Geweld Zuid-Afrika
neemt toe ondanks
politieke vrijheid
Hij wil alleen weten: 'Waarom heb je m'n vrouw vermoord?'
Feiten &Meningen
Colditz is te koop
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1994
2M
NIEUWS ANALYSE
Benzineprijs is
hoog en wordt
waarschijnlijk
nog hoger
De prijs van benzine aan de pomp heeft
weer het zelfde hoge punt bereikt als tijdens
operatie Desert Storm tegen Irak. De ach
terliggende redenen zijn heel anders, maar
net als op dit moment kostte ook op 4 sep
tember 1991 een liter Euro-loodvrij 1,93
gulden. Bij de grote oliemaatschappijen
wordt niet uitgesloten dat er de komende
weken nog wat bovenop die prijs zal ko-
De belangrijkste oorzaak van de huidige
hoogte van de benzineprijzen is de grote
Amerikaanse vraag naar geraffineerde olie-
produkten. Om uiteenlopende redenen ligt
een deel van de raffinage-capaciteit in de
Verenigde Staten momenteel stil, terwijl het
Amerikaanse vakantieseizoen traditioneel
juist voor een grote vraag naar benzine
zorgt. Aangekondigde belastingmaatregelen
door de Amerikaanse regering doen de
vraag dit jaar nog eens extra stijgen.
Die grote Amerikaanse vraag drijft ook de
produktenprijzen in Europa op. Ook hier is
een deel van de raffinagecapaciteit wegge
vallen. onder meer omdat periodiek onder
houd aan de installaties moet worden ge
pleegd. Een brand op de grote raffinaderij
van het Amerikaanse Texaco in Engeland
komt daar nog eens bovenop.
De schaarste zit 'm op dit moment in de
a geraffineerde eindprodukten en minder in
de ruwe olie. De prijzen voor ruwe olie zijn
de afgelopen weken weliswaar ook behoor
lijk gestegen, maar lijken zich voorlopig
min of meer te stabiliseren rond de 20 dol
lar voor het Amerikaanse type West Texas
Intermediate, zon 18,5 dollar voor Brent uit
de Noordzee en rond de 17 dollar voor Ara
bian Light uit Dubai.
Het wegvallen van een deel van de pro-
duktie van ruwe olie door stakende oliewer
kers in Nigeria lijkt redelijk te worden opge
vangen door de andere leden van het
oliekartel OPEC en door grotere produktie
op de Noordzee, aldus het Internationale
Energie Agentschap (IEA) in Parijs. Toch
heeft het politieke conflict tussen de vak
bonden van oliewerkers en de militaire re
gering in Nigeria wel een psychologisch ef
fect op de internationale markten. Zeker op
de prijs van ruwe olie. maar in mindere ma
te op die van eindprodukten. Toen donder
dag de overkoepelende vakcentrale in Nige
ria bekend maakte de stakingen tijdelijk te
willen opschorten, was dat ook meteen
merkbaar aan de prijs voor diesel. Die ging
namelijk iets omlaag.
Of het record van 1,93 gulden voor een li
tertje Euro-loodvrij de komende dagen gaat
sneuvelen, hangt af van een aantal factoren.
Als de huidige schaarste aan benzine lang
gaat duren, zit het er dik in dat de benzine
prijs nog verder oploopt. Wanneer boven
dien de koers van de Amerikaanse dollar de
komende tijd zou gaan stijgen wat door
veel economen eigenlijk al veel eerder was
verwacht lijkt een verdere stijging zelfs
onafwendbaar. De dollar is immers de
munt waarmee in de oliehandel wordt ge
werkt.
amsterdam marien van den bos
foto archief
THE INDEPENDENT
Die zaterdagavond deelden rechercheur Moni
que Marais en haar verloofde, agent Bradley Ni
cholson, op hun werk uitnodigingen uit voor
hun aanstaande huwelijk. Op maandagochtend
hoorde Nicholson op de politieradio dat zijn
toekomstige vrouw samen met zijn collega
Theunis van der Vyfer was doodgeschoten tij
dens een ondervraging van vermeende autodie
ven. In datzelfde weekeinde waren in Johannes
burg nog eens vijf agenten vermoord.
Een agent van de Zuidafrikaanse politie zit op de uitkijk bij een van de vroegere townships bij Johannesburg. Het geweld tégen politiefunctionarissen neemt toe in Zuid-
Afrika. In juni alleen al werden tien politieagenten in functie werden gedood. foto archief
Minister Sydney Mufamadi (veilig
heid) omschreef deze nieuwste serie
politiemoorden als een 'nationale tra
gedie'. Mufadi, die in de jaren tachtig
herhaaldelijk door de politie is vastge
zet wegens zijn politieke activiteiten
voor het Afrikaans Nationaal Congres
(ANC), maakt zich zorgen over de
schade die het imago van Zuid-Afrika
in het buitenland oploopt op een mo
ment dat de regering haar uiterste
best doet buitenlandse investeerders
aan te trekken. ,,Dit geeft de indruk
van een compleet wetteloze maat
schappij", zo zei hij.
De misdaad, inclusief de politiemoor
den, daalde vrij plotseling in april en
mei, de periode onmiddellijk voor en
na de eerste democratische verkiezin
gen van Zuid-Afrika. Maar in juni
bleek al weer dat de politieke bevrij
ding de criminelen in het land niet
had aangezet meer onschuldige doe
len na te streven. De statistieken laten
zien dat in die maand iedere acht mi
nuten een overval werd gepleegd,
1044 auto's onder bedreiging van èen
wapen of een mes werden gestolen,
vijftig mensen in hun huis werden
vermoord en tien politieagenten in
functie werden gedood.
Jessie Duarte, een voormalig per
soonlijk assistent van Nelson Mande-
la en nu minister van politie van het
provinciale bestuur, zei deze week dat
er maatregelen moeten worden geno
men om te voorkomen dat criminele
elementen een 'onzichtbare dicta
tuur' zullen scheppen. Een van die
nieuwe maatregelen is volgens haar
het regelmatig opwerpen van weg
blokkades door de politie.
De angst binnen de politiemacht is
echter zo groot dat sommigen toege
ven dat ze geen zin meer hebben zich
in de strijd te mengen. ,,Het is daar
buiten zo gevaarlijk dat ik bang zou
zijn om me als politieman op straat te
begeven", aldus politiewoordvoerder
kolonel Ruben Bloomberg.
Volgens Bloomberg is de I
van het geweld tegen de politie mede
te wijten aan het feit dat in Zuid-Afri
ka makkelijk aan wapens is te komen.
„We dachten dat het in het nieuwe
Zuid-Afrika beter zou gaan maar het
gaat slechter. In het verleden bestond
het idee dat veel aanslagen op de po
litie een politieke achtergrond had
den, maar dat is nu niet langer het ge
val."
Onlangs diende voor een rechtbank
in Pretoria de zaak tegen Eugene de
Koek, een voormalige politiefunctio
naris. Hij wordt beschuldigd van tal
rijke moorden, maar verscheen in
Pretoria voor de rechter in een poging
op borgtocht te worden vrijgelaten.
De rechtbank vernam dat de staat
hem vervolgt in verband met de
moord op drie politiemannen allen
mogelijke getuigen tegen hem en
wapenleveranties aan leden van de
Inkatha Vrijheidspartij.
De aanklacht tegen De Koek, een
sleutelfiguur in de zogeheten 'Derde
Macht', die de afgelopen jaren de
strijd in de zwarte woonsteden diri
geerde, omvat ook de poging tot
moord op voormalig korpscomman
dant Dirk Coetzee, die in de jaren
tachtig met De Koek samenwerkte in
een moordcommando van de politie.
In 1989 bekende hij alles tegen de
pers, ontvluchtte het land en sloot
zich aan bij het ANC in Londen.
Dat het beleid van de Zuidafrikaanse
politie in de drie maanden dat Man
dela president is drastisch is veran
derd, komt misschien nog het beste
tot uiting in een bericht dat de kran
ten in Johannesburg onlangs publi
ceerden. Coetzee, ooit lid van een
moordcommando, bekleedt opnieuw
een vooraanstaande positie binnen
het Zuidafrikaanse politiekorps.
johannesburg john carlin
vertaling luutje niemantsverdriet
Discriminatie
Vijftien minu
ten staat er op
het bordje bij
de balie. Als je
als klant in het
I Nairobi kantoor van de
ABN-AMRO in
Nairobi langer dan 15 minuten
moet wachten kun je naar de
manager snellen om te klagen.
Voor de meeste Nederlanders in
Kenya is ook dat kwartiertje
echter veel te lang.
Terwijl Kenyanen geduldig in de
rij blijven staan wachten en
geamuseerd met elkaar een
praatje aanknopen, beginnen
Hollanders al na vijf minuten te
stampvoeten, zenuwachtig van
het ene op het andere been te
springen en gespannen op hun
horloge te kijken.
Na tien minuten wordt de on
vrede verbaal kracht bijgezet.
De een verkettert de service van
het Kenyaanse bankpersoneel
in het Nederlands (de gekwalifi
ceerde deskundige die Den
Haag telkens weer uitstuurt
naar verre landen om twee jaar
lang met een vet contract niet
veel meer te doen dan een keer
per week naar de bank te rijden
om herrie te schoppen, staat
vaak geen andere taal ter be
schikking), de ander gebruikt
wat nettere bewoordingen in
het Engels.
Bij de Kenyanen in de rij neemt
het geduld en de amusements
waarde van het wachten onder
tussen alleen maar toe. De
bankbedienden daarentegen
worden zichtbaar zenuwachti
ger en sloven zich vervolgens
uit om het de witheet geworden
rood verbrande buitenlanders
alsnog naar de zin te maken.
Balies die voor heel andere
doeleinden waren bestemd
worden geopend, de blanke
klanten worden uit de rij gepikt
en wordt vriendelijk aangera
den om zich bij het speciale lo
ket te vervoegen.
Maar met zo'n doekje kan het
bloeden van die ongeduldige
Hollanders in den vreemde na
tuurlijk niet voorgoed gestopt
worden. Dus blijft men klagen
bij de (Nederlandse) directie.
Dat het toch geen stijl is dat ie
mand die miljoenen in de bank
laat rouleren minutenlang in
hetzelfde rijtje moet staan met
«o
het gewone Kenyaanse volk dat F
maar een paar honderdjes te F
verhapstukken heeft. En dus
neemt de directie krasse maat-
regelen. F
Een circulaire gaat uit waarin F
staat dat lopende rekeningen
voortaan een minimale balans 'a!
van honderdduizend Kenyaan- n'
se shilling (dat is, let wel, ruim
3000 gulden) moeten vertonen, n
En spaarrekeningen 50.000 shil-
ling. Wanneer je saldo beneden £ei
die grens daalt, wordt iedere po
maand 30 gulden boete in reke- j-e
ning gebracht. |e
Tja, van dat briefje stond ook ik L
toch wel even paf. Is het voor ta
mij al een hele toer om aan die jij
100.000 shilling te komen, voor h<
de gemiddelde Kenyaan is dat U
met een salaris van 5000 shilling U
per maand natuurlijk Godson
mogelijk. Conclusie: die grote
statige Nederlandse bank die in H
een groot gloednieuw gebouw
aan het randje van het centrum
van de hoofdstad van een Der- rj
de Wereldland huist, wil van 111
een groot deel van haar Keny- er
aanse klanten af.
„Dat heeft u juist gezien", fluis-
tert de juffrouw achter een van
de balies. „De grote klanten kla-
gen dat ze, vooral aan het eind
van de maand, zolang moeten ge
wachten. De directie wil daar- in
om van alle lokale 'kleintjes' af in
waardoor de wachttijden aan- in
merkelijk korter zullen wor- tr
den". til
Geld is macht, dus doe je als oi
bank wat de klanten met geld fr
willen. En die - ook Nederlan- di
ders - willen niet in dezelfde rij et
staan met Kenyanen met maar lei
een beetje geld. Dat dat pure jsj
discriminatie is (laten we het
woord racistisch voorzichtig- t
heidshalve nog maar niet in de
mond nemen) schijnt niemand q
te deren. (i
Het is kennelijk heel normaal
dat een Nederlandse bank zich vv
zo elitair gedraagt in een ont-
wikkelingsland. Wordt zij in Ke
nya ten slotte al niet heel lang r
vereenzelvigd met het sponso
ren van paardenraces, golffestij- p
nen en crickettoernooien? Daar i 1
mogen gewone Kenyanen toch L
ook niet aan meedoen. L
frans van den houdt
correspondent
'Schlosz Colditz in Saksen te
koop aangeboden'. Met deze
advertentie in de Britse krant
Financial Times ging het minis
terie van financiën van de Duit
se deelstaat Saksen in februari
op zoek naar Britse belangstel
lenden voor het ietwat vervallen
geraakte kasteel ten zuiden van
Leipzig dat tijdens de Tweede
Wereldoorlog bekendheid ver
wierf als onderkomen voor
vluchtgevaarlijke krijgsgevange-
Saksen, de staat van de duizend
kastelen, kan de op 80 miljoen
mark begrote kosten voor res
tauratie van het elfde-eeuwse
bouwwerk niet opbrengen en
hoopt dat de Britten, die de
meeste gevangenen in Colditz
hadden, de herinnering levend
willen houden.
„Goede investerings- en ont
wikkelingsmogelijkheden.
Langdurige leasing behoort tot
de mogelijkheden", lokte de ad
vertentie en met succes.
Veertien gegadigdentwaalf
Britten en twee Duitsers - heb
ben zich inmiddels bij het mi
nisterie gemeld. Een besluit is
nog niet genomen, maar de
deelstaat voelt zelf het meest
voor een hotel-bestemming.
Britse oorlogsveteranen die tus
sen 1940 en 1945 enkele jaren
tussen de oude muren van het
kasteel gevangen hebben geze
ten, willen daar niets van weten.
Zij willen Colditz bewaren als
monument ter herinnering aan
de onvermoeibare ontsnap
pingspogingen van de Britse
krijgsgevangenen. „Maar wij fi-
geen Brits gedenkte
ken op Duitse bodem", zegt het
Saksische ministerie. En om zelf
hun plannen te verwezenlijken
ontbreekt het de Britten aan
geld.
De gids van het kasteel, Anne-
katrin Gordos, vindt een hotel
ook een slecht idee. „Daar ver
dien je wel geld mee, maar de
oude sfeer wordt verstoord." De
vrolijkheid van een hotel zal
snel doen vergeten dat het kas
teel ooit een krijgsgevangen
kamp herbergde, vreest zij.
Tijd voor een compromis. Mo
menteel wordt gesproken over
een gemengde bestemming
deels hotel, deels monument.
Het ministerie bestudeert tien
plannen die in deze richting ko
men. Uiterlijk eind 1996 ver
huist de huidige gebruiker, een
verzorgingshuis voor bejaarden.
Voor die tijd moet een finacier
worden gevonden om het
bouwvallige slot voor de toe
komst te bewaren.
Het machtige kasteel, hoog op
de rotsen boven de rivier de
Mulde gebouwd, is door de film
'Colditz' wijd en zijd bekend ge
worden als het kamp waar ver
stokte uitbrekers onder de Geal
lieerde krijgsgevangenen wer
den ondergebracht. De filmver-
telt hèt verhaal van de enige ge
slaagde uitbraak.
Meer dan 200 krijgsgevangen
officieren uit Groot-Brittannië,
Frankrijk, Nederland, Polen,
België en andere landen waag
den de-meest uiteenlopende
ontsnappingspogingen vanuit
het kasteel.
Het is tropisch warm in de
nacht van 2 op 3 juli 1986. Ie
dereen slaapt met de ramen
wijd open. Het echtpaar Teile
kamp heeft voor het slapen
gaan nog even wat verfrissing
gezocht onder de douche en
het badkamerraam opengezet
voor de ventilatie. Ze zijn een
paar dagen tevoren uit hun
woonplaats Veenendaal naar
Rotterdam gekomen om op het
huis van hun dochter te pas
sen, die met vakantie is. Het
huis staat in de wijk het Sport -
dorp. Een rustige groene buurt
met keurige eengezinswonin
gen vlakbij het Feyenoord-sta-
dion.
Om twee uur die nacht wordt
mevrouw Tellekamp (54) wak
ker. Er is iemand in huis.
Vanuit de badkamer verschijnt
een man die, zo blijkt later, via
een afdakje door het raam op
de eerste verdieping is geklom
men. Als een bezetene begint
de man haar met een mes te
steken. Meneer Teilekamp (60)
wordt ook wakker, doet het
licht aan en ziet dat zijn vrouw
beestachtig is toegetakeld. Hij
wil haar helpen, maar loopt zelf
ook messteken op. „Mond
houden, mond houden", bijt
de onbekende man hem toe. In
paniek rent de man naar bene
den, waar hij in de kamer een
raam kapot gooit en door de
achtertuin in de duisternis ver
dwijnt.
Nog voor er hulp is gearriveerd
zakt mevrouw Tellekamp in el
kaar. Een van de meer dan tien
messteken heeft een halsslag
ader geraakt. Zij bloedt dood.
Haar man wordt met opper
vlakkige verwondingen en een
messteek in de buik naar het
ziekenhuis gebracht. Hij is er
vrij snel weer bovenop.
„Ik kwam om vier uur 's nachts
in de Sportlaan en ben toen
twaalf uur in dat huis aan het
werk geweest. Op zoek naar
sporen", vertelt Frank den
Rooijen, indertijd een van de
twintig rechercheurs die vijf
maanden continu aan de zaak
hebben gewerkt. „Dat blijft je
altijd bij. Dat maakt een onuit
wisbare indruk, vooral omdat
het onderzoek, waar zo veel
werk in is gaan zitten, op dood
spoor kwam."
Kosten noch moeite werden
door de Rotterdamse politie
gespaard om de dader te vin
den. Er waren momenten dat
er met honderdman aan werd
gewerkt. Pelotons ME hebben
de hele buurt uitgekamd. Twee
weken later is er een her
nieuwd buurtonderzoek ge
daan. „Toen zijn 2500 wonin
gen, ook in omliggende wijken
bezocht. Er zijn luchtfoto's van
de wijk gemaakt. Er werd een
Aan het einde van misdaadseries op televisie of in een boek
wordt in ieder geval ten minste één vraag beantwoord: Wie
heeft het gedaan? Maar in de werkelijkheid blijft die vraag
vaak onbeantwoord. Vandaag deel 2 van een serie over on
opgeloste moorden.
beloning van tienduizend gul
den uitgeloofd. Maar niets le
verde het op", verzucht Den
Rooijen. Hij herinnert zich nog
dat de zaak veel onrust teweeg
brach't in het altijd zo rustige
Sportdorp.
De eerste zoekactie begon on
middellijk na de moord en nam
twintig uur in beslag. De hele
wijk werd afgegrendeld, 's
Avonds om tien uur, de dag na
de moord, werden in een
plantsoen een met bloed van
deislachtoffers besmeurde trui,
een mes en een paar leren da
meshandschoenen van de da
der gevonden. Dit bleven de
enige tastbare aanwijzingen.
De attributen werden in een
leegstaande winkel in de wijk
tentoongesteld en later nog
eens getoond in een door de
Hema beschikbaar gestelde
etalage in het winkelcentrum
Keizerswaard. Maar de trui en
het mes, van Italiaanse makelij,
waren doodgewone spullen en
overal te koop.
Op aanwijzing van Tellekamp,
die de dader als enige heeft ge
zien, werd een signalement
verspreid en een compositiete
kening van de dader gemaakt.
Een man van tussen de 28 en
32 jaar met kort, sluik, rossig
haar, met mogelijk sproeten in
het gezicht. Ongeveer 1.75 me
ter lang. „Op iedere inbreker,
die in ons bestand voorkwam,
hebben we dit signalement los
gelaten. We zijn alle TBS-klan-
ten nagegaan, want we gingen
er vanuit dat de dader, die zo
als een wilde stier tekeer was
gegaan, gestoord moest zijn.
We hebben zelfs niet uitgeslo
ten, dat het om een zedenmis
drijfkon gaan."
Er kwamen veel tips binnen. Bij
voorbeeld van een buurtbe
woonster, die wakker was ge
worden omdat ze iemand
'Marco' had horen roepen.
Marco werd nooit gevonden en
nu zegt Den Rooijen dat het
ook best een politieman kan
zijn geweest die zijn dienst-
hond Marco riep.
Vier keer hoopte tfe politie beet
te hebben. Een inbreker, die op
heterdaad werd betrapt en vol
deed aan het signalement en
ook door ramen naar binnen
klom. Naar agnleiding van een
tip kwam de politie bij een
junk, die had verteld dat hij bij
een inbraak was overlopen.
Een man, die zich op de dag
van de moord verdacht ophield
in de wijk. En de verslaafde die
voordat de politie hem kon
verhoren overleed aan een
overdosis drugs. „Tegen geen
van vieren hadden we voldoen
de bewijzen. Ik heb bovendien
nooit het gevoel gehad dat we
de dader hadden."
Hoewel het nu al acht jaar gele
den is, hoopt Den Rooijen nog
steeds dat de moord in Sport
dorp wordt opgelost. Er hoeft
maar iemand te zijp die het
verhaal kent 'van horen zeg
gen' en nu na al die tijd wel be
reid is om naar de politie te
stappen. „Dan wordt het on
derzoek direct weer opgestart.
Dit is zo onbevredigend. Je
blijft met zo veel vragen zitten.
Bij voorbeeld het motief. En
waarom uitgerekend dat huis,
terwijl overal de ramen open
stonden. Was het willekeur?
Maar dan wel met een heel
dramatische afloop", aldus
Den Rooijen, die toegeeft dat
hij een paar maanden geleden
nog weer eens in de Sportlaan
is gaan kijken. „Die vragen
hebben ook Tellekamp steeds
bezig gehouden. Die man is
zeer nuchter en niet belust op
wraak. Hij wil de dader alleen
vragen: waarom heb je m'n
vrouw vermoord.
rotterdam carel wiemers
