Weinig respect voor sollicitanten
ZATERDAG 20 AUGUSTUS 191
i-
Een werkgever maakte het onlangs
wel erg bont. Een sollicitant werd
vriendelijk verzocht even in een
zijkamertje plaats te nemen. Hij
wachtte en wachtte maar na een
uurtje raakte zijn geduld op. In de
gang zag hij tot zijn grote schrik dat
het licht overal uit was. Iedereen
bleek naar huis en het gebouw
hermetisch afgesloten. De
beveiligingsdienst moest eraan te
pas komen om de onfortuinlijke
sollicitant te bevrijden. Sorry
meneer, we waren u helemaal
vergeten.
Het moet anders, vindt Frans
Lisman uit Oegstgeest. Hij bepleit
de invoering van een
sollicitatiecode. „Normale
fatsoensregels waar elke organisatie
zich aan moet houden.
CAROLINE VAN OVERBEEKE
e ziet een vacature in de krant voor
een baan die je op het lijf is geschre-
U ven. Je maakt een sollicitatiebrief die je
Hroed zweet en tranen kost, want je weet dat
hij perfect moet zijn. Keurig op tijd doe je de
brief op de post. Vervolgens hoor je weken
lang niets meer. Je besluit er een telefoontje
aan te wagen, hoort van de secretaresse dat
de procedure nog loopt en dat je binnen een
paar dagen bericht krijgt. Maar de brieven
bus blijft leeg.
Opnieuw de telefoon gepakt: je blijft vrien
delijk want je wilt die baan erg graag. Maar
nee, het bedrijf laat weer niks van zich horen.
Inmiddels is het bijna drie maanden later. Je
belt voor de derde keer: de vacature is al ver
vuld, zegt de stem aan de andere kant van de
lijn, en je krijgt nog bericht over de afwijzing.
Dat briefje komt nooit aan.
Een willekeurig voorbeeld uit het leven van
een sollicitant. „Dit soort slordigheden is aan
de orde van de dag", weet Frans Lisman. „En
het is nog een van de mindere onzorgvuldig
heden waaraan vooral kleine bedrijven en in
stellingen zich schuldig maken. De fatsoens
regels bij sollicitaties worden maar al te vaak
aan de laars gelapt. En de gedupeerde kan
maar zelden zijn gelijk halen."
Frans Lisman kan het weten. De wethou
der in Oegstgeest was 25 jaar personeelsfunc
tionaris bij grote bedrijven als Akzo, Shell en
Billiton. De laatste 14 jaar heeft hij zich na
drukkelijk beziggehouden met klachten van
sollicitanten in de beroepsvereniging van
personeelsfunctionarissen, de Nederlandse
Vereniging voor Personeelbeleid (NVP). Lis
man is bovendien voorzitter van een werk
groep die op verzoek van het kabinet een
heuse sollicitatiecode heeft gemaakt. Een
heldere en beknopte code die „de meest ele
mentaire fatsoensregels bevat waaraan elke
arbeidsorganisatie zich zou moeten hou
den."
Nieuwe code
De werkgevers- en werknemersorganisaties
in de Stichting van de Arbeid moeten op ver
zoek van minister De Vries op korte termijn
hun mening geven over de nieuwe code. Vol
gens Lisman zijn de werknemersorgansiaties
blij met het voorstel, maar zitten de werkge
versorganisaties niet op de regels te wachten.
„Vooral de kleinere middenstandsorganisa
ties vinden het allemaal te betuttelend." In
september verwacht Lisman een definitief
besluit over de code en de instelling van een
centrale klachtencommissie die bedrijven op
de vingers kan tikken.
Frans Lisman: „In tienduizenden gevallen loopt het'fout. Mijn strijd tegen dit on
recht gaat door." foto marklamers
Frans Lisman maakt zich sterk
voor fatsoensregels
De NVP had al een eigen sollicitatiecode
maar geen enkel bedrijf was verplicht zich
daaraan te houden. Lisman is voorzitter van
de NVP-begeleidingscommissie die klachten
beoordeelt, maar wil af van de vrijblijvend
heid. „Het wordt hoog tijd om de positie van
honderdduizenden sollicitanten per jaar te
verbeteren. Sanctiemogelijkheden zijn on
misbaar: je hebt een stok nodig om de hond
te slaan."
Lisman betreurt de nog steeds zwakke po
sitie van sollicitanten. „Dat is een wezenlijk
maatschappelijk probleem. Ik bekommer me
nu al jaren om het leed van sollicitanten
maar zie nog steeds heel weinig verbetering
in het gedrag van werkgevers. Werkgevers re
aliseren zich gewoon niet hoe ontzettend we
zenlijk het voor een sollicitant is dat-ie netjes
behandeld wordt. Het is niet hetzelfde als
een halfje brood kopen bij de bakker en afge
snauwd worden omdat je een dubbeltje te
kort komt. Je werk is - naast je partner en je
gezin - een van de belangrijkste dingen van
het leven. Als je onheus wordt behandeld ter
wijl je in onzekerheid zit, slaat dat diepe vo-
De oud-personeelsman behandelt jaarlijks
enkele tientallen klachten over sollicitatie
procedures die bij het NVP-bureau in
Utrecht binnenkomen. „Dat* zijn er inder
daad niet zoveel, maar dat heeft te maken
met het feit dat veel sollicitanten helemaal
niet weten dat ze bij de NVP kunnen klagen.
De NVP geeft daar niet zo veel ruchtbaarheid
aan omdat we in feite ontzettend weinig voor
sollicitanten kunnen doen: we hebben geen
enkele sanctiemogelijkheid. Wij schrijven al
leen een brief waarin we de klager onze me
ning geven. En in 99 van de 100 gevallen ge
ven we de klager gelijk."
'Veel leed'
Als het echt de spuigaten uitloopt, stappen
sollicitanten wel eens naar de rechter maar
dat komt niet vaak voor. Lisman kreeg on
langs een brief onder ogen van een werkne
mer die na drie gesprekken mondeling te ho
ren had gekregen dat hij was aangenomen.
Maar op het moment dat hij in dienst zou
treden, werd hem plotseling te kennen gege
ven dat hij niet in het team paste. „Onzin",
vindt Lisman. „Dat had al meteen na het eer
ste gesprek duidelijk kunnen zijn."
„En een mondelinge toezegging is ook
rechtsgeldig. De man had zijn oude baan al
opgezegd toen hij te horen kreeg dat zijn
nieuwe dienstverband toch niet door ging.
Hij is vervolgens naar de rechter gestapt met
onze brief. De rechter veroordeelde de nieu
we werkgever vervolgens lot het beteden van
Tien basisregels
De werkgroep 'Sollicitatiecode' heeft een
aantal voorstellen en aanbevelingen inge
diend bij minister De Vries. De tien basisre
gels die daarin voorkomen:
1. Indien de arbeidsorganisatie met
(voorlopige) sollicitatieformulieren werkt,
vermeldt zij dit in de oproep tot reageren;
hierdoor wordt herhaling van reeds verstrek
te informatie vermeden.
2. De sluitingsdatum voor reacties is bij wer
ving via verschillende media dezelfde en
wordt in de oproep tot reageren vermeld,
evenals de eventuele toepasselijkheid van
een psychologisch onderzoek.
3. De arbeidsorganisatie verlangt geen hand
geschreven brieven of pasfoto's voordat zij de
sollicitant voor een bezoek heeft uitgenodigd.
4. Een (voorlopig) sollicitatieformulier bevat
slechts vragen die in het eerste stadium van
belang zijn: naam, adres, geslacht geboorte
datum, opleiding en diploma's, relevante er
varing, eventueel aangevuld met vragen in
verband met de gestelde functie-eisen.
5. De arbeidsorganisatie bericht de sollicitant
binnen veertien dagen na de sluitingsdatum
voor reacties of de sollicitatie leidt tot afwij
zing, uitnodiging, of aanhouding; dit laatste
onder vermelding van de termijn waarbin
nen nader bericht volgt.
6. De arbeidsorganisatie vergoedt de sollici
tant de voor diens bezoek in redelijkheid ge
maakte reiskosten.
7. De arbeidsorganisatie stelt slechts vragen
die voor de functie of de functievervulling
van belang zijn en wint slechts inlichtigen in
bij derden nadat de sollicitant daartoe toe
stemming heeft gegeven.
8. De arbeidsorganisatie houdt de sollicitant
regelmatig en tijdig op de hoogte van de
voortgang en de beslismomenten in de
prodecure.
9. Afwijzing gebeurt schriftelijk en met opga
ve van reden. Aanstelling geschiedt eveneens
schriftelijk, met vermelding van alle zaken
die van belang zijn, waaronder eventueel ge
dane toezeggingen.
10. Arbeidsorganisatie en sollicitant onthou
den zich van elk doen of nalaten dat de be
langen van de wederpartij kan schaden. Zij
nemen jegens elkaar de normale fatsoens
normen in acht, zoals het beantwoorden van
brieven.
twee maanden salaris wegens 'maatschappe
lijk onbetamelijk gedrag."
„De brieven die wij krijgen, zijn slechts het
topje van de ijsberg", benadrukt Lisman. „Er
is veel meer leed. Maar de brieven geven wel
een goed inzicht in de behandeling door
werkgevers. Vaak beklagen mensen zich over
maandenlange procedures waarbij ze einde
loos aan het lijntje worden gehouden. En die
uiteindelijk resulteren in een ongemotiveer
de afwijzing. Anderen willen hun reiskosten
vergoed hebben of ageren tegen een monde
linge overeenkomst die op het laatste mo
ment wordt teruggedraaid. Ook worden in
een sollicitatieformulier, of tijdens het ge
sprek soms vragen gesteld over het privéle-
ven van de sollicitant die alle perken te bui
ten gaan. De sollicitatiecode moet aan dit
soort praktijken een einde maken."
Het effect van de huidige NVP-klachtenbe-
handeling is gering, geeft Lisman toe. „Onze
brief geeft de sollicitant alleen een zekere ge
noegdoening. Maar het zou veel beter zijn als
de schuldige arbeidsorganisatie in het open
baar berispt kan worden. Met een stukje in
de plaatselijke krant bijvoorbeeld, zodat ie
dereen kan lezen dat zo'n bedrijf de fout is
ingegaan. Zonder die sanctiemogelijkheid is
een sollicitatiecode ook vrij zinloos. Dan blij
ven werkgevers sjoemelen en er met de pet
naar gooien."
Jaarlijks moeten zo'n 800.000 vacatures
worden vervuld en dat betekent al gauw vele
miljoenen sollicitaties, rekent Lisman voor.
En het economisch tij zit niet mee: een extra
handicap. „De sollicitant is kwetsbaar, erg
kwetsbaar", weet Lisman. „Op dit moment
solliciteren al gauw enkele honderden men
sen op één baan. Een jonge jurist kreeg on
langs te horen dat hij 750 concurrenten had.
Hij wist meteen dat hij geen enkele kans
maakte. Die organisatie, een uitgeverij, was
wel zo netjes om dat grote aantal mede-solli
citanten ook in de afwijzingsbrief te melden.
Vaak verzuimen organisaties aan te geven
waarom hun keus niet op iemand is gevallen.
Dat is erg vervelend voor degene die zoveel
moeite heeft gedaan. En het is toch niet zo
veel werk om dat wél even te melden."
De laatste tijd is het ook voor mensen met
véél werkervaring steeds moeilijker geworden
om van werkkring te veranderen. Lisman: „Je
ziet dat ook zij bereid zijn veel te doen voor
een nieuwe baan en dat. maakt mensen
kwetsbaar. De werkgever maakt teveel mis
bruik van zijn machtspositie. Sommigen
gaan wel heel ver. Zo vroeg een beveiligings
bedrijf in een advertentie aan sollicitanten
eerst 45 gulden op een rekening te storten.
Pas dan zou een sollicitatie enige kans van
slagen hebben. En er zijn ongetwijfeld men
sen die dat geld nog overmaken ook."
Zonder foto
Lisman raadt sollicitanten af hun brieven
met de hand te schrijven. Er een pasfoto bij
doen, is helemaal uit den boze. Dat mag de
werkgever ook niet eisen, zo blijkt uit regel 3
van de code. „Een personeelsfunctionaris
heeft geen tijd om onduidelijke handschrif
ten te ontcijferen. En het analyseren van
handschriften is bovendien een volstrekt on
betrouwbaar selectiemiddel. Typ je brief,
maar doe dat wel foutloos. Datzelfde geldt
voor je curriculum vitae. Het is heel belang
rijk dat dat er perfect uitziet. Laat brief en cv
dan ook aan anderen lezen voordat je ze op
stuurt. Ik laat een cv dat ik onder ogen krijg
soms vijf keer overmaken; elke komma en
punt moet goed staan. Het belangrijkste is
om aan tafel te komen bij de organisatie
waar je solliciteert
Pasfoto's zijn helemaal nergens voor no
dig, vindt Lisman. „Het verleidt de perso
neelsfunctionaris of chef er alleen maar toe te
selecteren op uiterlijk en dat is niet aan
vaardbaar. Zo kan iemand er op een foto niet
zo aantrekkelijk uitzien, maar als serveerster
toch een hele goede uitstraling hebben en
heel geschikt zijn voor de baan."
Regel 7 van de code schrijft voor dat de ar
beidsorganisatie alleen vragen stelt die voor
de functie relevant zijn. Lisman weet dat dat
lang niet altijd gebeurt. „Een professor stelde
een sollicitante onlangs vragen die alle per
ken te buiten gingen. Hij vroeg haar in detail
naar het gezin waar ze uitkwam, hoe groot de
ouderlijke woning was, met wie ze nu sa
menwoonde en of ze seks met die persoon
had. Een typisch voorbeeld van machtsmis
bruik."
Een marketingbureau uit Utrecht presteer
de het om een sollitatieprocedure uitgebreid
op de televisie te presenteren. Uit 1500 reac
ties op de baan van junior marketing-advi-
seur werden eerst 500 kandidaten geselec
teerd. De sollicitanten kregen te horen dat zij
drie opdrachten moesten inzenden. Zij
moesten bovendien onmiddellijk afzien van
de copy-rechten op hun inzending.
Vervolgens werden 135 kandidaten uitge
nodigd voor een heus 'sollicantengala'. Ver
assing: de pers was ook uitgenodigd. De tv-
camera's zoemden en diezelfde avond zagen
verschillende chefs tot hun stomme verba
zing hun werknemers bij het Utrechtse be
drijf solliciteren. „Onfatsoenlijk", zegt Lis-
Een van de vergevorderde kandidaten
ageert vervolgens bij de NVP over een onge
motiveerde afwijzing. De zes opdrachten die
hij voor het bedrijf heeft moeten maken heeft
hij niet meer teruggezien. De NVP-klachten-
commissie schrijft: „Een onzuivere en niet
toelaatbare wervingsprocedure". De com
missie vindt de afwijzing ongemotiveerd en
noemt de schending van de privacy door het
toelaten van een filmploeg 'beschamend'.
Lisman hoopt vurig dat de code en de
klachtencommissie er door komen in sep
tember. „Dit soort kwalijke praktijken ge
beurt op grote schaal: in tienduizenden ge
vallen gaat het fout. En sollicitanten lopen
helaas niet te koop met hun eigen sores: zij
schamen zich voor dit soort dingen. Ik ben al
lang een roepende in de woestijn, maar mijn
strijd tegen dit onrecht gaat door."
Op weg naar weer een sollicitatie.
foto hielco kuipers
