Legertje vrijwilligers biedt landgenoten helpende hand Feiten Meningen Zweedse natuur is van iedereen Over 'Arnhem' niks nieuws ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1994 kleed. WD-kar t uitge- /eisglas erklar r de i Ie belangen a tigen ets wat i wel mag nooit ge hand liggende rede worden gedacht, m «'K'l Met tragische is, dat D'Anco- na en Weisglas met hun pleidooi voor een andere porte feuille dan buitenlandse betrek kingen geen ongelijk hebben. Maar door Van den Broek nu publiekelijk af te vallen, maken /.ij de kans daarop juist kleiner dan hij al was. Een smartelijke ruil van de buitenlandporte feuille tegen die van transport of landbouw is nu niet meer ge loofwaardig te maken. In die zin IS met name I\m ona haul leers. In de vijf jaren dat ze deel uitmaakte van het laatste kabi- net-Lubbers moet ze vaak heb ben gehoord dn met Mill»- di plomatie de beste resultaten zijn te bereiken. DEN HAAG PAUL KOOPMAN NIEUWSANALYSB Nederland dreigt in stoelendans om EU-banen uit de boot te vallen Hoewel CDA'er Hans van den Broek dezer dagen zijn imitatie van een sfinx perfectioneert, moet de wanhoop hem op som mige momenten naar de keel grijpen. In sneltreinvaart is hij zijn riante positie op de hanen- markt voor internationale top posities kwijtgeraakt. Zo be roerd staat het er nu met hem voor dat de kans groot is dat hij l.ubbers achterna gaat: die an dere CDA-prominent die door onhandig manoevreren nu ambteloos burger is. Het verschil tussen Lubbers en Van den Broek is dat deze laatste het onheil niet over zich zelf heeft afgeroepen. Waar de oud-premier zijn kansen op het voorzitterschap van de Europe se Commissie verspeelde door rivaal Dehaene ondiplomatiek de mantel uit te vegen en de Duitse bondskanselier Kohl te schofferen, bewaart Van den Broek zorgvuldig stilzwijgen. Ditmaal zijn het anderen die de Nederlandse kandidaat be wust of onbewust in zijn hemd zetten. Het moet voor diplomaten in andere lidstaten een vermake lijk schouwspel zijn. De Neder landse regering schuift begin deze maand van den Broek naar voren als haar kandidaat voor de nieuw samen te stellen Europese Commissie, het dage lijks bestuur van de Europese Unie. Van den Broek heeft goe de napieren, zo wordt opge merkt. want hij beheert al an derhalf jaar de portefeuille bui tenlandse betrekkingen. Boven dien is hij in de race voor de hoogste baan bij de NAVO. Dat zit dus wel goed. Maar nog voordat de strijd om de opvolging van de on langs overleden NAVO-baas Wftrner is begonnen, maakt mi nister Van Mierlo (buitenlandse zaken) op 10 september bekend dat de Nederlandse regering niet Van den Broek maar de Belgische kandidaat Claes voor de NAVO-functie steunt. Van waar deze voortijdige switch? Diplomaten moeten dc blaren op hun tong praten om uit te leggen dat met de kwaliteiten van Van den Broek niets mis is, maar dat uit 'consultaties' zou zijn gebleken dat Clues meer kans maakt Nog curieuzer (in buitenland se ogen) is het kabaal dat ver volgens in Nederland ontstaat over de keus van het kabinet om Van den Broek te handha ven als commissaris voor het buitenlands beleid, op voor waarde dat zijn portefeuille in t wordt uitg Nederland telt 1400 andere 'Van Dammes' Gezien de grote publiciteit rond zijn persoon lijkt het wel of Ne derland maar één gevangene heeft in het buitenland. Maar naast Johannes van Damme zitten er nog 1400 landgenoten achter vreemde tralies. Toch is de ophef over Van Damme niet overdre ven, meent W. Reusen van het Bureau Buitenland van de Reclas sering. „Alleen hem wacht de strop. De doodstraf is een onher roepelijk oordeel, er is nooit herstel mogelijk." Het Bureau Buitenland in Den Bosch heeft een legertje vrijwil ligers in het buitenland dat de honderden anonieme gevange nen bezoekt. Het aantal Neder landers dat tegen de grenzen van hun eigen overmoed en na ïviteit oploopt, neemt nog ieder jaar toe. Zaten in 1976 nog 300 landgenoten vast in buitenland se cellen, nu is dat aantal opge- lopen i'»i /o'n i 400. In veruit de meeste gevallen (80 procent) worden de Nederlan ders gepakt bij drugsmokkel Daarnaast komen Nederlanders ook vast te zitten wegens men sensmokkel, vechtpartijen, dronkenschap en roekeloos rij den. Vooral in Spanje 150). Frankrijken Duitsland (beide 170), Groot-Brittannië en België (beide 100), Italië (75) en Marokko (70) zitten veel Neder landers vast. Landen als Grie kenland, Turkije, Suriname, Co lombia en Venezuela verlenen eveneens enkele Nederlanders logies op water en brood. ISOLEMENT Om de Nederlanders bij hun ge dwongen verblijf bij te staan is in 1976 hef Bureau Buitenland van de Reclassering in het leven geroepen. Het bureau steekt de gevangenen een helpende hand toe en probeert door middel van een leger vrijwilligers ter plaatse de gevangenen een beetje uit hun sociale isolement te halen. Naast bijstand aan de gevange ne, legt het bureau ook contact met familie en relaties in Ne derland. ,,We vinden het van groot belang dat de gevangene bij terugkomst in Nederland weer een toekomst heeft. Maar daarnaast schuilen achter iede re gevangene wel tien mensen die hier diep in de problemen komen. Ik verbaas me niet meer als hier een moedertje van 85 binnenkomt en praat over haar Zoontje van 60 die in Spanje Het bureau is niet de enige or ganisatie die zich bekommert om landgenoten in buitenland se cellen. In Utrecht zit de ker kelijke stichting Epafras die met bezoeken geestelijke steun geeft aan gedetineerden. De stichting krijgt geld van kerken, fondsen en particulieren. Namens de stichting leggen de gevangenis- predikanten Boeschotenen Spoor jaarlijks zo'n 300 bezoe ken af. DRUGKOERIERS Vaak zijn het oudere Nederlan ders die in de buitenlandse cel vastzitten. Volgens Reusen zou dat kunnen worden veroorzaakt doordat de organisaties die drugkoeriers proberen te strik ken, meer vertrouwen hebben dat ouderen door de grenspos ten heen glippen. Reusen sluit niet uit dat Van Damme (in Singapore gepakt met een partij heroïne) er ook is ingeluisd. Volgens Reusen behoren de ge detineerden tot de doorsnee van de bevolking. „Wellicht ko men ze voor in de categorie die altijd net iets te hard rijdt, een pilsje te veel drinkt en een beetje onverschillig is. Het gaat ook bijna altijd samen met werkloosheid en hoog opgelo pen schulden. De meesten zijn ook nooit eerder met justitie in aanraking geweest. Ik ben elke dag weer verbaasd dat ze voor een paar duizend gulden het ri sico willen nemen van jarenlan ge detentie." DEN HAAG PETER DE KNEGT Van den en dat dus et worden voorge- (PvdA) y ra dat de baa Broek niets t een ander m dragen. Deze publieke actie 'weg met Van den Broek' bergt het gevaar in zich dat Nederland opnieuw naast een belangrijke interna tionale functie grijpt. Immers: als Van den Broelc in de Europe se Commissie nu al weinig voorstelt, waarom zou commis sievoorzitter Santer Nederland dan een zwaardere portefeuille gunnen? Nog dubieuzer is het dat Weisglas steeds weer bena drukt dat de regering een post moet claimen waaraan voor Ne derland ook wat valt te verdie nen (transport of landbouw). Dat de Nederlandse commissa ris naast Europese ook nationa- en behar- t voor de De jonge Zweed schudt onbe grijpend zijn hoofd. Aan het ontbijt in familiepension Solli- den even buiten Falun, in het hartje van Zweden, praat hij over het allemansrecht, alle Êimansrütten de regels die het gebruik van en de omgang met de natuur regelen. „Ik begrijp niet waarom andere Europese landen het niet hebben. Ik was deze zomer in de Alpen in 'Oostenrijk. Ik voelde me er niet vrij. Ie mag je tent niet overal neerzetten, je mag niet lopen of kamperen waar je wilt. De natuur is toch van en voor iedereen?" Hij kijkt naar buiten, naar het meer dat hat petition In alle jaargetijden bezoekers bezorgt. Het wateroppervlak weerspie gelt de langzaam voorbij glij dende wolken. Langs de kant van het kraakheldere water lig gen bootjes afgemeerd. Hier en daar wijkt het bijna tot aan het water reikende berkenbos te rug voor fraaie vakantiewonin gen en boothuisjes. Buiten wordt de weldadige stil te alleen af en toe doorbroken door het blaffen van een hond o! In t ruisen van de wind door de bladeren, die al beginnen te kleuren. De herfst komt vroeg in dit deel van Zweden. Nog even en het groene landschap wordt voor enige tijd omge toverd in een adembenemend kleurenpalet, waaraan aan houdende nachtvorst een even abrupt als voorspelbaar einde maakt. Het beeld is bijna stereotype voor Zweden en het vertegen woordigt in feite ook het tradi tionele ideaal van de Zweed, die zich nauw verbonden voelt met de natuur. Een meertje, een boot, bos, een eigen va kantiehuisje en stilte. Mijn ge sprekspartner wil, als het weer een beetje meewerkt, dit week einde de heuvels intrekken, een paar uur rijden van hier. Gewoon met zijn rugzak en tentje en dan maar kijken waar hij neerstrijkt, geheel volgens dat eeuwenoude allemans recht dat hij in andere delen van Europa zo mist. Uitgangspunt van het door buitenstaanders vaak verkeerd begrepen allemansrecht is dat de natuur niemand toebe hoort. ledereen heeft dus het recht van overpad, het recht om door bos en over ongecul tiveerd land te wandelen, in meertjes te zwemmen of er op te varen, aan de waterkant of elders in de vrije natuur te n, bosvruchten of i te plukken, s ook in het dunbe volkte Zweden tien keer zo groot als Nederland, slechts 8.7 miljoen inwoners een aantal logische beperkingen. Zo moe ten akkers en boomgaarden met rust worden gelaten, vee en wild mogen niet worden lastig gevallen. Vissen en jagen zijn gebonden aan een vergun ning. Ook mag je niet zonder toestemming aanmeren aan de steiger van een ander en je zet je tentje niet op in de buurt van andermans huis. Daarmee verstoor je immers diens recht Het Zweedse ideaal: een vakantiehuisje aan een rustig meer, zoals hier nabij Falun. foto s hans jacob*. kamper bloemei Maar er op een vrije natuur. De Zweed legt uit: „Het idee is de natuur zo achter te laten dat er van het verblijf geen sporen achter blijven, je kunt dus vrij kamperen, maar niet langer dan één nacht op de zelfde plaats. Als het weer het toelaat gevaar voor bos brand verhindert het vaak mag je een kampvuurtje ma ken met het dode hout dat je in het bos vindt. Takken los rukken of afhakken is niet toe gestaan. Helaas begrijpen veel toeristen dat concept niet. We moeten bezoekers beter gaan voorlichten want.de laatste ja ren hebben we echt probic- Iedere Zweed heeft dan ook zijn favoriete griezelverhaal over misbruik van het aloude recht, dat in iets afwijkende vorm ook in de buurlanden Noorwegen en Finland van toepassing is. ,,Nu gebeurt het dat een groep van vijftig Duit sers het bos in marcheert om daar vervolgens hun tenten een paar dagen op te slaan. Dan is de natuur natuurlijk be schadigd en de rust verstoord", aldus mijn gesprekspartner. „Buitenlanders komen hier ook om te jagen. Ze schieten op alles wat beweegt en komen vaak met 'verkeerde' dieren uit het bos tevoorschijn." Opval lend is. dat het steeds Duitsers zijn die'figureren in de verha len van de Zweden, terwijl er bijvoorbeeld toch ook genoeg Nederlanders zijn die geen raad weten met de vrijheid. I Iet Zweeds verkeersbureau laat tenminste geen gelegen heid onbenut de wassende stroom Nederlandse toeristen te wijzen op hun rechten èn plichten. Ik vertel mijn Zweedse disge noot over Zeeuwse boeren die in het strak geregelde Neder land zelfs op hun eigen erf nog geen (betalende) kampeerders mogen toelaten, en over de zorgvuldig gecultiveerde bos sen en duingebieden die een 'vrije' en gezien de bevol kingsdichtheid van Nederland en de schaarste aan natuur - - massale bezoekersstroom niet zouden overleven. Soortgelijke overwegingen gelden ook in de Oostenrijkse.Alpen. „Hmm", overweegt de Zweed. „Het is dan maar goed dat wij zo ver weg wonen van de bevolkings centra van Europa. Ik zou me een leven zonder allemansrütt niet kunnen voorstellen." De Britse veldmaarschalk Montgomery (links) wordt door prins Bemhard en Harry van Wijnen verantwoor delijk geacht voor het mislukken van de Slag bij Arnhem. De foto is afkomstig uit 'Sprong in de Afgrond'. Harry van Wijnen schrijft overbodig boek Arnhem en omgeving gedenkt dezer dagen de ge allieerde operatie Market Garden. Vijftig jaar ge leden liep een poging noordelijk Nederland snel van de Duitse bezetter te ontdoen op een jam merlijke militaire mislukking uit. Tal van schrij vers hebben reeds hun licht over de zaak laten schijnen. Deze week verscheen 'Sprong in de Af grond', van de hand van de journalist Harry van Wijnen. Een overbodig boek. „De operatie Market Garden was de grootste blunder uit de carrière van de Britse veldmaar schalk Montgomery", staat op de omslag van het boek dat als ondertitel 'Arnhem geofferd aan de ambities van Montgomery' heeft gekregen. Harry van Wijnen sprak met Prins Bernhard over zijn con troverse met Montgomery. En over de belangrijke rol van het Nederlandse verzet „Vijftig jaar na de slag om Arnhem komt deze tragedie in een verrassend nieuw licht te staan", zo besluit de tekst. Een verrassend nieuw licht, dat be looft wat. Maar de lezer van 'Sprong in de Afgrond' komt be drogen uit. Er worden louter oude koeien uit de sloot ge haald. Eerst nog even Market Gar den. Die operatie bestond uit drie onderdelen. Een opmars over de grond vanuit in sep tember 1944 al bevrijd zuidelijk Nederland, met daarbij een oversteek over de Maas, over de Waal bij Nijmegen en over de Rijn bij Arnhem, waar met luchtlandingen een bruggehoofd wordt gevestigd. De eerste twee doelen slagen, het laatste niet. Arnhem wordt uiteindelijk niet bevrijd. Voor noordelijk Nederland heeft dit de hongerwinter als dramatisch gevolg. De historicus dr. L. de Jong zegt in 'Het Konink rijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' (Deel 10A, eerste helft) dat de mislukking feitelijk het gevolg is van een overschatting van de eigen mogelijkheden en onderschatting van de Duit sers. die veel sterker waren dan was aangenomen. Formeel ligt de verantwoordelijkheid volgens De Jong bij de Amerikaanse geallieerde opperbe velhebber Eisenhower, „die stellig juister zou hebben gehandeld als hij Montgomery zou hebben bevolen de Duitsers van de Wester-Schel- de te verdrijven, en dus de haven van Antwerpen te openen, voordat hij over de Rijn trachtte te ko men.' Materieel, zegt De Jong, ligt de verant woordelijkheid echter bij Montgomery. Het was zijn plan, hij heeft het ondanks allerlei twijfels en bezwaren doorgezet. Van Wijnen heeft blijkens de lijst geraadpleeg de bronnen De Jong niet eens ingezien, laat staan een archief bezocht. Hij wijt het mislukken van de slag louter aan Britse blunders. Door hem ge signaleerde fouten zijn op zichzelf niet nieuw. Ook De Jong noemt ze. Zo is een opmars over de grond met zware gemechaniseerde eenheden in het zompige Nederland bepaalt niet simpel. Boeken van De Jong en Hatch niet geraadpleegd; naam van King Kong ontbreekt zelfs geheel In 'Sprong in de Afgrond' tilt Van Wijnen ook zwaar aan het feit dat de Britten de Nederlandse ondergrondse niet vertrouwden. Hier maakt de auteur zich tot spreekbuis van prins Bernhard, die toendertijd bevelhebber was van de Neder landse strijdkrachten. Daar is op zich niets tegen, maar van verrassend nieuws is geen sprake. Opmerkelijkerwijze ontbreekt bij de geraad pleegde bronnen een auteur, die de rechtlijnige visie van de prins al eerder uitvoerig aan de bui tenwereld prijsgaf. In 'Prins Bernhard. zijn plaats en functie in de moderne monarchie', de geautori seerde biografie van Alden Hatch (Becht, 1962), toont de prins zich ook al verbitterd over de manier waarop 'Monty' lei ding gaf aan de slag en het ge brek aan vertrouwen in het Ne derlandse verzet. Van Wijnen borduurt daarop hooguit voort. Hij komt met ronkende zinnen als „Er was nog nooit een Engelsman ge weest die geen last had van een beetje xenofobie, en de mate waarin hij eraan leed, was niet kwaadaardig. Maar op dit mo ment was het een hinderlijke ei genschap, die de geallieerde sa menwerking ernstig bemoeilijk te. Als de Britse sociale smet vrees zich had beperkt tot tradii tionele kleine-apartheid'-achtigé proporties (zoals 'Verboden voor Ieren' op de golfbaan) was het tot daaraan toe geweest. Maar in Arnhem nam ze bizarre vormen aan." Iedere nuance ontbreekt. Ten onrechte. Want na de Tweede Werreldoorlog bleek dat de geallieerden zeker in het kader van Market Garden wel degelijk reden hadden tot wantrouwen en voorzichtigheid. Er was immers (zie onder meer De Jong) een Nederlandse dub belspion die de geallieerde plannen aan de Duit sers verried, zij het dat die de melding niet seri eus namen. Diezelfde dubbelspion, Christiaan Lindemans en beter bekend als King Kong, bleek zelfs kind aan huis op het hoofdkwartier van de prins. Van Wijnen slaagt er in King Kong zelfs niet Wel meldt hij in een Verantwoording ruiterlijk 'stevig te hebben geleund' op de biografie die de Britse militair historicus AJistair Home eerder dit jaar over Montgomery schreef (The Lonely Leader: Monty, 1944-1945). In dit boek legt Hor- ne, die bij zijn werk werd geholpen door de zoon van Monty, de volledige verantwoordelijkheid voor het fiasco bij de Britse bevelhebber. Het bevestigt echter de overbodigheid van het ook qua opzet warrige werk van Van Wijnen. Over 'Arnhem' niks nieuws. HAARLEM ARTHUR MAANDAG' Sprong in de Afgrond, Arnhem geofferd aan ambities van Montgomery. Uitgeverij Balans. ISBN 90 5018 252 6. Prijs f 27,50. TOM JANSSEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2