Optreden rond Haïti perfect blufpoker
Feiten &Meningen
Jimmy Carter:
vredestichter
Publiek herdenkt massaal Slag bij Arnhem
MAANDAG 19 SEPTEMBER 1994
Jimmy Carter bezorgt BUI Clinton adempauze
Clinton liep groot politiek ge
vaar door tegen de zin in van
het Congres, van zijn eigen par
tijgenoten en de meerderheid
van de Amerikanen toch door te
gaan met zijn invasieplannen.
Er moet in het Witte Huis dan
ook een diepe zucht van ver
lichting zijn geslaakt, toen de
leiders van de militaire junta af
gelopen nacht alsnog toegaven.
Ze zullen uiterlijk op 15 oktober
aftreden en de macht weer
overdragen aan Jean-Bertrand
Aristide, de eerste democratisch
gekozen president van Haïti, die
in september 1991 door de mili
tairen is afgezet.
De junta van luitenant-generaal
Raoul Cédras dacht tot het
laatst dat het Clinton géén ernst
was en dat hij niet tegen de
wens van zijn volk zou durven
ingaan. Zelfs toen een Ameri
kaanse oorlogsvloot met tien
duizend soldaten voor zijn kust
lag, hield generaal Cédras stand.
Bill Clinton is vaak verweten dat hij een groentje is in de buitenlandse
politiek, maar de Amerikaanse president leert snel. Dat blijkt uit zijn op
treden in de crisis rond Haïti. Dankzij de hulp van zijn voor-voorganger
Jimmy Carter en een gedurfd staaltje politieke bluf hoeft hij niet over te
gaan tot een invasie van Haïti en kan hij uit een spannend weekendje
waarschijnlijk ook nog grote politieke winst peuren.
De gesprekken met de delegatie
van Jimmy Carter liepen uren
uit, omdat de militairen weiger
den te capituleren. Clinton ging
daarna over tot een gedurfd po-
kerspel, door 61 vliegtuigen met
meer dan tweeduizend soldaten
aan boord vanuit de VS te laten
opstijgen.
Het formele bevel tot de invasie
was gegeven en de Amerikanen
zorgden ervoor dat Cédras dat
goed wist. Toen pas gaf Cédras
toe en kon het aldcoord worden
gesloten, en kon Clinton de
vliegtuigen weer opdracht ge
ven om terug te keren. De eer
voor dit succes straalt vooral af
op ex-president Jimmy Carter,
die twee dagen in de weer is ge
weest om de invasie, waar hij
ook tegen was, te voorkomen.
De aanwezigheid van de chef
staf van defensie Colin Powell
en senator Sam Nunn, die ook
tegen de invasie waren, is van
even grote invloed geweest. Zij
wisten generaal Cédras van de
uitzichtloosheid van zijn positie
te overtuigen. Hun reis naar
Haïti was een wanhoopspoging
van Clinton, die verwijten wilde
voorkomen dat hij niet alles had
gedaan om een gewelddadige
confrontatie te voorkomen. Na
dat hij donderdagavond in een
TV-rede had gezegd dat Ameri-
ka's geduld op was en dat niet
meer zou worden onderhan
deld.
De onderhandelingen hadden
best nog dagen kunnen aansle
pen, en dan was Clinton van
daag geconfronteerd met een
stemming in de Senaat die een
invasie vrijwel onmogelijk zou
hebben gemaakt. Daarom al
leen al was Clinton vastbesloten
om de invasie afgelopen nacht
te beginnen. Dat werd ook Cé
dras, met name door generaal
Powell, aan het verstand ge
bracht, wat de positie van Car
ter en zijn delegatie enorm ver
sterkte. Zijn binnenlandspolitie-
ke moeilijkheden werkten on
verwacht toch in Clintons voor
deel.
Het akkoord met de junta laat
overigens nog vele vragen on
beantwoord. Wie de dienst uit
maakt in Haïti tot 15 oktober
bijvoorbeeld. De junta, de niet-
erkende invaller-president Emi-
le Jonasaaint, of de Amerikaan
se troepen. En wat als Cédras,
Biamby en Francois niet aftre
den vóór 15 oktober? Per slot
van rekening lapten zij ook het
VN-akkoord, volgens welk zij
vorig jaar al hadden moeten af
treden, aan hun laars. Zullen de
Amerikaanse soldaten hen dan
arresteren en alsnog een door
niemand gewilde militaire con
frontatie riskeren?
En hoe lang zullen de Amerika
nen blijven? Clinton heeft het
wel over 'enkele maanden',
maar de ervaring leert dat het
gemakkelijker is een land bin
nen te vallen dan er weer te ver
trekken. Wat als de Haïtiaanse
soldaten onderduiken en vanuit
de jungle de Amerikaanse troe
pen gaan bestoken? Clintons
bemoeienis met Haïti is met dit
akkoord nog lang niet voorbij.
Maar op de korte termijn heeft
Jimmy Carter hem een adem
pauze bezorgd, die hem heel
goed uitkomt. Clinton kan nu
tenminste weer zijn aandacht
wijden aan binnenlandse kwes
ties. Want dat doet hij, ondanks
dit met goed gevolg afgelegde
'tentamenbuitenlandse zaken,
nog altijd het liefst.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
Gerald Ford speelt golf. Ronald Reagan ge
niet van de zon in Californië. George Bush
steekt zijn energie in de bouw van de Geor
ge Bush Bibliotheek te zijnen ere. En Jimmy
Carter, die redt de wereld, en ook Bill Clin
tons presidentschap.
In 1981 trad Carter, vernietigend versla
gen door Reagan, af als een van Amerika's
meest verguisde presidenten. Hij liet zich
meer leiden door ethische beginselen dan
door realiteitszin, maar hij heeft zich sinds
dien door zijn daden meer dan gerehabili
teerd.
Carter mag dan volgens de algemene op
vatting geen goede president zijn geweest,
hij is in elk geval de meest opmerkelijke èx-
president van de Verenigde Staten. „Je zou
bijna willen dat hij weer in het Witte Huis
zat", zei een commentator gisteren op de
Amerikaanse 'IV.
Voor de zoveelste keer heeft Carter, die
eken 70 wordt, het weer gelapt.
In zijn buitengewo-
au-Prince wist hij de
Haïtiaanse junta te
bepraten en de VS
te behoeden voor
een militair avon
tuur dat niemand
wilde, zelfs Clinton
In mei van dit jaar al
bood Carter aan om
naar Haïti te gaan
voor een bemidde
lingspoging. Maar
Clinton wees dat af.
Vrijdagavond schakelde hij Carter maar al
te graag in voor een laatste poging om de
uiterst onpopulaire invasie alsnog af te
wenden.
Net als in juni, toen hij een dreigende cri
sis met Noord-Korea over het kernwapen
programma van dat land wist te voorko
men, slaagde Carter erin door zijn enorme
overtuigingskracht en diplomatieke gaven,
de lont uit het Haïtiaanse kruitvat te halen.
In tegenstelling tot de andere nog levende
ex-presidenten is Carter na zijn vertrek uit
het Witte Huis niet gaan rentenieren, maar
heeft hij zich onvermoeibaar ingezet voor
nobele zaken. Vier jaar president van Ame
rika zijn, schept verplichtingen, vindt hij.
Daarom weigerde hij ook toe te treden tot
het 'sprekerscircuit' van beroemde ex-poli
tici zoals Henri Kissinger of James Baker,
waar hij gemakkelijk 60.000 dollar per le
zing had kunnen verdienen. „Ik wil mijn re
putatie niet zo verkopen", zei hij eens.
Hij trad integer op als waarnemer bij de
verkiezingen in Panama en Nicaragua, be
middelde in conflicten (en wist de Ethiopi
sche regering en het Eritrese bevrijdings
front voor het eerst aan tafel te krijgen), en
bepleitte de democratie waar ook ter we
reld.
Via het Carter Centrum in Atlanta, in zijn
staat Georgia, bouwde hij, soms zelfs letter
lijk, huizen voor minder bedeelden in Ame
rika, en stak geld in programma's om be
smettelijke ziekten in Afrika uit te roeien en
de landbouw in Ghana te bevorderen.
Hij heeft het historische Camp David-ak-
koord tussen Israël en Egypte op zijn naam
staan en sticht overal in de wereld vrede en
bemiddelt bij conflicten. Soms omdat hij
wordt gevraagd, soms omdat hij nadrukke
lijk zijn diensten aanbiedt.
Zo schreef hij minister van buitenlandse
zaken Warren Christopher (die onderminis
ter was tijdens Carters bewind) geregeld
brieven, waarin hij zijn diensten aanbood
voor bemiddelingspogingen in Soedan, So
malië, het Midden-Oosten en andere
brandhaarden in de wereld.
In 1987 ging hij zeer tegen de zin van pre
sident Ronald Reagan naar Syrië voor ge
sprekken met de toen zeer omstreden pre
sident Hafez El-Assad. In 1991 bood hij pre
sident George Bush al aan naar Noord-Ko
rea te gaan, maar Bush wees dat van de
hand.
In juni van dit jaar, toen de spanningen
tussen de VS en Noord-Korea hoog oplie
pen, ging hij toch. Hij sprak met de Noord-
koreaanse leider Kim II Sung, en wist die er
toe te bewegen zijn kemwapenprogramma
op te schorten en met Zuid-Korea te gaan
praten.
Het was een eigengereid optreden van
Carter, die tot ergernis van Clinton beloften
deed over opheffing van het handelsembar
go, maar het gevolg ervan was dat de span
ningen wegebden en de VS met Noord-Ko
rea nu zelfs formeel in gesprek zijn getre
den.
In 1990 was Carter al waarnemer bij de
verkiezingen die Jean-Bertrand Aristide in
Haïti aan de macht brachten. Hij bouwde
toen ook een goede relatie op met de latere
couppleger generaal Raoul Cédrps, wat bij
de gesprekken van dit weekeinde wellicht
heeft geholpen.
Al die missies verricht hij met dezelfde
ontwapenende vriendelijkheid, maar tege
lijk grote doortastendheid. Waarbij hij zijn
toewijding aan mensenrechten, die ook zijn
presidentschap domineerde, nooit verloo
chent. Rechtvaardigheid staat hoog in zijn
vaandel.
Als kranten iets verkeerds over hem
schrijven, kunnen zij steevast rekenen op
een ingezonden brief. Hij belt geregeld naar
TV-omroepen om, soms rechtstreeks in de
uitzending, beweringen die in zijn ogen
fout zijn, recht te zetten of commentaar te
leveren.
Carter probeert nadrukkelijk boven de
partijen te staan. Zijn enige regel is dat bei
de partijen in een conflict prijs stellen op
zijn bemiddeling. Maar dat is voor hem dan
ook voldoende om te beginnen aan weer
een nieuw optreden als 's werelds vrede
stichter.
Als iemand bij hem in het krijt staat, is
het wel Bill Clinton, die alleen dankzij Car
ter nu met opgeheven hoofd deze Haïtiaan
se crisis achter zich kan laten. Als Clintons
populariteitscijfers stijgen, dan heeft hij dat
vooral aan de plndaboer uit Georgia te dan
ken.
Zo'n honderdduizend mensen woonden de
operatie Market Garden, waarvan de Slag om
Arnhem onderdeel was, bij.
foto anp paul stolk
Vijftig jaar later reed Lord Carrington wederom ii
Honderden Britten, Poolse en Nederlandse veteranen hadden de lintjes en medailles weer uit de kast gehaald
voor de parade. foto reuter willem middelkoop
Een schoolkind legt bloemen op de oorlogsgraven op het Airborne Kerkhof in Oosterbeek.
foto anp raymond rutting
Koningin Beatrix was in Oosterbeek voor de herdenking van de Slag om
Arnhem, vijftig jaar geleden. Ze legde onder andere een krans op de Air
borne begraafplaats waar gesneuvelde militairen uit de Tweede We
reldoorlog liggen. foto anp
De 70-jarige Tom Smithson uit Birmingham was één van de vijftig Brit
se veteranen die gisteren uit het vliegtuig sprongen.
foto anp m. hollering
Prins Charles bij de dropping van de zeven
honderd Britse en Amerikaanse parachutisten
op de Ginkelse Heide in Arnhem.
foto anp raymond rutting
De dropping van para's op de Ginkelse Heide in Arnhem.
foto ep a
