Leidsch Dagblad | 1994 | 17 september 1994 | pagina 12

Bewaarder christelijk erfgoed

Kerk Samenleving

n

ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1994

iATE

REDACTI[«DICKV

HET WEER

KORTWEG

Evensong

De bekende Schola Davidica
uit Utrecht verleent morgen
avond medewerking aan de
Evensong in de Leid se Hoog
landse Kerk. Het koor staat
onder leiding van dlrigente
Lisette Bernt en het geheel
wordt muzikaal begeleid
door organist/componist
Gert Oost. De liturglscne lei
ding is in handen van domi
nee A. Alblas, die in zijn
overweging in de serie 'zoek
tochten deze Evensong de
titel 'Op zoek naar betrekke
lijkheid' heeft meegegeven.
De Evensong begint om
19.00 uur.

George YVhitefield

De onlangs opgerichte Geor
ge Whitefleld Stichting belegt
morgen haar eerste Rand
stad-opwekkingssamen
komst in Alphen aan den
Rijn. Op deze manier wil de
George Whitefield Stichting
(GWS) christenen uit allerlei
verschillende kerkelijke ach
tergronden de gelegenheid
bieden om samen te bidden
voor een opwekking in Ne
derland. Tijdens de eerste sa
menkomst spreekt dominee
A.W. Davidsc uit Gouda. De
stichting komt samen in ge
bouw Ouverture aan de Ou-
vertureweg 137 in alphen
aan den Rijn. Aanvang: 18.30
uur. Ook de volgende maan
delijkse samenkomsten heb
ben in Alphen aan den Rijn
plaats.

Kinderclubs

Het missionair stadswerk in
Leiden begint weer met de
kinderbijbelclubs voor de
jeugd van 5 tot 10 jaar. De
clubs komen elke week bij el
kaar en de toegang is gratis.
I loewel de programma's zeer
verschillend zijn, komt een
aantal zaken steeds weer te
rug. Zo worden er liedjes ge
zongen, wordt er geluisterd
naar een verhaal uit de bij
bel, geknutseld en spelletjes
gedaan. Iedereen is welkom.
De clubmiddagen worden
vanaf 19 september gehou
den in buurthuis 't Schipper
tje aan de Oosterstraal 16 (el
ke maandag van 15.30 tot
16.30 uur), vanaf 20 septem
ber in speeltuin Het Noor
derkwartier aan de Van Sak-
stenstraat (elke dinsdag van
15.30 tot 10.30 uur) en vanaf
22 september in buurthuis
Groenoord aan de Pasteur-
straat 23 (elke donderdag
van 15.30 tot 16.30 uur.)

Gehandicapten

De interkerkelijke dienst met
en voor verstandelijk gehan
dicapten wordt morgen om
17.00 uur gehouden in de
Adventskerk in Alphen aan
den Rijn. Het thema van de
dienst, die wordt geleid door
dominee Hogenbirk, is 'Wie
ben ik?'. Hij behandelt naar
aanleiding van de geschiede
nis van Mozes vragen als Wie
is God, Wie is Mozes en Wie
zijn wij? De dienst begint om
17.00 uur. Voor aanvang
worden er enkele liederen
gezongen en na afloop wordt
er gezamenlijk koffie en thee
gedronken.

Moker

Het radioprogramma van
Moker, het media-overleg
van kerken in Rijnland en de
Bollenstreek, besteedt de ko
mende periode aandacht aan
de Vreaesweek 1994 die van
16 tot 24 september wordt
gehouden. De uitzendingen
van morgenavond en 21 en
25 september staan in het te
ken van dit thema. De over
denking is steeds van domi
nee K. Vegter, emeritus-pre
dikant uit Oegstgeest. Moker
zendt op de zondagavonden
uit van 19.00 tot 19.30 uur en
op woensdagen van 16.30 tot
17.00 uur. Het programma is
te ontvangen op de PM 105.7
en via de kabel op de PM 88.

Uitgeverij Kok in Kampen viert 100 jarig-bestaan

Jan Kok had gevoel
voor het boekenvak
èn de markt. 'De
wind' vertelde hem dat
schrijvers over geloof en
zeden tevens de beste trek
paarden van zijn onderne
ming zouden kunnen wor
den, als-ie het maar handig
genoeg aanpakte. En dat
deed hij. Met zijn soepele
babbel over religieuze wer
ken, die Kok vanuit de
meest onwaarschijnlijke
plaatsen in zijn winkel wist
te krijgen, slaagde hij erin
studenten en docenten van
de Theologische School
aan zich te binden.

KAMPEN JOS BOUTEN/GPD

„Wat die baas van mij kan, kan ik ook." Dat zei Jan Hendrikus Kok
bij zichzelf toen hij nog leerling-zetter was bij een gereformeerde

broeder in Kampen. En zo verscheen op 31 oktober 1894 de
volgende advertentie in de plaatselijke krant: 'De ondergeteekende
heeft de eer te berichten dat hij vanaf 1 Nov. den Boekhandel in het
Filiaal van den Heer G. Ph. Zalsman, voor eigen rekening en onder

eigen naam zal voortzetten. J.H. Kok'. Honderd jaar later is het
winkeltje uitgegroeid tot een gerenommeerde uitgeverij, door velen
hogelijk gewaardeerd als bewaarder van het christelijk erfgoed.

Toen de inventieve ondernemer
ook nog een partij citers op de
kop kon tikken, was het pleit
beslecht. 'Die Kok' leek het ide
ale werktuig om de vruchten
van hun geest onder het volk te
verbreiden. Hij was immers niet
alleen een uitgeslapen handels
man, maar ook nog een geïn
spireerd musicus, die zichzelf
en bevriende studenten het
snarenspel bijbracht om samen
te concerteren tot lof en eer van
Zijn Naam.

Kok had de gunst van het
juiste moment. Hij ging van
start in de tijd van de doleantie.
Vrome protestanten scheidden
zich treurend af van de Neder-
landse Hervormde Kerk omdat
ze zich niet meer konden vere
nigen met daarin gegroeide
praktijken. De dolerenden
stichtten de Gereformeerde
Kerken, wier waarheid uiteraard
in veel geschriften breed werd
uitgemeten. En dat betekende
voor Kok letterlijk veel werk aan
de winkel. Zijn eerste echte uit
gave was de brochure Opleiding
en Theologie (1896) van lier
man Bavinck, D.K. Wielenga, M.
Noortzij en P. Biesterveld; later
vier vermaarde theologen.

De grote klapper kwam in
1907. In dat jaar wist hij op een
veiling de hand te leggen op de
auteursrechten van het tot dan
toe verschenen volledige oeuvre
van dr. Abraham Kuyper en de
VCL (Vereniging Christelijke
Lectuur), die nog steeds bestaat.
Kuyper was het onomstreden
voorbeeld van de eenvoudige
rechtzinnigen, het schild van de
orthodoxie der kleine luiden. En
in het kielzog van de grote-
Abraham meerden veel beken
de en dus veel gevraagde schrij
vers bij Kok aan. Het is niet
overdreven te beweren dat Jan
I lendrik zich daardoor kon ont
wikkelen tot de trompetter van
het Gereformeerde Geluid. Hij
verklankte wat de 'componisten
der waarheid' voor hem hadden
opgetekend.

Veel drukken

Terugziende op de vooroorlogse
jaren zegt Ad van Dam, die
thans samen met Bert Ended ijk
de directie voert van de jubile
rende uitgeverij, dat Kok een
grote kring van protestanten
heeft bediend met belangrijke
boeken zoals de Christelijke En
cyclopedie, de Gereformeerde
Dogmatiek van Bavinck in vier
kloeke delen en de Korte Ver
klaring van de Bijbel in 62 de
len, later samengepakt in der
tien delen. Daarvan zijn on
waarschijnlijk veel drukken ver
schenen en nog is het niet ge
daan. In september komt de zo
veelste editie van de Korte Ver
klaring op de markt.

Prof dr. W. Albeda heeft het
zeker over die periode als hij in
een gedenkschrift over de hon
derdjarige beweert dat 'Kok on

Uitgever Ad van Dam: „Veelsoortige informatie schept breed georiënteerde mensen."

getwijfeld beeft bijgedragen aan
de emancipatie van de gerefor
meerden'. Collega-uitgever bij
de Arbeiderspers, Martin Ros,
jubelt het zelfs uit. Hij prijst de
Kok-fondsen zonder enig voor
behoud, omdat daarin 'het
christelijke pand' volop is be
houden. „De Kok-titels houden
méé de laatste, de draaglijkste,
de blijvendste, de meest positie
ve en consequente 'zuil in Ne
derland overeind. Tegenover
zoveel nivellerende kaalslag in
de wereld van de politiek en re
ligie is dit een venster in de
nacht."

Jawel, wolken van waardering
kringelen omhoog tijdens het
eeuwfeest. De jubilaris geniet
ervan, maar weigert in slaap te
vallen met een 'welterusten, wij
hebben de zaligheid bereikt',
integendeel. De ziel van uitge
verij Kok is nog steeds de ziel
van stichter Jan. die altijd geld
tekort kwam om zijn ambities te
verwezenlijken. Hij werd voort
durend gekweld door de be
langrijkste vraag van elke on
dernemer: welke kant moet ik
op om door te kunnen groeien?
Die scherpte heeft hem behoed
voor een dodelijke omhelzing
met één of andere geestelijke
stroming. Kok wilde de trekker

zijn van zoveel mogelijk reli
gieuze richtingen onder het
motto 'kwaliteit en integriteit'.

Varend onder die vlag is hij
nooit ernstig in botsing geko
men met de auteurs die aan
hem hun geschriften toever
trouwden. Ofschoon het lang
niet altijd botertje tot den boom
is geweest. Van Dam: „Natuur
lijk was er wel eens wrijving. Zo
wel in linkse als rechtse kring
werd er wel eens gesputterd dat
men met die figuur per se niet
in één zandbak wilde zitten. Dat
gebeurt soms nog. Dan moet ik
weer uitleggen dat Kok zich
echt niet aan een denominatie
of schrijversgroep kan binden,
maar juist platform wenst te
zijn voor allen die een overtui
ging willen uitdragen."

Honorabel

Die wens is geen steen des aan
stoots meer sinds Jacques Kok,
zoon van de oprichter, en zijn
rechterhand Jan Steunenberg
zich sterk hebben gemaakt voor
een organisatiestructuur die
ook tegemoet komt aan hono
rabele verlangens van auteurs.
Zo is er niet één uitgeverij Kok,
maar zijn er wel vijfentwintig
(verdeeld over acht profit cen
ters), elk met een eigen naam

en met een eigen verantwoor
delijkheid voor een bepaalde
sector. Zo zal in uitgeverij De
Groot Goudriaan, bedoeld voor
auteurs uit de rechts-orthodoxe
hoek. geen werk verschijnen
van een schrijver van het 'lichte
genre'.

Van Dam ziet in de ontwikke
ling van de uitgeverij een paral
lel met die van de christelijke
politiek. Ook katholieke auteurs
zijn inmiddels van harte wel
kom bij Kok, zoals ook. ARP.
CHU en KVP zich hebben vere
nigd tot het CDA. Sinds de over
name van de uitgeverij 'Gooi en
Sticht', horen de roomsen thuis
op hetzelfde erf.

Door de verbreding van haar
activiteiten kan de uitgeverij
zich nu marktleider noemen in
de sector van de godsdienstige
literatuur (veertig procent van
alle theologische uitgaven).
Maar wie veronderstelt dat de
onderneming zich tot het reli
gieuze bepaalt, heeft het mis. Er
is juist een streven naar een
voortdurende uitbreiding van
het pakket. Per jaar presenteert
Kok wel duizend titels, waarvan
er niet meer dan vierhonderd
een christelijke signatuur heb
ben. Die uitgaven reiken overi
gens van zeer wetenschappelijk

tot uiterst populair, van streng
dogmatisch tot zoekend mo
dern. Waarbij mag worden ver
meld dat de groei zich ook vol
trekt in andere landen. Veel uit
gaven verschijnen in het Frans,
Duits, Engels en Spaans.

Zo lijkt het of uitgeverij Kok in
één opgaande lijn opstoomt
naar het volgende jubileum.
Geen sprake van. De jubilaris
gaat net als alle andere uitgeve
rijen gebukt onder grote zorgen.
Want het boek moet in toene
mende mate concurreren met
andere media. Het is een hard
gevecht om de gunst van de le
zers, die zich vaak net zo grillig
gedragen als vrouwe Fortuna.
Van Dam: „We proberen uiter
aard zo goed mogelijk op de
veranderingen in te spelen. Bij
voorbeeld door oplagen te ver
minderen, maar zeker niet door
minder titels uit te brengen.
Hoe meer diversiteit hoe beter."

Zingeving

Maar heeft de teruggaande be
langstelling voor de religie niet
onvermijdelijk negatieve gevol
gen voor het bedrijfsresultaat?
Volgens Van Dam valt dat wel
mee. Secularisatie betekent nog
niet een verschraling van het
geloofsleven. „Veel birtenker-
kelijken houden een levendige
belangstelling voor godsdiensti
ge literatuur en gebruiken die
voor de zingeving van hun ei
gen bestaan. Neem nou de
abortus. Een vraagstuk, dat heel
veel mensen bezighoudt. Vroe
ger wist iedereen precies wat
zijn reactie moest zijn, die was
door kerkelijke leiders al 'voor
gevormd'. Die eenvormigheid is
er niet meer. Door de individu
alisering denkt ieder er het zijne
van. Iedereen probeert met be
hulp van informatie, die hij
overal vandaan haalt, zich een
persoonlijk oordeel over alle
mogelijke dingen te vormen.
Men wil zelf positie kiezen en
dus zelf ook verantwoordelijk
heid nemen. Dat is ook de ver
gissing van de paus, te menen
dat hij de waarheid van één
kerk als dé waarheid voor ieder
een naar voren kan brengen."

Wordt de mens van vandaag
niet overvoerd? Er komt zoveel
informatie op hem af dat-ie het
niet meer kan bijbenen. „Ik zie
het probleem niet in de ver
scheidenheid van informatie",
reageert Van Dam. „Daaraan is
zelfs een groeiende behoefte.
Daar moeten we ook niet zo
zorgelijk over doen. Veelsoorti
ge informatie schept immers
breed georiënteerde mensen.
Alleen maar toe te juichen,
toch? De verloedering - helaas is
die er ook in het uitgeversvak -
zit hem in de overbodigheid
van het aanbod. Waarom wor
den er vele tientallen tuinboe-
ken uitgegeven en wel honder
den kookboeken?"

Is die verloedering het voor
spel van de finale, het einde van
het boek? Zover zal het naar de
mening van Van Dam niet ko
men. Het boek houdt zijn plaats
in de culturele ontwikkeling van
de samenleving. Wel zitten de
uitgeverijen nu gezamenlijk te
bibberen in een ijstijd. „Wie die
overleeft, gaat weer een goede
periode tegemoet. Als ik de sig
nalen goed inschat, lijkt de erg
ste kou voorbij." Want zeg nu
zelf: wat is er voor aardigheid
aan als van tien nieuwe titels er
zes verliesgevend zijn, twee in
de marge blijven balanceren en
slechts twee met winst worden
verkocht? Van Dam: „Heel ver
velend, maar desondanks mo
gen we niet vergeten dat het bij
uitgeverijen nooit een vetpot is
geweest. De winst heeft altijd
onder druk gestaan. Waar het
op aan komt is dat je steeds cre
atief genoeg bent om nieuwe
wegen in te slaan. En om. initia
tieven te nemen die niet alleen
met geld verdienen te maken
hebben."

DE RECHTER

Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON

DU5 JU ZWIERF
C5 MAC HTS OV/ER
STRAAT. JONJGETJE

HOOFDREDACTIE Jan-Geert Maioor, Fm
dag 9 3'

Nypels Henk van der Post (adj)
"MBUDSMAN R.D Paauw.tel
30 uur 071 -356215. of per post

HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82,2321 8M Lr

Postbus 54,2300 AB Leiden
TELEFAX

Advertenties071-323508
Fam benchten071 -323508
Redactic071-321921

Telefoon071-356230
RUBRIEKSADVERTENTIES (Sleutels)
ma -vn| van 8 30-17 00 uur
Telefoon 071-143545
ABONNEMENTEN

Tel [phone] bijvooruitbet (ind BTW)

I 29,30
85.55 84,55
329,30 328,30

VERZENDING PER POST
Nederland per kwartaal 125,50
ovenge landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
mat/mvn, 18 00-19 30 uur,
;at 10 00-12 00 uur Tel [phone]

Kortstondige opleving

Aan weersextremen is er de laatste
maanden zeker geen gebrek. Na de
historisch warme julimaand isde
natuurlijke reactie van de atmos
feer - het streven naar evenwicht -
buitengewoon fel. Sinds halverwe
ge augustus is het weer danig van
slag; droge dagen waren sindsdien
op de vingers van een hand te tal
len, De onstabiliteit kwam tot ui
ting m de ontelbare buien en het
regelmatig optreden van hoosver
schijnselen langs de Nederlandse
kust in de afgelopen weken.
Nu september pas iets over de
helft is. mag er al voorzichtig wor
den gedacht aan nieuwe neerslag
records voor deze maand. In de re
gio's langs de westkust viel er sinds
donderdag 50 tot 75 millimeter,
maar op sommige plaatsen in
Friesland en de Kop van Noord-
Holland is meer dan 100 milimeter
opgevangen. De maandsom isop
diverse plekken al tot boven 200
millimeter opgelopen. Het lande
lijk record - 250 millimeter - staat
(nog) op naam van Klundert (W-
Brabant) tijdens de vergelijkbaar
natte september van 984. (nor
maal 60-80 mm.) Met nog bijna
twee weken voor de boeg en nog
altijd geen definitieve weersver-
betermg in zicht kan september
1994 dus voor een nieuw hoog
standje gaan zorgen - of mis
schien beter - een nieuw diepte-

HET WEER IN EUROPA

(ooi

Het centrum van de Europa :t|I1
vattende depressie maakte de
afgelopen 24 uur nauwelijks voj
deringen. Het water van de Oos^ipeb
zee - nog altijd veel warmer dan
normaal - blijkt een aantrekkelifen
ke verblijfplaats. Insamenwer
king met een hogedrukgebied
westelijk van Ierland wordt daaj
door een continue aanvoer
buien uit het noordwesten m P"1
stand gehouden. Geleidelijk
komt er wel wat ruimte voor en-feeri
kele opklaringen, als de hoge- bos
druk bij Ierland in de loop van jee<
het weekeinde wat dichterbij «n i
komt. Pas later op zondag word e u
de buienstroom van de Noordze u
afgesneden. De temperatuur, d
vrijdag met 12 tot 14 graden v^e"
onder de maat bleef, kruipt ianf»lü
zaam iets omhoog, maar haalt 1)1
met 17 graden nog amper de je v
fpi
injree

normale waarde.
De luchtdrukstijging geeft e
verlichting na alle nattigheid,
maar die opleving lijkt ook n
weer van voorbijgaande aard. In
de hogere luchtlagen blijft een ft
krachtige westelijke tot noord
westelijke stroming vanaf de
oceaan op Europa gericht. Een i
nieuwe Atlantische storing laatCl
zich gemakkelijk meevoeren èn1*-1
arriveert m de loop van maandaj
boven West-Europa.

KNMI

Weersvooruitzicht

Geldig tot en met

maandag.

Noorwegen:

Zaterdag in het zuidoosten
nog kans

Verder af i
vrijwel

i toe zon en
I droog. Mid-

n het n

bij Oslo.

Denemarken:

Zaterdag bewolkt en perio
den met regen. Zondag
van het westen uit droog
en enkele opklaringen.
Geleidelijk minder wind.
Middagtemperatuur onge-

toe

langs

WEERRAPPORTEN

ZONDAG 18 SEPTEMBER 1994

overal droog, maar
de Noordzee-kust meer
bewolking en enkele re
gen- of hagelbuien. In de
loop van zondag m Ierland
en west-Schotland toene
gen. Middagtemperatuu r v;
in het noorden tot 18 in het zuiden.

België en Luxemburg:

Zaterdag nog enkele buien, zondag wat
meer zon en op de meeste plaatsen
droog. Middagtemperatuur zaterdag van
11 graden m de Ardennen tot 14 in het
laagland, zondag iets hoger.

Noord- en Midden-Frankrijk:

Af en toe zon en vooral zaterdag in de
oostelijke departementen nog een enke
le bui. Middagtemperatuur meest tus
sen 14 en 19 graden.

Zonnig, Middagtemperatuur tussen 25
en 30 graden.

Perioden met zon, ook enkele wolken
velden en zaterdag nog een kleine kans
op een bui. Middagtemperatuur onge
veer 25 graden
Spanje:

Langs de Golf van Biskaje en aan de
Costa's in het oosten en zuiden naast
zon ook enkele wolkenvelden en kans op
een regen- of onweersbui. Elders droog
en overwegend zonnig. Maxima in het
noorden tussen 18 en 23. in het zuiden
meest tussen 25 en 30 graden.

Canarische Eilanden:

Perioden met zon en droog. Maximum
temperatuuromstreeks 27 graden.

Marokko:

Westkust: droog en overwegend zonnig.

Temperatuur zaterdagmiddag tussen 22
en 25 graden, zondag iets warmer.

Zuid-Frankrijk: station weer

Wolkenvelden en enkele verspreide re
gen-en onweersbuien. Zaterdag aan de Amsleroam regenbj
Middellandse-Zeekust waarschijnlijk |*Bl! regenbui
droog en zonnige perioden, maar ook ^|en regenb"
plaatselijk veel wind. Middagtempera- Eede nvaar&ew.
tuur tussen 15 en 20 graden, aan de Eindhortn fMenBu
Middellandse-Zeekust iets hogere tem- ^„Helder regenbui

ESJren' Rotterdam regenbui

"a'l0- Twente regenDui

Af en toe zon en enkele, soms stevige re v ss rgen rege-a.

gen- of onweersbuien. Middagtempera- vaastncM n»aart*w

tuur van ongeveer 19 graden in het Aberdeen regenDui

noorden tot circa 28 in het zuiden. Zon- Athene onbew./

dag in het zuiden iets lagere temperatu- Ba'ceiona haifbew

Zon op 07 18 Zon onder 19.4f
Maan op 18.51 Maan onder05.4^
Waterstanden Katwijk

Hoogwater02.58 15.22
Laag water 12.37 23.25

MAANDAG 19 SEPTEMBER 1994
Zon- en maanstanden

Zon op 07.19 Zon onder 19.4

Maan op 19.12 Maan onder 06.5
Waterstanden Katwijk

Hoogwater 03.38 16.02
Laag water 13.22

Weerrapporten 16 september 17 ui

i 13 U ÏQ

10 15 12 T?

1 15 10

wil 13 7

Corsica en Sardinië:

Perioden met zon, maar ook enkele ver
spreide regen- en onweersbuien. Minder
wind. Middagtemperatuur van 20 gra
den op Corsica tot 25 op het zuiden van
Sardinië.

Griekenland en Kreta:

Zonnig, maar in het noordwesten, bij de

tussen 27 en 30 gr
den, landinwaarts enkele graden hoger.
Turkije en Cyprus:

Zonnig. Middagtemperatuur aan de
kusten meest tussen 30 en 35 graden.
Duitsland:

Overwegend bewolkt en op veel plaatsen
van tijd tot tijd regen, boven 1200 me
ter ook sneeuw. Geleidelijk minder
wind. Middagtemperatuur ongeveer 15
graden.

Zwitserland:

Vrij veel bewolking en van tijd tot tijd re
gen. Sneeuwgrens plaatselijk dalend tot
1000 meter. Middagtemperatuur van
11 graden in het noorden tot 16 in het

Oostehrijk:

Overwegend bewolkt en van tijd tot tijd
regen. plaatseli|k zakt de sneeuwgrens

Boecaaest
BonJeaui
Brussel

w 13 16 12 0.

nw 7 23 16 Q.

nw4 20 13 01