Het vredesdividend was
voor generaal Van der Vlis op
Carlos
'de Jakhals' was een middelmatige terrorist
Feiten &Meningen
Kurden al tien
jaar in actie
voor autonomie
DINSDAG 16 AUGUSTUS 1994
Op 15 augustus 1984 kwamen de guerrilla
strijders van de Koerdische Arbeiderspartij
(PKK) uit de bergen tevoorschijn en over
vielen een dorp en een militaire post in het
zuidoosten van Turkije. Tien jaar later
wordt de strijd om een onafhankelijk Koer-
distan nog steeds in alle hevigheid voortge
zet en eist dagelijks zeker tien mensenle-
Overal in Turkije zijn verscherpte veilig
heidsmaatregelen genomen om te verhin
deren dat openlijk wordt gedemonstreerd
om de aandacht te vestigen op de autono-
miestrijd van de Koerden, die reeds tien
jaar duurt. De politie heeft inmiddels velen
die desondanks betoogden, gearresteerd.
Turkse functionarissen zeggen dat het le
ger, dat dit jaar een groot offensief is begon.-
nen. aan de winnende hand is. Het Turkse
leger wist dit jaar 2.600 guerrillastrijders te
doden, terwijl de rebellen 1.100 mensen,
onder wie burgers en leden van de veilig-
I heidskrachten, om he1" leven brachten. De
guerrillastrijders bestrijden die cijfers.
Beloftes van premier Tansu (filler om de
I Koerden enige culturele rechten te verlenen
moet ze nog waarmaken. Van radio- of tele
visie-uitzendingen in de Koerdische taal of
Koerdisch onderwijs op school is (nog) geen
sprake. Meer dan de helft van de twaalf mil
joen Turkse Koerden leeft in de zuidooste
lijke provincies.
Na tien jaar oorlog heeft het Koerdische
probleem Turkije bovendien in conflict ge
bracht met zijn westerse bondgenoten, ze
ker na de detentie dit jaar van acht Koerdi
sche parlementsleden, die ontkennen ban
den te onderhouden met de guerrillastrij
ders.
De PKK zag zijn gewapend ledenaantal
van 300 in 1984 tot ruim 3.000 nu groeien.
De rebellen zeggen zelfs over nog meer
strijders te beschikken. De PKK vloeit voort
uit een groep radicale linkse Koerdische
studenten op de universiteit van .Ankara in
de jaren zeventig. Na terugkeer in hun ge
boortesteden en -dorpen formeerden ze in
1978 clandestien de PKK. Hun militaire op
leiding kregen ze in Libanon en via het
noorden van Irak infiltreerden ze weer in
Turkije.
Begin dit jaar kwam de Turkse legercam-
pagne onder kritiek toen 10.000 Koerden
naar het noorden van Irak uitweken om aan
de gevechten te ontsnappen en na berich
ten dat honderden dorpen in het zuidoos
ten door de Turkse soldaten werden geëva
cueerd werden. De regering hield vol dat de
evacuaties voor de veiligheid van de dorps
bewoners plaatsvonden.
Turkije zegt een legitieme strijd te voeren
tegen terroristen. De guerrillastrijders heb
ben al vaker hele families van dorpswach
ten uitgemoord die op de loonlijst van het
leger stonden en ook heeft de PKK de ver
antwoordelijkheid opgeëist voor bomaan
slagen in het westen van het land, vele hier
van in toeristische centra als Istanbul,
Kusadasi en Antalya.
ANKARA AP
Het opstappen van Nederlands hoogste militair, de vier-sterrengeneraal Arie van der Vlis, heeft de prille paarse coalitie niet meteen in paniek ge
bracht. Moedig, maar voorbarig, zeggen de politici die eind vorige week besloten tot een extra bezuiniging van bijna een miljard gulden op defensie.
Van der Vlis meldde een half jaar geleden al dat hij dat soort gehap in zijn toch al fors krimpend budget niet zou pikken. Dat de chef van de legerstaf
er nu, een jaartje voor zijn pensionering de brui aan geeft, was dus enigszins te voorzien.
Nederlands hoogste generaal, zo heet het,
had er op kunnen vertrouwen dat de nieu
we regering een mouw aan zijn probleem
zou passen. Dat valt te bezien. De drie paar
se fracties hebben ieder zo hun eigen ma
nieren in gedachten om de pijn voor de
strijdkrachten te verzachten. Een politieke
loopgravenoorlog ligt dus in het verschiet.
Van der Vlis heeft de ongewisse afloop
daarvan terecht niet af willen wachten, zo
becommentariëren kringen binnen de
krijgsmacht zijn vertrek. De militaire bon
den leverden eind vorige week al forse kri
tiek op de extra bezuiniging die het regeer
akkoord de krijgsmacht toebedeelt. Zij zien
gaandeweg het spookbeeld opdoemen van
een leger zonder wapens.
De Federatie van Verenigingen van Neder
landse Officieren hoopt nu maar dat de de
monstratieve aftocht wordt begrepen als
een signaal dat het goed menens is. „Je
kunt je leger niet her en der in de wereld
kostbare vredesoperaties laten uitvoeren,
en dan denken dat je ook nog voor een ap
pel en een ei je eigen land kunt verdedi
gen", zo luidt de les die de militaire bonden
aan het vertrek van Van der Vlis verbinden.
DIVIDEND
Snijdt het regeerakkoord echt zo diep? Er is
de afgelopen jaren al zo'n negen miljard
aan bezuinigingen geboekt, waarvan de ko
mende vier jaren nog vier miljard moet
worden gerealiseerd. Van der Vlis kon daar
nog net mee leven. „Het was duidelijk dat
we na de Koude Oorlog moesten afslan
ken", zei hij een half jaar terug in een inter
view. Maar hij voegde daar wel aan toe dat
de grens was bereikt. „Het vredesdividend
is op".
Demissionair minister Ter Beek van defen
sie verzekerde meteen na het vroegtijdig af
zwaaien van de generaal dat de extra bezui
niging van 900 miljoen geen inbreuk is op
de prioriteitennota. In dat stuk werd begin
vorig jaar die voor Van der Vlis nog net be
gaanbare weg voor de afgeslankte krijgs
macht uitgestippeld. Het regeerakkoord
zinspeelt op vergaande internationale sa
menwerking, waardoor de taak van de
krijgsmacht de komende jaren wat zou
kunnen worden verlicht. Het leger kan dan
met wat minder personeel en materieel toe
dan voorzien.
Probleem is echter dat de paarse partijen
met elkaar hebben afgesproken dat bijna de
helft van de extra bezuiniging, namelijk 438
Van der Vlis (rechts) bekijkt samen met majoor I
miljoen gulden, volgend jaar al wordt bin
nengehaald. Dat betekent onherroepelijk
dat geplande investeringen naar latere jaren
moeten worden verschoven, oordelen des
kundigen binnen en buiten de krijgsmacht.
Welke investeringen dat zijn, kan de le
gerstaf in eërste instantie zelf uitmaken. Er
kan beknibbeld worden op de aanschaf van
transporthelicopters voor de Luchtmobiele
Brigade, maar ook op (onderhoud van) ge
bouwen. Nog meer bezuinigen op perso
neel is ondenkbaar. Zo neemt het schrik
beeld van een leger dat onvoldoende is be
wapend in militaire kringen steeds vastere
vormen aan.
De paarse fracties brengen daar tegenin dat
lok een stafkaart.
de pijn wat kan worden verlicht door de
krijgsmacht mee te laten delen in de 400
miljoen gulden die wordt uitgetrokken voor
intensivering van internationale samenwer
king. Dit als tegemoetkoming in de kosten
van internationale vredesoperaties. Maar de
spoeling is dun. Zo is die 400 miljoen mede
bedoeld voor hulp aan Midden- en Oost-
Europa, mondiaal milieubeleid en ontwik
kelingssamenwerking.
Hoe het geld wordt verdeeld is onduidelijk.
De verdeelsleutel verschilt per politieke par
tij. Zo pleit de militaire expert Van der Doel
van het Instituut voor Internationale Be
trekkingen Clingendael, die klaar staat om
als WD'er een kamerzetel in te nemen, een
forse financiële inbreng van ontwikkelings
samenwerking bij militaire vredesoperaties.
Het is te voorzien dat dit hem in oorlog
brengt met de PvdA.
Van der Vlis past voor dergelijk geharrewar.
Toen het kabinet besloot de dienstplicht af
te schaffen dacht hij ook al aan aftreden.
Destijds zag hij daar nog van af omdat hij
het niet verantwoord vond een volop reor
ganiserend leger in de steek te laten. Nu hij
alsnog opstapt, gebeurt dat in de weten
schap dat hij geen leegte achter laat. Hij zou
in de loop van volgend jaar toch met pen
sioen gaan. In april van dit jaar benoemde
de ministterraad de luitenant-generaal der
mariniers H.G.B. van den Breemen tot zijn
foto anp ed oudenaarden
opvolger. Van den Breemen haastte zich
gisteren te verklaren dat hij wel met de ex
tra bezuiniging kan leven. Met hem, Bra
bander van oorsprong, krijgt de (nieuwe)
minister van defensie een heel wat schap-
pelijker defensiechef aan zijn zij dan het ge
val was met de Fries Van der Vlis. Minister
Ter Beek liet de oren de laatste tijd dan ook
al opmerkelijk vaak naar de nieuwe stafchef
hangen. Wil Van den Breemen op evenveel
gehoor binnen de krijgsmacht kan rekenen,
dan zal hij daar nu eerst heel wat achter
docht moeten bestrijden.
DEN HAAG HENK POSTMAI
'Carlos was lang
niet zo slim
als hij dacht'
Hier volgen enkele uitspra
ken van publicisten en ande
re deskundigen die de terro
rist Carlos door de jaren heb
ben gevolgd:
David Yallop, de Britse au
teur van het in 1993 versche
nen boek 'De jacht op de jak
hals' voor het Britse televisie
station ITN: „Er zullen veel
mensen zijn president As
sad van Syrië, Saddam Hoes
sein van Irakdie deze
man dood willen zien. Hij is
een wandelende encyclope
die, niet alleen van de ter
reurdaden waarvoor hij ver
antwoordelijk was, maar van
alles dat de laatste 25 jaar op
dat gebied is gebeurd."
Professor Paul Wilkinson,
directeur van het Onder
zoeksinstituut voor Bestude
ring van Conflicten en Terro
risme: „Hij is uitermate ge
vaarlijk, wreed en ijdel, maar
lang niet zo slim als hij dacht
dat hij was. Hij was een van
de meest gevaarlijke en ac
tieve terroristen van de jaren
zeventig, maar sindsdien is
zijn belangrijkheid aanzien
lijk verminderd."
Ronnie Payne, schrijver van
het boek 'The Carlos Com
plex' in een interview met de
BBC-televisie: „Hij was zeer
rustig, naar mijn idee omdat
hij zijn langste tijd had ge
had. Hij kwam voort uit de
studentenrevoluties, uit de
grote revoluties van Latijns-
Amerika, dat dreef hem in
zijn carrière. Toen kwam hij
in het Sovjet-systeem. Hij
was altijd een werktuig van
de KGB. Toen het Sovjet-sys
teem instortte en het rustiger
werd in Zuid-Amerika, was
er geen steun meer voor
hem."
Colin Smith, een andere
Britse publicist, in een inter
view met BBC-radio vanuit
Nicosia: „Ik denk dat hij zich
al enige tijd probeerde te ver
schuilen. Wat ik vermoed dat
is gebeurd, is dat iemand het
op een akkoordje heeft ge
gooid en dat hij als prijs werd
overhandigd."
LONDEN AP
Ilich Ramirez Sanchez, beter
bekend als Carlos, naar wie alle
inlichtingendiensten j arenlang
hebben gezocht, is eigenlijk
maar een middelmatige terro
rist. „De Palestijnse zaak, waar
voor hij zei te strijden, interes
seerde hem nauwelijks. Carlos
is een gewetenloze huurmoor
denaar, die slechts in geld is ge
ïnteresseerd."
Dat zegt David Yallop, de Britse
auteur van het boek 'De jacht
op de jakhals'. Yallop is dé des
kundige waar het gaat om de
terrorist Carlos. Anderhalfjaar
lang was Yallop op zoek naar de
man die bovenaan de opspo
ringslijsten van de meeste in
lichtingendiensten stond. De
Britse auteur kende de inhoud
van de dossiers over Carlos,
sprak met zijn vader, zijn broer
en zijn ex-vriendinnen. Hij
voerde gesprekken met leden
van het Volksfront voor de Be
vrijding van Palestina, waarvoor
Carlos werkte, met PLO-voorzit-
ter Arafat en de Libische leider
Gaddafi.
En uiteindelijk ook met Carlos
zelf. Dat was in 1992, in de Syri
sche hoofdstad Damascus. „Ik
was verbaasd dat ik oog in oog
stond met de meest gezochte
terrorist. Wat de inlichtingen
diensten niet gelukt was, lukte
mij wel. En dan te bedenken dat
Carlos al vijfjaar in Damascus
woont", zei Yallop vorig jaar in
een vraaggesprek met deze
krant. „Dat ik hem te spreken
kreeg, had ik te danken aan een
boodschap die ik bij me had
van zijn vader. Carlos was daar
zeer in geïnteresseerd."
Ilich Ramirez Sanchez werd in
1949 geboren in Venezuela,
waar hij een deel van zijn jeugd
doorbracht. Later verhuisde hij
met zijn moeder en zijn broer
Lenin naar Londen. Na de mid
delbare school studeerde hij in
Moskou aan de Lumumba Uni
versiteit, een instelling voor stu
denten uit de Derde Wereld. Hij
deed mee aan een demonstratie
van Iraanse studenten, van wie
de sjah de paspoorten had inge
nomen zodat ze niet naar hun
vaderland konden terugkeren.
Hij werd gearresteerd, omdat
hij de ruiten van de Iraanse am
bassade had ingegooid. Uitein
delijk werd hij van de universi-
't getrapt.
Carlos belandde in jordanië,
ar hij een terreuropleiding
volgde bij het Volksfront voor
de Bevrijding van Palestina. Hij
raakte diep onder de indruk van
Waddi Hadad, de leider van het
front. Maar Hadad, zijn leer
meester, had geen hoge pet op
a Carlos. Pas na lang zeuren
mocht Carlos naar Parijs, naar
het Europese kantoor van het
Volksfront. Hij moest zich be
wijzen met aanslagen, maar die
liepen allemaal op een misluk
king uit. De moordaanslag op
de Jordaanse ambassadeur in
Londen ging niet door, omdat
de Zwarte September een ri
valiserende Palestijnse terreur
organisatie Carlos vóór was.
Ook de tweede opdracht, in
1973, mislukte. Carlos moest Jo
seph Edward Sieff doden, de
joodse president-directeur van
het warenhuis Marks and Spen
cer. Hij ging naar de woning van
zijn slachtoffer en sleurde Sieff
de badkamer in. De eerste kogel
De grootste faam vergaarde Carlos met de gijzeling van OPEC-ministers in Wenen in 1975. Op de
gewonde politieman weg.
Ilich Ramirez Sanchez
vlak voor zijn arresta
tie in Sudan, foto
reuter
ketste af op de tanden van Sieff.
Daarna weigerde het wapen en
moest Carlos vluchten, omdat
de vrouw van Sieff inmiddels de
politie had gebeld.
Toch kreeg Carlos de naam de
meest beruchte terrorist te zijn.
„Zijn faam is niet in overeen
stemming met de werkelijk
heid", zegt Yallop. „Carlos zijn
een hoop terreurdaden in de
schoenen geschoven, die hij
nooit heeft gepleegd. De aan
slag op de Israëlische atleten tij
dens de Olympische Spelen van
München, in 1972, bijvoor
beeld. Onzin, Carlos zat toen
gewoon in Londen. Hij zou ook
het brein zijn achter de gijzeling
van een aantal joden in de trein
van Bratislava naar Wenen, wat
ertoe leidde dat het Oostenrijk
se doorgangskamp voor joodse
emigranten uit de Sovjetunie
werd gesloten. Het is niet waar,
Carlos was op dat moment in
Beiroet", zegt Yallop.
Niettemin heeft Carlos een aan
tal opzienbarende terreurdaden
op zijn naam staan, ook al was
de uitvoering in sommige geval
len ronduit stuntelig. Carlos was
de man achter de gijzeling in de
Franse ambassade in Den Haag
(1974), maar zou eigenlijk zelf
hebben meegedaan als de Ja
panse terroristen de weg niet
waren kwijt geraakt en toen niet
meer op Carlos hebben ge
wacht. Carlos ging toen maar
terug naar Parijs en gooide een
handgranaat tussen het publiek
van het café Drugstore om de
Franse regering onder druk te
zetten de eisen van de gijzelne
mers in Den Haag in te willigen.
De grootste faam vergaarde
Carlos met de gijzeling van de
OPEC-ministers in Wenen in
1975. Maar ook hier werd het
doel de moord op de Saudi-
sche sjeik Yamani en de Iraanse
olieminister Amouzegar niet
bereikt. Carlos moest de twee
vermoorden in opdracht van de
Iraakse leider Saddam Hoes
sein, die woedend was omdat
Saudi-Arabië en Iran de olieprijs
kunstmatig laag hielden. En
Saddam had de oliedollars hard
nodig om zijn oorlog tegen Iran
te kunnen beginnen. Carlos
faalde. Zijn plan de gijzelaars
naar Libië te brengen, stuitte op
verzet van Gaddafi. Hij week uit
naar Algiers om vandaaruit naar
Bagdad te vliegen, maar het
vliegtuig kon die afstand niet in
foto dragen reddingswerkers een
foto reuter
één keer overbruggen. Carlos
liet daarop alle ministers in Al
giers vrij, tegen betaling van 20
miljoen dollar.
„Op dat moment lieten de Pa-
lestijnen Carlos vallen", zegt
Yallop. „Ze waren ziedend en
voelden zich verraden. Carlos
bleek niet meer te zijn dan een
in geld geïnteresseerde crimi
neel. Maar hij had inmiddels
wel naam gemaakt en was bo
vendien te koop. Hij werd door
Arabische leiders ingehuurd
voor tal van klusjes, terwijl het
Westen Carlos overal de schuld
van gaf. De inlichtingendien
sten hebben op uitgekiende wij
ze gebruik van hem gemaakt.
Dankzij Carlos bleef de Koude
Oorlog tot opluchting van de
wapenfabrikanten in stand.
DEN HAAG JOS HEYMANS
