ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Hans van Mierlo's
ingetogen vreugde
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1994
'Paars', maar nog geen euforie
De paarse coalitie is geboren.
De hevige wens van D66-leider
Hans Van Mierlo ging in
vervulling. De euforie is echter
nog niet van zijn doorgroefde
gezicht af te lezen.
„Maar die vreugde komt wel",
zegt partijgenoot Aad Nuis.
ANS BOUWMANS
Die bruine kop. Dat doorleefde
gelaat. Zijn jongensachtige
zwier. Het lachje waarmee hij
kan kijken naar gesprekspartner Bolkestein of
Wallage. De vermoeidheid, die hij niet pro
beert te'verbergen na weer een langdurige
vergadering. De donkere blik, als een vraag
hem niet bevalt. Het plaatjesboek van D66-
onderhandelaar Hans van Mierlo, bijna 63, is
deze zomer meer dan duimdik gevuld. En
niet met vakantiekiekjes.
Zo'n veertig werkdagen lang sjokte Van
Mierlo, met zijn afhangende schouders en
zwaaiende tred, naar de Eerste Kamer. Elke
dag gadegeslagen door camera's, journalis
ten en formatie-toeristen. Soms wel drie keer
per dag heen en weer. Elk trekje op zijn ge
zicht is in beeld gebracht, elk woord op band
vastgelegd. Hij weet tot de verbeelding te
spreken, komt over als een 'echt mens'. „Hij
is meer dan alleen politicus. Hij is niet uitge
hold door die hete wind die op het Binnen
hof waait", zegt zijn partijgenoot Aad Nuis.
Van Mierlo was de paarse aanjager. Hij
droomde hardop van een kabinet van PvdA,
WD en D66. Dat zou moeten dienen als in
spiratie voor een gedemotiveerd en gedesil
lusioneerd electoraat. Paars moest een unie
ke vernieuwing worden die de verstarring in
politiek-Nederland zou doorbreken.
Karakteristiek
„Een paarse coalitie maakt het land in demo
cratisch opzicht gezond. Dan heeft het chris
telijk middenveld het niet meer voor het zeg
gen. Dat is goed voor de bodem. Het verfrist,
het is goed een einde te maken aan vastge
roeste zekerheden", zei Hans van Mierlo
voor de verkiezingen in een interview.
Voor zijn oude vriend Han Lammers
(PvdA), Commissaris van de Koningin in
Flevoland, was dat een karakteristiek geluid.
Van Mierlo is een standvastig mens. Altijd al
heeft hij geprobeerd de confessionele partij
en weg uit het midden te schuiven. „Maar
het is een negatief uitgangspunt. Ik weet niet
of dat op den duur bevalt."
Van Mierlo zei na de eerste mislukte 'paar
se' poging dat hij er „niet als een kind om
zou blijven jengelen." Dat hoefde ook niet,
want het CDA deed het hem cadeau, door
zich onhandig op te stellen tijdens de infor
matie. PvdA-partijleider/formateur Kok en
WD-leider Bolkestein gingen om toen ze be
grepen dat 'paars' de enige manier was aan
een meerderheidskabinet te komen.
Hardnekkig
De formatie heeft al 101 dagen een aardig,
vermakelijk, verrassend maar soms ook on
gekend saai schouwspel opgeleverd. Er is
niets dat we inmiddels niet weten van de slag
tussen Kok, Bolkestein, Van Mierlo en later
ook Wallage. Behalve wat er zich werkelijk
tussen hen afspeelde.
Van Mierlo is een heer. Hij zal zich tijdens
de onderhandelingen ook als zodanig heb
ben gedragen, zegt Han Lammers. „Hij is
geen man die zaken half besproken laat, of
die met verrassingen uit de hoek komt. Maar
hij is wel hardnekkig."
Zelfs de kleine kring van D66-kamerleden
die Van Mierlo na elke ronde opving, weet
niet precies wat zich allemaal in de Eerste
Kamer heeft afgespeeld. De democratische
leider placht na elk gesprek uitgebreid ver
slag te doen en de zaken nog eens door te ne
men met zijn vertrouwelingen. Die gesprek
ken waren voor Van Mierlo erg belangrijk als
klankbord en informatiebron. „Van Mierlo
praat om zijn emoties te verwerken. Wij
hoorden aan zijn toon of hij somber of tevre
den was", zegt het D66-kamerlid Gerrit-Jan
Wolffensperger. „Hij is heel auditief. Door te
praten en te discussiëren maakt hij zich een
materie eigen, meer dan door rapporten te
bestuderen."
In de werkkamer van formateur Kok heb
ben de paarse onderhandelaars de afgelopen
week overeenstemming weten te bereiken,
maar het proces was lang en vermoeiend. El
ke keer door hetzelfde poortje, over dezelfde
straatstenen, door dezelfde deur. Altijd maar
weer dezelfde kamer, dezelfde stoelen, de
zelfde gezichten. Dat wordt iedereen wel
eens spuugzat, en zeker Van Mierlo. Die be
gint zich op een gegeven moment te ergeren
aan elke keer hetzelfde koekje bij de koffie.
Om nog maar niet te spreken van de aan
houdende hitte in Koks zweetkamertje en de
voortdurende haag van journalisten voor de
deur van de Eerste Kamer. Volgens Wolffens
perger is het heel gewoon dat in dergelijke
omstandigheden emoties hoog oplaaien. „De
mensen zijn doodop. Als het goed gaat, rea
geren ze euforisch, als het slecht gaat diep-
treurig."
En natuurlijk was Van Mierlo af en toe
wanhopig over de kansen voor paars, beaamt
het kamerlid. De D66-leider is gevoelig voor
sfeer, voor stemmingen. Maar dat gold ook
voor de andere onderhandelaars. Zelfs een
rechtlijnig mens als Kok kende zijn momen
ten van vertwijfeling en kon heel kribbig zijn,
zegt Wolffensperger.
Reactie
Wie denkt dat Hans van Mierlo in opperste
staat van euforie verkeert, nu paars in de stei
gers staat, heeft het mis. Het heidens karwei
is geslecht, maar de champagneflessen knal
len nog niet. Een uitgestelde reactie, denkt
zijn partijgenoot Nuis. „Die vreugde komt
nog wel, als het allemaal rond is. Hij heeft
nog even te gaan, en heeft al zo'n zware tijd
achter de rug met eerst de verkiezingen en
toen deformatie."
Maar er is meer. Naarmate de onderhan
delingen langer duurden, met de dag moei
zamer werden, zware beslissingen vooruit
geschoven werden, verbleekte het idee dat
hier 'met verve' een kabinet in elkaar gezet
werd. Het felbevochten paars is misschien
niet helemaal geworden wat Van Mierlo er
van had gedroomd.
De bokser die ging voor paars, is met de
overwinning gaan strijken, maar het ereme
taal heeft wat van zijn glans verloren. Iets
waarop je vlast, valt altijd tegen. Dat is een
heel menselijke reactie, beaamt Lammers.
„Hij zit er met zijn neus bovenop. Het gaat
hier om zware verantwoordelijkheden. En er
is nogal wat open blijven staan. Ze zijn er nog
niet. Als buitenstaander heb ik de indruk dat
het erg afhangt van de personen. De cohesie
moet nog blijken."
Wolffensperger: „Toen we de eerste keer
aan paars begonnen, hadden we hoogge
spannen verwachtingen over het elan en de
vernieuwing van een ander kabinet. Het is
domweg waar, dat dat is weggegleden in de
slag om de bezuinigingen. Dat kun je de an
dere partijen niet verwijten. De problemen
die voor ons liggen, zijn zo groot dat ze alle
aandacht wegtrekken van de vernieuwing."
Bolkestein zei deze week te hopen dat „het
heidens karwei" vooral leidt tot een „gewoon
kabinet." De WD-leider is al dat gemier
elan meer dan zat. Het land n
worden, punt uit. Kok is ever
voor inspirerende en wervende slogans. Hij
kwam deze week niet verder dan „een nieu-
Zoveel zakelijke nuchterheid bij zijn coali
tiegenoten zal de naar bezieling hunkerende
Van Mierlo wel eens rauw op het dak geval
len zijn. Hij, de man van het betoog, de visie
en de filosofie zat temidden van rekenmees
ters en zakenmannen. Bolkestein, Kok en
Wallage vonden elkaar in polariserende on
derwerpen als koppeling, koopkracht of inko
mensbeleid.
Zodra de onderhandelingen begonnen,
leek de rol van Van Mierlo te zijn uitgespeeld.
De 'echte' discussie moest hij overlaten aan
WD en PvdA. Als die partijen er maar in
slaagden op één lijn te gaan zitten, schoof
D66 er wel bij aan. Wolffensperger ergert zich
aan dat beeld. „Het is een feit dat wij paars
graag wilden. Daardoor konden we geen ge
profileerde uitspraken doen. Die zouden de
onderhandelingen belemmeren. Hans moest
binnenskamers proberen tot compromissen
te komen."
Lammers: „Die andere twee partijen zijn
ook echt eikaars tegenpolen. Allicht dat Van
Mierlo afwachtend was. Hij moet zorgen dat
zijn eigen partij boven water blijft en zich no
deloze conflicten besparen."
Er is volgens Wolffensperger geen enkele
reden voor Van Mierlo zich bedrukt te voe
len. D66 ziet voldoende van zichzelf terug in
het regeerakkoord. Soms zelfs letterlijke for
muleringen. „Van Mierló is journalist ge
weest. Hij is heel gevoelig voor taal. Hij kan
niet tegen gemeenplaatsen. Wat er staat,
moet oók ergens voor staan", zegt Nuis.
Nog even
De grootste krachttoer van Hans van Mierlo,
de charmante katholieke bankierszoon en
grondlegger van D66, zit er bijna op. Nog
even en dan hoeft hij niet meer antwoord te
geven aan al die mensen op straat die hem
vragen of het al opschiet, paars. Dan zit de al
tijd welbespraakte heer in het kabinet, als
minister van buitenlandse zaken wellicht.
Niet om af te bouwen. „Dat is wel het
laatste waaraan hij denkt. Hij heeft een op
rechte en heftige belangstelling voor wat er in
de wereld gebeurt. Het is logisch dat je daar
bezig mee wil zijn", zegt Wblffensperger.
Volgende week wordt Van Mierlo 63. Me
nig ander zit dan al in de vut. Maar dat is iets
waarvan Van Mierlo alleen droomt. „Ik ben
een jongen van de stad die droomt van het
platteland", zei hij onlangs in een interview.
Ophouden met werken is zoiets als verhuizen
uit Amsterdam, de stad waaraan hij is ver
knocht.
Hans van Mierlo, een zonnekoning in zijn
laatste dagen, typeerde een bezoekster van
een D66-verkiezingsbijeenkomst hem enkele
maanden geleden. „Moe van zijn paladijnen,
moe van de wereld, moe van zijn eigen ge
dachten." „Ik wil naar huis. Dromen", zei
Van Mierlo van de week na een lange
avondsessie.
Een van zijn dromen is uitgekomen. Nu
moet zijn geesteskind nog levensvatbaar blij
ken. Dan is de glorietijd echt aangebroken.