Franse machtsstrijd bestond
al bij bevrijding van Parijs
Feiten &Meningen
Van Thijn faalde
in zaak-Nordholt
Een modern nutsbedrijf doet ook gewoon in zeevis en afval \p
WOENSDAG 24 AUGUSTUS 1994152
OPINIE
In het verleden heb ik nog al eens commen
taar geleverd op het optreden van de hoofd
commissaris van politie van Amsterdam,
Nordholt. Ik heb toen uiteengezet dat ik zijn
optreden te politiek van karakter vond. Een
commissaris is een hoge ambtenaar die de
politiek dient over te laten aan de politici.
Hij moet dat, omdat een politicus wél ter
verantwoording kan worden geroepen, maar
een hoge ambtenaar niet of nauwelijks.
Door je als hoge ambtenaar de houding
van een politicus toe te eigenen, trek je de
beste van twee werelden naar je toe. Je hoeft
geen openbare verantwoording af te leggen
en je kunt toch over uiterst gevoelige zaken
frank en vrij je deskundige mening geven.
Een mening die zwaar telt en dikwijls verre
gaande gevolgen heeft voor de politieke be
sluitvorming. Dat
soort optreden en
vooral het gedogen
daarvan legt de bijl
aan de wortel van de
parlementaire de
mocratie. Daarin ligt
de reden dat ik mij
een en ander maal in
woorden over het
optreden van Nord
holt heb uitgelaten.
In de affaire over zijn
salaris en andere ar
beidsvoorwaarden
ligt de zaak, naar mijn mening, totaal an
ders. In deze affaire valt Nordholt niets maar
dan ook niets te verwijten.
Hij had het heel erg naar zijn zin als
hoofdcommissaris van Groningen en woon
de bovendien heel mooi in een dorp vlak
buiten de stad. Hij had zijn korps net lekker
op orde en kon eens om zich heen kijken of
er naast het politiewerk nog meer leuke din
gen waren te doen. Hij nam onder meer en
thousiast deel aan het denk- en commissie
werk over een nieuwe politie-organisatie in
Nederland.
Hij was daarin orgineel en een harde wer
ker en viel dus op. Zodanig dat men in Am
sterdam het oog op hem liet vallen. Het Am
sterdamse korps liep van geen kanten en
had een ronduit slechte naam. Een heel
moeilijke klus dus. Van Thijn, de burge
meester van Amsterdam, polste Nordholt
voor de post in Amsterdam. Nordholt had
daar helemaal geen zin in.
Van Thijn heeft moeten bidden en sme
ken. In dat proces heeft Nordholt zich een
kundig onderhandelaar getoond. Voor hem
was de eer twijfelachtig. Hij voorzag een
slangenkuil en de mogelijkheid dat hij in
Amsterdam binnen de kortste keren zou
worden afgebrand. Dus trof hij zijn maatre
gelen in de financiële en rechtspositionele
sfeer. Van hem uit gezien niet alleen correct,
maar ook nog eens volkomen terecht.
Degene die er echter volkomen naast z^t
en de ene blunder op de andere stapelde,
was burgemeester Van Thijn. Deze had zon
der omwegen het arbeidscontract dat hij
met Nordholt had gesloten naar de Amster
damse gemeenteraad moeten sturen en wat
mij betreft onmiddellijk aan de pers ter
hand moeten stellen. Gezien de grote pro
blemen waarmee de Amsterdamse politie
toen kampte, weet ik wel zeker dat er geen
woord aan vuil zou worden gemaakt. Hoog
uit wat socialistisch gesputter over de hoog
te van het traktement.
Zo niet Van Thijn, die deed dat heel re
gentesk wel even binnenskamers af. Door
dat zo af te handelen komt de uitspraak van
Van Thijn dat hij altijd voor 100 procent
achter Nordholt staat, wel in heel merkwaar
dig daglicht te staan. Eerder heb ik betoogd
dat het geen pas geeft dat de controleur Van
Thijn op deze manier via de pers een blanco
volmacht geeft aan degene die hij nu juist
moet controleren: Nordholt.
Van Thijn heeft over die controle overi
gens rare opvattingen. Hij is van mening dat
ieder zijn vak heeft. Welnu meneer Van
Thijn, een burgemeester wordt gecontro
leerd door de gemeenteraad, een minister
door het parlement en een hoofdcommissa
ris door de burgemeester. En het is nu juist
de bedoeling in een rechtstaat dat de con
troleurs hun controletaak uitermate serieus
opvatten, daar draait tenslotte een belang
rijk deel van het functioneren van de parle
mentaire democratie om.
Daarbij komt dat Van Thijn al die jaren
met recht mocht vrezen dat deze in het ge
niep gesloten arbeidsovereenkomst boven
tafel zou komen. Daarmee zou zijn positie
van burgemeester op het spel komen te
staan. De domkop Van Thijn heeft zich dus
al jaren in een chantabele positie bevonden.
Dat is de kern van het schandaal. Het is
maar goed dat deze brekebeen het veld
heeft geruimd en naar ik hoop wat het
openbaar bestuur betreft voorgoed!
.,,C6c5//,.CÊ w GMOQHTZ..
„Parijs geschonden, Parijs
gewond, Parijs onder de lit
tekens, maar Parijs bevrijd!
Bevrijd door zichzelf, door
zijn bevolking, met de
steun van heel Frankrijk,
dat wil zeggen van het
Frankrijk dat vecht, het eni
ge echte, eeuwige Frankrijk!
Dat waren op 25 augustus
1944 de eerste woorden
van generaal De Gaulle op
het gemeentehuis van het
bevrijde Parijs.
Parijs had inderdaad niet ge
wacht op de komst van de geal
lieerde troepen. Een week eer
der, op 19 augustus, bezetten
tweeduizend Franse politie
agenten de prefectuur in de
Franse hoofdstad. Het verzet
riep op tot een algemene sta
king. Duitsers probeerden te
vluchten op gestolen fietsen.
Een dag later bezette het verzet
het stadhuis.
In de Franse hoofdstad verrezen
meer dan zeshonderd barrica
des. Overal waren schoten te
horen. Verzetsmensen reden
openlijk rond met de beroemd
geworden zwarte Citroëns Trac
tions Avant. Op de portieren de
letters FFI (Forces Francoises de
l'Intérieurde binnenlandse
strijdkrachten). Dezelfde letters
prijkten zelfs op de tanks die op
de Duitsers waren buitgemaakt.
In de roerige week voor de
komst van De Gaulle vielen on
der verzetsmensen en burgers
in Parijs ruim 1500 doden en
3500 gewonden. Bovendien vie
len er 130 doden en 225 gewon
den onder de Franse Tweede
Gepantserde Divisie van gene
raal Leclerc. Hij trok als eerste
Parijs binnen, net voor de Ame
rikanen. De commandant van
het communistische Franse ver
zet, kolonel Rol-Tanguy, smeek
te generaal Eisenhower op 22
augustus bijna op te schieten
om een verder bloedbad te
voorkomen. Onder de Duitsers
vielen in die week 3200 doden.
Bijna 13.000 man werden ge
vangen genomen.
Op 22 augustus ontving de
Duitse commandant van Parijs,
generaal Von Choltitz, orders
van Hitier de stad met de grond
gelijk te maken. Von Choltitz,
die al lang niet meer geloofde in
de Fiihrer, voerde dat bevel niet
uit. Later heeft hij het doen
voorkomen alsof die 'beslissing'
was bedoeld om veel cultureel
erfgoed te behouden. Maar de
werkelijke reden was vermoede
lijk dat de generaal over onvol
doende materieel beschikte en
dat het moreel van zijn troepen
ver beneden peil was.
Via bemiddeling van de Zweed
se consul-generaal Raoul Nord-
De wereld achter de meteropne-
mer is groot. Energiebedrijven
doen al lang niet meer alleen in
stroom of aardgas. Zij leveren ook
leidingwater en het signaal van de
centrale radio- en TV-antenne. Zij
verhuren geisers en verwarmings
ketels en zijn in de weer als instal
lateur en als incassobureau. Zij
pionieren in regionale omroepen,
kabelkranten, afvalverwerkingen
een viskwekerij.
Naar elektriciteitsklanten gemeten
is het 'Noordhollands Energiecon-
cern'-in-wprding (NEC) met bijna
1,1 miljoen aansluitingen de
grootste. NEC wordt op de hielen
gezeten door de holdings NUON
met 970.000 klanten, Eneco
(920.000), EDON (850.000) en
PNEM (850.000). Met z'n vijven
hebben zij driekwart van de
stroomdistributie, de helft van de
gasklandizie en een kwart van de
kabelabonnees in handen.
Brussel staat dingen toe, waarvan
Den Haag nog huivert. Dat geldt
bijvoorbeeld voor de import van
elektriciteit door distributiebedrij
ven. Op dit punt beperkt de na
tuurwet echter de actieradius.
Stroom importeren uit Noorwe
gen (EDON) lukt nog, uit IJsland
(NUON) lijkt het qua lengte van
de kabel enkele mijlen te ver.
Maar als Europa helemaal geen
binnengrenzen meer heeft, ko
men hier vroeg of laat Duitsers en
Britten om hun boterham te be
leggen van de winst die uit nutsle-
veranties met ijzeren regelmaat
valt te behalen. Alle grote energie
bedrijven zeggen zich te bewape
nen tegen de Europese mededin
ging
EDON-topman Witvliet ziet zich
als pleitbezorger van 'gereguleer
de commercie'. Dat geldt wat hem
betreft voor de elektriciteitsvoor
ziening. waar een scala aan con
tracten de plaats zou moeten in
nemen van centrale planning en
kostenverevening. Maar ook in de
telecommunicatie en de afvalver
werking maakt EDON zich sterk.
Dat valt overigens niet overal in
goede aarde. De zelfstandige in
stallatiebedrijven bijvoorbeeld
kunnen zich mateloos opwinden
over de in hun ogen oneerlijke
concurrentie van de nutssector. In
Energiebedrijven hebben op dit moment al in de meest uiteenlopende branches
de afvalverwerking Rijnmond.
veel gevallen hebben de prjvate
installateurs zich moeten voegen
in joint ventures die onder de na
men 'Gasrent' en 'Energierent'
boilers en verwarmingsketels ver
huren en plaatsen.
Ook in de kabelbranche zijn de
energiebedrijven aan de winnen
de hand. Nog altijd zijn er tal van
lokale exploitanten met rond de
duizend abonnees, maar daarvan
worden er jaarlijks tientallen op
geslokt. Van de ruim 5,5 miljoen
kabelaansluitingen in Nederland,
zijn er binnenkort meer dan 3 mil
joen in handen van zeven exploi-
EDON gaat het verst in het optui
gen van de kabelactiviteiten. Met
uitgever Wegener NV doet Witvliet
in kabelkranten, terwijl hij ook pu
blieke regionale televisie wil pro
duceren.
Een andere nieuwe loot aan de
EDON-stam is het belang in
aDEM dat sinds kort 'de digitale
radiodienst Music Choice' drijft.
Een abonnee kan zich een deco-
deerinstrumentje aanschaffen en
vervolgens kiezen uit 25 genres di
gitaal luistergenot.
Het Nederlandse kabeldoolhof is
door de interventies van de nuts
bedrijven tot nu toe vrij van bui
tenlandse invloed. Dat geldt be
slist niet voor de Nederlandse af
valverwerking. Daarin hebben de
Amerikaanse concerns BFI en
Waste Management door een lan
ge reeks overnames een flink
marktaandeel.
De belangen van de Amerikanen
zijn echter eenzijdig geconcen
treerd op transport, overslag en
recycling. Storten en verbranden
is nog altijd een zaak van de over
heid. En daar zijn de nutsbedrij
ven al volop van de partij. Ze heb
ben belangen in de nieuwe afval-
ovens van Wijster, Hengelo, Alk
maar en Moerdijk en ze beheren
stortgasgeneratoren op tal van
stortplaatsen. De bemoeienis be
perkt zich echter tot de energie
winning.
EDON en NUON zien in 'afvalstu-
een voet tussen de deur. Op de foto
FOTO CPD CEES ZORN
ring' een geweldige kluif voor hun
gezamenlijke milieubedrijf-in-op-
richtjng. Het liefst zouden ze die
bestuurlijk gevoelige taak overne
men van de provinciebesturen en
het publiekrechtelijke Afvalover-
legorgaan, dat daarvoor is opge
richt.
BFI wordt door de nutsconcurren-
ten afgeschilderd als 'de Jacobse
en Van Es van de afvalwereld' en
voor die stemmingmakerij blijken
wethouders de machthebbers
over het huisvuil niet ongevoe-
Hg.
Vooralsnog zet NUON de Ameri
kaanse afvalreus alleen symbo
lisch de voet dwars. Dat gebeurt in
het betaald voetbal, waar het
energiebedrijf zich als hoofdspon
sor van het Arnhemse Viteése ma
nifesteert. NUON's voorganger
was BFI, dat zijn bedrijfslogo nu
over het televisiescherm laat dra
ven via de truien van de voetbal
club Cambuur.
In het algemeen hebben elektrici
teitsafnemers geen benul van de
Sinterklaasacties van hun e
bedrijf. Zelfs de aandeelhouder
NUON moesten uit de krai
nemen, dat het concern torfi ha
n uittrekt om te vieren dat
■re dit jaar 100.000 inwonersjt
krijgt.
NUON presenteert zich ondert
i als huisvriend ('Mijn ener^
bedrijf), alsof de klant zijn ?i
om- of gasleverancier voorent
uitzoeken heeft. Dat is natuurlij
zo, de energiebedrijven bef
stempelen huishoudens niet lo|tra]
iit behoudzucht als captiv
'•s', gebonden klanten.
De grote producenten van strofen i
zijn voor het publiek nog wat v
van huis. Hun prozaïsche tj
et zo efficiënt en schoon r
gelijk laten draaien van central!
De kosten worden, ongeacht dl/*
hoogte, onderling verrekend eiF
vervolgens bij de distributeursP
declareerd. Ysl
Van de winst spendeert de ovei
koepelende NV SEP miljoent-nr^
i het planten van bomen ov^l.
de hele wereld. EPON (Noordoj
Nederland) permitteert zich geji ha
te steken in de herintroductie tj
dagvlinders en in het Stadsknaft C!
penkoor Elburg. EPON partici-irs
peert zelfs in een commerciëlere I
kwekerij. Tarbot wil namelijk gidst
groeien in het koelwater van dèl n
Eemscentrale. jjfst
is de cirkel rond. U bakt eeqiatv
visje (koelwater!) op het fornuijute
(gas!), terwijl uw radio (stroom i v
digitale luisterklanken (kabel!) ëre
gehore brengt. De schubben ei nt.
graten belanden bij de stoep ei )at
volgens in de oven (warmte iei<
stroom!) of op het stort (gas!).) h
de winst-krijgt u topvoetbal, vubni
vlinders en bomen cadeau. De^i
sector kijkt reikhalzend ui
elektrische auto, die u nai
stadion, de vlinderberm e
bos kan brengen. k p
WILLEM BOSMA/WILCO DEKKER (O'i
tirij
jtslc
Dit is de laatste aflevering vartten
een vierdelige serie over energ^
bedrijven. De vorige delen stottuw
den in de krant van 20,22 en liep
augustus. Ind<
TOM JANSSEN
leende hem gratie. In 1951 over
leed Pétain in ballingschap op
het voor de Atlantische kust ge
legen eiland Yeu.
Parijs was vijftig jaar geleden
ook het toneel van zuiveringen,
onderlinge afrekeningen en
kaalgeschoren 'moffenmeiden'.
Schrijvers, journalisten en ar
tiesten met een pro-Duitse of
een te passieve inslag werden
opgepakt. De nazi's voerden
nog snel represailles en execu
ties uit.
Tegelijkertijd vertrok het laatste
jodentransport van het door
gangskamp Drancy, even ten
noorden van Parijs, naar de
Duitse krijgsgevangenen worden door leden van het Franse verzet afgevoerd.
ling probeerde de Duitse com
mandant een staakt-het-vuren
te bewerkstelligen om zijn ge
wonden af te voeren. Daarin be
loofde hij zelfs de door het ver
zet veroverde gebouwen te res
pecteren: voor Von Choltitz was
de Duitse nederlaag al een feit.
Van die wapenstilstand is overi
gens weinig terecht gekomen,
vooral na de oproep tot een al
gemene staking van Rol-Tanguy
die De Gaulle de pas af wilde
snijden.
De machtsstrijd tussen Fransen
onderling was begonnen. Het
klokgelui en de volksvreugde
deden daar niets aan af. Op 24
augustus om negen uur 's
avonds voerden opgewonden
Parijzenaars de jeep met de ver
kennende kapitein Dronne via
allerlei kleine straatjes door het
strijdgewoel naar het gemeente
huis. Leclerc volgde evenjater
met zijn divisie, op de voet ge
volgd door een in allerijl toege
snelde De Gaulle. Maar die
kwam te laat om de overgave
van Von Cholditz te tekenen.
Die eer viel generaal Leclerc en
kolonel Rol-Tanguy te beurt. De
Gaulle was witheet toen hij een
paar uur later de handtekening
van de communistische com
mandant van het verzet onder
de Duitse capitulatie zag: „Een
onaanvaardbaar tendentieus
pamflet." De Gaulle vond dat de
communisten de bevrijding van
Parijs zo tot hun persoonlijke
zaak probeerden te maken. Tot
op de dag van vandaag is de rol
van de communisten in het
Franse verzet nog steeds een
punt van wrijving.
Intussen ontvoerden de Duit
sers hun Franse zetbaas, maar
schalk Philippe Pétain, uit Vichy
en namen hem via een kasteel
in oost-Frankrijk mee naar
Duitsland. Een rechtbank ver
oordeelde de maarschalk later
ter dood, maar De Gaulle ver-
Duitse vernietigingskampen.
SS-kapitein Alois Brünner had
met grote moeite nog een vee
wagon losgekregen voor dat
transport: alle treinen waren
immers gevorderd voor het
vluchtende Duitse leger. Brün
ner bij verstek ter dood ver
oordeeld leeft waarschijnlijk
nog. Twee jaar geleden woonde
hij nog in de Syrische hoofdstad
Damascus. Hoewel Frankrijk
herhaaldelijk om zijn uitleve
ring heeft verzocht, is Syrië daar
nooit op ingegaan.
