Veel gepensioneerden en
jonge werklozen de pineut
Het concept-regeerakkoord puntsgewijs
VVD en PvdA
doen evenveel
water bij wijn
Feiten &Meningen
Afschaffing rente-aftrek
zal economie afremmen
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1994
Harde eisen stelde PvdA-leider Wim Kok
eerder dit jaar tijdens de verkiezingscam
pagne aan eventuele samenwerking met de
\"\D. In FNV-magazine zei Kok onder meer
dat de VVD zou moeten afzien van het mi
nistelsel in de sociale zekerheid. Ook zou de
WD haar plan om het minimumloon af te
schaffen of fors te verlagen, moeten inslik
ken.
Kort daarna, nog steeds voor de verkie
zingen. maakte de WD bekend dat er over
het ministelsel (dat een verlaging van alle
uitkeringen minus de AOW naar zestig pro
cent van het minimumloon behelsde) te
praten zou zijn. Dat moest ook wel want
met dit zeer vergaande voorstel dreigden de
liberalen zich niet alleen van de PvdA, maar
ook van het CDA te vervreemden.
Geen wonder dus dat in het nu tot stand
gekomen concept-regeerakkoord tussen
PvdA, WD en D66 niets van het ministelsel
is terug te vinden. De hoogte en ook de
duur van de uitkeringen blijven (voorals
nog) onaangetast. Op dit punt heeft de
PvdA dus haar zin gekregen.
En die andere eis van Kok. het handha
ven van het minimumloon-niveau? In het
touwtrekken over paars hebben PvdA èn
WD moeten inleveren, want het concept
regeerakkoord geeft weliswaar aan dat het
wettelijk minimumloon gehandhaafd blijft,
maar tegelijkertijd mogen 'bepaalde secto
ren voor beperkte tijd' eronder duiken,
eventueel aangevuld met lagere aan-
vangslonen voor werknemers met onvol
doende arbeidsen-aring. Het is een school
voorbeeld van de compromisvorming tus
sen beide partijen.
Bij een lastenverlichting van verscheide
ne miljarden voor werkgevers is eveneens
de kerk in het midden gehouden. Voor vol
gend jaar is er een PvdA-oplossing gekozen
die weliswaar tot extra banen leidt, maar
die ook de koopkracht van de laagste loon-
groepen ondersteunt. Vanaf 1996 wordt het
volgens WD-recept opgelost: nog meer ba
nen, maar geen voordeeltjes meer voor de
laagstbetaalden.
Een ander voorbeeld: de PvdA wilde het
algemeen verbindend verklaren van CAO's
overeind houden, de WD wilde daar vanaf.
De paarse onderhandelaars hebben daar
van gebrouwen dat een door de werkgevers
en vakbonden afgesproken loonbod nog
steeds opgaat voor de héle bedrijfstak, maar
dat die niet langer geldt voor CAO-onderde-
len die betrekking hebben op de laagste
loonschalen.
Welke partij heeft nu het meeste water bij
de wijn moeten doen? Het is moeilijk te
zeggen. De rechtgeaarde socialist zal boos
zijn op de PvdA omdat de hogere midden
inkomens een belastingvoordeeltje krijgen
in de vorm van verlenging van de tweede
belastingschijf, terwijl de uitkeringen vol
gend jaar worden bevroren. De conservatie
ve liberaal uit Wassenaar op zijn beurt zal
zich ergeren aan de 900 miljoen gülden die
op Defensie worden bezuinigd en aan de
hoogte van de AWBZ-premie die geheel af
hankelijk van het inkomen wordt gemaakt.
De pijn is zo gelijkelijk mogelijk verdeeld,
zeiden Bolkestein en VVallage al.
Wie zich losmaakt van de honderden on
derdelen waaruit het regeerakkoord bestaat
en zich concentreert op de financiële
hoofdlijnen kan ook niet echt een winnaar
aanwijzen, of het zou D66 moeten zijn, die
op voorhand op veel onderdelen al het
midden vormde tussen de liberale en socia
listische tegenpolen.
Neem de bezuinigingen. Paars komt uit
op een totaalbedrag van 17,9 miljard. Dat is
veel meer dan de 13,8 die de PvdA op grond
van haar verkiezingsprogramma wilde be
zuinigen en slechts twee miljard minder
dan de WD voorstond. Maar daar staat te
genover dat paars 'slechts' 7,8 miljard uit de
sociale zekerheid haalt, terwijl de WD daar
14 miljard op had willen besparen. Maar
niet alleen de WD moet op dit punt bloed
en. Voor de PvdA is 7,8 miljard een gigan
tisch bedrag; zij gingen in hun verkiezings
programma uit van 2,9 miljard. D66 zat zo
ongeveer op de paarse lijn.
Wordt gekeken naar de lastenverlichting,
dan heeft de WD het meest zijn zin gekre
gen. Paars gaat uit van 9 miljard gulden en
dat ligt niet ver af van de 9,9 miljard die de
WD wilde. De PvdA ging uit van 3,9 mil
jard, D66 van 5,3 miljard.
Probleemloos besloten de paarse part
ners tot een korting van zo'n miljard gulden
op de kinderbijslag en datzelfde gold in fei
te ook voor de bezuinigingen op de studie
financiering. Het was meer de techniek die
hier voor oponthoud zorgde dan grote poli
tieke tegenstellingen.
Wonder boven wonder heeft ook de soci
ale zekerheid in de formatie nauwelijks nog
problemen opgeleverd. De PvdA wilde geen
ingrepen in hoogte en duur van de uitkerin
gen en heeft vooralsnog haar zin gekregen.
De WD nam genoegen met de belangrijke
extra toezegging van Kok dat de uitvoering
van de WAO wordt overgeheveld naar de
sociale partners en de particuliere verzeke
raars. Bovendien bleek de PvdA alras bereid
om in ieder geval volgend jaar de halve
koppeling van de uitkeringen te laten val
len.
WD en PvdA zijn, per onderdeel verschil
lend, nu eens als winnaar en dan weer als
verliezer uit de bus gekomen. De score van
D66 blijft wat in het midden hangen. Pun
ten waar het Van Mierlo echt om ging heeft
hij amper uit het vuur weten te slepen.
Het paarse kabinet dat hij zo graag wilde,
heeft hij gekregen. Maar inhoudelijk kan
D66 nauwelijks op grote overwinningen
worden betrapt. 'Paars élan' is nauwelijks te
bekennen. Verreweg het grootste deel van
het concept-regeerakkoord had ook uitge
voerd kunnen worden met het CDA. Zo
komt van Van Mierlo's stokpaardje
'bestuurlijke vernieuwing' vrij weinig te
recht. Hij krijgt waarschijnlijk zijn correctief
referendum en verder is afgesproken dat
wethouders voortaan niet meer uit de ge
meenteraden hoeven te worden gerecru-
teerd. Bolkestein zei het al: „Dat zogenaam
de paarse gevoel, daar wil ik niets meer over
horen. Dit wordt een gewoon kabinet".
DEN HAAG HARM HARKEMA
ZA1
2
Het ontwerp-regeerakkoord van Kok, Bolkestein en Van Mierlo slaat een kolossaal gat in de pen
sioenopbouw van veel gezinnen waar maar één van de partners werkt. Die verliezen vanaf 1 janu
ari 1996 tot de helft van hun AOW 892,19 gulden netto per maand door de afschaffing van
de AOW-partnertoeslagen. De aanscherping van de WW-eisen blokkeert de WW vooral voor werk
loze jongeren en voor vrouwen die na het opvoeden van hun kinderen weer aan de slag zijn ge
gaan.
Fier meldden de onderhandelaars van PvdA, D66
en WD dat 'de AOW als basispensioen en inko
mens-onafhankelijke regeling volstrekt intact is ge
laten'. Wellicftt e.en gebaar naar de AOW'ers die in
april in opstand kwamen en de twee ouderenpartij
en de Tweede Kamer hebben 'binnengestemd'.
Maar voor veel gepensioneerden die hoger uitko
men dan het minimumloon is de zinsnede een hol
le frase. Het afschaffen van de AOW-toeslagen voor
echtparen van wie de partner jonger is dan 65, is
rampzalig voor gepensioneerden die een behoorlijk
pensioen bij elkaar hebben gespaard en een jonge
re partner hebben zonder baan. In een analyse van
formatêurs Koks 'proeve van een regeerakkoord'
werd daarop trouwens in deze krant al eerder gewe
zen.
Nu ontvangt de gepensioneerde vanaf zijn 65ste
naast zijn eigen AOW van 892,19 netto, een toeslag
van maximaal hetzelfde bedrag voor zijn jongere
partner als die niét werkt of maar een klein inko
men heeft. Door de bezuiniging ontstaat een ga
pend gat in het pensioen van de kostwinner tot ook
de partner 65 is. De pensioenen zijn namelijk bijna
allemaal opgebouwd als aanvulling op de AOW, dat
als een standaardbedrag van ruwweg 30.000 gulden
bruto per jaar van de pensioenuitkering is afgetrok
ken. De werknemer zal zich voor het 'AOW-gat'
moeten bijverzekeren.
„Het systeem wordt op zijn kop gezet", vindt R. ten
Wolde, secretaris van de Vereniging van Bedrijfs
pensioenfondsen, die op persoonlijke titel reageert
omdat hij het regeerakkoord gisteren nog niet in
zijn bezit had. „Zo wordt de AOW alleen uitbetaald
als er geen aanvullend pensioen is." Saillant detail:
afschaffing van de partnertoeslag is in 1988 aan de
orde geweest in de Tweede Kamer en toen was de
WD fel tegen'.
In de WW zijn harde klappen gevallen. Door de uit
kering alleen toegankelijk te verklaren voor i
die vier van de laatste vijf jaar hebben gewerkt,
wordt vooral voor jongeren en herintreedsters de
deur dichtgegooid, omdat die in veel gevallen sim
pelweg onvoldoende arbeidsverleden hebben. Het
opschroeven van de eis dat van de laatste 39 weken
er 26 moeten zijn gewerkt, brengt de WW ook bui
ten bereik van veel tijdelijke arbeidskrachten, maar
spaart juist de bouwvakkers en wegwerkers. Snel-
weg-belijners en asfalteerders Bijvoorbeeld, die ge
woontegetrouw maar acht maanden van het jaar
werken (tussen 1 april en 1 november) behouden
onder het paarse kabinet hun jaarlijkse WW-uitke-
ring. De riant betaalde omroepmedewerkers die elk
jaar tijdens de 'zomerstop' in de WW worden ge
parkeerd, behouden hun rechten als ze ook aan de
'vier-uit-vijf -eis voldoen.
Het ministerie van sociale zaken heeft op de rijks
begroting 1994 al een besparing ingeboekt van
42.000 WW-uitkeringen 'die direct afvloeien naar
bijstand en RWW'. De vier-uit-vijf-eis zal dat aantal
verder opstuwen.
Bouwvakkers en hun werkgevers krijgen door de in
voering van premies die afhankelijk zijn dat iemand
arbeidsongeschikt wordt in de WAO een grote inko
mensverslechtering. De Bouw- en Houtbond FNV
verwacht dat de premies (van WAO en WAO-gat-
verzekering samen) bijna zullen verdrievoudigen,
van 6 procent van de brutoloonkosten nu tot 17
procent straks. In een sector waar vorig jaar van ge
middeld één op elke zes werknemers een bedrijfs
ongeval werd geregistreerd (33.500 gewonden in
een steekproef van 180.000), gaat de nieuwe WAO
werkgelegenheid kosten, vreest de bond. „En ieder
een met een vlekje aan z'n gezondheid kan het
schudden in de bouw, die wil geen werkgever meer
hebben".
De vele tienduizenden uitkeringstrekkers die door
het regeringsbeleid de komende jaren bij het le
gioen van 500.000 bijstandstrekkers worden ge
voegd, krijgen daar het vuur na aan de schenen ge
legd. De bezuiniging van 380 miljoen gulden die
aan de sociale diensten is opgelegd, betekent dat
die harder achter hun cliënten moeten aanjagen
om ze aan het werk te krijgen. Via 'trajectbegelei
ding', banenpools, Jeugdwerkgarantie wet en vrij-
willigerscentrales. „Het lukt alleen als de economie
echt aantrekt en er meer werk is", legt D. Weeda
van de Amsterdamse sociale dienst (68.000 cliën
ten) uit. Nu is dat contact nog minimaal eens per
maand, wisselend bij de sociale dienst en bij het ar
beidsbureau. Dat moet vaker worden. Het bedrag
van 380 miljoen waart al door de Tweede Kamer
sinds de voormalige staatssecretaris Ter Veld ermee
op de proppen kwam. Ter Veld wilde de bezuini
ging betalen uit de korting op uitkeringen aan jon
geren. Dat ging toen niet door.
„Den Haag hoeft er niet op te rekenen dat dat be
drag uit fraude-opbrengsten komt", zegt Weeda,
„Eenvoudigweg omdat we daar al zo veel aan doen.
Daar zit die ruimte niet meer in." De sociale dien
sten spoorden vorig jaar voor ongeveer 220 miljoen
gulden bijstandsfraude op. „De incasso is proble
matisch." Strafkortingen volgens de handleiding
van Sociale Zaken in theorie op te voeren tot 100
procent van de uitkering leveren in de praktijk
amper bezuinigingen op, doordat de bedragen
klein zijn en de administratie intensief.
De fraude-opsporing van de Amsterdamse sociale
dienst blijkt overigens weinig baat te hebben bij de
per 1 juni ingevoerde wettelijke identificatieplicht.
„Dat is een stap terug voor ons", zegt een woord
voerder. „Eerst accepteerden we alleen een pas
poort of rijbewijs. Maar door de wet zijn we ge
dwongen ook de toeristenkaart te accepteren, ter
wijl iedereen weet dat die veel fraudegevoeliger is.".
DEN HAAG FRED VAN ESSEN
Verkoop auto 's en koelkasten onder druk
De verkoop van personenauto's
kan een gevoelige knauw oplo
pen als de aftrekbaarheid van
de rente op consumptief krediet
wordt afgeschaft, zoals het
paarse kabinet-in-wording wil.
Ook de aankopen van andere
duurzame spullen als meubels,
wasmachines, koelkasten en te
levisies zullen worden beperkt
en vertraagd als de maatregel
zou doorgaan. En een caravan
zal ook lastiger aan de man te
brengen zijn als de koper de fi
nanciering helemaal voor eigen
rekening moet nemen zonder
het douceurtje van een aftrek-
postje bij de loon- en inkom
stenbelasting.
In hun ontwerp-regeerakkoord
kondigen PvdA, WD en D66
aan dat het kabinet „de afschaf
fing van de aftrekbaarheid van
de rente op consumptief krediet
ter hand zal nemen". Het gaat
hier dus om de rente op alle
vormen van persoonlijke lenin
gen (PL), op doorlopende en
soortgelijke kredieten, de rente
die moet worden opgebracht als
de giro- of bankrekening in het
rood is komen te staan en de
rente die voor een autofinancie
ring moet worden betaald.
De Vereniging van Financie
ringsondernemingen in Neder
land (VFN), waarbij vrijwel alle
banken en verstrekkers van per
soonlijke leningen en dergelijke
kredieten zijn aangesloten,
denkt dat de ontwerpers van
het nieuwe regeerprogram zich
te snel rijk rekenen. „De rente
aftrek stimuleert de aankopen
van duurzame goederen en le
vert aldus een bijdrage aan de
economische groei", schrijft de
VFN in een brief aan de rege
ringsfracties in de Tweede Ka
mer. Valt die weg, dan kon een
deel van die aankopen ook wel
eens wegvallen, mèt alle op
brengsten voor de staat (BTW
en andere belastingen en hef
fingen) die daaraan vast zitten.
Autoverkopen zijn volgens de
VFN heel gevoelig voor de ren
tekosten. Zij citeert president
Dliisenberg van De Nederland-
sche Bank die al eens voorre
kende dat een 1 procent hogere
rente gepaard gaat met een da
ling van het aantal verkochte
auto's met zo'n 2,5 procent.
Wordt de aftrekbaarheid van de
rente afgeschaft, dan is het ef
fect nog veel groter. Als daarbij
nog eens wordt meegenomen
dat 'het verschijnsel auto' in
Nederland tussen de 300.000 en
400.000 arbeidsplaatsen met
zich meebrengt, is het voor de
VFN duidelijk dat het renteplan
de verkeerde weg is.
In totaal staat in Nederland op
het ogenblik 20,6 miljard gulden
aan consumptief krediet uit. I n
1993, toen het iets lager lag,
werd daarop bijna 2,5 miljard
gulden rente in rekening ge
bracht. Een zeer belangrijk deel
van het krediet diende voor de
aanschaf van een auto.
Overigens leidt slechts een deel
van de betaalde rente op con
sumptief krediet ook echt tot
een aftrekpost in de belastin
gen. Veel mensen hebben aan
een andere kant ook nog een
spaarpotje waarop rente wordt
ontvangen. Daarmee moet be
taalde rente worden verrekend
voordat er ook werkelijk een af
trekpost overblijft. En menigeen
loopt ook nog eens tegen de te-
ruggaaf-drempel op, al is die dit
jaar belangrijk verlaagd ten op
zichte van vorig jaar. Pas als de
terug te geven belasting een be
paald bedrag te boven gaat
(1994: 150), betaalt de belas
tingdienst daadwerkelijk uit.
Tegelijkertijd waarschuwt de
VFN voor het vluchtgedrag dat
huizenbezitters zullen gaan ver
tonen. Zij kunnen immers de
hypotheek op hun huis waar
voor de rente-aftrek wèl ge
handhaafd blijft gaan verho
gen. Uit de opbrengst daarvan
kunnen ze dan hun consump
tieve krediet aflossen of de aan
schaf van een nieuwe auto of
andere (duurzame) spullen fi
nancieren.
Als basispensioen blijft de AOW in stand.
Het regeerakkoord van PvdA, WD
en D66 voor de komende vier jaar
moet voor nieuwe banen zorgen, de
werkloosheid verminderen, de las
ten van burgers en bedrijven om
laag brengen en het tekort van de
overheid terugdringen. Daartoe
stellen de formateur en de drie on
derhandelaars de volgende maatre-
werk
In de komende vier jaar i
350.000 nieuwe banen ontstaan,
onder meer door beperking van de
stijging van CAO-lonen. Het verlies
aan koopkracht dat hierdoor ont
staat, wordt beperkt door lastenver
lichting.
Voor bepaalde sectoren en voor
een beperkte tijd zal worden afge
zien van de plicht het wettelijk mi
nimum-loon te betalen.
Er worden 40.000 banen gecreëerd
voor langdurig werklozen, die wor
den ingezet voor openbaar toezicht,
de veiligheid op straat, kinderop
vang en dienstverlening en zorg aan
met name hulpbehoevende oude-
uitkeringen
De hoogte en duur van de sociale
uitkeringen worden vooralsnog niet
aangepast. In de zomer van 1996 zal
worden bezien of verder ingrijpen
alsnog noodzakelijk is.
De uitkeringen worden in 1995
niet gekoppeld aan de lonen. Voor
de jaren daarna worden de uitkerin
gen in principe voor de helft aan de
lonen gekoppeld. Van jaar tot jaar
wordt de koppeling telkens op
nieuw bekeken.
De werkgevers krijgen in 1995 een
korting op hun deel van de zieken
fondspremie. In 1996 wordt geko
zen voor een korting op de door de
werkgevers te betalen overheve
lingstoeslag.
wao/ziektewet/aaw
Het afsluiten van verzekeringen
voor de WAO en de Ziektewet wor
den overgeheveld naar de markt
sector, waardoor de premies lager
kunnen worden.
De nieuwe arbeidsongeschikt
heidspremie (AAW) komt voor reke
ning van de werkgever (nu nog de
werknemer).
De bonus/malusregeling komt te
vervallen. Nu nog krijgen werkge
vers een bonus bij weinig arbeids
ongeschiktheid en betalen zij een
boete bij veel arbeidsongeschikt
heid.
werkloosheidswet
De eisen om in aanmerking te ko
men voor een WWiuitkering wor
den verscherpt. Men moet vier van
de laatste vijf jaar en 26 van de
laatste 39 weken hebben gewerkt.
Wie hieraan niet voldoet, krijgt nog
maar 70 procent van het minimum
loon voor de duur van maximaal zes
maanden.
De werkloosheidsuitkering bij vrij
willig ontslag komt te vervallen.
De wachtgeldperiode voor reke
ning van de werkgever wordt ver
lengd tot drie maanden.
kinderbijslag
De hoogte van de kinderbijslag
wordt niet meer bepaald door het
aantal kinderen. Vanaf het derde
kind komt de verhoging van de bij
slag te vervallen.
De bijslag voor kinderen tot zes
jaar blijft gehandhaafd op 70 pro
cent van de 'standaarduitkering'.
Voor 6- tot 12-jarigen en voor 12-
tot 18-jarigen wordt de bijslag te
ruggebracht tot respectievelijk 85 en
100 procent (is nu 100 en 130 pro
cent).
De toeslag op de kinderbijslag
komt te vervallen. Daar staat tegen
over dat ook de kinderpremies voor
het ziekenfonds en de AWBZ ver
dwijnen.
De kinderbijslag voor het eerste
kind wordt vermoedelijk verhoogd.
De kinderbijslag voor 18 jaar en
ouder vervalt.
nabestaanden
Het recht op een minimum-inko
men bij het overlijden van de part
ner komt in 1996 te vervallen, ech
ter alleen voor die mensen die na 1
januari 1945 zijn geboren en geen
kinderen hebben.
Vanaf 1996 wordt het recht op een
nabestaanden-uitkeringafhankelijk
gemaakt van het eigen inkomen uit
arbeid. Dat geldt niet voor degenen
die al een uitkering hebben; daar
van wordt de hoogte pas in 1998 in
komensafhankelijk gemaakt.
aow
De AOW blijft als basispensioen
en als inkomensonafhankelijke re
geling op de lange termijn gewaar
borgd.
Het automatisme dat de jongere
partner van een 65-plusser een toe
slag krijgt die gelijk is aan de AOW
van de echtgenoot, verdwijnt. Een
uitzondering wordt gemaakt voor
degenen, die door deze maatregel
onder het sociaal minimum zouden
zakken.
Voor bejaarden met alleen AOW of
een klein aanvullend pensioen
komt er een inkomensafhankelijke
belastingaftrek om hun koopkracht
verlies te beperken.
wonen
De vermogenstoets in individuele
huursubsidie wordt aangescherpt.
Er komt een kindertoeslag voor
huishoudens op het sociaal mini-
In de sociale sector worden 15.000
extra woningen gebouwd.
ambtenaren
De wachtgelden van ambtenaren
worden teruggebracht tot een vers
oberde WW-uitkering.
De VUT voor ambtenaren wordt
beperkt tot werknemers met veertig
dienstjaren.
milieu
Er wordt op 1 januari 1996 voor
kleinverbruikers een heffing op
energie ingevoerd.
Er komt extra geld voor bodemsa
nering.
De voorgenomen verhoging van
de brandstofaccijns gaat alleen door
als Nederland daarmee niet uit de
pas dreigt te lopen met de omrin
gende landen.
infrastructuur
De hoge-snelheidslijn wordt aan
gelegd volgens het reeds gekozen
tracé.
De geluidsoverlast van Schiplhol
(nachtnorm) wordt opnieuw beke
ken. De behandeling van de Lucht
vaartwet wordt aangehouden.
De aanleg van de luchthaven Rot
terdam gaat niet door. Er wordt wel
geïnvesteerd in de luchthaven Lely
stad.
Onderzoek naar betaalbare alter-
r de Betuwelijn moet
binnen halfjaar duidelijkheid ople-
bedrijfsleven
De openingstijden winkels en pu
blieke instellingen wórden uitge
breid.
Het aantal regels voor bedrijven
wordt beperkt.
Startende ondernemers krijgen
mogelijk fiscale aanmoediging.
De spaarloonregelingen worden
aangepast om 400 miljoen te bezui
nigen. Het is nog onduidelijk hoe
dat gaat gebeuren.
bestuur
De mogelijkheid om een correctief
referendum te houden, wordt voor
bereid.
Er komt een onderzoek naar wijzi
ging van het kiesstelsel dat meer
rechtstreekse relatie tussen kiezers
en gekozene oplevert.
Het wordt mogelijk gemaakt om
wethouders te benoemen die niet in
de gemeenteraad zitten.
veiligheid
Het aantal politie-agenten wordt
met enkele duizenden uitgebreid.
Het aantal cellen wordt uitgebreid;
alternatieve straffen zullen vaker
worden toegepast.
Er komt een landelijk recherche
team.
samenleving
De mogelijkheid wordt geschapen
om na het 65e levensjaar te blijven
werken. Voor vervroegde uittreding
is minder ruimte.
Nieuwe inwoners van Nederland
moeten inburgeringscontracten
sluiten; niet-naleving ervan wordt
bestraft.
De mogelijkheden om Nederlands
te leren, worden uitgebreid.
Euthanasie blijft in het wetboek
van strafrecht.
De aftrek van de rente op'per
soonlijke leningen komt te verval
len.
onderwijs
De scholen worden zelfstandiger
op financieel, personeels- en onder
wijskundig terrein. De lokale over
heid krijgt meer bevoegdheden op
het gebied van achterstandsbeleid
en het beheer van de gebouwen.
De samenwerkingsschool wordt
wettelijk mogelijk gemaakt.
De overschrijdingsregeling ver
dwijnt, alleen materiële gelijkstel
ling van openbaar en bijzonder on
derwijs.
De positie van leraren wordt ver
sterkt. dir
Studenten moeten gemiddeld kor- tie
ter studeren. In samenwerking met
instellingen worden er driejarige
opleidingen ontwikkeld, met selec- I
tief toegankelijke vervolgopleidin-
gen. i
De studiebeurs wordt omgezet in;
een prestatiebeurs, waarbij de stu
dent eerst moetienen en terugbeta-
ling afhankelijk is van het studie-
tempo (behalen van diploma bin-
nen de gestelde cursusduur). Voor
vervolgopleidingen kunnen studen
ten alleen lenen. x
cultuur de
ba
Er komt een regeling om begin- p
nende kunstenaars te helpen bij hét' 511
opbouwen van een beroepspraktijk.
De concessie voor publieke om-
roepen wordt teruggebracht van
tien tot vijfjaar.
buitenland ve
te i
De strengere aanpak van asielzoe- j,r'
kers die door het kabinet-Lubbers is 15
ingezet, wordt overgenomen (onder 11
andere aanmeldcentra, veilige lan-
den).
De minister van justitie wordt ver
antwoordelijk voor asielzoekers, tot Z1^
dezen erkend zijn.
Het leger moet beter worden afge
stemd op internationale taken.
volksgezondheid
De huisarts moet als 'poortwach
ter' het aantal verwijzingen naar
specialisten terugdringen.
Medisch specialisten zouden in
dienst moeten treden van zieken
huizen. Ze krijgen dan een basisho
norarium, aangevuld met toeslagen.
Onverzekerbare risico's en oude
renzorg worden ondergebracht in
de AWBZ. Geneesmiddelen, hulp
en kunstmiddelen worden uit de
AWBZ overgeheveld naar het zie
kenfonds of de ziektekostenverze
kering.
De eigen bijdragen voor hulpmid
delen voor ouderen en chronisch
zieken worden per 1 januari afge
schaft.
Het ziekenfonds en de particuliere
verzekeringen krijgen een verplicht
pakket. Dat wordt soberder dan het
ziekenfondspakket nu is door het
deels schrappen van de kosten van
tandarts, paramedische hulp en be
paalde medicijnen. Er is een moge
lijkheid voor aanvullende verzeke
ringen.
Er wordt een eigen risico van 200
gulden ingevoerd voor zowel zie
kenfonds als particuliere verzeke
ring.
DEN HAAG GPD
