De kleren van de
UIT
Bron van studie en vermaak
Djenné, de oudste stad van Afrika
Leven in de Bloembollenstreek
Een groepsbeeld van twee vrouwen en een jongeman, afkomstig uit de Memphitische begraafplaats bij Sakkara.
FOTO RMO
FARAO
I let beroemde masker van Toetanchamon, de gouden doodskist, kostbare sieraden en andere kunst
schatten hebben, sinds de graftombe van deze wereldberoemde farao in 1922 werd geopend, altijd zeer
tot de verbeelding gesproken. Weinig of helemaal geen interesse was ervoor het eenvoudige textiel, de
kleding van de farao. Het is voor het eerst dat de tunieken van Toetanchamon, en de kleding die door ge
wone Egyptenaren werd gedragen, centraal staan in een grote tentoonstelling die vanaf 12 november te
zien is in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
oe groot was de
garderobe van Toe
tanchamon eigen
lijk? Wat droeg de
beroemde koning
van Egypte bij wel
ke gelegenheid? En
waarom kreeg hij
zijn graf? Tot voor
weinig over bekend. De
Engelse, in Leiderdorp woonachtige, dr.
Gillian Vogelsang-Eastwood, oprichter van
het in Leiden zetelend Textile Research
Centre, heeft zich de afgelopen maanden
intensief bezig gehouden met de inventari-
reconstructie van de garderobe van
Toetanchamon. Ze
zag als één van de
eerste wetenschap
pers, in februari van
dit jaar, met eigen
ogen de uitgebreide
garderobe die Toe
tanchamon mee
kreeg in zijn graf:
145 lendedoexen,
tunieken, sokken,
sandalen, hoofd
deksels, luipaard-
jaals, handschoenen en nog veel
Het was alsof de vermaarde graftombe
van Toetanchamon, onder toeziend oog
van politiemensen en veiligheidsbeambten
van het Egyptisch Museum, voor het eerst
openging. Vogelsang keek haar ogen uit.
Zo'n 450 nauwelijks bekende kledingstuk
ken kwamen te voorschijn uit de kelders
van het museum in Cairo. De Leiderdorpse,
gespecialiseerd in textiel van het oude
Egypte, is de enige onderzoekster ter wereld
die de kledingstukken van Toetanchamon
uitgebreid mocht bekijken. Ze staat nog
maar aan het begin van de verwezenlijking
van haar doel: het inventariseren, catalogi
seren en restaureren van de kleren van de
farao. Een bijna onmogelijke klus, want een
aantal kle
dingstukken is inmiddels tot stof vergaan
of onherkenbaar geworden. Aan de hand
van stukjes stof, foto's en aantekeningen
hoopt ze toch tot een nagenoeg complete
inventarisatie te komen.
Beatrix
„Hoe groot de garderobe van Toetan
chamon precies was weten we niet." aldus
Vogelsang. „Maar als we zien dat hij alleen
al meer dan 450 textiele kledingstukken ianrijsdam
meekreeg voor in het hiernamaals, dan
moet het erg veel geweest zijn. Voor een
deel betrof het ceremoniële Ueding. Er is
eigenlijk niet zo veel verschil met koninklij
had als koningin Beatrix nu."
De tentoonstelling 'De kleren van de fa
rao' stelt de bezoeker niet alleen in staat
een blik te werpen op de textiele nalaten
schap van Toetanchamon. Ook de kleding
die gedragen werd door gewone Egyptena
ren komt aan bod. „Eigenlijk bestond er
niet zoveel verschil tussen de kleren van de
farao en die van de gewone mensenver
telt Gillian Vogelsang. „De basiskledings
tukken en de structuur van de kleding wa
ren precies hetzelfde. Het verschil zat voor
al in de kwaliteit en de versiering. Het aan
tal draden per centimeter, bijvoorbeeld,
was in de koninklijke kleding veel groter.
Maar het meest uniek aan de kleding van
de farao waren de gouden accesoires waar
mee ze waren versierd."
Ramses
Op de tentoonstelling wordt ook het spin
nen van vlas. het weven van linnen, en het
verven van stof in beeld gebracht. Verder
ziet de bezoeker hoe van textiel kleding
werd genaaid en hoe deze versierd en ge
dragen werd. De nadruk ligt op dagelijkse
kleding van de oude Fgyptenaren. „We la
ten het verschil zien tussen de kleding van
een dienstmeisje en die
van de deftige dame. maar
ook de verschillen in de
sandalen die ze droegen,
in de haardracht en cos
metica. Ook wordt de lijn
doorgetrokken van de kle
ding uit de tijd van de fa
rao's naar de kleding in
het huidige Egypte."
Het Leidse Rijksmuse
um van Oudheden bezit
een respresentatieve tex-
tiel-collectie die nog nooit
eerder aan het publiek is
getoond. Maar er komen
ook belangrijke stukken
uit buitenlandse musea,
waaronder een gordel van
Ramses. „Dat is een heel bijzonder stuk dat
ik zelf ook nog nooit in het echt heb ge
zien," aldus Vogelsang.
„Het is voor het eerst dat de kleding van
de oude Egyptenaren centraal staat in een
tentoonstelling. De belangstelling is tot
dusver uitgegaan naar goud en glitter. Het
was altijd een beetje goud versus het dage
lijks leven. In deze tentoonstelling proberen
we die twee dingen te koppelen."
ke personen in deze tijd. Ik denk dat Toe
tanchamon net zo'n uitgebreide garderobe
burg 28, Leiden. Openingstijden: dinsdag l
met zaterdag 10.00-17.00 uur, a>n- en feestdagen
12.00-17.00 uur. Bij de tentoonstelling verschijnen
diverse publicaties.
In ieder mens schuilt
een hamster. Want wie
heeft er geen sigare-
bandjes of suikerzakjes
verzameld? Dat weten
schappelijke instrumen
ten werden verzameld
lijkt misschien iets min
der voor de hand te lig
gen. Toch zijn er ook op
dit gebied in de loop van
de geschiedenis op tal
van plekken omvangrij
ke collecties bijeenge
bracht.
Microscopen, telesco
pen, klokken, luchtpom
pen en elektriseerma
chines zijn voorbeelden
van instrumenten die de
ontwikkeling van de na
tuurwetenschappen
hebben bepaald. Velen
waren geamuseerd als
ze een planetarium za
gen draaien: zo zat dus
ons zonnestelsel in el
kaar. Het gaf ook veel
genoegen om met de
microscoop diertjes te
zien waarvan het be
staan zelfs niet werd vermoed. Kortom: de
natuur was een onuitputtelijke bron van
studie en vermaak.
Wie genoeg geld had kocht zulke instru
menten. Zo veel, zo mooi en zo modern
mogelijk. Velen verenigden zich in één of
ander wetenschappelijk genootschap. Ons
land heeft er tientallen
gekend. Sommigen be
staan nog steeds. Ook
daar werden complete
schatkamers ingericht.
Honderden weten
schappelijke instrumen
ten hebben er gestaan in
paleizen, universiteiten,
scholen, vergaderzalen
en woonhuizen. In de
19de eeuw werden er
voor het eerst musea
voor opgericht.
De tentoonstelling 'Het
Koperen Kabinet' in het
Museum Boerhaave
geeft een indruk van vier
eeuwen instrumenten
verzamelen in Europa.
Sommige objecten zijn
voor het eerst in Neder
land te zien, zoals pron-
kuurwerken uit het bezit
van de Habsburgse kei
zers en instrumenten uit
de kabinetten van de
Saksische keurvorsten
en de Fourth Earl of Er-
rery (Oxford).
De tentoonstelling 'Het Koperen Kabinet. Schatka
mers van de wetenschap 1550-1950' is te zien tot
en met 5 maart 1995. Museum Boerhaave, Lange
St Agnietenstraat 10 in Leiden. Openingstijden:
dinsdag tot en met zaterdag van 10.00-17.00 uur,
zon en feestdagen 12.00-17.00 uur. Bij de tentoon
stelling is een publikatie verschenen.
Een wrijvingselektriseermachine in
enkelvoudige luchtpomp uit circa
1770. FOTO MUSEUM BOERHAAVE
De stad Djenné is het on
derwerp van een grote ten
toonstelling die in decem
ber in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde wordt
geopend. Een stad met een
lange geschiedenis en een
stad die ook vandaag de dag
nog een bijzonder verhaal te
vertellen heeft.
Djenné ligt aan de rand van
de Sahara, in de huidige re
publiek Mali. Opgravingen
hebben aangetoond dat de
stad al in de derde eeuw v.
Chr. bewoond was. In de
loop van de tijd ontwikkelde
Djenné zich tot een be
roemde handelsstad. Cola
noten, slaven, goud en ivoor
uit het zuiden werden hier
geruild tegen zout, boeken,
sieraden en textiel uit het
noorden.
Met de komst van de Euro
peanen in de kustgebieden
van West-Afrika veranderde
het handelsverkeer ingrij
pend. Als gevolg hiervan
raakte de positie van Djen
né als handelscentrum
langzaam maar zeker in
verval. De naam die de stad
had verworven als religieus
centrum is echter onaange
tast gebleven. Een bewijs
hiervan is de imposante
moskee die met zijn karak
teristieke contouren het
beeld van de stad bepaalt.
De moskee is een voorbeeld
van bijzondere leemarchi-
tectuur die ook voor huizen
is toegepast. Deze leemar-
chitectuur van Djenné is be
roemd in heel west Afrika.
De stad is door de UNESCO
op de wereldmonumenten
lijst geplaatst.
De archeologische opgra
vingen, de verschillende be
volkingsgroepen, de am
bachten, het belang van de
religie, de unieke architec
tuur en de toekomst van de
stad zijn enkele van de the
ma's die in de tentoonstel
ling aan bod komen.
'Djenné, oudste stad van Afrika',
schijnt een uitgebreide catalo-
Het Museum voor de Bloembollenstreek
besteedt in een tentoonstelling aandacht
aan de dieren die in deze streek leven.
Duin- en bollenstreek zijn vanouds bevolkt
geweest door vele dieren, vooral toen dit
deel van Holland nog voor een belangrijk
deel uit bos bestond. Door de uitbreiding
van de woongebieden moeten steeds meer
dieren een strijd om het bestaan voeren.
Dankzij de medewerking van het Natuur
Historisch Museum in leiden is het Muse
um voor de Bloembollenstreek in staat een
goed beeld te schetsen van de dieren die in
deze streek voorkomen.
opend, behalve op maandag, v
