R-
Paarse ministersploeg
redelijk goed in balans
Binnenland
Twaalf staatssecretarissen
-B
JJDAG 19 AUGUSTUS 1994
en
WIM KOK
premier
&U Algemene Zaken
Ï049p is r
nog niet eerder vertoond.
verliezen en toch de
pofdprijs winnen. Geluk dwing
af, zal Wim Kok misschien
-jggen. Als lijsttrekker wist hij
|j geen enkele verkiezing zetel-
i iSnst te boeken. Als partijleider
*3n de PvdA en minister van fi-
inciën verongelukte hij bijna
het WAO-moeras. Zozeer
te hij verstrikt dat hij frac-
'oorzitter Wöltgens vorig jaar
of hij zijn leiderschap
niet beter kon neerleggen.
[Kok werd vervolgens onder-
indelaar, informateur, forma-
En maandag minister-pre-
lent. De vakbondsjongen die
iviel omdat hij een diploma
td van het deftige instituut
ijenrode, was voorbestemd
ooit het land te gaan leiden,
een van zijn madekers bij de
m\N onlangs.
9 Hij is geen bevlogen
«Hiials Den Uyl, de befaamde
HANS DIJKSTAL
vice-premier
Binnenlandse Zaken
|et de benoeming van de 51-
irige Hans Dijkstal tot vice-
imier in het kabinet-Kok gaat
jr de rechterhand van WD-
der Bolkestein een wens-
oom in vervulling. Het was
imers Dijkstal die dertien jaar
tr geleden al, uitgerekend in
conservatieve bolwerk Was-
aar, wethouder werd in een
llege mét de PvdA en zonder
CDA. Alleen Deventer had
ig eerder een paars stadsbe-
jur.
De beminnelijke, altijd goed
luimde WD'er krijgt als twee
man in de nieuwe regering
i zware taak op het ministe-
van binnenlandse zaken. Hij
oet de door hemzelf altijd fel
kritiseerde bureaucratie van
it politie-apparaat weer tot
in soepel draaiende machine
aken.
Dijkstal, die in Wassenaar
joont, is van meet af aan voor
tander geweest van samenwer-
Ing met de sociaal-democra-
;n. Hij vindt dat de politiek het
JANS VAN MIERLO
vice-premier
Buitenlandse Zaken
buiten-
idse zaken in een paars kabi-
heeft Hans van Mierlo pre-
jes wat hij wilde hebben. Van
en paars kabinet heeft hij altijd
jedroomd en op het ministerie
an buitenlandse zaken kan hij
VHHrijdse vergezichten openen
jMver de toestand in de wereld,
jl^et is bovendien een functie
raarin hij niet wordt doodge-
n jooid met honderden nota's vol
treselijke details,
riële I Ondertussen is het al weer 28
aar geleden dat Van Mierlo be-
tendheid kreeg als oprichter
'an D66. Hij bleef ruim tien jaar
partijleider, om in 1976 plaats te
naken voor Jan Terlouw. Zelf
rok hij zich terug in verschil-
ende ambtelijke commissies en
verd redactielid van het TV-
irogramma 'De Achterkant van
let Gelijk', met Marcel van
Jam.
AD MELKERT
I Sociale Zaken
vlet zijn benoeming tot minis-
er van sociale zaken heeft de
!8-jarige Melkert een van de be-
angrijkste PvdA-posten in het
tabinet gekregen. Bij de WD
lijn ze blij met hem, maar in de
Jnkervleugel van de PvdA een
ttuk minder. Melkert, een kap-
lerszoon uit Gouda is namelijk
eq uitgesproken exponent van
p ragmatisch - realistische
leugel in zijn partij.
In 1990 stelde Melkert de toen
log als heilig beschouwde kop-
iling tussen lonen en uitkerin-
aan de orde. Omstreeks
liezelfde tijd hekelde hij de ver-
iframptheid waarmee de PvdA
•iich vastklampte aan haar heili
ge huisjes.
Ooit was de ambitieuze
Melkert een jongere met echte
iinkse standpunten. Van 1979
j ot 1981 was hij lid van het par
tijbestuur van de PPR. Begin ja
ren tachtig studeerde hij in Am-
In totaal zal het paarse kabinet twaalf 'onderministers' tellen,
één meer dan in het oude kabinet het geval was.
Zeven Tweede-Kamerleden verhuizen als staatssecretaris naar
een departement: Jacob Kohnstamm (D66) komt op Binnen
landse Zaken, Dick Tommei (D66) op VROM, Aad Nuis (D66)
wordt de nieuwe staatssecretaris van cultuur, WD-kamerlid Eri
ca Terpstra gaat het ouderen- en welzijnsbeleid beheren, haar
partijgenoot Robin Linschoten komt op Sociale Zaken, de
PvdA'er Vermeend komt als belastingdeskundige op Financiën
en diens fractiegenote Tineke Netelenbos gaat naar Onderwijs.
Andere aankomende staatssecretarissen zijn de Groningse
PvdA-wethouder Van de Vondervoort (PvdA, Binnenlandse Za
ken), de Haarlemse burgemeester Elizabeth Schmitz (PvdA, Jus
titie), WD-Europarlementariër Gijs de Vries (Defensie), de Vels-
ense burgemeester A. van Dok-van Weele (PvdA. Economische
Zaken), en secretaris-generaal Parijn van het ministerie van de
fensie, die namens de WD naar Buitenlandse Zaken gaat.
PvdA-leider die Kok als zijn op
volger binnenhaalde. Hij wil al
leen maar praten als het ook er
gens over gaat. Af en toe is hij
wat nurks. Maar Kok straalt fat
soen en sociale bewogenheid
uit. En hij is waarschijnlijk de
eerste formateur die op sanda
len de Eerste Kamer betreedde
om zijn onderhandelingen te
Eén voordeel van paars moet Kok
bij het formeren van zijn ministers
ploeg plezier hebben gedaan. Bij
geen van de drie coalitiepartijen
speelt het bloedgroependebat dat
het verdelen van politiek interes
sante posities bij het CDA nog altijd
zo moeizaam maakt. Toch heeft
ook Kok bij de definitieve samen
stelling van zijn kabinet wel met het
voorkómen van deze of gene one
venwichtigheid rekening moeten
houden. Op het eerste gezicht lijkt
hij daar redelijk in geslaagd.
Zo kent het nieuwe kabinet door
de bank genomen een aardig even
wicht tussen mensen die hun spo
ren in de landelijke politiek hebben
verdiend, en mensen die vooral op
grond van hun deskundigheid en/of
bestuurskracht op een bepaald de
partement zijn gezet. Dat laatste
geldt vooral voor D66'ers als Wijers
(economische zaken), Borst-Eilers
(volksgezondheid) en Sorgdrager
(justitie). Ook mensen als De Boer
(VROM), Voorhoeve (defensie) en
Zalm (financiën) lijken niet in de
eerste plaats op hun politieke talen
ten geselecteerd, maar kunnen het
nieuwe kabinet wel de nodige be
stuurskracht geven.
Bijzonder interessant is de bezet
ting van de zogeheten buitenland-
hoek, waar met mensen als Van
Mierlo, Pronk en Voorhoeve geves
tigde autoriteiten op hun vakgebied
een plaats hebben gevonden. Voor
al tegen de achtergrond van de
grondige discussie die 'paars' heeft
aangekondigd over de samenhang
en de financiering van het beleid op
deze drie departementen, beloven
de komende jaren een mooi inhou
delijk debat. Zo'n discussie kan het
buitenlands beleid wellicht weer
een wat prominentere plaats in de
Nederlandse politiekgeven.
Boeiend is ook de manier waarop
de WD uiteindelijk recht heeft ge
daan aan de partijgenoten die sa
menwerking met de PvdA riskant
vonden. Met Zalm op Financiën
had Bolkestein nauwelijks een bete
re greep kunnen doen. Zalm moet
in staat worden geacht de huiver je
gens 'paars' in de WD-gelederen
weg te nemen. Aan de andere kant
zijn er de liberale bewindslieden
Dijkstal, Voorhoeve en Jorritsma,
die duidelijk van hun paarse ge
zindheid blijk hebben gegeven.
Ook de PvdA heeft zich met het
handhaven van Pronk op Ontwikke
lingssamenwerking voorzien van
een vertrouwen wekkend boegbeeld
voor een in potentie lastig deel van
de eigen achterban. Zijn kritische
kanttekeningen bij de onderdelen
buitenland en sociale zekerheid in
het regeerakkoord
mooi tegenwicht tegen een man als
Melkert. Die wordt er in zijn eigen
partij nogal eens van verdacht dat
hij veel van de abstracte cijfertjes
houdt, maar weinig oog heeft voor
de sociale drama's die daarachter
kunnen schuilgaan.
Problematischer lijkt op het eer
ste gezicht de situatie rond de beide
vice-premiers. Van Mierlo staat
daarbij voor de moeilijke taak de
gang van zaken in het kabinet in de
gaten te houden vanuit het reismi-
nisterie van buitenlandse zaken.
Zelf was hij gisteren nogal optimis
tisch over die combinatie van taken.
Ook bij het vice-premierschap
van Dijkstal kan een aantal vraagte
kens worden gezet. Deze doorgaans
bijzonder goed gehumeurde raspar
lementariër heeft de afgelopen
maanden zeer nauw met zijn poli-
riek leider Bolkestein samengewerkt
om het paarse kabinet rond te krij
gen. Hij verdient daarom op z'n al-
loerminst het voordeel van de twij
fel. Toch is er wel enige aanleiding
voor twijfel. Per slot van rekening is
Dijkstal als bewindsman een debu
tant en kwam zijn vice-premier
schap pas in het vizier, toen duide
lijk was dat zwaargewichten Van
Aardenne bijvoorbeeld er niet
aan wilden beginnen.
voor het zeggen moet hebben
in Nederland en niet het door
het CDA gedomineerde 'maat
schappelijk middenveld' van
belangenorganisaties.
Sommigen Jn de politiek ver
wijten Dijkstal populisme. Zo
viel kort geleden nog het optre
den met zijn onafscheidelijke
saxofoon voor personeel van de
Tweede Kamer hier en daar in
slechte aarde.
In 1981 keerde hij terug i
politiek, ditmaal als
van defensie in de laatste twee
kabinetten Van Agt. Vanuit de
Senaat zag hij vanaf 1983 toe
het steeds slechter ging met zijn
geesteskind. Op veler verzoek
keerde hij in 1986 terug als lijst
trekker. Vervolgens ging het
weer gestaag bergopwaarts.
sterdam af als politicoloog.
Al gauw stapte hij over naar
de PvdA, waarvoor hij in 1986
Kamerlid werd. De laatste jaren
was hij financieel woordvoer
der, en altijd loyaal tegenover
Kok. Die opstelling heeft hem
geen windeieren gelegd.
ANNEMARIE JORRITSMA
Verkeer en Waterstaat
Aan het eind van de jaren zestig
begon de maatschappelijk carri
ère van Annemarie Jorritsma als
medewerkster van een reisbu
reau. Nu, een kwart eeuw later,
wordt ze de baas van een minis
terie dat dagelijks met het rei
zen per auto, boot, trein en
vliegtuig heeft te maken en,
sterker nog, daar de mogelijkhe
den voor schept.
Jorritsma (44) werd geboren
in het Gelderse Hengelo, niet te
verwarren met de gelijknamige
stad in Twente. Ze verhuisde
naar Zevenaar en vervolgens
naar Bolsward, waar ze ge
meenteraadslid voor de WD
werd. In 1982 werd ze gekozen
tot Tweede-Kamerlid, een func
tie die ze daarna nog enkele ja
ren combineerde met het
raadslidmaatschap in haar
woonplaats.
Aan het begin van de jaren
negentig begon de ster van Jor
ritsma, die zich in de Kamer
vooral bezig hield met verkeer,
JO RITZEN
Onderwijs
Jo Ritzen (48) hoeft zijn bureau
lades op het onderwijsministe-
rie niet op te mimen. Tot ver
rassing van iedereen, behalve
hijzelf misschien. Hij wilde blij
ven. Maar in de hele onderwijs
wereld zoemde het al tijden
rond dat de PvdA hem niet
meer zag zitten. De PvdA zag
liever Jo's vriend en invallend
staatssecretaris Job Cohen als
minister, maar die bedankte
voor de eer.
Toen Ritzen in 1989 van de
Erasmus Universiteit naar de
politieke arena verhuisde, wa
ren de verwachtingen hoogge
spannen. Hij is econoom, kwam
uit het hoger onderwijs. Finan
cieel heeft Ritzen de zaak be
hoorlijk op orde gekregen. Hij
wist bovendien het vertrouwen
van het 'veld' te winnen.
Maar de intelligente, slimme,
veelzijdige Ritzen wist zich in
het hoger onderwijs niet geliefd
ELS BORST-EILERS
WVC
Met dr. Els Borst-Eilers krijgt
Nederland voor het eerst sinds
22 jaar weer een medicus als
minister voor volksgezondheid.
Mensen die haar kennen, roe
men haar vanwege haar grote
kennis op medisch gebied.
Borst studeerde in de jaren
vijftig medicijnen aan de uni
versiteit van Amsterdam en
haalde daar in 1958 haar artsen
diploma. Zij specialiseerde zich
vervolgens als hematoloog
(bloeddeskundige) en promo
veerde in 1972 tot doctor.
Sinds 1986 is zij vice-voorzit
ter van de Gezondheidsraad,
een van de belangrijkste advies
organen voor de regering op het
gebied van de volkksgezond-
heid. Daarnaast geeft zij gedu
rende een dag per week als bij
zonder hoogleraar aan de uni
versiteit van Amsterdam colle
ges over 'klinisch handelen'
(medische diagnoses en ingre
pen).
volkshuisvesting en milieu, te
rijzen. Dat was vooral te danken
aan de talrijke aanvaringen die
zij had met haar voorgangster
Maij-Weggen. Het is dan ook
niet uitgesloten dat de nieuwe'
minister enkele plannen van
haar voorgangster, zoals de in
voering van een spitsvignet,
weer de nek zal omdraaien.
te maken. Daarvoor moest er
ook de afgelopen vier jaar al te
veel worden bezuinigd. Toch:
„Je kunt moeilijk boos op hem
worden", zei Simone van Geest
eens toen ze nog voorzitter van
de LSVB was.
Borst geniet internationaal
hoog aanzien. Zij is onder meer
lid van de Amerikaanse Acade
mie voor Wetenschappen. In
Nederland is zij de afgelopen ja
ren onder meer directievoorzit
ter geweest van het Academisch
Ziekenhuis Utrecht.
JAN PRONK
Ontwikkelingssamenwerking
Jan Pronk (53) keert terug op
ontwikkelingssamenwerking en
dat zal hem spijten, want al in
1989 had hij een voorkeur voor
Defensie. Voor de meest bevlo
gen PvdA-politicus in het nieu
we kabinet, zat er echter niet
Pronk valt heel goed bij de
kritische linkervleugel van de
PvdA, die er nog idealen op na
houdt over eerlijk delen in de
wereld. Ook wordt daar zeer ge
waardeerd dat Pronk zich afzet
tegen een rigide immigratiebe
leid.
In de meeste arme landen ge
niet Pronk nog veel aanzien. Hij
wordt er ook beschouwd als een
van de belangrijke aanspreek
punten uit de rijke landen.
Met hand en tand, maar te
vergeefs, verzette hij zich tegen
het verminderen van het budget
voor zuivere ontwikkelingshulp.
Ook de komende jaren zal hij
op dit punt nog menig robbertje
moeten vechten met vooral de
WINNIE SORGDRAGER
Justitie
Met de politieke entree van
Winnie Sorgdrager (46) als mi
nister van justitie zal haar voor
ganger Hirsch Ballin vermoede
lijk snel zijn vergeten. De Haag
se procureur-generaal is niet al
leen de eerste vrouwelijke Justi-
tie-minister, ze is ook qua pre
sentatie uit veel levendiger hout
gesneden.
Sorgdrager, geboren in Den
Haag maar getogen in Arnhem,
wilde na haar middelbare
school het liefst medicijnen stu
deren. Ze ging dat dan ook
doen, maar kwam er al gauw
achter dat ze niet voor een
loopbaan als arts in de wieg was
gelegd. De rechtenstudie verliep
aanzienlijk succesvoller.
Ze werd in 1979 de eerste
\TOuwelijke officier van justitie
van Nederland. Standplaats: Al
melo. In alle volgende functies
was ze eveneens de eerste
vrouw: als advocaat-generaal in
HANS WIJERS
Economische Zaken
De nieuwe D66-minister van
economische zaken is een in
zakelijke kringen zeer gewaar
deerd bedrijfsadviseur. Als
managing partner van het ad
viesbureau Horringa de Ko
ning heeft hij veel grote, inter
nationaal opererende, bedrijven
geadviseerd en bovendien een
aantal publikaties op zijn naam
staan.
In kringen van bedrijfsadvi
seurs staat Wijers zeer hoog
aangeschreven. Een collega
noemt hem 'uitzonderlijk be
gaafd, zowel als strateeg als
manager'. Als persoon wordt de
nieuwe bewindsman onder zijn
huidige collega's 'aimabel en
doordacht genoemd, zonder
een spoor van arrogantie'. Van
politieke activiteiten van Wijers
is in deze kringen echter niets
bekend.
Wijers promoveerde in 1982
in Rotterdam op een studie die
nauw aansluit bij hét beleidster-
WD. Pronk is ook geen voor
stander van paars, hij was liever
doorgegaan met het CDA. Te
verwachten valt dat er de ko
mende tijd nog wel meer kritiek
uit zijn mond valt op te teke
nen. Hij blijft, zeker voor W-
D'ers, een lastige luis in de pels.
JORIS VOORHOEVE
Defensie
Met dr. Joris Voorhoeve keert
een oude bekende terug op het
Binnenhof. Menigeen kent hem
nog als de bescheiden, voor
zichtige en wat stijve weten-
schapper-politicus, die in 1986
volkomen onverwacht fractie
voorzitter werd van de WD. Het
moet hem niet zijn meegeval
len. Aanvankelijk ging het nog
wel, maar in 1989 was hij mede
verantwoordelijk voor de val
van het Tweede kabinet Lub
bers.
Voorhoeve ging nog wel als
partijleider de verkiezingen in,
maar moest uiteindelijk het veld
ruimen, om plaats te maken
voor Bolkestein. Vooral opge
lucht, trok Voorhoeve zich ge
heel terug uit de actieve politiek
en werd directeur van het insti
tuut Clingendael, om zich te
buigen over vraagstukken van
vrede- en veiligheid.
Voorhoeve is ooit afgestu
deerd aan de landbouwhoge
school in Wageningen in de
de onwikkelings-
Arnhem, als procureur-generaal
in dezelfde stad, als procureur-
generaal in Den Haag en nu dus
als minister van justitie.
Sorgdrager maakte de afgelo
pen jaren vooral furore als coör
dinator van de fraudebestrijding
binnen het openbaar ministe
rie. Hoewel zij anders geaard en
gebekt is dan haar voorganger,
zal zij diens werk naar verwach
ting in grote lijnen voortzetten.
Foto was vanmid
dag nog niet be
schikbaar.
landen, om daarna door te leren
in Washington, waar hij van
1973 tot 1976 bovendien werkte
bij de Wereldbank. Voorhoeve,
die in Noordwijk woont, staat
bekend als voorstander van
paars. Wellicht heeft dat te ma
ken met het feit dat hij van 1969
tot 1971 nog lid is geweest van
D66.
MARGREET DE BOER
VROM
De 55-jarige Margreet de Boer,
nog maar net anderhalf jaar
commissaris van de koningin in
Drente, zal zich bij haar entree
op het ministerie van Vrom be
slist niet als een kat in een
vreemd pakhuis voelen. Ze weet
wat er op het gebied van volks
huisvesting, ruimtelijke orde
ning en milieubeheer te koop is.
Als gedeputeerde in Noord-Hol
land heeft zij tussen 1987 en
eind 1992 al veelvuldig met die
bijltjes gehakt.
Margaretha de Boer werd ge
boren in Amsterdam en vestig
de zich na enige omzwervingen
door Afrika in Wormer. Na een
studie maatschappelijk werk
aan de sociale academie werd
ze hoofd personeelszaken van
de Dienst Sociale Werkvoorzie
ning in Amsterdam en later
waarnemend directeur van een
zelfde dienst in Zaanstad. Haar
eerste politieke ervaringen deed
ze op als gemeenteraadslid in
Wormer.
De Boer wordt omschreven
GERRIT ZALM
Financiën
Gerrit Zalm (42) heeft als reken
meester van >het Centraal Plan
Bureau jarenlang het kabinet de
economische modellen ver
strekt waarbinnen het kon lave
ren. Nu treedt deze WD'er zelf
toe tot het kabinet en mag hij
op de centen gaan passen. Col
lega's die ten bate van de werk
gelegenheid wat geld bij Zalm
willen ritselen, komen van een
koude kermis thuis. Zo zei hij
vorig jaar: „Voor de ontwikke
ling van de werkgelegenheid
maakt het weinig uit of je nu
een miljard gulden meer of
minder bezuinigt. Een miljard is
bij ons de afrondingsmarge."
Onbekend met het ministerie
van financiën is Zalm niet. Hij
heeft er van 1975 tot 1983 ge
werkt, laatstelijk als plaatsver
vangend directeur begrotings
zaken. In 1983 stapte hij over
JOZIAS VAN AARTSEN
Landbouw
Hans Wiegel mag dan niets in
dit paarse kabinet zien; één van
zijn politieke zonen is wel tot de
door hem vermaledijde regering
toegetreden. De hoogste ambte
naar van Binnenlandse Zaken,
Van Aartsen, wordt namelijk
minister van landbouw, natuur
beheer en visserij.
De 46-jarige oud-medewerker
van de toenmalige WD-leider
Wiegel in de Tweede Kamer
werd door hem persoonlijk naar
het departement van binnen
landse zaken gehaald. Toen was
hij overigens directeur van de
Telderstichting, het weten
schappelijk bureau van de WD.
Hij staat bekend als een des
kundig bestuurder, maar een
tikkeltje arrogant.
Hoe het bevalt "als minister
kan hij als één van de beste we
ten. Zijn vader, mr. J. van Aarts-
en, was van 1958 tot 1965 mi
nister in verschillende kabinet
als een joviale, doortastende en
vasthoudende vrouw die van
haar hart geen moordkuil
maakt. Sommigen beweren dat
het niet meevalt met haar de
degens te kruisen en haar te
overtuigen van andere zienswij
zen.
naar het
mische zaken, waar hij in 1985
directeur algemene politiek
werd. In 1988 werd hij onderdi
recteur van het Centraal Plan
bureau, een jaar later promo
veerde hij tot directeur. Zalm is
geboren in Enkhuizen.
ten, zij het als ARP'er (een van
de voorlopers van het CDA).
De nette, bijna aristocratische
bestuurder moet met zijn voe
ten in de modder de agrariërs
overtuigen van pijnlijke maatre
gelen. Een geheel nieuwe uitda
ging voor de liberaal.
rein van het ministerie van eco
nomische zaken: 'Industriepoli
tiek, een onderzoek naar de
vormgeving van het overheids
beleid, gericht op industriële
sectoren'. Enkele jaren later ver
schenen boeken van zijn hand
over onder meer bedrijfsoplei
dingen en over het managen
van veranderingsprocessen.
Kosto blij met vertrek van Justitie
GROOTSCHERMER GPD
Minister Kosto is er 'absoluut gelukkig' mee dat hij niet terug
keert op Justitie. Hij gaat naar de Tweede-Kamerfractie van de
PvdA, maar verwacht daar 'niet heel erg lang te blijven'. Hij wil
niet bevestigen dat hij naar de Raad van State vertrekt.
Terugkeren als staatssecretaris van justitie, welke post hij be
zette tot het vertrek van minister Hirsch Ballin, wilde Kosto niet.
„Al voordat Kok als formateur werd benoemd, heb ik hem ge
zegd dat ik die functie niet nog eens voor vier jaar ambieerde,
tenzij hij mij absoluut nodig zou hebben. De afgelopen jaren
heb ik geen moment de gedachte gehad om op te stappen, maar
als dat ogenblik van nature komt, zou het van grote overmoed
getuigen om opnieuw voor zo'n karwei te kiezen.
Terugkeren als minister van justitie niet haalbaar omdat de
PvdA zich voor dat departement niet hard heeft gemaakt. Een
ander ministerie lag evenmin voor de hand, omdat Kosto 'ty
pisch een justitieman' is.
