Rozen en natte sponsen
Opera
BEELDENSTORM
A
lien hardnekkige kwaal, waar veel
hedendaagse tentoonstellingen en
museale presentaties aan lijden, is
de overdreven aandacht die wordt
besteed aan zogenaamd 'sfeerver-
sterkende' elementen. Vooral mu
sea met historische of wetenschap
pelijke collecties hebben er last
van. leder zichzelf respecterend
oudheidkundig museum heeft te
genwoordig op z'n minst één volle
dig nagebouwde opgraving binnen
zijn muren, compleet met als ar
cheologen verklede etalagepoppen.
Voor een natuurhistorisch muse
um is het tegenwoordig niet meer
voldoende om een fraaie verzame
ling opgeprikte insekten te expose
ren, nee, net wordt pas interessant
als de vitrines zijn aangekleed met
rietbundels, eikebladeren en wilge-
I let probleem is, dat al die 'cou
leur locale' over het algemeen niets
wezenlijks toevoegt aan de infor
matie, die je aan zo'n expositie zou
kunnen ontlenen. Zelden zie je er
iets tussen waarbij je denkt: aha,
dit zegt me iets wat ik nog niet had
vermoed. Mij vallen gewoonlijk uit
sluitend de onvolkomenheden op,
die me des te duidelijker laten be
seffen dat ik niet in de prehistorie
of in het open veld ben, maar in
een museum. Integendeel, al die
extra heisa is vaak gewoon ronduit
hinderlijk.
In Budapest zag ik kortgeleden
een tentoonstelling over de Holo
caust in Hongarije. De tentoonstel
lingsmakers hadden er alles aan
gedaan om de bezoekers helemaal
onder te dompelen in de sfeer van
de 'Endlösung'. Enorme uitvergro
tingen van historische foto's moes
ten je het gevoel geven alsof je door
de ghetto's liep. Wit zand op de
vloeren moest de sneeuw in de
laatste oorlogswinter verbeelden.
Er was een bordkartonnen veewa
gen gebouwd, waar men zich even
op transport naar Auschwitz kon
wanen. Klapstuk van de expositie
waren namaak-hoogspannings-
hekken, zoals die om de concentra
tiekampen stonden, ter afbakening
van de wandelroute door de ten-
toonrteüing.
Over de aard en het karakter van
de jodenvervolging, die ook in
I longarije enorme aantallen slacht
offers heeft geeist, werd je niets
wijzer. De tentoonstelling ging vol
komen ten onder in die overdosis
sfeerversterkers. Alle zinvolle, veel
zeggende informatie over de nazi
pogroms werd overschetterd door
de overmaat aan decorstukken.
Pogingen om door middel van
'couleur locale' een vollediger
beeld op te roepen, resulteren
doorgaans in louter overstatement
en overbodige letterlijkheid, met
een averechts effect. Het aangena
me van een onvolledig beeld is
juist, dat het de fantasie stimuleert.
Wat ontbreekt, vul je zelf aan. Het
is niet vervelend om naar een
stukje steen te kijken als je weet dat
het afkomstig is van een 10.000 jaar
oude vuistbijl. Het is ook niet
slaapverwekkend om naar een
krakkemikkige microscoop te
kijken, als je weet dat die van
Anthonie van Leeuwenhoek is
geweest. En in het geval van de
Holocaust: aan één authentiek
joods persoonsbewijs kleeft meer
geschiedenis dan aan de ludieke
Invallen van 20
tentoonstellingsmakers.
Een teveel aan 'couleur locale',
hoe goed ook bedoeld, verwoest
het zicht op het eigenlijke
onderwerp. Het effect is altijd
hetzelfde: niet informatief,
kinderachtig, kermisachtig.
ONNOSCHILSTRA
PRIJSWINNAARS
Ken gratis schouwburgabonnenient
ter waarde van 823 gulden ts de prijs
die de t^ldse mevrouw I'. Voshol bij de
Juarlljkse Theaterprijsvraag heeft ge
wonnen. Er waren veel goede Inzen
dingen op de tien vragen die In het sei-
/oenpmgruinniu '94-'95 aan de deel
nemen» werden gesteld en er moest
dun ook geloot worden om de prijs-
winnares eruit te pikken.
Troostprijzen bestaunde uit twee
vrijkaarten naar keuze zijn weggelegd
voor. A. de Craen, I. van Ek, L Leen-
heers, M. van Rossenberg en A. Theil
uit leiden, en voor J. buitendijk (Zoe-
terwoude), G. Fleuren (Ocgstgeest), E.
Geurts (Voorschoten), II. NIJenhuis
(Leldschendam) en F. Vee ren (Leider-
Een operaliefhebber komt in
Nederland maar moeizaam
aan zijn trekken. Het gros van
de kaarten voor een voorstel
ling is in de voorverkoop al
uitverkocht en in de abonne
menten zitten haast altijd voor
stellingen die je op de koop
En als de operavoorstelling
in de woonplaats of een in de
buurt liggende gemeente
komt, is er meestal maar één
voorstelling. Het gezelschap
reist de volgende dag weer
verder. Maar waar naar toe,
dat is veelal de vraag.
Lizeth Conradi uit Uden-
hout is zo'n teleurgestelde
opera liefhebster. Zij nam daar
om het initiatief tot een 'opera
agenda' voor het seizoen
94/95. Alle 83 theaters in Ne
derland belde zij af om hun
programma-boekjes te be
machtigen. Daaruit haalde zij
alle opera-voorstellingen die
hef komende seizoen worden
verwacht en zette ze op een rij.
Aangezien zij uit ervaring
weet dat een echte operalief
hebber er niet voor terugdeinst
melde ze ook - binnen een
straal van 200 kilometer vanaf
.Utrecht - buitenlandse opera
voorstellingen. De program
ma's van Duisburg, Düs-
seldorf, Dortmund, Essen,
Keulen, Antwerpen, Gent en
Brussel staan dus ook ver
meld, met een aanvulling van
de programma's in Wenen, Pa
rijs, Londen en Berlijn.
„Ik heb al enorm veel reac
ties gehad. Veel mensen bestel
len de opera-agenda, maar ook
muziekzaken willen hem heb
ben. Het is een groot suces."
De agenda is onderverdeeld
in een aantal rubrieken. De
eerste geeft een beschrijving
van de opera en de uitvoeren
den, alsmede een overzicht
van de hele tournee van het
gezelschap. Dan volgt er een
kalender van het hele seizoen.
Per dag staat daarin vermeld
welke opera waar te zien is.
Wie een bezoek brengt aan een
bepaalde stad, kan in de ope
ra-agenda opzoeken of er nog
iets op dit gebied te beleven
valt.
Dc Opera-aeenda kost 17,50 en
Is telefonisch te bestellen bij Li
zeth Conradi, telefoon 04241-
2201.
Niets is zo mooi als Moeders Mooiste op haar bek zien gaan
Jk anvankelijk leek het er
a op dat het nieuwe fe-
nomeen het niveau
van 'tussen de schuif-
deuren' niet te boven
.JL. zou komen. Het ama
teuristische spel en de
zwakke dialogen deden bij critici en toneel
schrijvers het schaamrood naar de kaken
stijgen. Maar de acteurprestaties en de ver
haallijn worden steeds professioneler, en
het publiek stroomt in steeds grotere getale
Improvisatietoneel", zo verklaren Vin
cent Hendriks en Julius Visser van de I.eidse
Theatersportvereniging Moeders Mooiste
het succes van deze theatervorm, „beant
woordt aan de behoefte van het publiek om
spelers te zien afgaan, een acteur op het to
neel te zien met z'n mond vol tanden, of
aan de behoefte om blijk te mogen geven
van afkeuring door boegeroep." Kennelijk is
niets zo mooi als de kans Moeders Mooiste
op het toneel op haar platte bek te zien
gaan.
Bliksemafleider
Een theatersportwedstrijd tussen twee
teams, er zijn er inmiddels bijna 20 in het
hele land, begint met een uitdaging. Vin
cent Hendriks: „De ploegleider neemt het
initiatief. Hij daagt, bijvoorbeeld, het ande
re team uit tot de meest emotionele, fanta
sierijke, eenzaamste, of noem maar op, scè
ne. De teams weten dan met welke spel
vorm ze aan de slag kunnen. Dat is een ze
ker houvast om een mooi verhaal te cre
ëren. De rest van de avond dagen de twee
teams elkaar om de beurt uit voor improvi
saties, op suggesties van het publiek."
„Een drie-koppige jury geeft punten voor
de amusementswaarde, techniek en in
houd. Het publiek beoordeelt of de jury het
bij het rechte eind heeft. De natte sponsen
die vooraf aan de voorstelling zijn uitgereikt
bieden het publiek de mogelijkheid om hun
ongenoegen te uiten over de jurering. De
juryleden dienen dus als bliksemafleider. Zij
krijgen de natte sponsen naar hun hoofd,
niet de spelers."
Julius Visser: „De hele wedstrijd wordt
aan elkaar geluld door een presentator. Hij
spoort het publiek aan tot boe-geroep, of
het gooien van rozen naar spelers door wie
men Is ontroert als een heel erg mooie scè
ne wordt gespeeld. Uiteindelijk levert een
gespeelde wedstrijd een winnaar of verlie
zer op. Maar daar gaat het niet echt om.
Het gaat om het spelplezier, om de span
ning. Alleen als een team onterecht de wed
strijd wint, dan is dat weieens
vervelend. Zonder wedstrijd
element zou theatersport veel
saaier zijn. Als je speelt wil je
toch winnen."
Seks
Onvermijdelijk is dat sugges
ties van het publiek vaak gaan
over poep en seks. Altijd goed
voor de nodige hilariteit, maar voor de spe
lers zo clichématig dat het al snel vervelend
wordt. „Het Leidse publiek is vrij vunzig
vergeleken met andere delen van het land,"
weet Julius Visser. „Laatst speelden we bij
studentenvereniging Quintus en werden
dingen als 'vibrator' of 'groepsseks' geroe
pen. Soms neem je zo'n suggestie aan.
soms ook niet. We weten intussen wel hoe
we met zulke onderwerpen uit de voeten
kunnen zonder dat het plat vermaak wordt.
Als mensen 'groepsseks' roepen dan zijn we
in staat om daar een heel mooie scène van
temaken."
Visser en Hendriks zijn het eens dat het
meest interressante aan theatersport is om
een mooi spel te ontwikkelen, een verhaal
Acteurs die afgaan als een gieter, natte sponsen die door de
lucht vliegen, een jury die punten geeft en een publiek dat
wordt aangespoord tot boe-geroep of het doen van sugges
ties over wat er verder op het toneel moet gebeuren. De
spannendste vorm van theater waarbij niemand van tevo
ren weet hoe het spel zich ontwikkelt. Dat is theatersport,
compleet met clubbladen, uit- en thuiswedstrijden en een
heuse competitie.
met een kop en een staart. „Het is helemaal
niet moeilijk om de lachers op je hand te
krijgen met de gebruikelijke lach-of-ik-
schiet-humor'. Maar na een tijdje is dat niet
leuk meer. Ook niet voor de toeschouwers.
Als je alleen op de lach speelt voelt het pu
bliek zich na een tijdje ook een beetje be
kocht. De grootste uitdaging is om een
mooie scène te spelen."
„Natuurlijk komt het voor dat een scène
volledig de mist in dreigt te gaan. Het is de
taak van de jury om al te grote haperingen
in de verhaallijn te bestraffen. Als een im
provisatie te saai is voor woorden dan kan
de jury het publiek vragen om een nieuwe
spelsuggestie of de zaak helemaal afbla-
Visser en Hendriks spelen zo'n 20
wedstrijden per jaar. Uit en thuis.
Een theatersportwedstrijd duurt
twee keer 45 minuten. Bij gelijk
spel is een verlenging mogelijk. Er
zijn ook Nederlandse kampioen
schappen die de associatie met
andere sportieve krachtmetingen
compleet maken.
Het tweetal is niet bang dat hun
spel, door de opgedane ervaring, steeds
voorspelbaarder wordt of dat ze dankzij
hun routine via blokkades voorkomen dat
ze in moeilijke spelsituaties raken. „Je hebt
telkens te maken met andere spelers waar
op je moet reageren. Improviseren is een
samenspel, je moet luisteren naar elkaar en
niet alleen je eigen spel spelen. Dat wordt
onmiddellijk afgestraft. Improvisatietoneel
is zo leuk omdat je met elkaar bezig blijft de
spontaniteit op de spits te drijven."
JAN RIJSDAM
Onder het motto 'Wereldw
brengt het Cultureel Centn
de X komend seizoen veel n
ziek, dans en theater uit andi
culturen. In het voormal
filmtheater aan de Haarle
merstraat, dat jarenlang e
kwijnend bestaan leed, volgen
de filmfestivals, theaterspekta
kels, dans- en muziekevene
menten elkaar de komende
maanden in rap tempo op.
Het Wereldwijdseizoen' be
gint 15 september met een
dansuitvoering van de Janiai-
caanse Maxi Hill. Zij verbeeldt
in haar dansen de verhouding
van een zwarte vrouw tot de
westerse samenleving. De vijf
mansformatie Téka speelt op 20
oktober authentieke muziek uit
alle Hongaars sprekende delen
van Oost-Europa. Zang en mu-
Theatergroep Les Enfants Terribles speelt 'Knast', een schets van het homomilieu in de jaren negentig.
ziek uit Noord-India worden 29
november ten gehore gebracht
door de in India zeer bekende
zanger en musicus Koustuv Ray.
De groep Fatala staat borg voor
een wervelende voorstelling
met swingende muziek en spec
taculaire dans uit Guinee, als
pnderdeel van de theatermara
thon op zaterdag 12 november.
Aboriginals uit Australië bespe
len volgende maand de didger-
idoo. Verder staan onder meer
middeleeuwse liederen, Chine
se zang en muziek, Ierse folk op
het programma.
Op vrijdag 14 oktober begint
om 23.00 uur in de X een nacht-
marathonconcert met Indiase
ragamuziek van Ashok Pathak.
Ashok zal ochtendraga's ten ge
hore brengen waarvan de uit
voering is voorbehouden aan
een vast tijdstip. De marathon
bezoekers kunnen verder genie
ten van speciale Indische hapjes
en nog enkele verrassingen. Het
programma duurt tot 6.00 uur.
Groepen voor wie de X in de
afgelopen jaren een springplank
was keren het nieuwe seizoen
terug in het theater aan de
Haarlemmerstraat. Zo is onder
meer Derevo te bewonderen. Zij
waren eerder in een kleine be
zetting te zien met het stuk 'Ga-
dina'; dé sensatie van het laatste
Oerol-festival. Op 24 september
brengt Derevo het Russisch
Theaterspektakel The Rider,
beeldend, explosief bewegings
theater zonder taal- of leeftijds
grenzen.
t Een belangrijke doelstelling
'van de X is om maatschappelij
ke ontwikkelingen, zoals intole
rantie, in de programmering tot
uitdrukking te brengen. In dat
kader brengt de theatergroep
Les Enfants Terribles op 28 ok
tober de voorstelling 'Knast' op
de planken. De voorstelling laat
het homomilieu in de jaren '90
zien en de invloed die aids heeft
op het persoonlijk leven van ho
mo's. De theatersportvereniging
Moeders Mooiste bindt het ko
mend seizoen weer eens per
maand de strijd aan tegen an
dere theatersportteams uit het
hele land.
