Thonet meubels na ruim
'n eeuw nog steeds 'jong'
Nachtvissen kan nog tot eind augustus
Leven en wonen
Schoolkosten
MANDAG 15 AUGUSTUS 1994
IEUWE CD'S
Schoolbeker
Het telefoonnummer van Ardel BV in Lochem, het bedrijf dat c
de Pink Panther-schoolbekers verkoopt op de pagina LEVEN EN
WONEN van vorige week is onjuist. Dit moet zijn: 05730 - 51650.
VISSPORT
GELDZAKEN
de drie leuke eigen stukken
wordt er aan composities van
Monk, Ellington en Mingus ook
een oorspronkelijke draai gege
ven. Hoe gedegen swing toch
heden daags en relevant kan
klinken.
Wallace Roney - Mistérios - War
ner Bros/Warner Music.
Wallace Roney (1960) wordt in
sommige klingen al een jaar of
acht aangezien als de gedood
verfde opvolger van Miles Da-
vis. En inderdaad, van de jonge
re generatie trompettisten lijkt
hij het meest op de oude mees
ter, ofschoon ook is gebleken
dat hij meer in zijn mars heeft
dan imitatie. Als om te zeggen
dat hij de vergelijking niet
schuwt, heeft Roney nu dan ook
zijn Sketches of Spain, met een
album waarop merendeels La
tijns geïnspireerde of bewerkte
stukken zijn voorzien van een
groot orkest inclusief strijkers.
Gil Evans' taak wordt als het
ware waargenomen door Gil
Goldstein die dat met veel
smaak en gevoel voor understa
tement doet; nergens laat hij
het orkest het klankbeeld domi
neren. Roney krijgt verreweg de
meeste soloruimte waarvan hij
overigens met een ingehouden-
heid gebruik maakt die aan Da-
vis doet denken, maar zijn broer
Antoine op sax en de altijd inte
ressant solerende pianiste Geri
Allen mogen ook hun visite
kaartje afgeven. Net als die
vroegere samenwerkingsver
banden tussen Davis en Evans
is dit een cd die tegelijk fraaie
achtergrondmuziek en ont
spannen kwal i te itsjazz biedt.
KV'
KLASSIEK
Schubert - Pianomuziek voor vier
handen, deel 1 - Yaara Tal An
dreas Groethuysen - Sony.
Een dubbel-CD die tot de abso
lute aanraders van dit moment
behoort. De pianomuziek voor
vier handen van Schubert ver
dient meer belangstelling, maar
wat is deze muziek zonder een
perfect ingespeeld duo als Tal
Groethuysen? In dit album spe
len zij o.m. de acht Héroldvaria-
ties (D 908), de Fantasie in f (D
940), de Variaties in Bes (D 603),
het Divertissement in g (D 818)
en Zes Polonaises (D 824). Het
levert het ene muzikale juweel
tje na het andere op, maar deze
schitterende muziek, geschre
ven voor virtuozen die niet met
hun virtuositeit epateren (over
donderen), krijgt hier ook een
absoluut volmaakte vertolking.
Het als volmaakte eenheid fun
gerende duo Tal Groethuysen
heeft met dit eerste album een
maat gesteld waarmee toekom
stige vertolkers het moeilijk zul
len hebben. Een must voor de
pianoliefhebber!
Tsjaikovski - Pianoconcert nr. 1
2. - Svjatoslav Richter, Emil Gilels
(piano), Leningrad Philharmonisch
Orkest o.l.v. Jevgeni Mravinski,
USSR Symfonie Orkest o.l.v. Jev
geni Svetlanov - BMG/Melodija.
Sinds het IJzeren Gordijn opzij
werd geschoven, zijn de Russi
sche muziekarchieven voor de
eigenaars een belangrijke bron
van inkomsten geworden. Di
verse labels komen daardoor
met Russische series op de
markt, o.a. BMG, dat de rechten
heeft verworven van het Russi
sche platenmerk Melodija. Het
eerste resultaat is een Tsjaikovs-
kicyclus die niet altijd even inte
ressant is, maar die wel een
paar toppers bevat, zoals deze
majestueuze opnamen uit 1959
en 1972 van de beide pianocon
certen in uitvoeringen door de
twee grootste Russische pianis
ten van deze tijd, begeleid door
de legendarische Mravinski
(Richter) en de inmiddels in
Den Haag benoemde Svetlanov
(Gilels).
PK
Bijzondere expositie op Meubelbeurs Utrecht
'OP
No prima donna - The songs of
/an Morrison' - diverse artiesten -
'olydor.
Vat is deze schijf slecht ge-
imed. Koud staat de in San
Yancisco opgenomen dubbelli-
e-CD van Van Morrison in de
:ast of er ligt alweer een nieuwe
)D met oud werk in de winkel,
dorrison kan zijn platenmaat-
happij niet de schuld geven
in deze 'overkill' want hij heeft
le CD waarop verschillende ar-
:iesten zijn nummers spelen,
:elf geproduceerd
Tijdens de opnamen heeft net
'n sfeertje geheerst als bij Ne
derlandse televisiebekendheden
lie in eikaars programma's op
duiken: klef, giechelig en kri-
:iekloos. Op Elvis Costello na,
;n gewaagde a capella-ver-
n Full force gale schurken
de artiesten krampachtig tegen
de orginelen aan, daarmee de
overbodigheid van dit project
onderstrepend. Zelfs Sinead
O'Connor houdt zich op de
vlakte. Absoluut dieptepunt
(omt op naam van het gelegen-
oeidsorkestje van Phil Coulter
die zich als een ware James Last
■ergrijpt aan Tupelo Honey. En
ïu we toch aan het zeuren zijn,
vaar slaat in hemelsnaam die
ooes op en waarom moet deze
an tien nummertjes van elk
vier minuten veertig gul
den kosten?
Live! live! live! - Bryan Adams -
Polydor.
De komkommer heeft nu ook
de CD-markt in de houdgreep.
De detailhandel denkt met de
euwe Rolling Stones en de li-
-CD van millionseller Bryan
Adams de windstilte te kunnen
oren. Met Adams zal dat in
elk geval niet lukken. 'Live! (3x)
namelijk helemaal niet
euw. De CD is een registratie
in een sterk optreden uit 1988
tijdens hetTorhout-Werchter-
festival, waar de Canadese zan-
ïet zijn combo de hoofdact
Tijdens het concert regende het
pijpestelen maar het 50.000-
koppige publiek was zo in de
i ban van Adams en zijn gevolg
j dat het van de eerste tot en met
de laatste noot enthousiast
bleef. Adams keek vanaf het po-
dium tegen 'een zee van para-
plu's' aan. Hij had de titel van
j de plaat beter aan die ervaring
kunnen ontlenen want een
driewerf 'live' is van een onge
kende knulligheid.
1 Live! (3x)' werd om onduidelijke
jpu reden in hetzelfde jaar uitslui-
rUi_ I tend in Australië en Japan uit-
igge- gebracht en was in Europa al-
te j leen mondjesmaat en tegen
'ren J exorbitant hoge importprijzen
verkrijgbaar. Zes jaar na dato
le komt Polydor op het lumineuze
idee de plaat in dit deel van de
wereld alsnog op reguliere wijze
uit te brengen. De hardcore fans
hebben hem natuurlijk al lang
en andere geïnteresseerden
hebben de kort geleden ver
schenen verzamelaar in de kast
staan. Voor hen is deze verlate
release overbodig.
WK
JAZZ
Randy Sandke - Get Happy - Con
cord Jazz/Munich Records.
Vissen in nachtelijke uren: er zijn
hengelaars die niets anders willen, er
zijn er ook die ervan gruwen. Een gul
den middenweg bestaat niet. In Ne
derland bestaan er in feite drie cate
gorieën sportvissers die in de duister
nis actief willen zijn: dat is de paling
visser ofwel peurder, de karperaar en
de zeevisser.
Nachtvisserij in het binnenwater
heeft in ons land, afgezien van het ris
sen met de peur op aal, nog slechts
een bescheiden historie. Want lange
tijd werd de sportvisser geweerd in de
kleine uurtjes omdat het een pracht
van een alibi zou zijn voor het gilde
der langringers. Beweren dat je aan
het rissen bent of op weg bent naar je
stekkie en intussen het breekijzer en
de zaklantaarn meenemen in je vistas.
Maar onder druk van een discrimi
nerende houding ten opzichte van
andere waterrecreanten is het er toch
van gekomen. En mag er gedurende
de drie zomermaanden in de meeste
wateren'24 uur per dag worden gerist.
Het waarom van nachtvissen is dui
delijk.
Vooral in drukbevaren en drukbe
zochte wateren (denk aan belangrijke
kanaalverbindingen en rivieren als
mede aan recreatiepiassen op warme
dagen) is de ris overdag over het alge
meen zeer passief. Pas als de rust is
weergekeerd, gaat de vis op voedsel-
tocht en is dan ook beter te vangen.
Met name in de karperrisserij is dat
fenomeen bekend. Cultuurwateren
komen pas tot leven als de oevers ver
laten zijn. Er moeten echter een paar
problemen worden overwonnen. Een
heel belangrijke is de registratie van
de aanbeet. Overdag heb je daarvoor
de pennen met hun fraaigekleurde
pennen of wakers in fluorescerend
rood of geel.
Als het zonlicht verdwenen is moe
ten er andere oplossingen worden ge
zocht. Aanvankelijk waren dat de
lichtgevende pennen en wakers. Dob
bers werden uitgerust met zeer kleine
rode lampjes, zogenaamde ledjes en
in de schacht werd de energie gele
verd door een minucuul lithiumbatte-
rijtje. Of de wakers die konden wor
den voorzien van zogenaamde breek-
staafjes. Die bevatten twee vloeistof
fen, die bij elkaar gebracht na het bre
ken van het glazen binnenhuisje, en
kele uren een fel geql of wit licht ver
spreidden.
De pennen hadden het nadeel dat
nibud
Je kunt hier en daar al ouders
horen verzuchten dat er nooit een eind aan
die zomervakantie lijkt te komen. Maar
toch... nog maar even en de kinderen kun-
i hun schooltassen weer voor de dag ha
len. Voor hen is het begin van het school
jaar altijd weer een spannende tijd. Wat zal
er allemaal op hen afkomen? Ouders leven
natuurlijk met hun kinderen mee. Daar
naast zullen ze zich ook wel eens afvragen:
wat zal het allemaal gaan kosten?
Schoolgaande kinderen zijn nu eenmaal
duur, tenminste, als ze naar het voortgezet
onderwijs gaan. Zo zijn ouders van een
LBO-leerling aan schoolkosten voor hun
kind ieder jaar gemiddeld een kleine 700
gulden, kwijt. Voor een MAVOleerling is dat
een dikke 500, en voor een HAVO- of VWO-
leerling een bedrag rond de 650 gulden. Ou
ders van een MBO-er zijn het duurste uit:
zij betalen zo'n 950 gulden per jaar.
Deze bedragen zijn nog exclusief lesgeld en
reiskosten. De meeste kosten kun je alleen
maar voor lief nemen. Boeken, schriften,
schrijfmateriaal, gym en eventueel werkkle
ding zijn nu eenmaal nodig. Je kunt als ou
der moeilijk zeggen dat de kinderen het
maar eens met de helft van de boeken moe
ten doen.
Maar op sommige uitgaven kun je wel in
vloed uitoefenen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit
de ervaringen van Fokke en Boukje Zijlstra.
Hun dochter Maaike ging vorig jaar naar de
vierde klas van het VWO. Het schooljaar
was nog maar drie dagen oud, toen ze op
getogen thuiskwam: haar klas zou in mei
een weekje naar het buitenland gaan.
Waarschijnlijk konden ze kiezen tussen Ma
drid en Rome. Of de ouders vast rekening
wilden houden met kosten tussen de zes
honderd en de achthonderd gulden,
okke en Boukje hebben nog meer kinderen,
en een niet al te hoog inkomen. Ze waren
dan ook niet al te gelukkig met deze plan
nen. Daarom hebben ze wat andere ouders
opgetrommeld die er net zo over dachten.
Gezamenlijk hebben ze een brief geschre
ven naar de schooldirectie, om erop te wij
zen dat voor veel gezinnen dergelijke reizen
gewoon te duur zijn. Toen op een speciaal
georganiseerde ouderbijeenkomst bleek dat
ze veel medestanders hadden, is de school
leiding op zoek gegaan naar een goedkoper
alternatief.
Dat werd een reisje naar Brussel, waarbij
overnacht werd op een camping even bui
ten de stad. De kinderen hebben daar geno
ten, en de ouders hoefden zich niet in aller
lei bochten te wringen om de kosten op te
brengen.
Het valt dus aan te raden het bij de school
leiding aan te kaarten als de kosten voor dit
soort ondernemingen de pan uit rijzen.
Heeft het niet metéén effect, dan wellicht
een volgend jaar.
Een tip: als de plannen van de school al te
kostbaar zijn, en de schoolleiding niet op
andere gedachten te brengen is, dan zou
den ouders ook met het kind kunnen af
spreken dat het een deel van de kosten zelf
betaalt. Bijvoorbeeld uit de opbrengsten
van een krantenwijk of een oppasbaantje.
Overigens kan het goed zijn al eens bij
schoolkosten stil te staan vóór je kind naar
het voortgezet onderwijs gaat. Namelijk op
het moment dat je een school voor hem of
haar moet kiezen. Natuurlijk let je op de
kwaliteit van het onderwijs, maar daarnaast
zou je je eens kunnen afvragen of 'de cul
tuur' van een bepaalde school misschien
extra uitgaven met zich mee zal brengen.
Wordt het bijvoorbeeld heel gewoon gevon
den dat kinderen in de duurste merkldeding
aankomen, meedoen met alle trends en al
lerlei kostbare excursies en buitenschoolse
activiteiten ondernemen? Als dat niet past
bij jouw uitgavenpatroon, zou je verder
kunnen zoeken naar een goede school met
een wat soberder uitstraling. Want het is
niet zo makkelijk om steeds nee te zeggen
als je kind met zijn klasgenootjes mee wil
doen.
Tot slot wil ik er nog even op wijzen dat ou
ders niet altijd alle schoolkosten zelf hoeven
op te brengen. Voor het lesgeld, kosten van
boeken en schriften e.d., en reiskosten is
soms een vergoeding mogelijk via de Rege
ling Tegemoetkoming Studiekosten. Deze
regeling geldt tot een bepaalde inkomens
grens, maar is er niet alleen voor ouders
met een minimum inkomen. Het kan de
moeite waard zijn informatie hierover op te
vragen op school.
Het NIBUD geeft een folder uit 6ver school
kosten. Deze is te bestellen door 3,25 over
te maken op Postbankrekening 2241 t.n.v.
NIBUD, Den Haag, onder vermelding van
Schoolkosten'. Van deze folder bestaan ook
tweetalige versies voor allochtone ouders,
in het Turks-Nederlands, Arabisch-Neder-
lands en Papiamento-Nederlands. Deze zijn
te bestellen door 3,95 over te maken op
Postbankrekening 2241 t.n.v. NIBUD, Den
Haag, onder vermelding van Schoolkosten'
en de gewenste taal.
zo'n mini-stroomleverancier toch nog
een flink gewicht heeft en er dus van
subtiele visserij niet echt sprake kan
zijn. Toch blijft het een fascinerend
gezicht als je in het donker twee rode
lichtpuntjes, het echte ledje en de
weerkaatsing daarvan in het water
naar elkaar ziet toebewegen als de ris
het aas wil meenemen. Om nog maar
niet te spreken van een plotseling
doven van het licht als de pen onder
vyater verdwijnt. De zichtbaarheid bij
windstil weer is buiten kijf en be
draagt vaak tientallen meters.
De breekstaafjes werden op drie
manieren gebruikt. Bevestigd aan de
top van de hengel (vooral bij het ris
sen vanaf hét strand) om het doorbui
gen van de top in beeld te brengen,
bevestigd in of aan een waker, die aan
de lijn werd gehangen vlak voor de
werpmolen of als vervangbare anten
ne van een dobber. Hoewel mij her
haaldelijk is verzekerd dat de inhoud
van de breekstaafjes ongevaarlijk was,
heb ik er uit milieuoogpunt altijd be
zwaren tegen gehouden.
Ze zijn inmiddels naar de achter
grond verdrongen dank zij de specta
culaire opkomst van de elektronische
beetverklikkers. Slimme apparaatjes
die met licht- en /of geluidsignalen re
ageren wanneer de lijn door de ris in
beweging wordt gebracht. De bekend
ste is zonder enige twijfel de Optonic
maar er zijn tientallen merken in de
handel. Vooral de karpervissers ge
bruiken ze.
Omdat er meestal met meer dan
één hengel wordt gerist en ze in het
donker uit elkaar te houden branden
er verschillende kleuren lichtjes en
hebben de piepers ook een verschil
lendetoonhoogte.
De luxe uitvoeringen zijn water
dicht en kunnen dus ook in zware re
genbuien worden gebyuikt. Boven
dien kunnen ze uitgerust worden met
zogenaamde sounderboxen die op
grote afstand van het water maar bin
nen bereik van een tentje worden ge
plaatst. De karpervisser kan dus rustig
een tukkie doen, hij wordt toch wel
gewekt door de alanrierende gepiep
uit de de boxjes.
Niet overal is nachtvissen toege
staan. Er gelden een paar uitzonde
ringen onder meer voor het IJssel-
meer. Ook kunnen risrechtverhuur-
ders bedingen dat in hun water niet 's
nacht wordt gerist. Een dergelijke be
paling geldt met name voor polder
wateren in de directe omgeving van
boerderijen.
Voor hengelsportverenigingen be
staat de mogelijkheid om voor be
paalde wateren een ontheffing van
het nachtrisverbod te vragen voor de
overige negen maanden van het jaar.
Daarvan wordt tot dusver maar een
bescheiden gebruik gemaakt. Vissen
met de peur op paling is ook niet ge
bonden aan de drie zomermaanden.
Trompettist Randy Sandke is
een typische vertegenwoordiger
van het Concord Jazz-fonds.
Het label concentreert zich op
main-stream, met andere woor
den swing en niet al te wilde
bop. Wat dat betreft is Sandke
een uitstekende keus, want de
al ervaren muzikant is precies
op die gebieden al vele jaren als
instrumentalist en arrangeur
actief. De mooie, brede toon
van Sandke doet het meest den
ken aan Armstrong en komt uit
stekend tot zijn recht in het ge
zelschap van de andere musici,
de even vloeiend spelende kla
rinettist en tenorsaxofonist Ken
Peplow ski voorop. Ietwat on
verwacht is de aanwezigheid
van pianist Kenny Barron die
toch meestal in modernere ge
zelschappen te vinden is, maar
de veelzijdige Barron past zich
stilistisch goed aan. Uiteraard
swingt alles onberispelijk. Tech
nisch is alles dus koek en ei,
maar deze tweede Concord-cd
van Sandke is vooral aantrekke
lijk door eigenzinnige arrange
menten van vooroorlogse show
tunes van onder meer Arlen
(het titelstuk) en Berlin. Naast
Een van de uitvoeringen van de over de hele
wereld verkochte schommelstoel. FOTO
GPD
Bijna iedereen weet
meteen watje bedoelt als
je het hebt over de
'\(Veense caféstoel'. Een
eenvoudige houten stoel
waarvan vooral de gebo
gen lijnen opvallen. De
stoel is er in vele varian
ten, al dan niet met arm
leuningen. Het oorspron
kelijke ontwerp is al meer
dan 130 jaar oud, ont
sproten aan het brein
van de Duitse meubel
maker Michael Thonet,
die een methode ontwik
kelde om massief hout te
buigen.
Michael Thonet was in het
begin van de 19de eeuw be
kend om zijn prachtige Bie
dermeier meubelen. Vorst
Metternich, de Oostenrijkse
kanselier, was een groot be
wonderaar van Thonets vak
manschap en nodigde hem
uit naar Wenen, toen de
hoofdstad van de Oosten
rijks/Hongaarse monarchie,
te komen.
Hij kreeg er volop facilitei
ten om te werken en te expe
rimenteren. Vooral op dit
laatste legde hij zich aanvan-
Experimenteel model gebogen uit één stuk
ronddhout dat nooit in produktie is geno
men. Waarschijnlijk een ontwerp van Mi
chaels zoon August. FOTO
Vissen mag in de zomer niet alleen in de avondschemering of bij het krieken van de dag, maar ook de hele nacht door.
Michael Thonet, de uitvinder van een methode om massief hout te buigen. FOTO GPD
kelijk toe. Om de gebogen
vormen van Biedermeier
stoelen te kunnen maken
werden houten delen op el
kaar gelijmd en dan via een
proces van verhitting gebo
gen.
In de 18de eeuw bestond er
al een Engels patent op deze
techniek, die toen voorname
lijk werd toegepast in de
scheepsbouw. Ook Michael
Thonet bezat een patent voor
het buigen van hout. Maar
technisch gezien bleef het bij
gelaagd hout toch altijd be
helpen. Pas toen hij een me
thode vond om massief (beu-
ke)hout door middel van wa
ter en stoom te buigen, was
men een wezenlijke stap ver
der. De volgende stap was het
in serie vervaardigen van ge
bogen beukehouten stoelen.
In zijn nieuwe vaderland
zocht Thonet een plek waar
grote hoeveelheden beuke-
hout en voldoende arbeids
krachten voorhanden waren
om daar een fabriek te vesti
gen. Die vonden hij en zijn
zoon August in 1861 in het
Tsjechische Bistritz am Hos-
Legendarisch
De produktie concentreerde
zich in 1862 op het legenda
risch geworden model nr. 14,
waarvan er in dat jaar 20.000
werden geproduceerd. Tho
net exposeerde deze stoel op
de Wereldtentoonstelling van
1862 in Londen en won er
een zilveren medaille mee, de
eerste in een lange rij van on
derscheidingen,
In 1871, het jaar waarin Mi
chael Thonet overleed, be
droeg de jaarproduktie
300.000 stuks. Maar het bleef
niet bij model nr. 14. In 1910
werden al ruim twaalfhon
derd verschillende meubels
geproduceerd volgens het be
kende buigprincipe.
Behalve de rechte caféstoel
heeft ook de schommelstoel
wereldfaam verworven. De
verre nazaten van Michael
Thonet produceren dezte klas
sieke gebogen beukehouten
meubels nog steeds, in twee
Expositie
Dank zij het attente onderne
mingsbeleid om een eigen
museum in te richten is een
aantal zeer kostbare histori
sche stoelen - sommige wor
den getoond in een glazen vi
trine - bewaard gebleven.
Een deel van deze collectie
staat op de meubelbeurs in
Utrecht, op zondag 4 septem
ber, de 'Dag van het Wonen',
kan de consument daar een
kijkje nemen. Een mooie ge
legenheid om te ontdekken
dat het door Michael Thonet
ontwikkelde procédé heeft
geleid tot een collectie meu
belen waarvan een aantal
modellen de eeuwige jeugd
schijnt te hebben. Niet dat ze
altijd volkomen gelijk zijn aan
de oorspronkelijke ontwer
pen. Ze hebben bij voorbeeld
een andere zithoogte gekre
gen, maar het is wel bijzonder
dat een stoel die in 1862 voor
het eerst op de markt werd
gebracht nog steeds geliefd is.
bedrijven van meubelfabri
kant Ton in Tsjechië. In 1989
werd een jaarproduktie van
meer dan 1.150.000 stuks ver
vaardigd. Voor een groot deel
ook nu nog in handwerk. Al
leen het buigen van de stoel
poten is tegenwoordig geme
chaniseerd.
