'Tomaat' in beeld
'Ik was een luis in de
pels van de gemeente'
Cultuur Kunst
)e
Hollandse
Ger Thijs weigert toneelprijs
Toneelwereld krijgt er publieksprijs bij
llJDAG 26 AUGUSTUS 1994
35641
(POSITIES
Theater Instituut presenteert overzicht theatervernieuwingen
Leidse culturele verenigingen verliezen raadsvrouw Maria Vos:
Waar vind ik een kindertoneel
vereniging? Hoe krijg ik subsidie
van het Anjerfonds? Ik wil gaan
zingen in een koor. Weet u er
eentje? Maria Vos schudt de
antwoorden moeiteloos uit haar
mouw. Daarnaast adviseert ze
alle culturele verenigingen in
Leiden. En daarbij wegen de be
langen van die clubs zwaarder
dan die van haar werkgever, de
gemeente. De 59-jarige Vos gaat
met vervroegd pensioen. Met
het vertrek van de cultureel
consulente raakt Leiden een luis
in de pels kwijt.
Van huis uit is ze sociologe.
„En die komen op de meest
gekke plekken terecht", vertelt
Vos. Zij werd in 1972 directeur
van de culturele raad in loeiden.
„Ik zat er nog geen maand of ze
begonnen met reorganiseren. Al
die arme mensen die je min of
meer moest dwingen om die
ambtelijke rapporten te lezen.
Vreselijk. Als vereniging wil je
toneel spelen of muziek maken.
En niet praten over de plaats
van de culturele raad in een be
paalde organisatie. Dat is veel te
abstract. En omdat inspraak
toen heel erg in was, duurde al
les eindeloos lang."
Die reorganisatie nam acht
jaar in beslag. De sportraad, de
welzijnsraad en de culturele
raad sneuvelden. De stichting
Welzijn en de stichting Sociaal-
Cultureel Werk in Leiden (SCIL)
waren geboren. Vos kreeg de
post cultureel consulent bij de
stichting Welzijn. „In de kun
sten zijn mensen creatief. Het
werkt allemaal zo anders dan
het welzijnswerk. In de kunst
zijn het ook allemaal heel leuke
mensen. Als consulente wonen
heb je met zware problemen te
maken zoals woningnood of as
best. Dat had ik niet. Ik had ge
woon leuk werk."
Elke culturele vereniging kent
Vos maar voor de buitenwacht
is ze een grote onbekende. „Ik
verricht hand- en spandiensten.
Het is geen zichtbaar werk maar
dat doet er niet toe. Neem bij
voorbeeld de subsidieregelin
gen. De gemeente wil bezuini
gen. Dan zeg ik tegen de vereni
gingen hoe ze dat kunnen om
zeilen, kunnen lobbyen. Het
aardige is dat Leiden mij betaalt
terwijl ik adviezen geef die ze
lang niet altijd leuk hebben ge
vonden."
Weerstand
„Ik ben er voor de verenigingen.
Ik leg mijn oor overal te luiste
ren. Wat ik niet hoor, vraag ik.
En ik lees heel goed de stukken.
Daaruit kun je al zoveel aflei
den. Ik weet zeker dat ze me
aan de overkant, het stadhuis,
hebben ervaren als luis in de
pels. Nu is dat niet meer zo.
Sinds de gemeente klantvrien
delijk werkt, is alles een stuk
opener geworden. Dat werkt
ook prettiger. Je hoeft niet meer
te denken over: hoe kan ik zo
goed mogelijk weerstand bie
den? En als er dingen fout lo
pen, kun je daar heel redelijk
over praten. Dat is een hele
winst."
Het sociaal-cultureel werk in
Leiden wacht wederom een re
organisatie. De SCIL en de
stichting Welzijn gaan samen in
de stichting Leidse Welzijnsor
ganisaties. „Dat hoef ik gelukkig
niet mee te maken. Ik ben er
absoluut niet op tegen dat er
iets verandert. Uiteraard met
behoud van het goede. Het is
een teken dat wc niet stilstaan,
dat iets niet doodbloedt, hl die
nieuwe organisatie heb ik nog
geen baan kunnen vinden
waarvan ik denk: hier wil ik voor
een derde periode aan de slag.
Vandaar dat ik ga vutten."
„De afgelopen jaren heb ik
geen eigen leven gehad. Verga-
deren met de verenigingen ge
beurde vaak 's avonds. Boven
dien vond ik het niet leuk om
alleen het papierwerk te doen.
Dus zat ik hier dag en nacht.
Vrienden, familie, ik zag ze
nooit. Iedereen die full time
werkt, kent deze klacht. Altijd
haast, haast, haast. Hollen, slik
ken, rennen. Dat dat ten einde
komt, de rust die ik krijg, vind ik
het allerfijnste."
„Cultuur is altijd een heel ei
gen poot geweest. Ik hoop dat
het straks ook nog een pootje
krijgt in de nieuwe organisatie.
Je kunt het wel onderbrengen
bij de sector kunsten maar dan
zit zo'n ambtenaar met twee
petten. Hij of zij zal nooit zeg
gen. mijn wethouder is van plan
jullie de wacht aan te zeggen
met dit of dat. Ik hoop dal ze
aan de overkant in elk geval wat
meer begrip hebben voor ama
teurkunst. Met een uitvoering
van Concordia kun je als ge
meenteraadslid natuurlijk min
der scoren dan met grootse
plannen voor bij voorbeeld de
Lakenhal. Maar die amateur
kunst is een stukje leiden waar
zoveel mensen bij betrokken
zijn. Het is net zo min weg te
denken als de Stadsgehoor
zaal."
Maria Vos: „Leiden kan de amateurkunst net zo min missen als de Stadsgehoorzaal."
FOTO HIELCO KUIPERS
MUSEA
LEIDEN
MUSEUM BOERHAAVE
Lange St. Agnietenstraat 10. Di \Jm
za 10-17 uur, zon-en feestdagen 12-
17 uur.
MOLEN DE VALK
2e Binnenvestgracht 1/a. Di t/m za
10-17 uur, zon-en feestdagen 13-17
NATIONAAL NATUURHISTORISCH
MUSEUM
Pesthuislaan. 'Superinsekten'. Di t/m
za 10-17 uur, zon-en feestdagen 11-
15 uur, t/m 24/10.
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN
Rapenburg 28. Di t/m za 10-17 uur,
zon- en feestdagen 12-17 uur
RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE
Steenstraat 1. Di t/m vr 10-17, za-
zon- en feestdagen 12-17 uur. 'Langs
de Niger', oude culturen in West-Afri-
ka, t/m 28/8. Foto-tentoonstelling
van Fotostudio Woodbury Page:
'Fotografen in Indonesië, 1857-
1908', t/m 23/10. 'Volkskunst van
verre', t/m 8/1/95.
ACADEMISCH HISTORISCH MUSEUM
Rapenburg 73. Wo t/mvr 13-17 uur.
HORTUS BOTANICUS
Rapenburg 73. Ma t/m za 9-17 uur,
zon-en feestdagen 10-17 uur. Kas
sen geopend ma t/m za 9-17 uur.
Clusiustuin geopend ma t/m vr 10-
12.30 en 13.30-16 uur.
DE LAKENHAL
Oude Singel 28-32. Di t/m vr 10-17
uur, za- zon- en feestdagen 12-17
uur. 'Beelden uit de verzameling Lei
den', t/m 4/9.
LEIDSE PILGRIM COLLECTIE
Vliet 45. Ma t/m vr 9.30-16.30 uur.
PRENTENKABINET
Rapenburg 65. Di t/m vr 14-17 uur.
PENNINGKABINET
Rapenburg 28. Di t/m za 10-17 uur,
zon- en feestdagen 13-17 uur. 'Nieu
we Kunst en Art Déco', werk van me-
dailleur, beeldhouwer en keramist
Chris van der Hoef, t/m 18/9. Muse
umspreekuur elke woensdag 14-17
WAGENMAKERS MUSEUM
Oude Varkenmarkt 13. Zo 13-17 uur.
KATWIJK
KATWIJKS MUSEUM
Voorstraat 46. 'Henri Cassiers',
steendrukken, etsen, aquarellen en
prentbriefkaarten van deze Belgische
kunstenaar, t/m 24/9; di t/m za 10-
12 en 14-17 uur
LISSE
MUSEUM VOOR DE BLOEMBOL
LENSTREEK
Heereweg 219. 'Wild - leven in de
bloembollenstreek'; Dag. (beh ma)
13-17 uur.
14.0C
16 00'Ier de titel 'De Hollandse
i' wordt tot en met 25 sep-
2jr.,cber een beeldende kunst-
lifestatie gehouden in tien
vinggeLhiiiende tuinen in Leiden
756 (jegstSeest- ^an Neder-
Ise kunstenaars is gevraagd
5,16 Qiaal voor deze tentoonstel
een werk of installatie te
15 ten. In deze krant volgen
|e stadsroute die de bezoe-
voert langs dikwijls onge-
6.00, Ie tuinen en verrassende
itwerken.
1,3°' 'leurgesteld druipen twee
za zoletjes in speeltuin de Vogel-
af. Jacqueline Petit heeft
3 17 q Schommeldroom net flink
['5 ^terd met de tuinslang. En
1 ma di ?n nat object speelt het niet
kker. Eén meisje klimt toch
34624 iet grote kussen van gras.
6.00, en een rnum van tijd is
i vrolijk gekleurde jurkje
tiernat. Verbaasd bekijkt ze
5, za zojchade' en verzucht dan: „Ik
18.4 aar schommelen."
15. Leidse Petit bekijkt het
en weer gedraal van de
Jag. I3eren met een grijns. „Ze
bn het een prachtig speel-
14 ij Dus ik ben in mijn opzet
lagd. Ik wil altijd dingen
65603fen wat mensen kunnen
bken, kunnen voelen. Gek
leg ben ik toch altijd wat
ag erig als ze dat inderdaad
doen. Het blijft een kindje
dag je en je bent bang dat er
r„dag-tapotgaat."
lit is mijn eerste buitenob-
ag. i9.|Ik vond het heerlijk om te
gina vr;l. Het is een prachtige plek.
>rbidde|et js 0ok altijd mooi weer
Het Theater Instituut Nederland presenteert in oktober
het eerste complete overzicht over theatervernieuwingen
in de jaren zestig en zeventig. Reden voor dit initiatief is
dat de herinneringen uit die tijd vooral bleken te bestaan
uit het gooien van tomaten en rookbommen naar acteurs
van de Nederlandse Comedie in 1969. Het ontbreekt aan
inzicht dat de 'Aktie Tomaat' in de Amsterdamse Stads
schouwburg in een brede stroom vernieuwingen paste
die al veel eerder op gang was gekomen. Met deze publi-
katie wil het instituut deze lacune in de theatergeschie
denis voorgoed opvullen.
van Engen behandelt boven
dien de betekenis van deze ver-
nieuwingsgolf voor de jongste
generatie theatermakers.
„We beogen met deze mani
festatie,, niet alleen een histori
sche terugblik maar willen
vanuit het perspectief van toen
ook over het heden praten", al
dus Meijer. „De situatie is nu
weliswaar anders, maar het the
ater staat opnieuw onder druk.
Denk maar aan de bezuinigin
gen. Kunnen we misschien iets
leren uit die tijd? Ook dat pro
beren we vast te stellen."
„We hebben gemerkt dat de
kwetsuren onder de oudere ge
neratie acteurs hier en daar nog
steeds niet zijn geheeld. De tijd
is nu echter wel rijp voor een af
geronde terugblik", aldus pro
jectleider Dennis Meijer. Het
boek is een van de parade-
paardjes van het programma
'Tomaat in Perspectief dat op
17 oktober begint met de offi
ciële presentatie en de opening
van een expositie in het Theater
Instituut aan de Amsterdamse
Herengracht.
De publikatie omvat hoofd
stukken over onder meer de
maatschappelijke context, het
(vastgelopen) repertoiretoneel
van gezelschappen als de Ne
derlandse Comedie, vernieu
wingen binnen dans, mime en
muziektheater, multidisciplinair
theater en politiek theater. Max
Vernieuwingsgolf
De projectleider is met een
ploeg adviseurs en een
researchmedewerker al een jaar
bezig met de voorbereidingen.
Hij heeft zich sindsdien gere
geld verbaasd over de reikwijdte
van de vernieuwingsgolf en
wijst onder meer op de belang
rijke rol van Kees van Iersel. Van
Iersel maakte al vanaf 1955 ei
gentijds theater voor een nieuw
publiek, eerst bij Toneelwerk
groep Test en vanaf 1962 als ar
tistiek leider bij Studio.
Bij het studententoneel en in
kleine theaters als Mickery werd
al naar hartelust geëxperimen
teerd met nieuwe vormen en
middelen. De eerste multidisci
plinaire voorstellingen en loca-
tietheater dateren van voor
1969 en ontkrachten zo het mis
verstand dat de 'Aktie Tomaat'
de vernieuwing in het theater
heeft ingeluid. Theatermaker en
criticus Nic Brink, actief in die
tijd, geeft op 14 november een
overzicht van de belangrijkste
gebeurtenissen en spreekt met
Annemarie Prins, in de jaren
zestig een van de aankomende
regisseurs. Deze bijeenkomst is
de eerste van een reeks maan
dagavondbijeenkomsten. Tot
eind februari komen daar ook
'Neerlands Hoop in Bange Da
gen', dans-underground, de
Amsterdamse Mimeliga en het
poppentheater aan de orde.
Het programma 'Tomaat in
Perspectief in het Nederlands
Theater Instituut (Herengracht
168, Amsterdam) duurt van 17
oktober tot en met 27 februari.
Een gedetailleerd programma
is op te vragen bij het instituut
(020 - 623 51 04).
Ger Thijs (46), artistiek leider van Het Nationale
Toneel in Den Haag, heeft zijn nominatie voor
de Prosceniumprijs geweigerd. Hij werd geno
mineerd voor zijn regie en bewerking van 'Klei
ne Zielen' naar 'De boeken der kleine zielen'
van Louis Couperus. De voorstelling in regie
van Thijs en Albert Lubbers ging eind decem
ber in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag
in première.
De Vereniging van Schouwburg- en Concert
gebouwdirecties (VSCD) die de Proscenium-
prijs jaarlijks tijdens het Theaterfestival uitreikt,
respecteert Thijs' besluit, zo laat een woord
voerster weten. De prijs, in 1981 voor het eerst
uitgereikt, is bedoeld voor een persoon, groep
of instantie die een wezenlijke bijdrage heeft
geleverd aan de regie, het decor, de
kostumering, de dramaturgie of de muzikale
ondersteuning van een produktie.
Thijs weigert de nominatie omdat hij vindt
dat de prestaties van mensen uit verschillende
disciplines niet te vergelijken zijn. In een brief
aan de VSCD noemt hij dat het grabbelton-ka
rakter van de prijs. Hij bepleit de instelling van
aparte prijzen voor de verschillende categorie-
en. Ook is hij „faliekant" tegen het nominatie
systeem. „Ik krijg een prijs, of ik krijg hem
niet".
De VSCD - woo rdvoerster zegt dat er wel wat
in Thijs' opmerkingen zit. Het lijkt inderdaad
een beetje op het vergelijken van appels met
peren, erkent ze. Toch overweegt de vereniging
de instelling van aparte prijzen niet. „Er zijn al
zoveel prijzen."
De VSCD vergeeft jaarlijks de Theo d'Or (voor
de beste actrice van het afgelopen seizoen), de
Louis d' Or (de beste acteur), de Colombina (de
beste vrouwelijke bijrol), de Arlecchino (beste
mannelijke bijrol) en de Prosceniumprijs (voor
iedereen die niet op het toneel staat).
Voor de Prosceniumprijs zijn genomineerd
Dirk Tanghe (voor zijn regie van Nora van Ib
sen bij Theater Malpertuis), Rolbrug (een pro
duktie van De Harmonie Leeuwarden en de
Stadsschouwburg Groningen in samenwerking
met Hans Lansink Theaterbureau) en Tom
Kleijn (voor zijn vertalingen van de Faecaliën-
drama's van Werner Schwab bij De Trust).
De Nederlandse toneelwereld
krijgt er met ingang van het ko
mend cultureel seizoen een
nieuwe prijs bij: de Gouden
Gids Publieksprijs. De onder
scheiding, waaraan een bedrag
van een ton is verbonden, wordt
één keer per jaar toegekend aan
de beste toneelvoorstelling voor
grote zalen met een capaciteit
van meer dan 350 stoelen. De
produktie moet minimaal dertig
keer zijn opgevoerd.
De prijs is een initiatief van
sponsor De Gouden Gids, in sa
menwerking met het project
Proeftuinen, waarin het minis
terie van ocw, toneelgezel
schappen en schouwburgen sa
menwerken. De theaterbezoe
kers vormen de jury voor de
nieuwe prijs.
Al tijdens het seizoen bepaalt
het publiek welke voorstellingen
moeten worden genomineerd.
De uitreiking van de prijs vindt
plaats in september 1995.
'De Schommeldroom beweegt niet alleen, maar leeft ook'.
hier. Ik kende deze speeltuin
niet, dus heb ik er weken rond
gelopen. Kijken hoe groot het
terrein is, hoe ziet het eruit. Wat
staat er al in de speeltuin. Wat
zijn de kleuren, de vormen. In
het gras gelegen, schapewolkjes
gekeken. En andere beesten na
tuurlijk want in wolken kun je
van alles zien. Zo ben ik hier op
uitgekomen."
Petits object ziet er op het
eerste gezicht uit als een vlie
gende schotel. Een ijzeren fra
me stortte ze vol met aarde.
Vervolgens zaaide de kunstena
res dat in met een doos gras
zaad, goed om twaalf vierkante
meter grond van groen te voor
zien. Een ijzeren rand deelt de
'schotel' in tweeën. Pas als je
om het werk heenloopt, ontdek
je de kussenvorm. De rand zit
op de plaats waar een normale
sloop aan elkaar is gestikt. De
hoeken van het 'kussen' stulpen
uit. Daar kunnen de kinderen
op stappen om bovenop de
Schommeldroom te komen. Het
kussen staat op een stevige
veer. Als de kinderen erop
springen, deint het met elke be
weging mee.
„Ik heb het gras goed dicht
ingezaaid. Zodat het goed kan
wortelen en de kinderen zich
ook aan het gras omhoog kun
nen trekken. Ik heb een paar
stukken opnieuw ingezaaid om
dat er kale plekken kwamen.
Daarvoor moest ik het deels
open maken. En tot mijn verba
zing vond ik een nest salaman
ders binnenin. Dat vond ik zo
leuk. De Schommeldroom be
weegt niet alleen maar het leeft
ook. Ik ben heel benieuwd wat
er nog meer aan flora en fauna
te voorschijn komt."
„Met dat ongelooflijke mooie
weer moet ik hem elke dag
sproeien. En ik ben van de week
anderhalf uur bezig geweest het
gras te knippen. De blaren staan
nog in mijn handen. De plant
soenendienst maait het hier wel
maar ze kunnen natuurlijk niet
onder het object komen. Boven
op knip ik het gras wel. Op de
onderste helft mag het gewoon
FOTO HOLVAST/MARK LAMERS
groeien. Zodat het nu een kus
sen met een baard is."
„Ik weet niet wat ik ermee ga
doen als De Hollandse Tuin is
afgelopen. Van de moeders heb
ik al begrepen dat de Schom
meldroom wat hen betreft mag
blijven staan. Ook de speeltuin
vereniging zelf wil het hier wel
houden. Het allerleukste zou
zijn als het kussen in meer
speeltuinen komt te staan. En
als ik echt niet weet waar ik er
mee naar toe moet, gaat de
Schommeldroom naar mijn
moeder. Die heeft een heel gro
te tuin en ze wil hem graag heb
ben."
1ETTYSTAM
genomen', foto's van Hans Oostrum te zien in De Kleine
FOTO HANS OOSTRUM
Amnesty'. Werk van meer dan 30
Leidse kunstenaars, t/m 27/8; ma t/m
vr 15-19, za 10-18, zO 10-17 uur.
GALERIE AZL
Academisch Ziekenhuis, gebouw 1.
Schilderijen en tekeningen van Jan
Peter Muilwijk, t/m 28/8; dag. 10-17
GALERIE AMBER
Hooglandsekerkgracht8. Exposeert
tijdelijk in de Oude Kerk, Oude
Kerksplein 1, Amsterdam met
'ivfeeting of the Twain','werk van acht
kunstenaars, t/m 5/9; ma t/m vr 11-
17, za, zo 13-17, zo 28/8 13-23.00
KATWIJK
GALERIE DE WITTE DUIF
Koninginneweg 12a. Werk van o.a.
Corneille, Brood, Harpenau, Ting,
Brands en Rooskens. Za 11-13 en
14-17 uur. v
ART GALLERY KRAIJENOORD
Prinses Marijkelaan 21. 'Een eeuw
schilderkunst, aan de kust en door de
Bollenstreek', wisselende expositie,
t/m 30/11; za 11-19 uur.
WASSENAAR
GALERIEVERHAAR
Schoolstraat 9. Jaap van der Pol,
schilderijen, gouaches, etsen, t/m
1/9; do t/m zo 13-18 uur.
DE PAAUW
Raadhuislaan 22. Schilderijen van
Fer Hakkaart, t/m 4/9; di t/m vr 10-
16, za zo 13-17 uur.
GALERIE 27
Schoolstraat 27. Peter Klashórst en
Bart Domburg (ex-After Nature),
schilderijen, t/m 31/8; di t/m vr 10-
18, za 11-17 uur.
GALERIE WIT
LANGSTRAAT 24. Zomerexpositie
met Rudy Martina en Victor Hoefna
gels t/m 17/9, vr 19-21, za 10-16
ALPHEN AAN DEN RIJN
STAA-GALERIE
Prinses Irenelaan 88. Schilderijen
van Astrid van der Horst, t/m 29/9, za
zo 12-17 uur.
HAZERSWOUDE
GALERIE LAERKEN
Bent 2. Sven Boe Hauggaard olie
schilderijen, Annelies van Herk
sculpturen, Jan Arnoldust/m 4/9; za
zo 11-17 uur.
30, vs :RIE ZICHY
eenstraat 7. Sandor Rüttkay, Ta-
És Kovécks Vilmos, Péter Pérkényi,
pi 3keningen, schilderijen en brons,
io, zo n 27/8woe t/m vr 12-18, za 11-
