VS kunnen Cuba-invasie
missen als kiespijn
y
Feiten &Meningen
Castro zet
vijanden
gewoon het
land uit
Logica
Winterswijk, 'knooppunt van internationale drughandel' is poel des verderfs
MAANDAG 8 AUGUSTUS 1994
NIEUWSANALYSE
Het werd al lang verwacht maar bleef tel
kens uit: het volksverzet tegen het regime
van Fidel Castro. Maar vrijdag leek het er
dan op. Honderden Cubanen gingen in
Havana de straat op, betoogden voor vrij
heid en tegen hun grijs bebaarde jefe
(baas) die sinds de revolutie van 1959 in
Cuba de macht in handen heeft.
In het centrum van de Cubaanse hoofd
stad vlogen stenen door de winkelruiten
van de dollartienda's. de speciale winkels
met luxe artikelen voor mensen met dol
lars. Dat zijn in het algemeen niet de
modale Cubanen. Maar meer nog dan de
ze al jaren bestaande dollar-apartheid lijkt
de economische rampspoed de achter
grond voor de onlusten te zijn.
Want sinds de ineenstorting van de Sov
jetunie is het socialistische Cuba steeds
dieper in verval geraakt. De oude verwor
venheden van de revolutie slinken met de
dag. De goede en gratis verkrijgbare medi
sche voorzieningen en het uitstekende on
derwijs bleken namelijk slechts uitvoerbaar
te zijn met miljardensubsidies uit het
Oostblok.
Revolutie staat nu voor rantsoenen en
tekorten. Het ontbreekt de Cubanen aan
alles: van benzine tot tandpasta, van vlees
tot toiletpapier. Bovendien wordt datgene
waar Castro en de zijnen het voormalige
regime om bestreden, door henzelf in
praktijk gebracht of veroorzaakt. De aan
wijzingen en geruchten over corruptie zijn
talrijk en de prostitutie en criminaliteit
hebben een grote vlucht genomen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat het
socialistische experiment onder de Cu
banen steeds minder aftrek vindt. Zeker als
het invoeren van kapitalistische maatrege
len, zoals het massatoerisme, de enige mo
gelijkheid is om het collectieve stelsel te
behouden. De opmerking dat socialisme
de langste weg is tussen kapitalisme en ka
pitalisme wordt in Cuba steeds meer wer
kelijkheid.
Het communistische zondagsblad Ju-
ventud Rebelde noemde de demonstranten
„ordinaire criminelen, vandalen en a-soci
alen die als enig doel hebben naar de VS te
emigreren". En 'de grote leider' zei dat de
overgrote meerderheid van de bevolking
nog altijd trouw is aan het vaderland, de
revolutie en het socialisme.
Ogenschijnlijk leek hij gisteren gelijk te
krijgen. Van onlusten was in Havana niets
meer te bespeuren. En terwijl Fidel in Co
lombia de inauguratie van president Sam
per bijwoonde, had op het Plein van de Re
volutie een enorme pro Castro-demonstra-
tie plaats.
Maar aan de juistheid van Castro's op
tiek wordt al lang getwijfeld. Omringd door
ja-knikkers zou de Cubaanse leider elk
zicht op de ware gevoelens van zijn 'onder
danen' kwijt zijn. Via een goed georgani
seerde inlichtingendienst, die gebruik
maakt van revolutionaire volksbrigades,
bestaat er een omvangrijk repressie-appa
raat dat verzet veelal in de kiem smoort. En
over de deelname aan door de autoriteiten
georganiseerde massabijeenkomsten
wordt vaak gesuggereerd dat hierbij 'socia
le druk' een rol speelt.
De aanleiding tot de onlusten van vrij
dag was het gerucht dat in de haven van
Havana vaartuigen gereed lagen waarmee
naar het buitenland, de VS dus, vertrokken
kon worden. Dit jaar zijn al zo'n 5.000 Cu
banen gevlucht met bootjes, die zij soms
zelf uit autobanden hadden gefabriceerd.
Tientallen Cubanen probeerden dit
voorjaar vergeefs met het bezetten van Eu
ropese of Latijnsamerikaanse ambassade
gebouwen asiel af te dwingen in het bui
tenland. De neiging het land te ontvluch
ten lijkt steeds groter te worden.
Die behoefte wordt, behalve door de
slechtere economische omstandigheden,
ook gevoed door de Verenigde Staten.
Washington verleent elke gevluchte Cu
baan zonder meer politiek asiel. Of hij of
zij nu echt wordt vervolgd of slechts wordt
aangetrokken door de Amerikaanse uit
straling van 'het land van de onbegrensde
mogelijkheden'.
Al eerder kregen de VS de rekening ge
presenteerd voor deze anti-Castropolitiek.
In 1980 maakte Havana misbruik van de
vrije toegang door een massa-exodus van
bijna 125.000 Cubanen naar de VS te orga
niseren. Castro had de deuren van alle ge
vangenissen en psychiatrische inrichtingen
opengezet. Behalve de critici van het regi
me waren er dus ook duizenden crimine
len en psychisch gestoorden onder de ge
lukkigen. Washington vreest dat Castro
een nieuwe Mariel-exodus aan het voorbe
reiden is. Aan kandidaten heeft de Cu
baanse leider geen gebrek.
washington frans bothof
De Amerikaanse regering heeft zaterdag verklaard een massale uittocht van Cubanen
naar de VS niet te zullen tolereren. Na de hevige onlusten van vorige week in de Cu
baanse hoofdstad Havana dreigde de Cubaanse leider Fidel Castro dat hij, net als in het
verleden, de grenzen weer zal openengooien om tienduizenden tegenstanders van het
communistische regime zijn land uit te jagen naar de Verenigde Staten.
Castro-aanhangers protesteren tegen de tegenstanders van het regime.
Net nu de stroom aan bootvluchtelingen
vanuit het nabijgelegen Haïti wéér even tot
stilstand is gekomen, kunnen de Amerikanen
een invasie van Cubanen missen als kiespijn.
Cuba's dreigement roept herinneringen op
aan 1980, toen Castro tijdelijk het uitreisver
bod voor de Cubanen ophief en 125.000 van
zijn tegenstanders, onder wie veel zware cri
minelen en psychiatrisch gestoorden vanuit
het Cubaanse plaatsje Mariel aan de Noord
kust naar de Verenigde Staten 'vluchtten'.
„De VS zullen niet toestaan dat Castro ons im
migratiebeleid bepaalt of een nieuwe Mariel-
uittocht organiseert", zei een woordvoerder
van het ministerie van buitenlandse zaken za
terdag heldhaftig. Maar hoe Washington een
exodus wil tegengaan, is absoluut niet duide
lijk. De Amerikaanse regering laat al jaren elke
Cubaanse vluchteling automatisch tóe tot de
VS. Dit jaar waren het er 5.000. -
De Amerikaanse regering kan door een nieuwe
massavlucht in ernstige problemen komen. De
VS weigeren tot nog toe vrijwel alle Haïtianen
de toegang tot de VS. Meer dan 16.000 Haïti-
aanse vluchtelingen worden in een kamp bij
de Amerikaanse basis Guantanamo op Cuba
vastgehouden en mogen de VS niet in. Het
meten met twee maten ten aanzien van Cu
baanse en Haïtiaanse vluchtelingen is de Ame
rikanen de laatste jaren op felle kritiek komen
Castro kwam met zijn dreigement na de on
lusten van de laatste dagen in Havana, die vol
gens hem door de VS zijn bekokstoofd. „Hun
strategie is om zo veel mogelijk ontevreden
heid te creëren in ons land, het volk te verde
len, de moeilijkste omstandigheden te schep-
Fidel Castro heft op een ingelaste televisie-uitzending een dreigend vingertje op r
standers, onder meer de Verenigde Staten.
pen en ons land tot een conflict en een bloed
bad te brengen", aldus de Cubaanse leider. De
VS hanteren al sinds 1959 een handelsembar
go tegen Cuba.
Castro verwijt de Amerikanen legale immigra
tie vanuit Cuba tegen te gaan en illegale vlucht
aan te moedigen. Volgens hem weigeren de VS
visa aan Cubanen die het land via de officiële
weg willen verlaten. Dus rest niets anders dan
een illegele vlucht, waarna de VS ze met open
armen ontvangen. Castro roept de Amerika
nen op 'de orde te herstellen', omdat hij an
ders niet in staat is 'de kust van de VS te be
schermen'.
Afgelopen week nam het aantal vluchtelingen
sterk toe. In enkele dagfen werden door de
Amerikaanse kustwacht honderden Cubanen
uit zee opgepikt. De jongste vluchtelingengolf
begon toen op 13 juli een boot met vluchtelin
gen voor Havana was gezonken. Volgens Cas
tro was dat een ongeluk, maar volgens Cu
baanse kringen in Miami was de boot door
een Cubaanse patrouilleboot geramd. Vorige
week strandde een andere boot met vluchte
lingen op tien kilometer buiten de kust.
Al diverse malen zijn in de haven van Havana
boten door vluchtelingen gekaapt. Daarbij zijn
vorige week twee politiemensen gedood. Vrij
dag braken in Havana herige rellen uit tussen
tegenstanders van Castro en de politie. Tien
duizenden mensen gingen de straat op om te
protesteren tegen de slechte economische om
standigheden. Ze riepen leuzen als 'Democra
tie! Vrijheid! Genoeg!'. De politie schoot op de
demonstranten.
De volgende dag werden voor de kust van Flo
rida 68 vluchtelingen opgepikt. Vrijwel alle Cu
baanse vluchtelingen komen naar Florida,
slechts 150 kilometer van Havana. In Miami
wonen honderdduizenden Cubanen, die in de
jaren na de revolutie van 1959 naar de VS zijn
gevlucht. De vluchtelingen worden meestal in
Key West aan land gebracht en dezelfde dag
nog formeel tot de VS toegelaten. Zij kunnen
dan een permanente verblijfs- en werkvergun
ning krijgen.
washington hans de bruun
Lie
P<
Hij
avon
tien a
liepe
een 1
Roman P. is Hieri
geen rechtse baware
of een fanatiek*
Russische pa- |-w
"i triot. Toch wee -LH*'
moskou ik deze Russi
sche vriend af
en toe aardig op stang te jagen j
door hem quasi wanhopig de
ongerijmdheden voor te leggeri PL"
die dit mooie maar gekke land v 1
aan de lopende band produ- i
ceert. Zo'n verhaal eindigt SP
meestal met de rethorische m
vraag: denk je nou echt dat het zu'
ooit nog wat wordt hier. RomaïvLj
zit dan boven op de kast, hult e
de ziel in het nationale rood
blauw-wit en schreeuwt dat ik w
geen barst van zijn land begrijp
Vorige week vertelde ik hem albl
over mijn bezoek aan St. Peters hoo
burg. Ik slijmde eerst wat over de p
de aankomst in St. Petersburg Het
per speciale nachttrein, 'de Ro- mai
de Pijl', De passagiers worden vers
via de stationsluidsprekers ver
welkomd met muziek, de pre-
revolutionaire 19e eeuwse ^1
'Hymne aan de Geweldige GRO
Stad'. Tijd voor de eerste plaag-
stoot: „Aardig dat jullie zo'n so- jgn
cialistische traditie in ere hou-
den. Maar de andere kant is, da. er
geeft de naam van de trein ook „er
aan, dat jullie bij gebrek aan ori
ginele nieuwe dingen blijven ure
steken in dat rode verleden." Acj
Roman zei niks. Vreemd. Tijd i
voor zwaarder geschut. In Pe-
trodvorets, een voorstadje van
Petersburg, bezocht ik het zo
merpaleis van tsaar Peter de
Grote. In de tuinen en op het
bordes voor het paleis speelden
in historische kledij gestoken
orkestjes en bezoekers konden
op video of foto met 'echte' tsa
ristische lakeien. Leuk gedaan,
zei ik, jammer dat het paleis zei
zo slecht onderhouden wordt.
Een lik verf zou wonderen doen|
Roman reageerde niet.
Ik deed er een schepje bovenopl
De lakeien vroegen aan buiten
landse toeristen rijf dollar. Rus-j|J(
sen betaalden echter 2.500 roe-lï^
bel (f 2,50). En buitenlanders N|EU
moesten bij de ene kassa 10.000'
roebel betalen, Russen bij de ben
andere 1.500. Wie een Russisch |avo
kaartje kocht, werd door de ge- |jn
routineerde suppooste bij de in-^ej,
gang onmiddellijk als 'buiten-
landse bedrieger' herkend en aan
weggevloekt: Een groep JapanseW£U
toeristen protesteerde zo heftig jont
tegen deze 'discriminatie, die \me
geen enkel beschaafd land zou een
willen toepassen', dat hen de nep
toegang werd geweigerd. De ^jjj
kaartjesjuffrouw vertelde dat Lg^j
het heel logisch was dat die rijkéfr0|
buitenlanders meer betalen dan
arme Russen. En toen ik haar |ctaj
vertelde dat er hier ook rijke
Russen rondliepen die in glan
zende westerse limousines arri- -
veerden, reageerde ze bits:
„Maar het blijven Russen. Als
het studenten zijn, kunnen ze
zelfs voor half geld binnen."
Kijk, dat is nou Russische logica, J
nou heb je iets moois en dan 11-
maak je zulke anti-reclame, zei 1
ik.
Roman nam, rustig, het woord.
„Je weet dat ik pas in Nederland b
was. Daar hoorde ik van een
vriend, dat een tweevoudige jj
moordenaar was ontsnapt. 11
Weet je hoé? Hij werd van een i
psychiatrische kliniek naar de
gevangenis gebracht. De man
wilde niet met de politie in een
arrestantenwagen. Twee hulp
verleners, die hun vertrouwens
relatie met de moordenaar niet
wilden beschadigen, steunden
zijn protest en stapten met hem
in een taxi. Bij de eerste de bes
te gelegenheid sprong de man
uit de wagen en verdween. En
wat zei de directeur van die kli
niek ter verdediging? Zijn pa-
tiënt had de ontvluchting niet
voorbereid, maar spontaan ge
handeld. Kijk, de Nederlandse
logica wordt rtiet bepaald door
het gezonde verstand, nee, daar
regeert de alles begrijpende
psychiater. Daarom komt Rus
land er wel bovenop, en zal Ne
derland ten onder gaan."
Die Russen toch.
hans geleunse correspondent
Diep verscholen in de Achterhoek, tegen
de Duitse grens geplakt ligt Winterswijk.
Een uit de kluiten gewassen dorp met nog
geen 30.000 zielen. Tot voor kort een toon
beeld van orde en regelmaat. Een simpele
inbraak met een buit van enkele tientjes
haalde prominent de voorpagina van de
lokale huis-aan-huisbladen. Ook het weg
lopen van een krolse kater werd nog breed
uitgemeten in de kolommen.
Datzelfde Winterswijk is echter veranderd
in een ware poel des verderfs. Als je tenmin
ste politiechef Brandt van het nabijgelegen
Duitse plaatsje Borken mag geloven. Brandt
trok vorige week onverhoeds en met veel
venijn aan de bel. Hij schilderde Winters
wijk af als een lustoord voor jeugdige Duitse
druggebruikers.
„Ze nemen de buurtbus naar Winterswijk.
Kopen voor honderden guldens verdovende
middelen en keren met de bus weer terug
naar Borken. Dan begint de ellende pas
goed, want die drugs zijn niet alleen voor ei
gen gebruik. Jongens en meisjes van veer
tien, vijftien jaar handelen gewoon op het
schoolplein. Dat kan echt niet langer", ful
mineerde Brandt. Hij ergert zich groen en
geel aan het gemak waarmee volgens hem
verslaafden in Nederland ongestraft aan
verdovende middelen kunnen komen.
Districtschef Rutting van de politie in de
Achterhoek reageert lakoniek: „Wij zijn het
in het grensgebied wel gewend dat ons land
wordt afgeschilderd als een moderne versie
van Sodom en Gomorra. Duitsers hebben
moeite met de vrijheid die in Nederland
heel normaal is. Dat geldt dus ook voor de
vrije verkoop van softdrugs. Brandt over
drijft een beetje. We weten best dat soms
niet alleen hasj, maar ook sterker spul wordt
verkocht. Dat zijn echter uitzonderingen,
waar we zo veel mogelijk tegen optreden."
Ondanks die wat onderkoelde reactie maakt
ook Rutting zich zorgen over het in Winters
wijk toenemend drugtoerisme. Niet alleen
jóngeren, maar ook ouderen trekken vooral
in het weekeinde vanuit Duitsland massaal
de grens over om in Nederland een voor
raad verdovende middelen in te slaan. Een
verschijnsel dat alleen maar is toegenomen
sinds het wegvallen van de Europese bin
nengrenzen.
„Bij ons is de problematiek nog niet zo
groot als in Maastricht, Enschede, Venlo en
Arnhem, maar niet te ontkennen valt dat de
belangstelling vanuit Duitsland voor de zes
coffeeshops die Winterswijk heeft, groeit",
erkent Rutting. „Zeker nu Maastricht en En
schede maatregelen hebben getroffen het
drugtoerisme een halt toe te roepen zie je
een soort verplaatsingseffect. De overlast in
Winterswijk neemt toe. De burgers begin
nen ook steeds meer te klagen."
Burgemeester Stigter neemt die signalen
van de inwoners van Winterswijk uiterst se
rieus. „Ik maak me ernstig zorgen over het
toenemend drugtoerisme", zegt zij. „Het
woon-en winkelklimaat wordt aangetast. De
coffeeshops veroorzaken steeds meer over
last. Wapenbezit en intimidatie nemen toe.
Heel vervelend allemaal. We gaan ons be
leid dan ook aanscherpen. De controle op
de verkoop van harddrugs moet worden ge
ïntensiveerd. Ook het aantal coffeeshops
moet terug. Zes coffeeshops op nog geen
30.000 inwoners is veel te veel. Dat aantal
willen we afbouwen tot maximaal twee. Ons
uitgangspunt is dat een Nederlander ook in
Winterswijk softdrugs moet kunnen kopen,
maar dat de situatie wel beheersbaar blijft."
Stigter heeft afgelopen weken geen moment
overwogen het voorbeeld van Enschede te
volgen. In die stad mogen vanaf 1 oktober
geen verdovende middelen meer worden
verkocht aan Duitsers. Stigter: „Natuurlijk
heb ik me afgevraagd of Winterswijk die
weg ook op moet gaan. Te meer omdat
Winterswijk erg populair is bij onze ooster
buren. Zelfs vanuit Kassei en Berlijn komen
hier mensen naar toe om in onze cof
feeshops softdrugs te kopen. De gedachte
om verkoop aan Duitsers te verbieden, heb
ik echter snel verworpen. Het is een vol
strekt oncontroleerbare maatregel. Los
daarvan: het schept ook geen helderheid.
Het is tamelijk schimmig om maatregelen
te treffen die wel voor de een, maar niet
voor de ander gelden."
Met die laatste opmerking berijdt burge
meester Stigter haar stokpaardje. Al jaren
probeert zij met haar collega's in het grens
gebied tot eenheid van beleid te komen.
Met enige regelmaat trommelt Stigter ande
re burgemeesters op om gezamenlijk van
gedachten te wisselen over de grensproble-
matiek en samen oplossingen aan te dragen
voor 'Den Haag'.
Stigter met stemverheffing: „De grenspro-
blematiek is moeilijk en ingewikkeld. Het
verschil in beleid tussen Nederland en
Duitsland is groot. Neem softdrugs. Hier
mag en kan iedereen dat kopen, maar een
kilometer verderop, net over de grens, mag
dat niet. Weliswaar is sprake van enige ken
tering sinds het gebruik van hasj in Duits
land niet strafbaar meer is, maar de ver
schillen blijven erg groot. Voeg daaraan toe
dat ook in Nederland zelf in sommige plaat
sen niet mag wat elders wel wordt toege
staan en het is duidelijk dat sprake is van
een belachelijke en vaak volstrekt ondoor
zichtige situatie. Met vaak alle nare gevol
gen van dien."
De kwade genius in de ogen van Stigter is
'Den Haag'. Stigter: „Het is triest om te con
stateren, maar de landelijke politiek heeft
geen enkele boodschap aan de grensproble-
matiek. Ik heb veel contacten in de Tweede
Kamer, maar ik ben nog niets opgeschoten.
Het is te gek voor woorden en eigenlijk in-
en-in treurig, maar voor politiek-Den Haag
houdt Nederland al jaren op bij Utrecht."
winterswijk rob hartog