij met vijf tanks en een pantserwagen
dwars door de in platgeschoten huizen en
diep bevroren bossen verschanste Duitse
linies. In de schemering van de namid
dag, om kwart over vier, bereikt hij
z'n uit hun foxrholes kruipende
landgenoten, parachutisten van
de 101ste luchtlandingsdivi
sie.
Dageraad van de over
winning. In de dikke
laag sneeuw en bij
een temperatuur
die 's nachts
tot onder de
minus 20
graden Celsi
us daalt, wordt
de doorgang eerst
verdedigd en ten
slotte langzaam maar
zeker verbreed. De ge
vechten zijn verbitterd en
wreed en pas op 15 januari
geven de rond Bastogne geleger
de Duitsers zich definitief gewon
nen. Het stadje rookt en rouwt. In
nog geen maand tijd verloren in een do
delijke cocktail van kou, kogels en honger
meer dan 2500 burgers het leven.
Die gegevens worden verstrekt door
veertien tableau's met tekst, kaarten en fo
to's, die staan opgesteld langs de 'Histori
sche Omloop van de Slag om Bastogne'.
Het in alle opzichten schitterende traject is
65 kilometer lang en voert de wandelaar,
fietser of automobilist langs plekken, die
rondom kerstmis 1944 van belang waren:
Noville, waar majoor Desobry en zijn
mannen twee dagen lang de 2de Duitse
Een
adembenemende
route, maar laat Bastogne
links liggen
Wï,'
Pantser Divisie wisten op te houden:
Longvilly, waar het dappere bataljon van
luitenant-kolonel Cherry door de Panzer
Lehr Divisie bijna tot de laatste man werd
uitgemoord; Neffe, waar de Duitse opmars
richting Bastogne voor het eerst tot staan
werd gebracht door de soldaten van de
101ste Amerikaanse luchtlandingsdivisie...
Verhalen, verhalen, verhalen en daarachter
dat magnifieke Ardense landschap. Ner
gens is een zuiverder beeld te verkrijgen
van wat zich hier tussen 16 december 1944
en 18 januari 1945 precies heeft afge
speeld. De bolle heuvels, hier en daar be
dekt met donkere bossen, dampen in de
ochtendnevel. Tegen hellingen opslinge-
rende weggetjes leiden door dommelende
dorpjes met tussen het gloeiende herf-
strood glurende kerktorens. Boeren halen
met vrouw en kinderen de laatste hooi
binnen op krakende schommelkarren, die
worden voortgetrokken door zware Belgi
sche paarden met harige lampekapjes om
hun dikke enkels. Even wordt de knuist
opgeheven als de vroege fietser passeert.
Bonjour. Bonjour.
De weg van de herinnering. Een adembe
nemend mooie route. Recogne, Bourcy,
Mageret, Assenois en via een kleine om
weg het naar koeiemest geurende
Tintange. Vervolgens het dal van de Gran
de Moscht, Warnach (met een snoeperig
kerkje) en Bodange. In dat laatste plaatsje,
in restaurant lx? Martin Pêcheur, aan de
gorgelende Süre, legt de bazin voor de
lunch een forel op de barbecue. Eten op
het terras. I let witte zonlicht lispelt tinte
lend tussen de bladeren en er komt wijn
en stokbrood op tafel. „Dat aten generaal
Bradley en generaal Patton ook toen ze
hier in januari 1945 sliepen", vertelt de ei
genaresse trots.
De oorlog lijkt ver weg, maar is overal.
Info: Belgisch Verkeersbureau, Heren
gracht 435-437, 1017 BR Amsterdam,
telefoon 020 - 625 12 51
E I S B 0 E K E N
Zwitserland
Zwitserland 29,90) in de serie Kosmos-
Reisgidsen van uitgeverij Kosmos.
De boekjes in de reeks Kosmos-Reisgidsen
zijn zeer wisselend van kwaliteit. I r zijn
goede en minder goede. 'Zwitserland' hoort
helaas thuis in de laatste categorie. De
schrijvers betraden paden die al veel eerder
door andere auteurs werden ontdekt en be
dienden zich in hun teksten bovendien te
vaak van het befaamde toeristen-jargon.
Vlijtig waren ze wel. De praktische informa
tie in het deeltje is ruim voldoende: de
eindredactie zorgde daarbij voor een over
zichtelijk geheel.
In dezelfde serie verschenen kort geleden
CanadaC/ 16,90),
Tsjechië en Slowakije 29,90),
Kenia en Noord-Tanzania 29,90),
Indonesië 36,90) en Mexico 36,90).
Suriname
Suriname 26,90 voor ANWB-Leden) uit
de nieuwe reeks ANWB-Reisgidsen.
Bij de ANWB verscheen een reeks nieuwe
reisgidsen, die nogal verschilt met de gelijk
namige 'oude' serie. Ze zijn welliswaar net
zo compact, maar de uitvoering (opmaak,
indeling, kaft) is totaal anders. 'Suriname',
van de hand van journalist Wim Noorde-
graaf, laat zich prettig lezen. Zoals te doen
gebruikelijk bij gidsen van de ANWB veel
praktische gegevens, maar ook bijzonder
veel informatie over de wijze waarop de Su
rinamers met elkaar omgaan (en dus ook
met de bezoekers). Dat levert vermakelijke
stukjes proza op. De plattegrondjes schie
ten voor gebruik tekort.
In dezelfde serie verschenen
Malta 24,90), Beieren 26.90).
Finland 26,90), Yucatan 26,90),
Israël 26,90). Rusland 28,90) en
Griekse eilanden in de Egcïsche Zee
24,90).
Overnachtingen
SRV gestegen
Het aantal overnachtingen op boerderij
campings, die zijn aangesloten bij de Slich
ting Vrije Recreatie (SVR) is de afgelopen
zomer gegroeid met 5 procent tot een totaal
van ruim 1,3 miljoen. Deze aanwas stemt de
SRV tot tevredenheid, maar wordt niette
min 'bescheiden' genoemd. De belangstel
ling voor kamperen bij aangesloten leden in
Frankrijk steeg enorm. Er werden 70.000
overnachtingen genoteerd: een verdubbe
ling in vergelijking met vorig jaar.
Tentenshow
van de ANWB
Dit weekeinde organiseert de ANWB in het
l.arserbos (Flevoland) de jaarlijkse lichtge
wicht tentenshow. Er worden meer dan
vierhonderd exemplaren geëxposeerd waar
onder de Macpac Geleste, winnaar van de
test die werd uitgevoerd door het magazine
'Op Pad'. Als extraatje worden bezoekers
van de tentonstelling in de gelegenheid ge
steld een proelritjc te maken op diverse ty
pes ligfietsen. De toegang is gratis; de ope
ningstijden zijn-van 10.00 tot 17.00 uur.
Renovatie vliegveld
van Alicante
In mei 1995 moet de uitbreidingen renova
tie van het vliegveld F.I Altet in Alicante
(Costa Blanca) gereed zijn. Omdat de werk
zaamheden door de drukke zomer (in au
gustus werd het recordaantal van ruim
'100.000 passagiers verwerkt) achterstand
hebben opgelopen, wordt van nu af aan dag
en nacht doorgewerkt.
Brugge herdenkt topper der Vlaamse Primitieven
BRUGGE CHRIS VAN TWISK
Gent restaureert in plaats v
Op 11 augustus was het vijfhonderd
jaar geleden dat de schilder Hans
Memling in Brugge overleed. En na
tuurlijk grijpt de stad dit aan voor een
grote tentoonstelling. Op 12 augustus
werd de Memling-expositie in het
Groeninge-museum geopend, pas 15
november zullen de deuren worden
gesloten. Alweer een belangwekkende
culturele manifestatie waarop de al
tijd bezige bij van het toerisme luid
zoemend op is neergestreken. Want
de drie Vlaamse kunststeden Antwer
pen, Brugge en Gent zijn enorme toe
ristische trekkers. Er is een marketing
plan opgesteld om die potentiële be
langstelling uit te baten. Het voorziet
onder meer in een groeiende samen
werking tussen de steden. Afgelopen
jaar traden Brugge en Gent een stapje
terug omdat Antwerpen culturele
hoofdstad van Europa was; nu mag
Brugge zich manifesteren met zijn
Memling-tentoonstelling.
Natuurlijk zijn hier en daar de stekels
opgezet. I.open de Vlaamse kunst
schatten in het voetspoor van de toe
ristische nering met dit jaar Memling
als salesmanager van het toerisme?
Urbain Claeys, de commissaris-gene
raal voor het toerisme in Vlaanderen,
vindt dat onzin. „Cultuur en toerisme
zijn heel napw met elkaar verwant,
vormen een goed huwelijk. Beide
hebben elkaar nodig. Kunst is een
glijmiddel voor toerisme."
Claeys put uit de ervaring vorig jaar
met Antwerpen als culturele hoofd
stad. Miljoenen mensen kwamen
naar de Scheldestad. Natuurlijk, de
grote massa had vooral oog voor de
populaire evenementen zoals Eu-
rosail. Maar de aan de schilder Jor
daens gewijde tentoonstelling trok
toch maar honderdduizenden bezoe
kers. Dat de kunst via het toerisme
ook naar het volk komt, vindt de
Vlaamse commissaris-generaal beslist
geen slechte zaak.
De meer materialistische aspecten
zijn intussen niet te verwaarlozen. Zo
hield Antwerpen aan zijn manifestatie
vorig jaar gewaardeerde renovaties
over. De belangrijkste winkelstraten
kregen een fikse opknapbeurt, de
Bourla-schouwburg ging weer open
na een grote restauratie. Duidelijk
voorbeeld is ook Gent, waar bestuur
lijke dynamiek lange tijd als een
sloophamer tekeerging binnen veel
mooi, oud stedeschoon. Maar die
Voor de Memling-tentoonstelling
is 16 veel belangstelling dat
reservefen wordt aanbevolen.
Dat ken (vanuit Nederland) vil
telefoonnummer 0032503479
koers is verlaten: er wordt nu veel ge
conserveerd en gerestaureerd. En de
toeristen komen. Het aantal over
nachtingcn verdrievoudigde. Jaarlijks
is de stad Gent nu goed voor een mil
joen toeristen.
Urbain Claeys wil nog een aspect
noemen. „De Vlaamse kunststeden
zijn geen onoverzichtelijke wereldste
den, het zijn steden op mensenmaat".
Dat bewijst onder meer het toeristisch
strategieplan van Antwerpen, waarin
niet uitsluitend hooggestemde cultu
rele oogmerken staan opgesomd. En
wat de fietsende 'Ollander' zal aan
spreken: er zijn plannen voor de aan
leg van rijwielpaden en voor complete
fietsroutes. Straks dus met de fiets
naar de Sinjoren.