ZATERDAGS BIJVOEGSEL Hans van Mierlo's ingetogen vreugde ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1994 'Paars', maar nog geen euforie De paarse coalitie is geboren. De hevige wens van D66-leider Hans Van Mierlo ging in vervulling. De euforie is echter nog niet van zijn doorgroefde gezicht af te lezen. „Maar die vreugde komt wel", zegt partijgenoot Aad Nuis. ANS BOUWMANS Die bruine kop. Dat doorleefde gelaat. Zijn jongensachtige zwier. Het lachje waarmee hij kan kijken naar gesprekspartner Bolkestein of Wallage. De vermoeidheid, die hij niet pro beert te'verbergen na weer een langdurige vergadering. De donkere blik, als een vraag hem niet bevalt. Het plaatjesboek van D66- onderhandelaar Hans van Mierlo, bijna 63, is deze zomer meer dan duimdik gevuld. En niet met vakantiekiekjes. Zo'n veertig werkdagen lang sjokte Van Mierlo, met zijn afhangende schouders en zwaaiende tred, naar de Eerste Kamer. Elke dag gadegeslagen door camera's, journalis ten en formatie-toeristen. Soms wel drie keer per dag heen en weer. Elk trekje op zijn ge zicht is in beeld gebracht, elk woord op band vastgelegd. Hij weet tot de verbeelding te spreken, komt over als een 'echt mens'. „Hij is meer dan alleen politicus. Hij is niet uitge hold door die hete wind die op het Binnen hof waait", zegt zijn partijgenoot Aad Nuis. Van Mierlo was de paarse aanjager. Hij droomde hardop van een kabinet van PvdA, WD en D66. Dat zou moeten dienen als in spiratie voor een gedemotiveerd en gedesil lusioneerd electoraat. Paars moest een unie ke vernieuwing worden die de verstarring in politiek-Nederland zou doorbreken. Karakteristiek „Een paarse coalitie maakt het land in demo cratisch opzicht gezond. Dan heeft het chris telijk middenveld het niet meer voor het zeg gen. Dat is goed voor de bodem. Het verfrist, het is goed een einde te maken aan vastge roeste zekerheden", zei Hans van Mierlo voor de verkiezingen in een interview. Voor zijn oude vriend Han Lammers (PvdA), Commissaris van de Koningin in Flevoland, was dat een karakteristiek geluid. Van Mierlo is een standvastig mens. Altijd al heeft hij geprobeerd de confessionele partij en weg uit het midden te schuiven. „Maar het is een negatief uitgangspunt. Ik weet niet of dat op den duur bevalt." Van Mierlo zei na de eerste mislukte 'paar se' poging dat hij er „niet als een kind om zou blijven jengelen." Dat hoefde ook niet, want het CDA deed het hem cadeau, door zich onhandig op te stellen tijdens de infor matie. PvdA-partijleider/formateur Kok en WD-leider Bolkestein gingen om toen ze be grepen dat 'paars' de enige manier was aan een meerderheidskabinet te komen. Hardnekkig De formatie heeft al 101 dagen een aardig, vermakelijk, verrassend maar soms ook on gekend saai schouwspel opgeleverd. Er is niets dat we inmiddels niet weten van de slag tussen Kok, Bolkestein, Van Mierlo en later ook Wallage. Behalve wat er zich werkelijk tussen hen afspeelde. Van Mierlo is een heer. Hij zal zich tijdens de onderhandelingen ook als zodanig heb ben gedragen, zegt Han Lammers. „Hij is geen man die zaken half besproken laat, of die met verrassingen uit de hoek komt. Maar hij is wel hardnekkig." Zelfs de kleine kring van D66-kamerleden die Van Mierlo na elke ronde opving, weet niet precies wat zich allemaal in de Eerste Kamer heeft afgespeeld. De democratische leider placht na elk gesprek uitgebreid ver slag te doen en de zaken nog eens door te ne men met zijn vertrouwelingen. Die gesprek ken waren voor Van Mierlo erg belangrijk als klankbord en informatiebron. „Van Mierlo praat om zijn emoties te verwerken. Wij hoorden aan zijn toon of hij somber of tevre den was", zegt het D66-kamerlid Gerrit-Jan Wolffensperger. „Hij is heel auditief. Door te praten en te discussiëren maakt hij zich een materie eigen, meer dan door rapporten te bestuderen." In de werkkamer van formateur Kok heb ben de paarse onderhandelaars de afgelopen week overeenstemming weten te bereiken, maar het proces was lang en vermoeiend. El ke keer door hetzelfde poortje, over dezelfde straatstenen, door dezelfde deur. Altijd maar weer dezelfde kamer, dezelfde stoelen, de zelfde gezichten. Dat wordt iedereen wel eens spuugzat, en zeker Van Mierlo. Die be gint zich op een gegeven moment te ergeren aan elke keer hetzelfde koekje bij de koffie. Om nog maar niet te spreken van de aan houdende hitte in Koks zweetkamertje en de voortdurende haag van journalisten voor de deur van de Eerste Kamer. Volgens Wolffens perger is het heel gewoon dat in dergelijke omstandigheden emoties hoog oplaaien. „De mensen zijn doodop. Als het goed gaat, rea geren ze euforisch, als het slecht gaat diep- treurig." En natuurlijk was Van Mierlo af en toe wanhopig over de kansen voor paars, beaamt het kamerlid. De D66-leider is gevoelig voor sfeer, voor stemmingen. Maar dat gold ook voor de andere onderhandelaars. Zelfs een rechtlijnig mens als Kok kende zijn momen ten van vertwijfeling en kon heel kribbig zijn, zegt Wolffensperger. Reactie Wie denkt dat Hans van Mierlo in opperste staat van euforie verkeert, nu paars in de stei gers staat, heeft het mis. Het heidens karwei is geslecht, maar de champagneflessen knal len nog niet. Een uitgestelde reactie, denkt zijn partijgenoot Nuis. „Die vreugde komt nog wel, als het allemaal rond is. Hij heeft nog even te gaan, en heeft al zo'n zware tijd achter de rug met eerst de verkiezingen en toen deformatie." Maar er is meer. Naarmate de onderhan delingen langer duurden, met de dag moei zamer werden, zware beslissingen vooruit geschoven werden, verbleekte het idee dat hier 'met verve' een kabinet in elkaar gezet werd. Het felbevochten paars is misschien niet helemaal geworden wat Van Mierlo er van had gedroomd. De bokser die ging voor paars, is met de overwinning gaan strijken, maar het ereme taal heeft wat van zijn glans verloren. Iets waarop je vlast, valt altijd tegen. Dat is een heel menselijke reactie, beaamt Lammers. „Hij zit er met zijn neus bovenop. Het gaat hier om zware verantwoordelijkheden. En er is nogal wat open blijven staan. Ze zijn er nog niet. Als buitenstaander heb ik de indruk dat het erg afhangt van de personen. De cohesie moet nog blijken." Wolffensperger: „Toen we de eerste keer aan paars begonnen, hadden we hoogge spannen verwachtingen over het elan en de vernieuwing van een ander kabinet. Het is domweg waar, dat dat is weggegleden in de slag om de bezuinigingen. Dat kun je de an dere partijen niet verwijten. De problemen die voor ons liggen, zijn zo groot dat ze alle aandacht wegtrekken van de vernieuwing." Bolkestein zei deze week te hopen dat „het heidens karwei" vooral leidt tot een „gewoon kabinet." De WD-leider is al dat gemier elan meer dan zat. Het land n worden, punt uit. Kok is ever voor inspirerende en wervende slogans. Hij kwam deze week niet verder dan „een nieu- Zoveel zakelijke nuchterheid bij zijn coali tiegenoten zal de naar bezieling hunkerende Van Mierlo wel eens rauw op het dak geval len zijn. Hij, de man van het betoog, de visie en de filosofie zat temidden van rekenmees ters en zakenmannen. Bolkestein, Kok en Wallage vonden elkaar in polariserende on derwerpen als koppeling, koopkracht of inko mensbeleid. Zodra de onderhandelingen begonnen, leek de rol van Van Mierlo te zijn uitgespeeld. De 'echte' discussie moest hij overlaten aan WD en PvdA. Als die partijen er maar in slaagden op één lijn te gaan zitten, schoof D66 er wel bij aan. Wolffensperger ergert zich aan dat beeld. „Het is een feit dat wij paars graag wilden. Daardoor konden we geen ge profileerde uitspraken doen. Die zouden de onderhandelingen belemmeren. Hans moest binnenskamers proberen tot compromissen te komen." Lammers: „Die andere twee partijen zijn ook echt eikaars tegenpolen. Allicht dat Van Mierlo afwachtend was. Hij moet zorgen dat zijn eigen partij boven water blijft en zich no deloze conflicten besparen." Er is volgens Wolffensperger geen enkele reden voor Van Mierlo zich bedrukt te voe len. D66 ziet voldoende van zichzelf terug in het regeerakkoord. Soms zelfs letterlijke for muleringen. „Van Mierló is journalist ge weest. Hij is heel gevoelig voor taal. Hij kan niet tegen gemeenplaatsen. Wat er staat, moet oók ergens voor staan", zegt Nuis. Nog even De grootste krachttoer van Hans van Mierlo, de charmante katholieke bankierszoon en grondlegger van D66, zit er bijna op. Nog even en dan hoeft hij niet meer antwoord te geven aan al die mensen op straat die hem vragen of het al opschiet, paars. Dan zit de al tijd welbespraakte heer in het kabinet, als minister van buitenlandse zaken wellicht. Niet om af te bouwen. „Dat is wel het laatste waaraan hij denkt. Hij heeft een op rechte en heftige belangstelling voor wat er in de wereld gebeurt. Het is logisch dat je daar bezig mee wil zijn", zegt Wblffensperger. Volgende week wordt Van Mierlo 63. Me nig ander zit dan al in de vut. Maar dat is iets waarvan Van Mierlo alleen droomt. „Ik ben een jongen van de stad die droomt van het platteland", zei hij onlangs in een interview. Ophouden met werken is zoiets als verhuizen uit Amsterdam, de stad waaraan hij is ver knocht. Hans van Mierlo, een zonnekoning in zijn laatste dagen, typeerde een bezoekster van een D66-verkiezingsbijeenkomst hem enkele maanden geleden. „Moe van zijn paladijnen, moe van de wereld, moe van zijn eigen ge dachten." „Ik wil naar huis. Dromen", zei Van Mierlo van de week na een lange avondsessie. Een van zijn dromen is uitgekomen. Nu moet zijn geesteskind nog levensvatbaar blij ken. Dan is de glorietijd echt aangebroken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 23