'Bloedend op straat
staan is niet strafbaar'
i
Verbruikersraad van energiebedrijf lijkt een zoethoudertje
I
Feiten &Meningen
Na de bloemen
en de thee kan
'de hel losbreken'
Jurist op bres voo
bomen en struike
DINSDAG 23 AUGUSTUS 1994
Donderdag en vrijdag waren de dagen van
de felicitiaties en de bloemen voor de
nieuwbakken bewindslieden. Maandag
stond er nog een kopje thee voor ze klaar bij
de majesteit, maar vandaag is het feest af
gelopen. „De hel kan losbreken", waar
schuwde beoogd premier Kok al toen hij
enkele weken geleden zijn concept-regeer
akkoord het licht deed zien.
Onderwijsminister Ritzen, alleen herbe
noemd omdat er niemand anders te verzin
nen was, moet anderhalf miljard op de stu
diefinanciering gaan bezuinigen. Op Bin
nenlandse Zaken krijgt Dijkstal alle boze
rijksambtenaren en politieagenten bij zich
op de stoep, omdat hij hun VUT moet af
schaffen en op hun wachtgelden moet inte
ren. De iele Voorhoeve moet de krijgsmacht
honderden miljoenen aan nieuwe bezuini
gingen door de strot zien te duwen. Sorg-
drager op Justitie krijgt weliswaar wat meer
geld voor cellen en justitiepersoneel, maar
haar wacht tevens een oorlog tegen de op
rukkende georganiseerde criminaliteit. En
dat met opsporings- en vervolgingso'rgani-
saties die vooral de strijd met zichzelf heb
ben aangebonden.
Dan is er nog Melkert, die er nu al ouder
uitziet dan de 38 jaren die hij is, en moet
vrezen dat hij binnen de kortste keren als
een VUT-gerechtigde zal ogen. Hij moet de
sociale zekerheid grondig verbouwen en
daar een miljard of acht aan over te hou
den.
Niet alleen de samenleving zal het kabi
net voor grote problemen stellen. Ook wor
den gevechten met de Tweede Kamer vef-
wacht. Het lijkt er namelijk op dat de grote
wollen deken waaronder premier Lubbers
tegenstellingen tussen partijen in zijn kabi
net en in de Kamer verdoezelde, met hem
zelf uit het Torentje is verdwenen. Het weg
poetsen van tegenstellingen tussen PvdA en
WD zal ook geen zin hebben: daarvoor zijn
ze eenvoudigweg te groot.
Bolkestein, Wallage en Van Mierlo heb
ben niet voor niets duidelijk gemaakt dat er
de komende periode meer vuurwerk van de
Kamer valt te verwachten. Het dualisme,
een onafhankelijker opstelling van de Ka
merfracties tegenover het kabinet, moet
worden hersteld.
Het lijkt waarschijnlijk dat de betrokken
partijen daar niet eens veel moeite voor
hoeven te doen. Zo wees Van Mierlo er deze
week op, dat in tegenstelling tot het verle
den, voortaan drie partijen nodig zullen zijn
voor het verkrijgen van een meerderheid.
„Er zal veel meer mobiliteit in de stemver
houdingen komen, er zal vaker hoofdelijk
moeten worden gestemd. Dat maakt het
parlementaire werk veel interessanter." Van
Mierlo beseft ook dat hier tevens een gevaar
ligt voor het voortbestaan van de coalitie.
Maar misschien, mijmerde Van Mierlo
hoopvol, 'dat de kracht van de argumenta
tie in de plaats komt van de blinde afspraak
en de macht van de gewoonte'.
Wallage zei het zo: „Dualisme: Ja. Het is
heel belangrijk dat de fracties meer tot hun
recht komen, en dat debatten niet bij voor
baat worden afgegrendeld."
De risico's voor de coalitie zijn groot.
Want niet alleen is lang niet alles in het re
geerakkoord geregeld, het akkoord zelf be
vat eveneens verschillende elementen die
de samenwerking tussen de partijen onder
grote druk kunnen zetten. Moeten bijvoor
beeld, na onderzoek, de uitgaven voor ont
wikkelingssamenwerking omhoog of juist
omlaag? Kan er niet minder bezuinigd wor
den op Defensie als een inventarisatie daar
toe aanleiding zou geven?
Volop landmijnen op de route dus, maar
voor zwartgalligheid hoeden de paarse
partners zich vooralsnog. Want hoop doet
leven, en tegenover de talloze bedreigingen,
staan roosldeurige economische verwach
tingen.
den haag harm harkema
Agenten VS blij met fiat Huis van Afgevaardigden voor misdaadwet
Nonchalant slingert hij zich door het drukke binnenstadsverkeer. Het centrum van Boston heeft
voor hem geen geheimen. Iedere bedelaar en zwerver kent hij. „Ik laat ze gaan. Pas als ze zich
gaan opdringen, kom ik in actie." Politieagent Bob Rosado boft. Hij is momenteel ingedeeld in
district A, de binnenstad. „Hier gebeurt weinig. Af en toe een roofoverval, een inbraak, soms een
vechtpartij. Maar dat is niks vergeleken bij de wijken Mattapan, Dorchester en vooral Roxbury.
Daar is het echt oorlog. Om de dag is er wel een dode."
Rosado kent de wijken. Vier jaar
was hij ingedeeld bij de narcoti
ca-brigade als undercover
agent, die moest zien te infiltre
ren in de georganiseerde mis
daad. Hij is er zonder kleer
scheuren van af gekomen, al
heeft hij af en toe nog last van
zijn hand die bij een afrekening
in het 'milieu' gebroken werd.
Een bedrijfsongevalletje.
Net als in andere Amerikaanse
steden neemt de misdaad in
Boston snel toe. Hoofdcommis
saris Robert Rufo schudt mis
moedig zijn hoofd. Vooral de
criminaliteit onder jongeren
baart hem zorgen. „We hebben
in Boston de afgelopen drie jaar
het aantal gewelddaden waarbij
jongeren betrokken waren, zien
groeien met 85 procent. Een
derde van alle dodelijke slacht
offers was jonger dan twintig
jaar. Zes waren zelfs nog geen
tien jaar."
Iedereen in de VS -mag volgens
de Grondwet een vuurwapen
hebben. Maar er gaan steeds
meer stemmen op om die be
paling te schrappen. Officier
van justitie Ralph Martin: „Het
is toch van de gekke dat je op
vliegvelden en bij regeringsge
bouwen gecontroleerd wordt
op wapenbezit, terwijl het de
gewoonste zaak van de wereld
lijkt te zijn dat kinderen met
een geladen pistool naar school
gaan. Je weet immers nooit wat
er kan gebeuren. Ik heb daarom
onlangs voorgesteld om een
metaaldetector bij iedere school
te plaatsen. Het is de enige ma
nier om greep op de situatie te
krijgen. En ik heb goede'höop
dat mijn voorstel door de ge
meenteraad wordt overgeno
men."
Zaterdagochtend in district A.
Op het bureau in Sudbury
Street is het ongebruikelijk stil.
Wachtcommandant Paul Ivens
loopt de cellen langs. „Ik weet
niet wat er aan de hand is, maar
we hebben vanochtend maar
één arrestant. Anders zit het
hier propvol en weten we ons
geen raad waar we de lui moe
ten onderbrengen.
Het nieuws dat het Huis van Af
gevaardigden in meerderheid
akkoord is gegaan met het aan
gepaste voorstel van president
Clinton om 28 miljard dollar uit
te trekken voor misdaadbestrij
ding, wordt met instemmend
gegrom begroet in Sudbury
Street. „Als het tenminste ook
betekent dat wij er meer men
sen bij krijgen."
Vijfjaar geleden telde het korps
negenhonderd agenten méér
dan nu terwijl de misdaad
schrikbarend is toegenomen.
Meer cellen, meer agenten,
strengere straffen dat is vol
gens hoofdcommissaris Rufo en
officier van justitie Martin de
beste manier om de misdaad te
lijf te gaan.
De arts Eli Newberger van het
kinderziekenhuis in Boston is
wat genuanceerder. Hij is een'
van de sprekers 's avonds Op
een buurtbijeenkomst over
misdaadbestrijding. Newberger
pleit voor een genuanceerd be
leid: strenger straffen maar te
gelijkertijd de vele kansloze jon
geren een nieuw perspectief
bieden. „Je kunt niet ontkennen
dat toenemend racisme en de
groter wordende kloof tussen
arm en rijk factoren zijn die de
groei van de misdaad mede ver
klaren", redeneert hij.
Newberger wordt vanuit de zaal
gesteund door een dubieuze
coalitie van hemelbestormers
en oude hippies en fel aange
vallen door ouderen die zeggen
's avonds niet meer over straat
te durven gaan. Een muziek-le-
rares oppert dat ieder kind weer
vroegtijdig een instrument
moet leren bespelen. Zij denkt
dat muziek een afdoend wapen
tegen criminaliteit zal zijn.
Volgens Roy Turner van de an-
ti-armoedegroeperingABCD
(Action for Boston Community
Development) gaat het maar
om twee dingen: om drugs en
om armoede. Je kunt niet ont
kennen dat de armoede onder
niet-blanken het grootst is. Je
kunt óók niet ontkennen dat de
criminaliteit in die groep het
meest voorkomt."
Turner richt zijn aandacht voor
al op jonge mannen tussen de
18 en 25 jaar, zwarten, Hispa-
nics en Aziaten. „Een vergeten
groep in Boston want alle aan
dacht richt zich momenteel op
vrouwen. Terwijl de meeste
misdaden worden gepleegd
door mannen." Het belangrijk
ste vindt Turner dat zijn jon
gens eindelijk eens fatsoenlijk
onderwijs krijgen. „Het gaat er
vooral om, dat hen weer wat
perspectief wordt geboden."
Politieagent Bob Rosado vindt
het allemaal best. „Ik ga er
voorlopig nog van uit dat ik
boeven moet vangen. Wat moet
ik met pleidooien om heroïne
vrij te geven? Als ik moet kiezen
tussen het jagen op criminelen
en het behandelen van zom
bies, dan weet ik het wel. Heroï
ne net zo behandelen als siga
retten? Ik moet er niet aan den
ken. Trouwens, de plekken
waar we moeten zoeken, zijn
bekend. In Chinatown heb ik
geen problemen. In de Italiaan
se wijk is de agent de laatste die
er bij wordt gehaald als er een
vechtpartij is. Ik maakte het
laatst mee: twee kerels waren
elkaar aan het aftuigen. Ik ga er
op af. Heeft u hulp nodig, moet
ik een ziekenwagen bellen? Ze
kijken me aan: niks aan de
hand agent, zeggen ze. Ik kon
niks doen. Het is namelijk niet
strafbaar om bloedend als een
rund op de hoek van een straat
te staan."
boston henk glimmerveen
hai
B
jspi
't
Een behoorlijke boom doet al gauw tieni
tot twintigduizend gulden en de auto
mobilist die er een omver rijdt, krijgt
steeds vaker de rekening gepresenteenj
Boomjurist mr. B. Visser uit het Gelderj
Westervoort vindt dat een goede zaak.
„Als je vroeger tegen een boom knalde,
was dat zonde van de auto en pech voo i
de boom. Tegenwoordig zijn de eigena
ren zich meer bewust van de waarde v;
een boom. Je verzorgt hem jaar in jaar
uit en als hij verloren gaat, is die investi
ring verloren", zo betoogt Visser.
De 30-jarige Visser heeft zich gespecial
seerd in de juridische aspecten van bO'
men en struiken en runt sinds begin vo
rig jaar een eigen praktijk. Hij helpt pai
ticulieren, gemeenten en beheerders v«
bossen en landgoederen en verzeke
ringsmaatschappijen om oplossingen t
vinden voor de problemen waaraan tot
voor kort werd voorbijgegaan.
In de jaren tachtig begonnen gemeente
schade aan bomen te verhalen, tegen-
woordig is dat vrij normaal. De hoogte
van de schade die wordt geclaimd, is oi
der meer gebaseerd op de ouderdom v;
een boom en de kosten van onderhoud
„Het maakt nogal wat uit of je een mo
numentale boom vernielt of een boom
pje dat net is geplant. Vergelijk dat maa
met een aanrijding met een lelijk eendji
of met een Rolls Royce."
Uitgangspunt is de marktwaarde. Voor
een boompje van een paar jaar is die ge
makkelijk vast te stellen, daar hangt het
prijskaartje van de kweker bij wijze van
spreken nog aan. Voor oudere bomen ii
het een stuk lastiger. Als de boom niet
groot is, kun je uitrekenen wat het kost
om hem te vervangen. Bij hele grote bo
men kan dat natuurlijk niet.
Visser begon in zijn studietijd in Gronin
gen uit idealisme al met het adviseren
van milieuvriendelijke bedrijfjes. Die zij
met vallen en opstaan wat efficiënter
gaan draaien. „Ze zijn professioneler ge
worden en daarin ben ik meegegroeid.''
In diezelfde periode begonnen gemeen
ten en andere overheden de waarde in
zien van bossen en andere natuurgebie
den. In geschillen met burgers, en bij
schade, ontstond behoefte die waarde ii
geld uit te drukken. Sindsdien sturen
meenten met grote regelmaat rekenin
gen wanneer een boom bezwijkt en
moet worden vervangen. Verzekeraars
kijken al niet meer op van bedragen die
oplopen tot enkele tienduizenden gul
dens.
Ook particulieren kloppen bij de boomj T
jurist aan, hoewel Visser zich realiseert j Jll
dat een particulier niet zo snel naar eer^
gespecialiseerd jurist rent om zijn gelijkf A
te halen. De Bomenstichting in Utrecht) M
waarvoor hij als adviseur werkt, is dan
een beter alternatief. -j'i
Bomen zelf richten ook nogal eens schqkJ
de aan. Een boom die omwaait of takkeif.
verliest, kan de eigenaar onaangenaam |lari
verrassen. Storm is in ons land geen ab-j
normaal verschijsel, vindt de rechter, en Jusi
een beroep op overmacht wordt maar
zelden gehonoreerd. „Een boom moet
zeker windkracht tien kunnen weer
staan", zegt Visser.
Een eigenaar is dus verplicht zijn bomeijlan;
goed te onderhouden en ten minste een
keer per jaar te controleren op uitwendi
ge gebreken. De gemeente Den Haag
70.000 bomen heeft hiervoor speciaa
iemand in dienst.
De nieuwe inzichten van de bosbeheer-
ders in ons land om oude wrakke bometiRec
gewoon te laten staan omdat ze belang
rijk zijn voor insekten en vogels, heeft i
gevolgen voor de veiligheid in het bos. F
Visser tilt daar niet al te zwaar aan. „Wiéver
van het pad af gaat en midden in het boiwaï
gaat wandelen, loopt nu eenmaal het ri-nasii
sico dat hij een tak op zijn kop krijgt. kor
Nou, danheeft-ie gewoon pech gehad.'IHm
westervoort theo haerkens
dui
Een schoonheidsfoutje noemde
de directie van NUON, het
energiebedrijf voor Gelderland,
Friesland en Flevoland het. Was
er extern al een storm van kri
tiek losgebarsten over het be
sluit de voetbalclub Vitesse voor
een miljoen gulden te sponso
ren, bleken ze hun eigen ver
bruikersraden nog niet eens te
hebben ingelicht.
Het gevolg was een flinke hoe
veelheid kwaaie koppen, want
NUON kent maar liefst zes ver
bruikersraden. De directie be
loofde beterschap, maar het
kwaad was geschied.
Nog een voorbeeld. Kleinver
bruikers betalen 0,4 cent per ki
lowatt extra voor het Milieuac
tieplan (MAP). Met dat geld
moet het bedrijf maatregelen
treffen die leiden tot energiebe
sparing. De directie van de
PNEM, het energiebedrijf in
Noord-Brabant, gaf daar echter
een geheel andere invulling
aan. De miljoenen worden aan
gewend om vervuilde bodems
schoon te maken. Dat heeft met
energie besparen uiteraard bar
weinig van doen, maar nie
mand heeft PNEM tot de orde
geroepen.
Beide zaken geven weer dat de
'beleidsruimte' van directies
van energiebedrijven vandaag
de dag veel groter is dan in de
tijd dat de overheden het nog
voor het zeggen hadden. De
vraag die zich opdringt: is de
democratische controle van de
ze gemeenschapsvoorziening
nog wel voldoende gewaar
borgd?
Vroeger lag het primaat bij de
gemeenteraad of Provinciale
Staten. Na de verzelfstandiging
zijn de overheden nog aandeel
houder in het energiebedrijf,
maar zijn ze 'slechts' door een
wethouder of gedeputeerde ver
tegenwoordigd in de Raad van
Commissarissen. In die hoeda
nigheid is het hun taak de be
langen van het bedrijf te behar
tigen. Deze belangen komen
echter niet altijd overeen met
die van gemeenten en provin
cies. Het kan voorkomen dat
een wethouder als commissaris
beslissingen moet nemen, waar
hij als bestuurder juist moeite
mee heeft.
De helft van de energiebedrij
ven beschikt momenteel over
een verbruikersraad, dan wel
klantenpanel of consumenten-
raad. In zeker opzicht proberen
de ondernemingen hiermee het
begrip democratische controle
wat inhoud te geven. De bedoe
ling is om de verbruikers, groot
en klein, enige inspraak te ge
ven. Naast leden op persoonlij
ke titel heeft een bont gezel
schap zitting in de raden: verte
genwoordigers van de ouderen
bonden, provinciale vrouwenra
den, woonbonden, consumen
tenorganisaties, werkgeversor
ganisaties.
Een mooie manier om aan de
weet te komen wat er leeft on
der het volk, zo verklaren de
voorstanders. Niet meer dan
een zoethoudertje, beweren cy
nici. Want de leden van de di
verse raden mogen zich over di
verse onderwerpen het hoofd
breken, als 't er om spant heb
ben ze in feite niets te vertellen.
Het past natuurlijk prachtig in
de tijdgeest. Overheden die te
rugtreden en de zaken over
doen aan 'de markt'. Besturen
op afstand is immers het tover
middel. Niet te veel overheids
bemoeienis, dat houdt de boel
maar op.
Misschien dat de stroomvoor
ziening goed geregeld was,
maar de structuren van vroeger
zijn toch niet toereikend voor
de Uitdagingen Van Deze Tijd:
een geliberaliseerd Europa met
nieuwe markten, nieuwe klan
ten, nieuwe produkten. Zoiets
kun je toch niet aan ambtena
ren overlaten, hoor je tussen de
regels door.
Door vriend en vijand wordt er
kend dat de electriciteitsbedrij-
ven bedrijfsmatiger en goedko
per kunnen werken. Maar als
daar tegenover staat dat de ge
meenschap over zo'n belangrij
ke voorziening amper meer
zeggenschap heeft terwijl ze
wel de investeringen heeft be
taald dan is die prijs voor
sommigen te hoog. P. Aubert,
PvdA-fractieleider in Rotterdam
en werkzaam bij de Algemene
Energie Raad (AER), bijvoor
beeld vindt dat het versprei
dingsgebied van de bedrijven
moet overeenkomen met de ge
meente- dan wel provinciegren
zen. „Anders valt er een demo
cratisch gat", zo meent hij.
Nu de electriciteitsprijzen zo
laag zijn, is er wellicht voor het
grote publiek nog weinig aan de
hand. Maar eens zal dat veran
deren, waarschuwt Aubert. „En
reken er dan maar niet op dat
met die bedrijven zo makkelijk
afspraken te maken zijn over
schuldsanering. Bovendien
staan de woonlastencomités
dan bij de gemeente op de
stoep. Niet bij de directeur van
het energiebedrijf.
Maar er zijn lichtpuntjes. Ener
giebedrijf EDON, actief in Gro
ningen, Drente, Overijssel en
Noordoostpolder, heeft de vak
groep staatsrecht van de Gro
ninger universiteit een onder
zoek laten verrichten naar de
wijze waarop gemeenten en
provincies meer bij de EDON
betrokken zouden kunnen wor
den. Dat moet geschieden zon
der afbreuk te doen aan 'de be
drijfsmatige doelmatigheid'.
Het bedrijf zou een meerjaren-
beleidsplan moeten opstellen
en voorafgaand daaraan moe
ten gemeenten (immers aan
deelhouders) worden geraad
pleegd. Prof. Elzinga, leider van
het onderzoek, vindt consultatie
van de gemeenten vooral be
langrijk omdat de energiebe
drijven zich steeds nadrukkelij
ker manifesteren op het gebied
van risicodragende activiteiten
zoals afvalverwerking en tele
communicatie. „Dat zijn toch
gevoelige zaken waarbij het
goed is dat ook de gemeenten
een vinger aan de pols houden.
Daarmee kun je wellicht moge
lijke blunders voorkomen."
Volgens hem hebben directie en
de Raad van Commissarissen
het uiteindelijk voor het zeggen
bij zaken als de doelmatigheid
van het bedrijf. En niet de aan
deelhouders. Toch betekent in
voering van de voorstellen extra
'pottelajkers'. Elzinga beaamt
dat, maar verwacht dat zijn sug
gesties toch wel overgenomen
gaan worden. „Je kunt de ge
meenteraad toch maar beter de
mond gunnen. Dan weetje wat
er leeft, daar kun je je voordeel
mee doen."
it
Adviezen zoals die van Elzingm
zullen niet overal met gejuicj.
worden ontvangen. Werkge- -
versorganisaties bijvoorbeeld bi
willen meer 'vrije' commissalv.
sen uit het bedrijfsleven in
plaats van 'politieke' toezicht jij
houders.
Het lijkt er op dat overhedenj
zelf ook niet zo rouwig zijn oi
het verlies van 'hun' energiel
drijf. Althans: ze wekken nieti
indruk dat ze hechten aan eejr
belangrijke stem in het kapitM)
Toen de fusie tussen de PGEMb
(Gelderland en Flevoland) en
PEB (Friesland) tot NUON a
de orde was, gaf de provincie;
Friesland de voorkeur aan eej
extra zak geld in plaats van e
groter aandeel en meer z
schap.
Je moet de invloed die gemei
ten hebben uitgeoefend ookfl
slist niet overdrijven, relative!'
F. Rooijers, hoofdenergievoop.
ziening van het Centrum voop e.
Energiebesparing en Schone;
Technologie. „Er was veel oni-
kunde. De meeste raadsleden
hadden er absoluut geen kaapJ
van gegeten."
Maar de voorstanders van mT'
politieke controle op de elect!
citeitsbedrijven laten zich doe
dat argument niet weerhoudt
Ze zijn van mening dat het
doen en laten van de beslisser)
kritisch moet worden gevolgd**»
Het lijkt er echter op dat de
vrije-marktgeest niet meer téjQ|
in de fles is te krijgen. L
apeldoorn jan witting
Politie-agent Bob Rosado: hier gebeurt weinig.
foto gpd henk glimmerveen
De voetbalclub Vitesse wordt voor een miljoen gulden gesponsord door NUON. Het energiebedrijf had 'ver
geten' zijn verbruikersraad daarover in te lichten. foto gpd henk van holland
