De ontwerpster
van 'oh la-la'
UIT
■94/95
Expositie over de geschiedenis van vier eeuwen textielindustrie
A Leidse6
Stedelijk Museum De Lakenhal,
het gebouw dat in de 17de eeuw
hèt centrum was van de be
roemde Leidse lakennijverheid,
vormt het Ideale decor voor de
tentoonstelling 'Leids Goed. De
textiel in een Hollandse stad'.
De expositie, gehouden van 5
november tot 6 februari 1995,
geeft een overzicht van de ge
schiedenis van de Leidse textiel
nijverheid, van de middeleeu
wen tot de twintigste eeuw.
jongeren associëren het Leid
se laken misschien alleen nog
met de Lakenfeesten. Maar voor
oudere Leidenaren zal de ten
toonstelling 'Leids goed' een
feest der herkenning worden.
Generaties inwoners van deze
stad hebben immers hun leven
lang gewerkt in de textielindus
trie. De lange weg van wol naar
laken, de handel, het ambacht,
de mechanisatie, het wel en
wee van de arbeiders en de ge
volgen voor de stad komen alle
maal uitgebreid aan bod in de
tentoonstelling 'Leids goed'.
Leiden is allang geen laken-
stad meer. Maar ooit was het
Leidse laken een begrip in heel
Europa. Het werd zelfs wereld
wijd verhandeld en dankte zijn
faam aan de strenge controle
die het stadsbestuur uitoefende
op het produktieproces. Pas als
de controleurs de stof gekeurd
hadden kreeg het laken een lo
den zegel als waarmerk. Wie
probeerde de regels te omzeilen
kon op een strenge straf reke
nen.
'Laecken-Halle'
De geschiedenis van vier eeu
wen Leidse textielindustrie
wordt onder meer in beeld ge
bracht door de schilderijen van
Isaac van Swanenburgh, bijzon
dere gebruiksvoorwerpen en
door enkele historische werktui
gen die inmiddels uniek zijn in
de wereld.
De belangrijkste herinnering
aan de lakenindustrie is uiter
aard het gebouw de 'Laecken-
Halle'. Het werd in 1640 ge
bouwd, naar een ontwerp van
Arent van 's Gravensande. In dit
middelpunt van de Leidse la
kenindustrie werd het beroem
De Lakenhal, in de 17de eeuw hèt centrum van de beroemde Leidse lakennijverheid, werd in
1874 stedelijk museum. foto loekzuyderduin
de laken gekeurd en kwamen de
gouverneurs en staalmeesters
van de lakennijverheid bijeen.
Het gebouw toont als geen
ander monument in de stad hoe sloeg de armoede hard toe. Bij-
de Leidse lakenindustrie in de na de helft van alle Leidenaren
17de eeuw bloeide. In de 18de leefden toentertijd van de bede
eeuw ging het bergafwaarts en ling. Rond 1900 ging het weer
beter met de Leidse textielin
dustrie.
In 1874 werd de 'Laecken-
Halle' stedelijk museum. De on
langs gerestaureerde gevel aan
de Oude Singel omvat vier ba
rokke reliëfs waarin de verschil
lende stadia van het venverken
van wol zijn afgebeeld. Gebouw
en expositie samen getuigen
van de geschiedenis van een ty
pische Hollandse stad in voor
en tegenspoed.
Borduren
Van 26 november tot en met 6
maart 1995 is in het Stedelijk
Museum De lakenhal ook de
tentoonstelling Tegendraads
borduren' te zien. Werk van ze
ven hedendaagse kunstenaars
waarbij de techniek van het
borduren een belangrijke rol
speelt. Twee van de vrouwelijke
kunstenaars verwijzen in hun
werk bijvoorbeeld naar het
beeld van de vrouw als gevan
gene in haar huis met als enige
voor haar weggelegde taak het
borduren.
In dezelfde periode is ook nog
de tentoonstelling 'Merklappen'
te zien. 45 Merklappen, de oud
ste gemaakt in 1711 en de jong
ste in het begin van deze eeuw.
worden getoond naast brei- en
haakproeven. Ze zijn gemaakt
door meisjes van vijf tot zeven
tien jaar voor wie het borduren
verplichte stof was in het lager
en voortgezet onderwijs.
JAN R1JSDAM
'Leids Goed. I textiel in een Holland
se stad', van 5 november 1994 tot en
met 6 februari 1995.1 egendrnnds bor
duren, zeven hedendaagse kunste
naars' en 'Merklappen', beidt' van 26
november 1994 t"i en met 6 maart
1995. Stedelijk Museum De lakenhal.
Oude Singel 28-32. leitien. Openings
tijden: dinsdag lot en met vrijdag van
10.00 to 17.00 uur. zaterdag, zon en
feestdagen 12.00 tot 17.00 uur. Hij de
tentoonstelling 'leids goed' verschijnt
een vidcoproduktie waarin mensen
van vroeger en nu bun levensverbaal
vertellen die nauw samenhangt met de
Leidse textielindustrie. De lakenhal
geeft ook een verklarend woordenboek
uit met begrippen afkomstig uit tie tex
tielindusirie. Hij de tentoonstelling Te
gendrnads borduren' verschijnt een
catalogus.
Tets anders dan anders'
„De foto's van de topmodellen zijn van Inez van Lamsweerde. Ze heeft ze
speciaal in Parijs voor onze tentoonstelling geschoten." Peter Willemse
puft nog na van het bezoek dat mode-ontwerpster Vivienne Westwood
aan Leiden en aan Stelling Galery heeft gebracht. Een tentoonstelling or
ganiseren is één, maar La Westwood ontvangen is een tweede. „Joyce (de
Gruyter) en ik zijn op de rand van gekte beland."
Het idee om de ontwerpen van Vivienne Westwood in Leiden te expose
ren is afkomstig van Marc Wilson, een Amerikaan met wie Stelling al
meer in zee is gegaan. Het beleid van de Leidse galerie is om ééns per jaar
eens iets anders dan anders te doen. Vorig jaar mondde dat uit in het pro
ject 'Zomerdepressie', kunst op melancholieke plekken in Leiden zoals
kerkhoven, spoorwegtunnels en dergelijke.
Voor de tentoonstelling maakte Van Lamsweerde reclameborden waarop
levensgrote portretten van topmodellen als Karin Mulder (inderdaad een
Nederlandse), Naomi Campbell, Carla Bruni en Helena Baguilla, gekleed
in de creaties van Westwood, te zien zijn. Daarnaast accessoires als schoe
nen, juwelen en hoofddeksels. En natuurlijk het nep luipaard-tapijt, een
motief dat ook in veel van haar kleding terugkomt.
In stedelijk museum De Lakenhal zijn tegelijkertijd de 'meest bizarre' crea
ties van Westwood in drie zalen te bezichtigen.
De tentoonstellingen bij Stelling Galery, Kruisstraat lb, Leiden, en stede
lijk museum De Lakenhal, Oude Singel 28-32 Leiden, duren tot 24 okto
ber.
Extravagant, scholckend, grappig, extreem, grensverleggend, onorthodox en sexy.
Voor de modellen van de Britse mode-ontwerpster Vivienne Westwood zijn
talloze clichés denkbaar, maar de - mannelijke - bezoeker tijdens haar laatste
show had eigenlijk de beste omschrijving: „Oh la-la", was zijn voortdurend
commentaar wanneer weer een van de mooie modellen in een gewaad van
Westwood het plankier op wandelde. Hoewel ze haar ontwerpen zélf niet als
kunst wil betitelen - „Ik hoop dat mijn werk wordt gezien als kritiek op de
middelmatigheid van deze eeuw", zegt ze er zelf over - zijn er twee
tentoonstellingen van Westwood in Leiden te zien: ontwerpen in de stijlkamers
van stedelijk museum De Lakenhal en accessoires, foto's en haar beroemde
luipaardtapijt in Stelling Galery aan de Kruisstraat.
n. v anneer
I/V Galery'
wr vm binnen
loopt,
zou je
niet zeggen dat dat iele, onop
vallend geklede vrouwtje een
spraakmakend ontwerpster is.
Ze maakt excuses, omdat ze
veel te laat is en nu moet ze ook
nog even eten. Thee en brood
jes worden aangesleept. La
Westwood trekt zich terug voor
een late lunch.
Ondertussen gaat ze ook onge
zien het museum door. „Ik heb
de kamers bekeken waar mijn
ontwerpen komen te hangen. Ik
had er alleen een foto van. Ik
moet mijn plannen veranderen,
want de kostuums die ik op het
oog had, passen er niet. Er is
een zaal bij, waar zo'n lelijk,
donker schilderij hangt. Het is
19de-eeuws. Maar na de 17de-
/18de eeuw konden ze niet
goed meer schilderen." Er volgt
een monoloog over schilder
techniek en wat er deugt en niet
deugt aan hedendaagse schil
derkunst. „Picasso had 70 ses
sies nodig om een model te
schilderen. Bij oude meesters
hoefde een model maar een
stuk of zeven keer te poseren.
Dat zegt toch wel iets. Waarmee
ik niet wil zeggen dat Picasso
geen techniek had."
Ik, ik. ik
Van hedendaagse kunst, zoals
die bij Stelling hangt, moet ze
helemaal niets hebben. Toch
vindt ze het project van Stelling
en De Lakenhal interessant ge
noeg om er haar medewerking
aan te verlenen. „Het is een
leuk project, al is wat er hier
hangt - breed armgebaar naar
de schilderijen aan de muur -
red. - natuurlijk een typisch
voorbeeld van hedendaagse
kunst. Het is 'ik, ik, ik.' Daar
draait tegenwoordig alles om."
Westwood grijpt voor haar
creaties terug naar het verleden.
Haar collecties zijn vrouwelijk
en romantisch en verwijzen
naar de periode van rond de
eeuwwisseling. Maar wel met
een knipoog. Victoriaanse
hooggesloten kragen worden
gerelativeerd door een blote
bilpartij, dikke queues accentu
eren de derrières van haar man
nequins die aan de voorkant -
oh verrassing - in een nauw
keurslijf zijn geperst waar de
borsten tot halverwege de tepel
uit prangen. Westwood heeft
niet de pretentie draagbare kle
ding te maken, ze plaatst haar
modellen op decimeters-hoge
plateauzolen, perst ze in balei
nen en zet hen onmogelijke,
maar prachtige hoofddeksels
op.
Westwood heeft geen mode
opleiding gevolgd. In de jaren
zestig leefde ze samen met de
latere manager van de Sex
Pistols, Malcolm McLaren. Met
hem bedacht ze kleding voor de
groep en de fans volgden op de
voet. De samenwerking met
McLaren leverde haar de naam
'ontwerpster van de punkbewe
ging' op. Ze liet zich inspireren
door de Londense straatmode
van de jaren zeventig, maar be
nadrukte met SM-attributen,
zwart rubber en leer de extreme
kanten ervan. Ze verkocht de
ontwerpen in haar boetiek Sex
in King's Road.
Mannelijkheid
De interesse in oudere kledings-
tijlen kwam in de jaren tachtig.
„Essentieel in mijn werk is de
grote belangstelling voor de En
gelse kleding-industrie. Tijdens
de industriële revolutie had ie
dereen een uniform voor iets.
De jongens op de golfbanen in
India hadden er een, de liftboys
in Londen, iedereen droeg een
uniform. De Engelse kleding-in
dustrie heeft een enorme in
vloed op de mode gehad. Door
die kostuums kwam de manne
lijkheid in de vrouwenkleding.
Paardrij-jasjes en de rest van de
'country-style' kwamen in
zwang."
Die mannelijkheid is er ook in
haar hedendaagse ontwerpen.
Lange, getailleerde colberts op
strakke broeken, benen in
paardrijlaarzen gestoken. Heeft
zij er nooit over gedacht een
collectie voor mannen te ma
ken? „Dat heb ik al gedaan. Een
collectie voor mannen èn vrou
wen. En ik ben bezig met een
zomercollectie voor mannen."
Wanneer zij aan een collectie
begint, gaat zij op een kleine
maatpop mei stoffen aan de
gang. Daarbij houdt zij de
mooie, lange lijven van haar
topmodellen - onder wie Naomi
Campbell - voor ogen. „Elk ont
werp is een oplossing, opge
bouwd uit 100 beslissingen. Je
manipuleert iets, omdal je le
maken hebt mei techniek èn
materiaal. En wat ik ook doe: er
is altijd een geometrisch plan."
Voor een collectie ontwerpt
zij 70 100 modellen. Niet meer
en niet minder. Het moet een
heksenketel zijn achter de
schermen van haar modeshows.
Toch is zij zeil hef liefst daai i<-
vinden. „Ik ben één keer in de
zaal gaan zitten, maar ik miste
de spanning." Haar shows lij
ken een theaterstuk, een Shake-
pcariaans schouwtoneel Is het
niet jammer dat er slechts één
uitvoering is en niet, zoals met
een toneelstuk, meer? „Nee, ik
ben happy met de show zoals
hij is. Ik hoef geen 20 shows te
doen. Het publiek is nu op m'n
hand. De shows winden me
meer op dan m'n werk in de tijd
met Malcolm. Ik hoop dat mijn
kleren net zo lang van zich doen
spreken als de stukken van
Shakespeare. F rankrijk is het
land van de cultuur en ik denk
dat mijn werk een samensmel
ting is van die I-ranse cultuur
met de Engelse kleermakerstra-
ditte."
Ze laat een ansichtkaart zien
die zij in ITe Lakenhal heeft ge
kocht. Het is een afbeelding van
'De goudbrokaatwinkeldat de
in Leiden geboren schilder Mat-
thljs Nafveu in J709 maakte.
Een vrouw, in een gewaad met
een opvallende sleep en een
dito hoofdtooi, staat afgebeeld
temidden van andere mensen.
„Dat", zegt Vivienne Westwood,
wijzend op de sleep en de
hoofdtooi, „heb ik nog nooit ge
zien. Dat is zo bijzonder. Dat in
spireert mij."
ANNEM1EK RUYGROK
Vivienne Westwood Vijftien kostuum*
uit verschillende t ollcclies, lot 2-1 okto
her. Stedelijk Museum De Likrnhal,
Oude Singel 28-'Wt, Leiden; dinsdag
t/rn vrijdag 10.00-17.00 uur; zaterdag.
zon en feestdagen 12.00-17.00 uur
Accessoires en foto's van Inez v;in
lamsweerde, tol 24 oktober, Stelling
Gallery, Kruisstraat lb. leiden, don
derdag en vrijdag 14.00 17.00 uur. zu
terdag en zondag 12.00-17.00 uur.
Vivian Westwood.