Ombat is een pareltje in woord en gebaar
'Nieuwe' Rembrandts te koop
vidre
Felix Kalkman vertelt een
verhaal met het licht
Cultuur Kunst
Twijfel over echtheid
Michelangelo in Londen
Schone
Schijn
Koningin Vivienne
Overzicht
Cieslewicz
in Breda
2^
TERDAG 17 SEPTEMBER 1994
CMIF ANNEMH* RUYGROK.071 JSS471 PVV -CMEE (AN RIJSDAM.071 JS647J
Voorstelling Peter de Graef volgende week in LAKTIieater
eonden
0e Britse National Gallery
eréioudt vol dat een schilderij dat
fiet toeschrijft aan Michelange
lo. geen plagiaat is. Het zegt dit
Jn oktober te zullen aantonen
tnet een expositie. In The Times
gei een kunstexpert deze week
dat het doek absoluut niet het
(werk is van de 16e-eeuwse kun
stenaar.
j Expert Michael Daley van de
iorganisatie ArtWatch die de
kwaliteit van collecties onder
zoekt, zei dat het schilderij De
Graflegging is gemaakt door een
plagiator. „Het onvoltooide
(doek staat dichter bij het werk
e Wan Baccio Bandinelli, een
Jslecht karakter en plagiator van
(Michelangelo die zijn grote ri-
(vaal haatte." De kostuums en
jhaarstijlen op het schilderij en
(de onbeholpen figuren zijn niet
(karakteristiek voor de Italiaanse
ieester uit de Renaissance.
Maar een woordvoerster van
het museum zei in een reactie:
„Wij menen dat het schilderij
echt is." Het museum wil dit
bewijzen met een tentoonstel
ling in oktober getiteld Het ver
vaardigen en de bedoeling: de
jonge Michelangelo. Daarin lep
zij uit hoe de mee onvoltooide
werken „van Michelangelo" -
De Graflegging en de Manches
ter Madonna - zijn geschilderd.
„De expositie spreekt voor zich.
Wij plaatsen de werken dan in
een kader en maken de verbin
dingen en invloeden duidelijk",
aldus de woordvoerster.
De uitkomst van het twee jaar
durende onderzoek is een schok
voor de kunstwereld, aldus The
Times. Experts discussiëren al
sinds de 17e eeuw over de her
komst van het doek. Maar de af
gelopen 100 jaar leken deskun
digen ervan uit te gaan dat het
van Michelangelo is. De Natio
nal Gallery kocht het werk in
1868 voor 2000 pond.
Muziekcursus 'Van Bach tot Messiaen'
leiden Wie graag naar klassieke muziek luistert of een concert
bezoekt, wil wellicht zijn inzicht in muziek vergroten. Voor die
muziekliefhebbers geeft K&O vier cursussen, waarvan twee o.l.v.
drs. M. Albarda-Goedhart. Daarin wordt ingegaan op de histori
sche ontwikkeling van stijlen en vormen. De derde cursus.
Rondom de Meesterserie, is bedoeld voor degenen die zich in de
werken van het Meesterserie-programma willen verdiepen. Tij
dens de laatste cursus gaat Margot Kalse aan de hand van een
aantal muziekfragmenten in op de ontstaansgeschiedenis van
de Barok. Inschrijving en informatie: telefoon 071-141141.
Veel kunst te kijk in Leidse regio
regio» Het kunstcollectief KAT exposeert tot 28 oktober in de
hal van het hoofdkantoor van Zilveren Kruis verzekeringen, Van
de Mortelstraat 4, in Noordwijk. Het gaat om een groep jonge
kunstenaars die op heel eigen wijze kunst maken en presente
ren. De expositie is op werkdagen van negen tot vijf uur te zien.
Vlakbij, in De Schelft in Noordwijkerhout, is een tentoonstelling
van sfeerbeelden en schijnbare tegenstellingen van de Voor-
houtse kunstenares Corina Zuiderduin te zien. Tot 5 Oktober is
haar werk tijdens openingsuren van de Schelft je bezichtigen.
Tot 7 november hangen bij het Leidse restaurant Bernsen aan
de Breestraat werken van de Zoeterwoudse Hetty Arens. In ver
pleeghuis Leythenrode in Leiderdorp zijn tot 3 november schil
derijen en tekeningen van Fran van der Wolk te zien. Elke dag
van tien tot tien.
Meisjesinternaten in Vlaanderen
leiden 'Uniform. Meisjesinternaten in Vlaanderen' is de titel
van een lezing die de Nijmeegse fotografe Annie van Gemert op
woensdag 21 september in het Rijksmuseum voor Volkenkunde
aan de Steenstraat houdt. Met haar foto's wil zij een beeld
scheppen van een wereld die waarschijnlijk over niet al te lange
tijd tot het verleden behoort. De lezing is voor donateurs van de
Stichting Audiovisuele Antropologie Nederland en andere be
langstellenden toegankelijk. Aanvang: 20.00 uur.
Lezing over werk kunstenaressen
wassenaar De Wassenaarse kunstenaressen Ria Sprencer, He-
dwige Jacobs en Annelie Hoebens studeerden dit jaar af aan de
Koninldijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.
Hun eindexamenwerk wordt van 21 september tot 17 oktober
tentoongesteld in cultureel centrum Warenar, Kerkstraat 75.
Over hun werk houdt J.H. Breeschoten, voormalig adjunctdirec
teur van de academie, op woensdag 21 september om acht uur
een lezing. Daarna opent Jan Greep de tentoonstelling.
theater
voorbeschouwing ron rughard
'Ombat', van Peter de Graef Door Nova
Zemtda. Antwerpen/ De Werf. Brugge
Spel Peter de Graef Te zien wo 21 en do
22 september in het LAKTheater. Leiden
Bij een priester hoon een
biecht. En als hij vindt dat hij
vreselijk gezondigd heeft, mis
schien wel een openbare, van
een uur lang. Als een geslagene
zit hij voorover op zijn stoel, ge
vangen in twee spots.
Peter de Graef speelt Orgen
Massanen, de man die bisschop
had willen worden, heilige zelfs.
Bijna besmuikt, ruime interval
len latend tussen zijn zinnen,
vertelt hij zijn geschiedenis, met
afhangende schouders en de
handen tussen de knieën.
Zijn vertelling is niet chrono
logisch. Ze cirkelt rond. alsof
flarden hem plots invallen.
Soms weidt hij uit over een de
tail, of vertelt een anekdote. De
wendingen in het begin, gekop
peld aan de feilloze timing van
De Graef maken de monoloog
het eerste kwartier hilarisch.
Bijvoorbeeld wanneer hij als
een schlemiel naar voren schui
felt om een bizarre theorie van
zijn vriendje Bénicao over de
extreme hoeveelheid haar op de
wereld te ontvouwen. Soms ligt
Peter de Graef speelt en vertelt het verhaal 'Ombat', dat hij ook zelf schreef.
foto jan vernieuwt
de grap in de bruuske overgang.
'Ik had alles in huis om een
goeie bisschop te worden. Mijn
moeder was parelduikster.'
Zijn vader was een Finse aanstelling diep in de provincie,
hoogwerker die per ongeluk rijk in een plaatsje waar de vorige
werd in Brazilië. Orgen is in dat priester net vermoord is. Ter-
land geboren en krijgt er een loops komt ter sprake dat er een
dikke moordenaar huist, die
door het leger gedwongen
schijnt te worden zijn wanda
den te begaan. Daarbij heeft hij
dermate wroeging owei rijn
werk dat hij erna altijd en on
middellijk te biecht gaat.
l-angzaam maar zeker wordt
io de dieinertecfae ontmoeting
tussen deze hnbat en )rgen
voorbereid en uiteindelijk ont
huld. De climax van de gruwe
lijke gebeurtenis die dan plaats
vindt is verrassend èn aangrij
pend. maar de koele manier
waarop De Graef hel verwoordt
en de nonchalance waarmee hij
het presenteert maken het des
te schrijnender.
Heilig zijn blijkt overeen te
komen met carrière maken, en
met je ogen sluiten voor de fou
ten van De Baas. Orgen is daar
voor een te grote 'kJeine man',
en zijn lot is dat hij een te goed
mens is voor een heilige.
'Ombat' is een pareltje, in
woord en gebaar een trage, ijle
voorstelling die je huiverend
uitzit. De door De Graef zelf ge
schreven tekst is poëtisch en op
oimadnikkriljto wijn flloso
flsch. Het gaat over goed en
kwaad, omdat de priester zijn
eigen moraal laat gelden boven
de moraal van tie kerk I let gaat
over de afweging tussen toe
schouwer blijven en handelen,
over niet kijken met Je ogen
maar met je aandacht. Alles ge
goten in piepkleine verhaaltjes
en daardoor begrijpelijk ge
maakt.
Een gedesillussioneerde man
toont ons zijn onmacht en ver
driet. helder en precies, en dat
doet pijn hoe haitverwanneiul
zijn timide glimlach ook is. Het
is knap hoe 1 >e .raet alles doet
om zichzelf te laten verdwijnen
en - i. h deardooi tol onvereld
delijk middelpunt maakt. Hoe
hij en passant met een luchtige
anekdote de onmogelijkheid
van liefde uiteenzet, ondertus
sen onhandig spelend met twee
dingetjes op een tafel: zo pak
kend hoor je 't maar zelden
Deze niet ai te bekende Belg
is een man met een grote toe
komsi en het teit dal 11n >m
bat' geselecteerd werd als één
van de beste tien voorstelllingen
van het afgelopen seizoen ls een
meel dan wollende eikemuiig
van zijn kwaliteiten. Maar dat
hij nui tijdens het I heateifced
vol voor anderhalve man en een
paardekop stond te spelen Is
een aanfluiting. Gelukkig volgt
op dat optreden een korty toer
nee. Elke theaterliefhebber doet
zichzelf tekort door hem niet te
gaan zien.
Opname Lennon brengt vermogen op 'U vraagt, wij draaienten bate van museum
londen ap
Een opname uit juli 1957 van John Lennon die in een jeugdsocië-
teit in Liverpool zingt met de tienerband The Quarry Men' is gi
steen door het Britse veilinghuis Sotheby's verkocht voor 78.500
pond (ongeveer 216.000 gulden). De bandopname werd, samen
met de zware bandrecorder die een tiener op een zaterdagavond
de club binnensjouwde om de opname te maken, gekocht door
EMI, de eerste platenmaatschappij van de Beatles. De man die de
opname maakte. Bob Molyneaux. nu een gepensioneerd politie
man, realiseerde zich dat hij iets speciaals in zijn bezit had toen
The Quarry Men een metamorfose ondergingen en The Beatles
werden. Hij bewaarde de krakkemikkig klinkende bandopname in
een bankkluis. Voorafgaand aan de veiling had Sotheby's gehoopt
op een prijs van meer dan 100.000 pond (275.000 gulden).
Wellicht onbekende Monet
ontdekt in Winterswijk
amsterdam anp
winterswuk gpd
In Winterswijk is mogelijk een
schilderij van de 19de eeuwse
Franse impressionist Claude
Monet ontdekt tijdens een taxa
tiedag van het Amsterdamse
veilinghuis Christie's. Het schil
derij wordt nu door experts na
der onderzocht. Een bejaarde
vrouw had het schilderij, een fa
miliebezit, dinsdag gewoon in
gepakt in haar tas zitten toen ze
tijdens de taxatiedag het Win-
terswijkse Mondriaanhuis bin
nenstapte.
Op het kleine kunstwerk (40
bij 28 centimeter) van een Fran
se boerderij is in het hoekje on
deraan de naam Claude Monet
gesignaleerd en de datum 1898
of 1878. „Of Monet het ook
daadwerkelijk zelf geschilderd
heeft, is de tweede vraag", zegt
Christie's-taxateur Job Ubbens.
Monet, de meest consequente
vertegenwoordiger van het im
pressionisme, staat bekend om
zijn landschappen waarin hij
'met fijne, kleine kleurvlekken
volgens de wet van de comple
mentaire en supplementaire
kleuren het vluchtige spel van
het licht weergeeft'. Ubbens zelf
schat die kans in op vijftig pro
cent. De waarde van het schil
derijtje kan dan volgens hem
oplopen tot enkele miljoenen
guldens.
Het Museum Het Rembrandthuis in Am
sterdam gaat tijdens PAN Amsterdam een
serie etsen van Rembrandt drukken op ori
gineel 17e-eeuws papier. De etsen, waaron
der het Zelfportret met verbaasde blik uit
1630, zijn voor honderd gulden per stuk te
koop. De opbrengst is bestemd voor de uit
breiding van het museum. Het duurt nog
zeker twee en een half jaar voordat de
nieuwbouw klaar is. De kosten bedragen
minimaal 4,5 miljoen gulden.
Drs. E. de Heer, directeur van Museum
Het Rembrandthuis, maakte dat deze weck
bekend tijdens een persbijeenkomst in Am
sterdam over de komende kunst- en antiek
beurs PAN Amsterdam. De kunstmanifesta
tie in de Parkhal van de RAI in Amsterdam
wordt van 8 tot en met 16 oktober gehou
den. Een recordaantal van 111 antiquairs en
kunsthandelaren presenteert zich tijdens
die negen dagen. De beurs biedt voor elk
wat wils; oude en moderne beeldende
kunst, glas, tapijten, klokken, landkaarten,
munten, juwelen en wat al niet meer. Vrij
wel gelijktijdig vindt de tweejaarlijkse res
tauratiebeurs. Restoration 94. plaats. Het
Museum Het Rembrandthuis verzorgt de
jaarlijkse tentoonstelling op de PAN. Het
toont daar ruim 50 etsen uit de eigen col-
In til
Hoe groot de oplage van de 'nieuwe'
Rembrandtetsen zal zijn. is nog niet be
kend. Het Rembrandthuis zal het principe
'u vraagt wij draaien' hanteren, vertelde De
i Im V aal staat wei dal bd) de drukpers na
afloop van de beurs stopzet. Het 17e eeuw-
se papier, dat moeilijk verkrijgbaar is, werd
voor de gelegenheid door een antiquair aan
het museum geschonken. Het is afkomstig
uit aantekenboeken uit die periode.
Met de verkoop van het drukwerk geeft
het museum het startsein voor de fonds-
wervingsactie voor de uitbreiding van Het
Rembrandthuis. Het museum, dat sinds
1911 in het voormalige woonhuis en atelier
van Rembrandt is gevestigd, kampt al jaren
met ruimtegebrek. Door een deel van het
belendende Saskiahuis te kopen, krijgt het
er 900 vierkante meter bij. Genoeg om de
vaste collectie - het vrijwel volledige grafi
sche werk van Rembrandt - beter te presen
teren. Ook zal het meer ruimte hebben voor
wisselende tentoonstellingen en de vesti
ging van een Rembrandt Informatie en
Bum
Bij de uitbreidingswerkzaamheden zal
ook Me uithouw de binnenplaats van hel
museum worden verwijderd, waardoor de
monumentale zijgevel van het achterhuis
weer zichtbaar wordt. De binnenplaats,
waar Rembrandt volgens kenners De
Nachtwacht schilderde, kan dan weer in
oude luister worden hersteld. Tijdens de
bouw zal het museum ook een modem kll-
maatsbeheerslngsystecm krijgen.
Volgens de nlannnen kost de uitbreiding
4,5 miljoen gulden exclusief btw, Het minis
terie van ocw heeft volgens De Heer enkele
tonnen meymgd IUJ noopt btnnenkoil te
horen hoeveel de gemeente Amsterdam be
schikbaar stelt. De rest van het geld moet
het museum zelf bijeenbrengen.
Ook de 111 deelnemers aan de PAN zijn
bereid het museum geld te geven. Het voor
stel om de winst van één verkocht object
aan het Rembrandthuis over te maken,
werd met enthousiasme ontvangen.
Voor een vleugje grootsteedse nichtenglamour waren enkele travestieten uit de Amsterdamse discotheek iT
geïmporteerd. foto's holvast/mam lamers
conservator Christiaan Vogelaar
drentelde zenuwachtig heen en
weer, en de Britse ambassadeur
die de tentoonstelling zou ope
nen had al twee keer op z'n hor
loge gekeken. Kortom, er ont
stond een vleugje irritatie rond
het optreden van mevrouw
Westwood.
Niet bij mij, ik vond het enig.
Dat Hollandse 'doe maar ge
woon, dan doe je gek genoeg'
spreekt mij helemaal niet aan.
Gewoon is de vijand van alle
kunsten, dat weten we toch al
lemaal. En ik begreep ook best
dat de meesteres zelf nog even
de finishing touch moest aan
brengen. Zoiets kun je niet
overlaten aan de Mien Dobbel
steen van De Lakenhal.
Ach. misschien zijn het ook wel
gewoon meidenstreken en heeft
ze thuis van haar moeder vaak
genoeg een klap voor de her
sens gehad als ze weer eens te
laat kwam. Maar nu blijft ieder
een wachten en lachen. Vivien
ne Westwood is immers niet zo
maar een mode-ontwerpster.
Ze vond de punkkleding uit. de
voorgevormde beha als boven
kleding. lang voordat jean Paul
Gaultier daarmee furore maak
te. en de legging, lang voordat
miss Piggy-typetjes met een fri-
cadel in de hand daarin over de
Haarlemmerstraat gingen.
Enfin, het duurde dus even
voordat La Westwood wederom
als een koningin kwam binnen
schrijden en plaats nam op de
voorste rij. geflankeerd door een
donker knechtje, getooid met
de titel gastcurator, u en ik zou
den zeggen 'een manusje van
alles', en door cultuurwethou
der Langenberg. in baksteen-
bruin colbert met precies de
goede das erbij.
De Britse ambassadeur sprak
zijn openingswoorden, maar
niet voordat hij het strijkje had
gecomplimenteerd dat zulke
mooie muziek ten gehore had
gebracht terwijl hij op mevrouw
Westwood had gewacht. Ja, die
Britten weten wel beleefd te
zeggen hoe ze ergens strontziek
van worden. De mode-meeste
res en haar hofhouding hoor
den het onbewogen aan. Enig
toch? Ik weet zeker, als Andy
Warhol nog leefde zou hij haar
geportretteerd hebben als de
vijfde Reigning Queen
Van mij mocht het even duren.
Ik heb intussen genoten van het
r>peningspubliek:trendy-Leide-
naars die nun mooiste outfit uit
de kast hadden gehaald (niet tè.
want duur en sjiek ziin absoluut
taboe bij dit soort gelegenhe
den), kunstenaars, ambtenaren
en een plukje decadente Lon
dense jet-set. Voor een vleugje
grootsteedse nichtenglamour
waren enkele travestieten uit de
Amsterdamse discotheek iT ge
ïmporteerd, zoals daar was de
welgevormde Nicky Nicole, net
onder de Carmen-krulset van
daan: 'you don't have to be be
autiful! to look gorgeous'.
De Amsterdamse BSfl'l UtM
zich welwillend aangapen en
paradeerden door het museum
alsof ze uit een historiestuk wa
ren komen wandelen, ja. de tij
den van Wim. Zus en let zijn
wel voorbij sinds Jetteke Bollen
de scepter zwaaiün De laken
hal. Maar de eer voor deze ten
toonstelling komt wel toe aan
Stelling Gallery. Ik herinner mij
nog er voor te hebben geop
teerd, toen deze galerie nog
subsidie kreeg van de gemeen
te. dat dat maar afgelopen
moest zijn. Galeries kunnen
zich veel beter zonder die eeu
wige bemoeienis van de over
heid ontwikkelen, dacht ik toen.
Wat ben ik blij dat ik gelijk heb
gekregen.
breda anp
In cultureel centrum De
Beyerd in Breda is de ko
mende weken een over
zichtstentoonstelling te
zien van het werk van Ro
man Cieslewicz. Het gaat
orn illustraties, omslagen,
collages, affiches, zeef
drukken. decors, catalogi
en tijdschriften uit de ja
ren 1955 tot 1994.
irslrwii l'l 40J wordt
wereldwijd erkend als één
van de grote meesters op
het gebied van de grafi
sche vormgeving. De uit
Polen afkomstige kunste
naar heeft het grootste
deel van zijn leven in
Frankrijk gewerkt. „In
ruim dertig jaar van ge
concentreerde activiteit
heeft hij zijn grafische
ontwerpen tot ware mo
derne iconen weten te
maken. Voortdurend ver
kent hij nog onontgonnen
terreinen en past hij colla
ge-technieken toe op een
ongekend verbeeldings
volle wijze", aldus een
woordvoerder van De
Beyerd.
De expositie, die is te
zien van 18 september tot
en met 30 oktober, kwam
tot stand in samenwer
king met het Centre natio
nal d art et de culture Ge
orge Pompidou in Parijs.
ANC-verklezlngsbljeenkomst in Zuld-Afrlka.
toto» ft iix kalkman
BEELDENDE KUNST
RECENSIE INGRID APPELS
Expout» 'Zuid-Af nlu' mrt foto's van FHix
Kalkman Te nen tot 7 oktober, ma t/m u
10-22 uur. io 12-22 uur.Galcne De Kleine
Klup. Nieuwe Rijn 1leiden
Het meest opvallende is dat gi
gantische wantrouwen. Op ie
der ge/u lil, /wart <>l blank, is
het af te lezen. Soms is er ie
mand uitbundig, maar meestal
Spiegelwanden
Spiegels op maa
Spiegels met IHs
Glazen meubefe..
Vitrines
Tafels volgens model
Motief stralen
Alles uit eigen atelier
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Telefoon: 071 -21 80 55
wordt er steels en stuurs naar
elkaar gegluurd.
I let zijn de tijden vóór dc ver
kiezingen in Zuid-Afrika, maart
en april van dit jaar. f otograaf
Felix Kalkman trok door het
land, samen met zijn vaste
compagnon en journalist Mar-
nix de Bruyne. Een mooi sa
menwerkingsverband; de vlot
geschreven verhalen van Mar
ribt de Bruyne en dc foto's vul
kn elkaar aan. en /ijn legelij
kertijd zichzelf genoeg. Artike
len en foto's verschenen in o.a.
hei Perooi en HP/De njjd.
Vaak zoekt Kalkman de zeg
genschap in (ontrasten. Door
een straal vol brandende barri
cades loopt ontspannen een
dikke zwarte vrouw met blote
voeten De foto 'hukt geweld
uit, maar tegelijkertijd de ge
wenning daaraan. Mooi is ook
het contrast tussen een knal
lend vrolijke Mandela op dc
posters en de stuurse onzeker
heid van dc mensen die daar
omheen staan in het kader van
stel dat, gezeten op stoeltjes in
een hal vol uitzinnig springende
De Klerk aanhangers, bleekjes
uitstraalt dat de goede intenties
er wel zijn, maar dat dc nabij
heid van al die zwarte mensen
eigenlijk te veel is.
Naast die veelzeggende com
binaties vertelt Kalkman zijn
verhaal ook mei het licht. Een
zonnevlek benadrukt vaak een
hoofdgcgcvcn. schaduw ver
sterkt een duistere blik.
Behalve het feit dat de foto's
gewoon professioneel zijn -
mooie llcht-donkerverhoudlng
en kleuren en nét op het goede
ii.mui. mi genomen is hei aan
trekkclijke bij Kalkman dat hij
zich binnen zo'n hot Issue als
Zuid-Afrika niet laat verleiden
tot een gemakkelijk 'voor' of 'te
gen', maar juist de onzekerheid
in beeld weet te brengen van al
die individuen die het In zo'n
nieuwe situatie eigenlijk ook al
lemaal niet zo weten.
