Een reclamejongen
uit begin deze eeuw
Cultuur&Kunst
Lowlands '94 boekt
regelrechte topacts
Jubileum Internationaal
Vocalisten Concours
Directeur Rotterdamse Schouwburg:
'Toneelbestel te centraal georganiseerd'
Diamanda Galas voert
hedendaagse Faust op
Zanger 'Volare' overleden
MAANDAG 8 AUGUSTUS 1994
11
Russische ikonen in Noordwijk
noordwuk» In Huis ter Duin is van 13 tot 29 augustus een expo
sitie te bezichtigen van oude Russische ikonen. De verzameling
bevat huis-, reis- en kerkikonen. Ook is het mogelijk restauratie
adviezen te krijgen over ikonen uit eigen bezit. De tentoonstel
ling, samengesteld door de expert oost-orthodoxe kunst Ingrid
Zoetmulder, is dagelijks te zien van 11.00 tot 18.00 uur.
Toppers in De Witte Duif
katwuk» Werk van Karei Appel, Comeille, Herman Brood en Pat
ty Harpenau is sinds zaterdag te zien in De Witte Duif in Kat
wijk. Daarnaast toont de galerie litho's van Walasse Ting en
stukken van Gerardus Brussee, Eugène Brands en Anton Roos-
kens. De laatstgenoemde twee kunstenaars hebben nauw sa
mengewerkt met de Cobra-groep. De expositie is alleen op za
terdag te bezichtigen aan de Koninginneweg 12A, van 11.00 uur
tot 13.00 uur en van 14.00 uur tot 17.00 uur.
Zeeliederenfestival
Amsterdam In het rond het Nederlands Scheepvaartmuseum in
Amsterdam wordt in het weekeinde van 20 en 21 augustus het
jaarlijkse zeeliederenfestival gehouden. Het thema is dit jaar
'Van Liefde en Lichtekooien'. Tien shanty-koren uit Duitsland,
Frankrijk, Nederland en Zweden komen m
zingen en te musiceren. Zij bezingen vooral de v
de havens achterblijven. De optredens zijn op de binnenplaats,
het VOC-schip aan de steiger en in de zalen van het Scheep
vaartmuseum.
Echtpaar Jackson in Boedapest
Boedapest Michael Jackson is vrijdag met zijn nieuwe echtgeno
te Lisa Marie Presley in Boedapest aangekomen. Het was de eer
ste keer dat het jonge paar in de openbaarheid trad sinds de ver
rassende mededeling, vorige week, dat ze 11 weken geleden in
het geheim waren getrouwd. Sindsdien woonde het paar in de
Trump Tower in New York. Jackson en Presley vlogen per Con
corde eerst naar Londen, waar zij overstapten in een gereed
staand prive-vliegtuig waarmee ze naar Boedapest vertrokken.
Jackson is bezig met een videoclip waarin hij een aanval van het
Rode Leger afslaat. Het echtpaar bracht zaterdag in de Hongaar
se hoofdstad een bezoek aan twee kinderziekenhuizen om er
gratis speelgoed uit te delen van Jacksons Heal the World Foun
dation.
Beelden van Hanneke de Munck
Amsterdam In de galerie van het Amsterdams Beeldhouwers
Kollektief, aan de Zeilmakerstraat 15 in Amsterdam, zijn bron
zen beelden van Hanneke de Munck te bezichtigen. De tentoon
stelling duurt van 14 augustus t/m 25 september. Er wordt te
vens een groepsexpositie gehouden van beelden voor binnen en
buiten. De galerie is geopend van woensdag tot en
van 13.00 tot 18.00 uur.
JOHNOOMKES
Het driedaagse festival A Cam-
pingflight to Lowlands Paradise,
dat vorig jaar in één keer uit
groeide tot de Nederlandse eta
lage van de alternatieve pop,
heeft voor de tweede editie de
beschikking over een ijzersterke
programmering. Onder de 62
bands die eind augustus in
Walibi Flevo zullen optreden,
zitten enkele regelrechte top
pers.
Lowlands heeft op vrijdag 26
augustus onder meer de beschi
king over topacts als The Rollins
Bands en Soundgarden. Op za
terdag 27 prijken onder meer
Arrested Development, Blur, G-
Love The Special Sauce,
Gang-Starr en Sepultura op het
affiche. En op zondag 28 zullen
zeker Frank Black, Cypress Hill,
dEUS, The Lemonheads en The
Levellers de show stelen. De va
riatie is opnieuw maximaal: van
Amerikaanse gitaarrock, via
jazz-dance en hiphop tot metal
en crustiepop.
Het campingfestival - op een
naburig terrein zijn goede kam-
peerfaciliteiten - vraagt 95 gul
den per persoon voor een pas
se-partout voor drie dagen. De
capaciteit zal nu al zeker in de
voorverkoop worden volge
boekt, temeer daar de passe
partout geldt voor inclusief
kamperen. De theaterprogram
mering en randevenementen
Cassiers, charmante prins van het aquarel in Katwijks Museum
In frisse rode jasjes wandelt een groep mensen richting
een Huis ter Duin-achtig gebouw op een duin. In hun
kielzog twee caddies, boerenjochies in verstelde broeken
en op klompen dragen de golfclubs. Op de voorgrond kij
ken in klederdracht gestoken boerinnen het clubje vol
verwondering na. Het is een affiche van Henri Cassiers.
Diezelfde onderwerpen komen terug in andere reclame
posters: rijkdom, armoede, stilstand, vooruitgang. Het
Katwijks Museum heeft een overzichtstentoonstelling
met het werk van Cassiers (1858-1944).
KATWUK» LETTYSTAM
Traditiegetrouw is in het oude
redershuis ook deze zomer een
grote tentoonstelling gewijd aan
een kunstenaar die in Katwijk
heeft gewerkt. Cassiers logeerde
in 1896 en 1905 in hotel
Zeerust. De drie plaatselijke vis
sersvrouwen die hij aan de voet
van de Oude Kerk vereeuwigde,
komen vaak terug in zijn werk.
Ditmaal had het museum een
makkie bij het samenstellen van
de expositie. Het bij elkaar
sprokkelen van Cassiers werk,
veelal uit privé-collecties, heb
ben de collega's van het Ant
werpse museum Vleeshuis ge
daan. Ze stelden ook de fraaie
catalogus samen. Met de ten
toonstelling, die tot halverwege
juni eerst in het Vleeshuis te
zien was, herdenken Katwijk en
Antwerpen de vijftigste sterfdag
van Cassiers.
Prins
De Belg, zoon van een Brusselse
lakenkoopman, moest van zijn
vader eerst in de leer bij een ar
chitect. Later kiest Cassiers toch
voor de kunst en vestigt zich in
1888 als artiste-peintre. Eerst
maakt hij vooral aquarellen.
Cassiers leert zichzelf met
olieverf werken door het ko
piëren van doeken uit het Mu
seum van van Schone Kunsten.
Ook bekwaamt hij zich in etsen
en gouaches. Dat doet Cassiers
zo goed dat collega-schilder Ja
mes Ensor hem zelfs 'de char
mante prins van het aquarel' en
'de sympathieke baron van het
gouache' noemt.
Die fraaie omschrijvingen ten
spijt kan Cassiers nog niet van
zijn werk leven. Hij neemt een
baan als journalist-illustrator bij
een aantal tijdschriften en ont
werpt affiches. Cassiers maakte
er zo veel dat in eigen land hij al
wordt vergeleken met Toulou-
se-de-Lautrec. Zijn naam als
decoratief kunstenaar is spoedig
gevestigd. Affiches vormen dan
ook de bulk van de tentoonstel
ling van deze veelzijdige man.
Zuidwester
De poster met de golfers maakt
reclame voor het toen nog jon
ge badplaatsje Coq sur Mer. Een
goede opdrachtgever van Cas
siers was de Red Star rederij.
Het bedrijf werd in 1871 opge
richt en doet zeer voorspoedige
zaken met het varen van emi
granten naar Amerika.
Andere lijnen, op onder meer
Dovers, Cherbourg en Liver
pool, volgen spoedig. Op zijn af
fiches kiest Cassiers ook hier
voor het contrast en een opval
lende vlakverdeling. Getooid
met oliejas, zuidwester en lies
laarzen salueert een visser in
zijn eenvoudige, houten roei
boot naar de 'Haverford', een
moderne, krachtige stalen
stoomboot.
Op een ander affiche staan
drie collega-zeelui met pijpje
onder het gelapte zeil van hun
schuit. Ook zij staren vol ver
wondering naar de vooruitgang
in vorm van een ranke, snelle
stoomboot. Net als bij het ande
re affiche staan zij in de rechter
benedenhoek. De boot komt
van linksboven opgestoomd.
Het middenvlak liet Cassiers
Op een andere reclameposter
is hetzelfde thema niet diago
naal maar horizontaal uitge
werkt. Vier werklui met verstel
de kleren hangen op een hou
ten reling. Uiteraard met pijp in
de mond. Samen met een vijfde
toeschouwer, een zwartwit ge
vlekt hondje, kijken ze een oce
aanstomer na die bijna het affi
che uitvaart. De zeilen van de
traditionele schuiten op de ach
tergrond staan voor het oude.
Mooier
Vernieuwend is Cassiers niet te
noemen. Ook al niet door zijn
sterke hang naar het verleden.
Zo heeft hij vaak in klederdracht
gestoken vrouwen afgebeeld.
De kunstenaar nam het daarbij
niet zo nauw met de motieven
en kleuren die per plaats ver
schilden. Voor hem staan die
personages voor het goede le
ven op het platteland. Kleurrijk,
zonnig, idyllisch. Alleen de op
gelapte kleren van de mannen
venvijzen naar armoede. Cas
siers zette de wereld naar zijn
hand, maakte haar mooier.
Zoals reclamemakers vandaag
de dag nog steeds doen.
De tentoonstelling 'Henri Cas
siers 1858-1944' is nog tot 25
september te zien in het Kat
wijks Museum in de Voorstraat
46. De openingstijden zijn
dinsdag t/m zaterdag van
10.00 uur tot 12.00 uur en van
14.00 uur tot 17.00 uur. De ge
bonden, ingenaaide kleurenca-
talogus kost 45,=.
Het Internationaal Vocalisten
Concours (IVC) viert zijn veer
tigjarig jubilieum in augustus
en september behalve met het
concours met een interpretata-
tiecursus door de sopraan Ilea-
na Cotrubas en met jubileum
concerten.
Aan het concours, dat van 26
augustus tot 3 september wordt
gehouden in het Bossche Thea
ter aan de Parade, doen 90 kan
didaten mee die zijn gekozen
uit het recordaantal van 196
jonge zangers en zangeressen
uit 32 landen. Voor de categorie
opera zijn er 45 geselecteerd,
voor oratorium 19 en voor de
liedsectie 26. De finales hebben
op 3 september plaats met me
dewerking van het Brabants Or
kest onder leiding van Jan Stu-
len.
De interpretatiecursus door
Ileana Cotrubas wordt na het
gehouden (5 tot en
met 8 september) en is open
baar. Zij maakt ook deel uit van
de jury, die onder voorzitter
schap staat van Menno Feen-
stra, casting-coördinator van de
Glyndebourne Festival Opera.
Ook sopraan Elly Ameling zit in
de jury.
In de drie categorieën zijn
eerste prijzen van 10.000 gulden
tweede prijzen
van 5000 gulden. In het jubile
umjaar kan het publiek ook een
prijs toekennen van 7500 gul
den.
Bij de drie jubileumconcerten
treden de winnaars uit de drie
categorieën en drie opvallende
cursusdeelnemers als solisten
op. De concerten vinden plaats
in Den Bosch (8 septemeber),
Eindhoven (9 september) en
Terneuzen (10 september).
Het rVC wordt sinds vorig jaar
overigens om het jaar gehou
den. In het andere jaar wordt
het concours vervangen door
masterclasses.
zullen binnenkort worden be
kendgemaakt. Hieronder volgt
de gehele lijst:
Vrijdag 26 augustus: Afghan
Whigs, Candlebox, Dig, Helmet,
Red Red Meat, Rollins Band,
Soundgarden, Stabbing West
ward, Les Tambours du Bronx,
Tindersticks, Dread Zone, Qua-
zar, Senser, Underworld en de
dj's Darren Emerson/Aphex
Twin.
Zaterdag 27 augustus: African
Headcharge, Arrested Develop
ment, Bettie Serveert, Bivouac,
Blur, Jeff Buckley, Lou Dalg-
leish, Darryl-Ann, Dead Moon,
G-Love The Special Sauce,
Gang Starr (met special guest
Jeru the Damaja), Genitorturers,
Gorefest, Julia P. Hersheimer,
Live, Man or Astroman?, Moon-
lizards, Motorpsycho, Mucky
Pup, Offspring, Sebadoh, Sepul
tura, They might be Giants, Eat
Static, Speedy J., Trans-Global
Underground en de dj's Steve
Green/ Lady Aïda.
Zondag 28 augustus: Bioha-
zard, Frank Black, Compulsion,
Cypress Hill, dEUS, Heather
Nova, The Jim Rose Circus Side
show, Michael Katon, Lemon-
heads, Levellers, Lotion, Mother
Tongue, Erwin Nijhoff en Tho
mas Thijs, Oasis, Paradise Lost,
Pavement, Quicksand, Reve
rend Horton Heat, Shootyz
Groove, Terrorvision, Tea Party,
Victims Family en Joost Visser.
ROTTERDAM HAN GEURTS
Directeur van de Rotterdamse
Schouwburg Carel Alons vindt
de stelling van het RO Theater
dat zijn schouwburg niet ge
schikt zou zijn voor het huisge
zelschap „een gelegenheidsar
gument". Zowel Toneelgroep
Amsterdam als het RO Theater
gebruiken de architectuur als
argument in hun pleidooien
voor een eigen theater, hoewel
beide schouwburgen (Stads
schouwburg in Amsterdam en
de Rotterdamse Schouwburg) in
niets op elkaar lijken.
Alons daarover: „Bij Toneel
groep Amsterdam kan ik mij dat
argument levendig voorstellen.
Die mogen van monumenten
zorg geen spijker in het gebouw
slaan. De Rotterdamse Schouw
burg voldoet echter aan alle ei
sen die het RO Theater destijds
heeft geformuleerd. Zeker als ik
er in september een nieuwe tri
bune bij krijg voor kleinere op
stellingen in de grote zaal.
In theaterland woedt de dis
cussie over de nesteldrang van
de grote gezelschappen RO en
Toneelgroep Amsterdam en de
gevolgen daarvan voor de sprei
ding van het theateraanbod. De
Raad voor de Kunst peilt op dit
moment de meningen, in voor-
bereiding op het volgende Kun
stenplan waarin de subsidiegel
den moeten worden herver
deeld. Het ligt voor de hand dat
dan nog eens kritisch wordt ge
keken naar gezelschappen die
eventueel minder door het land
gaan reizen.
Alons is een voorstander van
eigen huizen als daar tenminste
de artistieke noodzaak voor be
staat. Dat een gezelschap een
hecht ensemble wil opbouwen
vindt hij logisch, en ook dat het
met dat ensemble vervolgens
een eigen theater wil bespelen.
„Gerardjan Rijnders had eigen
lijk al jaren een eigen plek moe
ten hebben," vindt Alons.
Carel Alons: „We zijn als theaterdirecteuren gewend
Het gedeeltelijke vertrek van
het RO uit de Rotterdamse
Schouwburg is echter in dat
licht bezien wat prematuur: „In
het kader van de discussie rond
Luxor en de Rotterdamse to
neelvoorzieningen was het voor
het RO Theater in Rotterdam
een kwestie van nu of nooit. In
artistiek opzicht was het eigen
huis op een ander mQment mis
schien n
Profileren
Overigens bestrijden beide ge
zelschappen met klem de stel
ling dat zij minder in het land
zullen optreden. De praktijk
moet bewijzen of dat echt zo is.
Zo zegt Gerardjan Rijnders nu al
dat hij veel meer geld nodig
heeft als hij niet alleen in Am
sterdam moet spelen, maar ook
in Heerlen en Groningen. Zijn
ensemble moet dan immers
twee keer zo groot zijn.
In tegenstelling tot vrije pro-
dukties, die meestal een vast
bedrag krijgen per optreden,
moeten de gesubsidieerde ge
zelschappen het meestal doen
met de kaartjesopbrengt als zij
in het land staan. Probleem is
dat zij op het reclamebeleid van
zo'n schouwburg geen invloed
kunnen uitoefenen. De schouw
burgen lopen bij dit systeem
nauwelijks risico. Carel Alons
vindt dan ook dat de gezel
schappen gelijk hebben als zij
zeggen dat de schouwburgen te
weinig doen of kunnen doen
om het reizen aantrekkelijk te
maken.
De schouwburgen zouden
zich volgens hem meer moeten
profileren en kiezen voor be
paalde gezelschappen met een
bepaalde uitstraling. „We zijn
als theaterdirecteuren gewend
om alles te kunnen tonen. Dat
is niet meer houdbaar. Maar
geef hetgeen je wel laat zien dan
tenminste een optimale kans.
Bijvoorbeeld door langere se
ries, zodat gezelschappen een
betere binding met het publiek
kunnen opbouwen.
Voorwaarde is dat de schouw
burgen in het land daar ook de
mogelijkheden voor krijgen in
de vorm van een adequaat pro-
grammeringsbudget. Die wor
den door hun wethouders ech
ter steevast doorvt
WVC, aldus Alons.
RECENSIE JOHN OOMKES
Concert: Plague Mass, gecomponeerd,
geregisseerd en uitgevoerd door Diaman
da Galas. Gehoord: Triple X-festival, Wes
tergasfabriek, Amsterdam, 5/8.
Misschien dat pas na het jaar
2000 in kaart zal worden ge
bracht in hoeveel kunstuitingen
aan het eind van de twintigste
eeuw aids als thema centraal
heeft gestaan. Een van de hui
veringwekkendste scheppingen
op dat gebied is tot nu toe in elk
geval de 'Plague Mass' van de
Amerikaanse zangeres en per
former Diamanda Galas.
Galas is een veertiger en auto
didacte van Grieks-Amerikaan
se origine: ze is geboren en ge
togen in San Diego aan de Ame
rikaanse westkust, het deel van
de States dat het hardst is ge
troffen door de aids-epidemie.
Al sinds het eind van de jaren
zeventig is zij een welkome gast
op Nederlandse podia, maar
Galas maakte voor het eerst
furore dankzij spraakmakende
optredens op een avant-garde-
festival in het Utrechtse cen
trum 't Hoogt.
In die vroege jaren tachdg ex
perimenteerde Galas met de
grenzen van het stemgebruik.
Ze schreeuwde, gilde, siste,
kreunde en boerde in twee, vier,
soms zes microfoons, die alle
maal in verbinding stonden met
een ander auditief effect. Galas'
machtige vokalen riepen zo een
éénvrouws-imitatie van de Ni-
belungen op, een orgel aan na
galm en echo, vibrerend en
resonerend tegen de wanden
van de ruimte waarin de bezoe
ker vergeefs bescherming zocht
tegen zoveel onbeheerste po-
Momenteel toert zij rond met
een compositie van zeventig
minuten, die in 1990 nog door
het leven ging als Masque of the
Red Death (een titel geleend
van Edgar Allen Poe), maar nu
definitief Plague Mass is ge
doopt. Het stuk is opgedragen
als een monument voor de
aids-doden, meer in het bijzon
der ter nagedachtenis van haar
broer, de toneelschrijver Philip-
Dimitri Galas. Plague Mass
heeft een klassieke opbouw in
delen, die je zou kunnen be
schrijven als contemplatie, ex
pulsie, exorcisme, woede, sar
casme, leedbetuiging en over
gave.
Het is een mis waarin Galas
bijna nooit het hoofd laat han
gen, maar als een hedendaagse
Faust haar Mephisto opzoekt en
uitdaagt. Met het bovenlijf ont
bloot en ondergedompeld in
(een vaak lelijk belichtf bloedro
de emulsie gaat ze de confron
tatie aan. De vaak hortend uit
gebrachte, tot in het oneindige
gerepeteerde bezweringen
('Were you a witness?') doen
denken aan de trance waarin
Amerikaanse tv-dominees kun
nen geraken. De fysieke bele
ving van pijn wordt er uitge-
knald in lange, gorgelende gil-
refreinen, als de op hol geslagen
reien in Griekse tragedies.
De zeventig minuten durende
voorstelling is niet ontbloot van
een theatraal performance-ach-
tig karakter. Kaarsen bakenen
het speelvlak af, wolken rook
worden van achteren de bühne
op geblazen, kleine voorwerpen
als een mes doen het geheel
vaak balanceren op de rand van
kunst en kitsch. Zwaai' weerge
geven achtergrondgeluid - aan
zwellende vliegtuigmotoren,
een dreunend, sensurround vi
brato, een op hol geslagen
schoepenrad, keteldrums
doen geleidelijk aan zelfs af
breuk aan de integriteit van Pla
gue Mass.
Gelukkig verjaagt Galas de
pseudo-effecten met twee pas
sages aan het slot. De eerste be
treft een parodie, aan de vleugel
gespeeld, van de negro-spiritual
Let my People Go/Go down
Moses, waarin een eerste straal
tje hoop door de duisternis
prikt. Het tweede is een lange
sprakeloze passage, waarin de
hevig transpirerende Diamanda
in schijnbare slow motion het
podium oversteekt, ons allen
één voor één veelbetekend aan
kijkend. De impact van dat mo
ment is groter dan die van het
affiche van Gerrie Knetemann
dat ons meldt dat hij ook ooit
dood zal gaan.
Domenico Modugno, wiens hit 'Volare' aan het einde van de jaren
'50 een groot succes was, is zaterdag op 66-jarige leeftijd overleden.
De zanger heeft waarschijnlijk een hartaanval gekregen. In 1958
stond Modugno hoog op de Amerikaanse hitparade met zijn lied
'Nel Blu Dipinto di Blu'. In de rest van de wereld werd het nummer
bekend onder de naam 'Volare', een deel van de tekst. In de afgelo
pen jaren zat de zanger in het parlement voor de Radicale Partij.
'Sprong', één van de bronzen beelden van Hanneke de Munck.
FOTO PR/FRANS DE MUNCK
Getooid met oliejas, zuidwester en lieslaarzen salueert
'Haverford', een moderne, krachtige stalen stoomboot.
zijn eenvoudige, houten roeiboot naar de
FOTO CATALOGUS