'Berlusconi is een
Italiaanse Peron'
Het wemelen van klauterend scharrelvee
or sic a
Dramatisch
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1994
EELCO VAN DER LINDEN»
Hij was de hoop van het 'nieuwe' Italië en
voorbestemd om de eerste premier te
worden van de 'tweede republiek'. Mario
Segni (55) begreep al in 1990, lang voordat
de magistraat Di Pietro en Umberto Bossi's
Lega Nord van zich deden spreken, dat ook
in Italië het roer om moest. Het land bevond
zich in de verstikkende greep van de oude
partijen, die de democratie hadden
omgevormd in een 'partitocratie'. Corruptie,
cliëntelisme en wanbestuur waren het
handelsmerk geworden van een politieke
klasse wier voornaamste zorg het was de
status quo in stand te houden.
Voor de jurist en staatsrechtgeleerde
Segni vormden institutionele en electorale
hervormingen de sleutel om van Italië een
'normale' en functionerende democratie te
maken. Hij schaarde hervormers om zich
heen van uiteenlopende politieke signatuur
en behaalde eclatante successen. In 1991
negeerden 27 miljoen Italianen de oproep
van de socialistische leider Craxi om naar het
strand te gaan en zeiden 'si' tegen de
afschaffing van de meervoudige
voorkeurstem.
Electorale manipulatie was moeilijker
geworden, maar het land had vooral een
motie van wantrouwen ingediend tegen de
oude politieke klasse. Vorig jaar vond een
herhaling plaats, toen 28 miljoen Italianen
zich uitspraken voor een districtenstelsel
voor de verkiezing van de senaat, een
methode die enigszins aangepast ook van
toepassing werd voorde 'Tweede Kamer'.
Segni was een gevierd man. De
'vernietiger van de eerste republiek' (en
overigens ook van zijn partij, de
christendemocratische DC, waarmee hij
vorige zomer brak) stevende af op het
premierschap en zou de 'Italiaanse revolutie'
vervolmaken met de nog ontbrekende
institutionele hervormingen.
Het liep anders. Mediamagnaat Silvio
Berlusconi besloot de politiek in te gaan,
stampte in drie maanden een partij uit de
grond en won in maaart glorieus de
verkiezingen. De droom van Segni, die met
zijn 'liberaaldemocratische' Pact niet verder
kwam dan een paar procent, was uit. ,,Het
land", zo zegt hij nu, ,,is in handen gevallen
van een Peronist van het zuiverste soort,
maar de Italianen zullen snel door hebben
dat hij alleen rook verkoopt."
Het is de dag na het kamer
debat waarin Berlusconi
met verve zichzelf en zijn
kabinet heeft verdedigd. De ruzie met
de Italiaanse magistratuur en de belan
genconflicten die voortvloeien uit de
combinatie premier-ondernemer zijn
nauwelijks aan bod gekomen. „Niets
nieuws onder de zon", zegt Mario Seg
ni - de vader van de Italiaanse revolutie
- met een grimas. „Berlusconi heeft
herhaald dat hij de redder van het va
derland is. Dat is de enige boodschap
die hij, in de wetenschap dat het debat
live - op 'prime-time - werd uitgezon
den, heeft willen overbrengen."
Segni lacht zuur. Hij moet erkennen
dat Berlusconi een bekwame 'commu
nicator' is en zegt net niet dat hij daar
best een beetje jaloers op is. Segni is
een enigszins timide man, met een
aristocratisch voorkomen en dito hof
felijkheid. Zijn biograaf Paolo Mazzanti
schrijft evenwel dat 'achter de fluwelen
oppervlakte een blok Sardijns graniet
schuil gaat'.
Segni is in alles de tegenpool van de
mediamagnaat, die zegt dat hij als hij 's
ochtends in de spiegel kijkt overvallen
wordt door gelukzaligheid en dat zijn
grootste probleem zijn 'superioriteits
complex' is.
Segni is het absoluut niet eens met
Berlusconi als deze zegt dat zijn kabi
net het eerste van de 'tweede repu
bliek' is. „De eerste republiek is ten on
der gegaan, maar de tweede heeft zich
nog lang niet aangediend. Met Berlus
coni, die een typisch produkt is van de
eerste republiek en omgeven wordt
door het slechtste soort socialisten en
christen-democraten, zal het nog even
duren voordat de 'Italiaanse revolutie'
haar bekroning vindt."
Pijlers
Volgens Segni heeft er wel degelijk een
revolutie in Italië plaats gevonden.
„Die werd gedragen in de eerste plaats
door de referenda-beweging. De Lega
Nord en de anti-corruptiemagistraten
vormden de andere pijlers." Dat Segni
en zijn medestanders niet zelf de kroon
op hun werk hebben kunnen zetten, is
volgens hem vooral de schuld van de
ex-communistische partij PDS.
„Onze beweging had aanhang onder
alle hervormingsgezinden en werd ge
steund door het overgrote deel van het
Italiaanse volk. Het lag voor de hand
dat we een soort overgangsregering
zouden vormen om de hervormingen
door te voeren die niet met referenda
zijn te realiceren. Het succes van links
tijdens de vorig jaar gehouden ge
meenteraadsverkiezingen had echter
tot gevolg dat er in de PDS weer een
ouderwetse partijtrots ontstond, men
weigerde concessies te doen en gaf uit
eindelijk de voorkeur aan een alliantie
met alle linkse partijen, inclusief de co-
munistische PRF. Wij als liberalen kon
den daarin niet meegaan en zijn afge
haakt. Het resultaat was dat Berlusconi
zijn anti-communistische retoriek kon
botvieren en de gematigde kiezers naar
zich toe wist te trekken door te zeggen
dat hij werkelijk 'het nieuwe' vertegen
woordigde."
Segni heeft zijn nederlaag geaccep
teerd, maar zegt dat Berlusconi een
Pyrrus-overwinning heeft geboekt.
„Berlusconi is in het gat gesprongen en
heeft met hulp van zijn bedrijf en een
enorme propagandamachine succes
behaald. Hij heeft echter geen politiek
Onze Taal
Mario Segni, vader van de Italiaanse revolutie
programma, geen echte partij en geen
kader. Dit zal zich op den duur wreken.
Zijn regering is bovendien een replica
van de kabinetten die we kennen uit de
eerste republiek: een electorale coalitie,
vol interne tegenstellingen. Ruzies zijn
aan de orde van de dag. Om dit te
voorkomen is het zaak dat Italië een
perfect meerderheidskiesstelsel krijgt
en de premier direct wordt gekozen.
De partijen zullen genoodzaakt zijn in
een vroeg stadium allianties te sluiten,
niet alleen om de verkiezingen te win
nen, maar ook om te regeren volgens
een programma dat al door de kiezer is
beoordeeld."
Verdeeldheid
Volgens Segni zal er met een kabinet-
Berlusconi niets van deze hervormin
gen terechtkomen. „De onderlinge ver
deeldheid is veel te groot. Men is nog
niet in staat geweest om één echte be
slissing te nemen. Over de begroting
bestaat nog steeds onduidelijkheid, ter
wijl Italië een grote internationale fi
nanciële crisis riskeert als niets gedaan
wordt aan de enorme staatsschuld.
Berlusconi is een gevangene van zijn
beloften. Hij heeft het electoraat verleid
met minder belasting, meer werk en
hogere pensioenen. Nu zal blijken dat
de meeste beloften beloften zullen blij
ven, omdat ze haaks staan op de nood
zaak van economische sanering. Ber
lusconi is een populist, een Italiaanse
Peron, die straks echter de rekening ge
presenteerd krijgt in de vorm van grote
onvrede van een electoraat dat zich
beet genomen voelt."
Segni haalt even diep adem. Een ze
kere woede maakt zich van hern mees
ter en hij besluit om die niet te onder
drukken. Volgens Segni is Berlusconi,
ondanks alle mooie woorden over libe
ralisme, een monopolist die zijn hol
ding Fininvest zal blijven beschermen.
„Ik heb gelogen toen ik zei dat deze re
gering geen enkele beslissing heeft ge
nomen. Ze heeft het bestuur van de
staatsomroep Rai naar huis gestuurd -
zodat Berlusconi straks zes hem welge
zinde tv-journaals heeft - en een de
creet uitgevaardigd waarmee hij zijn
eigen bedrijf en familie heeft willen be
hoeden voor juridische overlast. Ook
heeft hij corrupte vrienden tevreden
willen stellen, want vergeet niet dat
Berlusconi degene was die Craxi als
eerste omhelsde toen het parlement
zich uitsprak tegen opheffing van diens
parlementaire onschendbaarheid.
Volgens Segni vormt het conflict met
de Rai en de Italiaanse magistraten het
bewijs dat Berlusconi geen onder
scheid weet te maken tussen het eigen
en het algemene belang. „Berlusconi
heeft geen respect voor de staat. Hij
blijft een ondernemer die het land wil
besturen zoals zijn Fininvest. Het is al
absurd dat een politicus, en helemaal
een premier, enorme economische be
langen heeft, maar in het geval van
Berlusconi is het des te onverteerbaar
der omdat hij actief is op mediagebied.
Het pluralisme wordt ondermijnd en
daarmee loopt de democratie in Italië
serieus gevaar."
Volgens Segni zijn de gebeurtenissen
van de afgelopen weken nog maar een
voorproefje van wat Italië te wachten
staat. „De belangenconflicten zijn le
gio. Fininvest is een conglomoraat van
bedrijven die operen in tal van secto
ren. De regering is daarom gedoemd
niet te regeren, maar zich bezig te hou
den met de problemen die zullen ont
staan bij vrijwel elke maatregel die ze
uitvaardigt. Steeds weer zal de verden
king, al dan niet terecht, ontstaan dat
Berlusconi zijn holding heeft willen be
voordelen."
De door Berlusconi voorgestelde
scheiding van zijn Fininvest doet Segni
af als 'volstrekt onacceptabel' en 'rook
in de ogen van de publieke opinie'.
„Hét benoemen van een beheerder die
een oogje in het zeil houdt in huize
Fininvest is zinloos, net als de benoe
ming van een garantie-comité dat be
langenconflicten moet signaleren. Fin
invest blijft volgens het voorstel ge-
woon geleid worden door de personen
die zijn benoemd door de grootste aan
deelhouder, en dat is Berlusconi. Het
punt is echter dat er niet gekeken moet
worden of Fininvest Berlusconi bevoor
deelt, maar juist of het omgekeerde het
geval is. En dat is een onmogelijke op-
PETER WOLFSBERGEN
Nederland is met vakantie.
Althans: zo heet dat in deze tijd van
het jaar nog steeds. intussen heeft
een deel het jaarlijkse uitstapje er
reeds opzitten. vakantie-vieren is
immers voor velen al lang niet meer
een bezigheid die zich alleen in juli
en augustus afspeelt.
En zo nam ook een aantal van onze
redacteuren de aanloop naar deze
zomer via de vakantie-kaart. in een
aantal afleveringen een impressie.
T a, zegt mevrouw Carbini, „deze foto
j vind ik het mooist, die tijd kan ik me
nog herinneren. In het voorjaar werd de
huishouding op de wagen geladen en dan
trokken we naar de zomerweiden, de ber
gen in. Dat was een heerlijke tijd." De ou
de, wat vage foto in de reisgids doet onze
gastvrouw, een altijd-bezig, levendig Corsi-
caans dametje, zuchten.
Ze heeft de rijd nog meegemaakt dat het
groene, geurige Middellandse Zee-eiland
Corsica ritselde van het vee voorname-
lijk gigantische kuddes geiten dat voor
de winter van de bergennaar de dalen
werd gedreven en in het voorjaar weer te
rug. Met de herder trokken dan vaak
vrouw en kinderen mee en soms ook klein
kinderen, zoals de kleine Carbini.
Kuddes van die grootte zie je niet meer
op het eiland, hoewel je er, voornamelijk
op de binnenwegen, na elke haarspeld
bocht op bedacht moet zijn op koeien of
geiten te stoten. Maar dat. het vee, de die
ren, is juist één van de talrijke charmes
van mijn favoriete vakantieland.
Het is een wonderlijke
plotseling in je gehuurde autootje als
het ware op een zee van geiteruggen te zien
drijven en het is dikke pret om je daar,
zonder een geitekont te torpederen, weer
aan te ontworstelen. Een herder heeft me
ooit duidelijk gemaakt dat prrrl prrr! roe
pen schijnt te helpen, wat kennelijk opzij!
in het geits betekent.
Geloof de boze tongen toch niet die be
weren dat een levende Corsicaanse geit (het
mag ook een kip of zwijntje wezen) géén ei
genaar heeft, zeker niet als het dier de weg
verspert, maar een overreden dier altijd
één, vaak zelfs twee en soms nog meer. En
als het toch over vee gaat: de Corsicaanse
koe is een andere bron van vakantiegenoe
gen tot en met het avondmaal.
Anders dan haar Nederlandse zuster is
zij klein en slank, een typisch vleeskoetje,
dat uitstekend klautert en klimt. Overal
kom je deze fraai ogende dieren tegen, op
steile hellingen, langs, maar soms ook op
de (auto)wegen, op het strand of tot aan de
flanken in de maquis. De grotere dieren
zijn onverstoorbaar, zij bewegen zich al-
tijdkauwend in kleine kuddes voort, vaak
vergezeld door hun hertachtige kalfjes, die
nog moeten leren dat je als jong rund van
een auto niet in de stress hoeft te schieten.
'sica wemelt i
als geiten, schapen, koeien, varkens,
en muildieren. Agressief is al dat
scharrelvee nooit, waarschijnlijk juist
doordat het zich zo vrij kan bewegen. Dat
geldt ook de honden, dieren die ik op het
Fransevasteland maar liever vermijd
omdat ze vaak agressief zijn.
De Corsicaanse variant is duidelijk een
allemansvriend. Tanden heeft hij meer
dan genoeg, maar die gebruikt hij vooral
om mee te grijnzen naar de toerist, van wie
hij een ongestoorde aanvoer van lekkere
hapjes verwacht. Als die niet komen: geen
nood, een weggeworpen stok wordt graag
en vaak teruggebracht.
De Corsicanen zijn, voor zover je zoiets
kan waarnemen en tot regel verheffen, op
hun honden gesteld; maar ze zijn er aller
minst weekhartig mee. Een van de hotels
waar ik bijna jaarlijks kom, heeft wat hon
den betreft een hoge omloopsnelheid. Wie
informeert waar de Otis of Fiji van verle
den jaar toch gebleven mag zijn, krijgt
meestal een vriendelijk lachje en de mede
deling: „Oh, perdu dans les montagnes...
Wat ook nogal eens in staat blijkt te zijn
tegen de steile bergen op te klauteren
om daar vervolgens te verdwalen zijn hele
nesten jonge poezen. Zo lang moeder ze
zoogt is alles nog alors en allez, maar al
snel na hun eerste stapjes buiten het nest
blijken ze onvervaarde bergbeklimmers.
Een hoofdstuk apart zijn de varkens op
dit eiland. Cochon, porc, sanglier, pour-
ceau, laie of marcassin, varken of zwijn,
wild of gedomesticeerd, groot of klein, roze
of zwartwit gevlekt: alle types, soorten en
maten kom je op het eiland tegen, de mees
te in het sprookjesachtig mooie gebied van
de kastanjewouden, ten zuidwesten van de
havenstad Bastia.
De varkensmesterijen daar bestaan uit
fikse stukken land, meestal op een niet al te
steile helling, tussen de blootgewroete
knoestige wortels van kastanjes en eiken,
slordig omheind met palen, gaas, houten
hekkén en wat de Engelsen noemen bed-
steadgates. Dat is pas een varkenswciardig
bestaan en dat laat zich ruimschoots
aan de cöte de porc proeven.
Maar ook hoog in de bergen kom je ze
soms tegen, vrij rondknorrend, soms voor
zichtig, soms vrijmoedig bedelend als jonge
honden en van zo dichtbij zijn ze in de
ogen van een stadsmens toch wel erg ruig,
groot en uitgerust met ferme hoektanden.
En ook tijdens wandelingen in het bijna
onbewoonde, dichtbegroeide binnenland
wil weieens een koppeltje van die biggen-
in-streepjespyjama plotseling vlak voor je
het pad overrennen en het bos inschieten.
En dan maar hopen dat moeder niet in de
buurt is.
Kort geleden moet er in de krant
een bericht gestaan hebben over
een dramatische daling van het
aantal asielzoekers ergens. Het ging
om een daling van 198.183 naar
22.365. Ik had het niet gezien, maar
een van de lezers heeft het uitge
knipt en naar mij toe gestuurd. Wat
of ik daarvan vond? Ze gaf meer
voorbeelden. Zo was ze ook al eens
een 'dramatische vooruitgang' te
gengekomen. Haar eigen mening
hierover was duidelijk: 'De stijl- en
taalfouten in de kranten bezorgen
me soms de rillingen'. En:
'Journalisten schijnen de betekenis
van het woord dramatisch niet
meer te kennen'.
Ik'moet voorzichtig zijn. Een paar weken
geleden stond er in een stukje van mij een
koe van een spelfout (balijnen in plaats van
baleinen), die daar niet door de journalisten
in gekomen was maar enkel en alleen door
mij. Maar ook afgezien daarvan moeten we
voorzichtig zijn met afkeuren. Trouwe le
zers zal het opgevallen zijn dat er op deze
plaats in al die jaren (dit is aflevering 399)
zelden iets afgekeurd wordt. Volgens som
migen zelfs te weinig. Maar wat schieten we
ermee op als ik op hoge toon ga zeggen dat
men het faliekant verkeerd doet? Meestal
ligt de kwestie wat genuanceerder. En waar
om zou het woord 'dramatisch' niet gaan
deweg een andere betekenis kunnen krij
gen? Dat is ook gebeurd met 'vreselijk leuk'
en 'doodgewoon'.
Maar laat ik beginnen met zeggen dat ik
ook wel opkijk van dit gebruik van 'dra
matisch'. Ik zou het zelf nooit zo zeggen.
Voor mij betekent 'dramatisch' toch iets
onaangenaams, iets naars. Een 'dramati
sche vooruitgang' heeft in mijn ogen daar
door iets tegenstrijdigs: enerzijds vooruit
gang, anderzijds onaangenaam.
Als ik op zoek ga in een paar woordenboe
ken, dan wordt dit niet bevestigd. Van Dale
zegt: 'spectaculair, opzienbarend'. Dat laat
dus in het midden of het negatief of positief
is. In het woordenboek van Koenen zien we
dezelfde situatie: 'aangrijpend, opzienba
rend'. Ook dat kan zowel aangenaam als
onaangenaam zijn. Ik betwijfel of Koenen
en Van Dale gelijk hebben. Of liever gezegd:
of ze gelijk hadden. Volgens mij had
'dramatisch' wel degelijk de bijgedachte:
'onaangenaam, naar, rampzalig'. In ieder
geval had en heeft het bijbehorende werk
woord 'dramatiseren' die negatieve beteke
nis. Koenen zegt: 'als een ramp voorstellen
of opvatten', en Van Dale: 'als erger, ernsti
ger voorstellen dan feitelijk het geval is'.
Maar het zou dus wel eens zo kunnen zijn,
dat 'dramatisch' gaandeweg niet meer ne
gatief is, en alleen nog maar 'grootschalig,
indrukwekkend, spectaculair' gaat beteke
nen. Het zou niet de eerste keer zijn, dat de
betekenis veranderde.
Het woord 'drama' (figuurlijk gebruikt ook
niet positief!) betekende van huis uit:
'handeling'. Het is afkomstig uit het Grieks.
Wellicht via de feesten voor de god Dio-
nysos, waarbij altijd toneelvoorstellingen
opgevoerd werden, kreeg drama de beteke
nis 'toneelvoorstelling'. Niet noodzakelijk
treurige toneelstukken (tragedies), maar
evengoed vrolijke stukken (komedies). In
het Engels is dat dan ook nog steeds het ge
val. Maar in het Nederlands kreeg drama
toch sterk de bijgedachte aan 'treurig'. En
vandaar waarschijnlijk ook dramatiseren en
dramatisch.
Wanneer nu die treurige bijgedachte (die er
zeker niet altijd geweest is) weer een beetje
zou verdwijnen, dan hoeven we daar niet
om te treuren. Waarom zou het gebruik an
no 1900 beter zijn dan dat van anno 1600
en 2000? De verandering (terug!) is op zich
zelf zeker niet dramatisch te noemen, noch
in de negatieve betekenis, noch in de neu
trale. Het is gewoon een van de talloze klei
ne betekenisveranderingen die in een le
vende taal voortdurend voorkomen, 't Is
mogelijk dat het gebeurt door invloed van
het Engelse woord 'dramatic', maar zoiets is
altijd moeilijk te bewijzen.
Spectaculair heeft nooit die negatieve bijge
dachte gehad. Het idee is verder wel het
zelfde: afgeleid van spektakel: 'schouwspel',
en met als betekenis ook 'grootschalig, op
zienbarend'. Toneel maakt blijkbaar indruk.
