Geen plaats
voor nostalgie
Hete Stress
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 19jg*—
,,De mannen waren prikkelbaarder, minder bereid zii
in te spannen en minder gezeglijk dan anders. Ze dedi
hun werk langzamer, ze slenterden in plaats van gewo(
te lopen, ze verwaarloosden hun kleding, in hun verb!)
ven was het een ontzettende bende, ze hadden lak aj
de gebruikelijke omgangsvormen, en er was een alg
meen gebrek aan enthousiasme en energie te bespeure
Als ze maar enigszins de kans kregen, gingen ze liggen i
plaats van zitten. Van vroeg opstaan hadden ze al lai
niet meer gehoord. Het was niet ongewoon officieren oi
8 uur nog op hun nest aan te treffen. Velen van hen g
bruikten zelfs hun ontbijt op bed. Ook na het mij
dageten ging de hele handel meestal meteen weer plat
zo'n siësta duurde niet zelden een hele middag lang."
Aldus beschrijft Richard MacP-
herson in zijn boek Tropical
Fatigue (Tropische Vermoeid
heid) de gevolgen van het lang
durig gestationeerd zijn in een
tropisch klimaat bij Amerikaanse
mariniers tijdens de Tweede We
reldoorlog. Hij voegt er aan toe,
dat nogal wat slachtoffers zicht
baar vermagerden en aan slape
loosheid en depressie leden. Bij
de echt ernstig gevallen kwamen
ook geheugenstoornissen en
angstaanvallen voor. En sommi
ge mariniers begonnen op den
duur zelfs aan hun eigen toere
keningsvatbaarheid te twijfelen.
Psychologen spreken bij zulke
symptomen wel van hitte-stress
heat stress). Die stress is overi
gens niet alleen het gevolg van
hoge temperaturen, maar ook
van een hele reeks andere facto
ren, zoals de relatieve luchtvoch-
tigheidsgraad, lichamelijke fit
heid en gezondheid, leeftijd, ge
slacht, voedingspatroon, de mate
waarin iemand 'geacclimati
seerd' is, en van mentale instel-
ling.
Mensen zijn zogenaamde ho-
meothermisch, zeg maar 'gelijk-
warmige', dieren. De tempera
tuur in ons lichaam wordt onaf
hankelijk van de omgeving zo
veel mogelijk constant op onge
veer 37 graden Celsius (+/- 0.5)
gehouden. Om dat te bereiken
moet er een goed evenwicht zijn
tussen warmteproduktie en
warmteafgifte door ons lichaam.
Warmteproduktie gebeurt door
onze stofwisseling. Bij het verte
ren van voedsel in onze inge
wanden komt warmte vrij (van
daar de term calorie, van het la-
tijnse woord voor warmte: calof).
Ook onze spieren produceren bij
inspanning warmte en vaak zelfs
veelmeer dan onze spijsverte
ring. Dat merken we ook duide
lijk als we bijvoorbeeld een tijdje
stevig gefietst of gerend hebben.
Wanneer ons lichaam zoveel
warmte produceert of op
neemt (door bijvoorbeeld zonne
straling) dat de temperatuur dui
delijk boven de 37.5 graden
dreigt te komen, neemt de ther
mostaat in onze hersenen (een
hersencentrum dat hypothala-
m us wordt genoemd) maatrege
len om de warmteafgifte te ver
hogen. De voornaamste van die
maatregelen is het aanzetten van
de bijna 3.000.000 zweetkliëren
tot het produceren van een wate
rig vocht dat door verdamping
de overtollige warmte naar de
buitenwereld afvoert. Verdam
ping van water kost veel energie
(denk maar aan de energie die
nodig is om een waterketel te la
ten fluiten). Dus, wanneer zweet-
water op onze lichaamshuid ver
dampt, wordt daardoor aan die
huid energie in de vorm van
warmte onttrokken en koelen we
af. De hoeveelheid zweetvocht
die we op een hete dag produce
ren, kan wel oplopen tot 10 a 12
liter! Om zoveel te kunnen zwe
ten moet ons lichaam een enor
me hoeveelheid werk verzetten,
want het vocht moet letterlijk
door de zweetklieren naar de
huidoppervlakte worden geperst.
Daarvoor moeten hart en bloed
vaten op hoge toeren werken en
niet zelden 60 tot 70 procent
meer inspanning leveren. Dat is
helemaal het geval als de buiten
lucht zelf al heel vochtig is, want
dan kan het zweetvocht op onze
huid niet of nauwelijks verdam
pen, koelen we dus ook niet of
nauwelijks af en neemt de hitte-
belasting juist sterk toe. Bij een
buitentemperatuur van 30 gra
den en een luchtvochtigheid van
40 procent - dat wil zeggen dat
de lucht maar 40 procent van de
hoeveelheid vocht bevat die het
bij 30 graden zou kunnen bevat
ten - is de ervaren temperatuur
(of hitte belasting) 'slechts' 29
graden, maai'bij een luchtvoch-
tigheidsgraad van 70 is diezelfde
30 graden in feite 34 graden, bij
90 is die 39 graden en bij 100 (de
lucht neemt dan helemaal geen
vocht meer op) maar liefst 44
graden!
De combinatie van hoge tem
peratuur en hoge luchtvoch
tigheid stelt enorme eisen aan
hart en bloedvaten omdat het li
chaam, om toch zoveel mogelijk
af te koelen, de produktie van de
zweetklieren almaar verder op
voert. Vandaar dat voor mensen
met een zwak hart of een slechte
conditie een hittegolf niet zelden
een akelige en soms zelfs helaas
een dodelijke toestand wordt.
conditie een hittegolf vaak een
vermoeiende tijd. Want al kun
nen hun hart en bloedvaten er
prima tegen, de 'overuren' die i
moeten maken eisen toch hun
tol. En omdat het lichaam die
overuren zowel overdag, alsook
s'nachts - als het vochtig-warm
blijft - moet maken, raakt ook d
slaap vaak gestoord. Dat komt
het functioneren overdag, even'
als lief zijn tegen kinderen en
collega's, meestal weer niet ten
goede. In het boek De invloed
van Stress en Vermoeidheid op j
het menselijk Functioneren legt I
Jerry Ramsey uit dat ook allerlei
mentale activiteiten te lijden
kunnen hebben van hitte-stress
mede als gevolg van vermoeid
heid en gestoorde slaap. Zo be-|
spreekt hij een aantal studies
waaruit blijkt dat mensen ondej
hete omstandigheden dingen
minder goed opmerken dan bij
normale temperaturen. We let-1
ten bijvoorbeeld minder goed oj
in het verkeer, en hebben mindl
snel in de gaten als er gevaar i
dreigt. Het blijkt overigens zo te
zijn dat we, als we het gevaar
eenmaal gezien hebben, wel
even snel reageren als anders.
Dat laatste hangt samen met eel
opmerkelijke conclusie uit veel I
studies over hitte en gedrag, na
melijk: mensen die hoog gemot)
veerd zijn voor een bepaalde j
taak blijken veel minder hinder
van hitte-stress te hebben, en in
veel gevallen zelfs nauwelijks eëj
teruggang in prestaties te verto
nen, dan mensen die weinig ge
motiveerd zijn. Ook blijkt het zc,
te zijn (eigenlijk weinig verras- i
send), dat mensen die sowieso
onder hoge stress staan of over-j
belast zijn, bij hitte een relatief
grotere teruggang in prestaties
en welbevinden te zien geven
dan mensen met een min of
meer normale belasting in per
soonlijk leven en werk. Dat
laatste is vermoedelijk de verkla
ring voor de opmerkelijke terug
gang in moraal en discipline bij
de Amerikaanse mariniers waar
ik het eerder over had. Ramsey
wijst ook op het belang van accl
matisering, van de tijd nemen
om te wennen aan het langdurig
omgaan met hoge temperaturer
Om goed te acclimatiseren blijkt
het niet handig te zijn van air
conditioning gebruik te maken,
want dat levert steeds te grote
temperatuursverschillen op. Het
blijkt beter te zijn om apparaten
te gebruiken die de vochtigheid
uit de lucht halen. Verder is het
onverstandig om te sporten bij
hoge vochtigheid (80 procent of
meer). Aan te raden is ook, hoe
gek het ook klinkt, om zweet zo
weinig mogelijk af te vegen, wai
dan kan het niet verdampen en
de huid afkoelen. Omdat bij zwe
ten twee belangrijke mineralen -
kalium én natriumchloride
(zout) - worden uitgescheiden, is
het eveneens verstandig om voe
ding te gebruiken (geen zoutta-
bletten!), die daar rijk aan zijn
zoals: selderij, vis, rozijnen, spin
azie, pruimen,, bananen, brocoll
en bloemkool.
En tenslotte, koop een strop
das! Een man strompelt, ster
vend van de dorst, door de woes
tijn. Plotseling ziet hij een Ara
biervoor zich. „Water!", rochelt
de man. „Stropdassen!", roept d(
Arabier terug. „Ik moet water
hebben!", kreunt de man. „Ik
verkoop alleen maar stropdas
sen!", herhaalt de Arabier. Ver
twijfeld strompelt de man verder
Eindelijk ziet hij in de verte een
hotel. Met zijn laatste krachten
bereikt hij de ingang en fluistert:
„Water, water...". Waarop de
portier antwoordt: „Het spijt me
meneer, maar zonder stropdas
mag u hier niet naar binnen!"
(Wegens vakantie van René
Diekstra, zal de rubriek 'Denk-
wijzer' de komende twee weken
niet verschijnen)
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
gezondheidspsychologie
Nog dagelijks komen 'bedevaartgangers' naar het weiland bij
Bethel, in de Catskill-heuvels van New York, om er met leeftijds-
en lotgenoten herinneringen op te halen en te mijmeren over wat
geweest is: het onvergetelijke Woodstock Kunst- en Muziekfestival
van augustus 1969. Vijfentivintig jaar geleden dus. Tijd voor
een herdenkingsfeest.
Maar Woodstock is Woodstock niet meer.
De herinnering aan Woodstock '69: een soort grafsteen in de weilanden bij Bethel, foto cpd hans de bruijn
Voor het festival van 1969 was gerekend op een toelooop van 60.000 mensen. Het werden er 500.000. Ze lieten in Bethel een complete chaos achter.
foto archief
en kwart eeuw geleden stond hij
hier ook. Mike ('Mijn achternaam
is niet belangrijk'): ..Daar was het
podium, en daar", zegt hij met een wijds
handgebaar, „zaten wij". Voor ons strekt zich
een glooiend weiland uit. Honderden meters
breed en lang. Nu is het door hekken omge
ven land, op twee auto's met bewakers na,
leeg. Maar toen, in augustus 1969, maakten
hier een half miljoen mensen „drie dagen
van wede, liefde en muziek" mee.
Mike was er bij. Hij is terug om het nog
eens te zien. Vóór ons, waar twee landwegge
tjes samen komen, ligt een soort grafsteen.
'Dit is de oorspronkelijke plaats van het
Woodstock Kunst- en Muziekfestival, 15, 16
en 17 augustus 1969', staat erop. En dan de
namen van de dertig artiesten en groepen,
die van het Woodstock-festival een legenda
risch gebeuren maakten.
Zijn gelijk krijgt hij een week later, als po
gingen om op diezelfde grond en met een
aantal van dezelfde artiesten '1969' nog eens
over te doen, hopeloos stranden. In plaats
van vijftigduizend tickets voor een Wood-
stock-herdenkingsconcert waren er afgelo
pen maandag welgeteld 1657 verkocht. De
Woodstock-generatie, de veertigers en vijfti
gers van nu, beseft net als de wijze boer dat
wat geweest is nooit meer terugkomt. Het
concert is dan ook afgeblazen door de orga-
Het hek rond het weiland van wijlen Max
Yasgur kan weg, de bewakers kunnen ver
treden. De 'grafsteen' zal voorgoed de enige
herinnering blijven aan die gedenkwaardige
augustus 1969. Wie alsnog een massale
Woodstock-herdenking wil meemaken, moet
80 kilometer verderop zijn, in Saugerties.
Daar verwacht men 250.000 mensen, maar
met Woodstock heeft het niet meer te maken
dan de naam van het nabije kunstenaars
dorp. Overigens valt voor dit concert ook de
voorverkoop tegen. Tot nu toe zijn er zo'n
150.000 kaarten verkocht.
Onherkenbaar
Vanuit een bouwkeet in Saugerties, 150 kilo
meter boven New York, wordt het 'Wood
stock 94 Kunst- en Muziekfestival' georgani
seerd. Net als in 1969 op een stuk weiland, de
Winston Farm. Ook de organisatoren zijn de
zelfde als toen: Michael Lang, Joel Rosenman
en John Roberts. Een kwart eeuw ouder, en
met een hoop geld meer dan destijds, willen
zij de jeugd van 1994 hetzelfde bieden als
hun ouders in '69.
„Maar Woodstock '94 wordt geen herha
ling van Woodstock '69", zegt Rosenman.
Slechts vier artiesten van toen (Crosby, Stills
en Nash zonder Young, Santana, The Band
en Joe Cocker) komen op 12, 13 en 14 augus
tus naar Saugerties. Verder andere 'ouwetjes'
zoals Bob Dylan, Johnny Cash en Traffic, die
er in 1969 niet bij waren. En voor de rest
groepen en zangers van nu, de idolen van
'Generation X'.
De mislukte herdenking in Bethel bewijst
dat de oude Woodstockers niet zwelgen in
nostalgie. De tijden en de mensen zijn veran
derd. Toen was Nixon president, was de Viet-
nam-oorlog in volle gang, was Sharon Tate
net vermoord. Een krant herinnerde er deze
week aan dat op de dag dat Woodstock be
gon O.J. Simpson zijn debuut als prof-foot-
baller maakte. Dat Amerika is in vele opzich
ten onherkenbaar geworden.
De Woodstock-generatie verdient nu dik
geld op Wall Street of maakt in het Witte
Huis de dienst uit. Hun kinderen hebben
geen begrip voor of verlangen naar 'toen'.
Daarom was het herdenkingsconcert in Bet
hel op voorhand gedoemd te mislukken.
Zelfs "Woodstock '94' kampt, ondanks de
concessies aan de tijdgeest, met problemen.
Van de 250.000 kaartjes waren er begin deze
week nog honderdduizend onverkocht.
Het is dat de organisatoren de rechten op
de naam Woodstock bezaten, en iets wilden
doen om het zilveren jubileum te gedenken.
Als je de naam Woodstock bezit, dan kun je
desnoods Woodstock II op Paaszondag in de
Astrodome houden, maar het wordt toch
nooit hetzelfde", zegt Robert Gersch van de
Multiple Sclerose Stichting uit Bethel, die van
het nu afgelaste concert een centje zou mee
pikken.
Lang en Rosenman verzetten zich tegen
die kritiek. „De generatie van 1969 denkt dat
die goeie ouwe tijd van hun is. Alsof de herin
nering aan Woodstock heilig is". Woodstock
'94 is niet voor de generatie van toen, zeggen
zij. „Is het dan soms niet goed dat wij iets or
ganiseren voor de kinderen van nu?", vraagt
Lang zich af. Hij wil dan ook niet praten over
de verschillen tussen 1969 en Woodstock '94.
Maar toch vroegen ook zij vorig jaar eerst
aan de gemeenteraad van Bethel toestem
ming voor een concert op het oude Wood-
stock-terrein. Maar Bethel wilde geen herha
ling van 1969, toen het verstilde dorpje drie
dagen door een half miljoen 'wilden' in een
complete chaos werd herschapen. Sommi
gen grappen wel eens dat nog steeds bejaar
de hippies op de wegen rond Bethel op zoek
zijn naar hun auto.
Er was gerekend op 60.000 mensen. Er wa
ren geen hekken, driekwart kwam gratis bin
nen. Na een halve dag werd besloten niet
meer naar kaartjes te vragen. De wegen zaten
dagenlang verstopt. Artiesten die moesten
optreden konden het terrein niet bereiken.
Crosby, Stills, Nash Young huurden ten
einde raad maar een helikopter. Het concert
begon uren te laat en diverse optredens vie
len zo in het water.
Letterlijk. Twee van de drie dagen regende
het pijpestelen, de akkers van Max Yasgur in
een modderpoel herschapend. Er was te wei
nig eten en drinken. Alleen drugs waren er
genoeg. Volgens de lokale krant van Bethel
zou 85 procent van de festivalgangers mari
huana gebruikt hebben en de helft 'chemi
sche' drugs als LSD. En op het podium maak
ten Janis Joplin en Jimmy Hendrickx geschie
denis.
Die herinnering bracht de raad van Bethel
ertoe om toestemming voor een Woodstock-
herdenking te binden aan maximaal 40.000
toeschouwers. Net als in 1969, toen het oor
spronkelijk uitverkoren plaatsje Walkill de eer
aan zich voorbij liet gaan, moest men op
zoek naar wat anders. En net als in 1969
bood een particuliere grondeigenaar - dit
maal de Newyorkse vleesmiljonair Frank
Schallers - zijn land aan.
Kritiek
Saugerties vindt het, na enige aarzelingen,
prima. Het stadje aan de Hudson zal er niet
slechter van worden. Van elk kaartje van
maar liefst 135 dollar, komt een paar dollar in
de gemeentekas. De kwart miljoen bezoekers
zullen de gemeente geen windeieren leggen.
De hotels in de wijde omgeving zijn uitver
kocht. Een hotel verhoogde zijn prijzen van
100 dollar per nacht tot ruim 300 dollar!
Het is een veelgehoorde kritiek. In 1969
was het een feest van 'love and music', nu is
het een keiharde business geworden. Een ac
tiegroep uit Woodstock, de Woodstock Vultu
res (gieren), voert campagne tegen her con
cert vanwege het commerciële karakter. Alsof
de organisatoren in 1969 het alleen uit liefde
voor de muziek deden. Joel Rosenman en
John Roberts waren ook toen al gehaaide za
kenlieden.
In de winkels van Saugerties worden t-
shirts verkocht met daarop een kat die de
(vredes)duif uit het Woodstock-logo ver
slindt. Eronder: 'Woodstock '94, drie dagen
van vrede en winst'. Woodstock '94 is een za
kelijke onderneming. Het budget is 30 mil
joen dollar, in 1969 net een miljoen. „Wij zijn
nu alleen al meer kwijt aan verzekeringen
dan het hele concert in 1969 heeft gekost",
zegt Rosenman.
De 30 miljoen van Woodstock '94 komen
van grote sponsors, zoals Pepsi Cola en Poly
gram (Philips), dat de rechten heeft overge
nomen. Er zijn t-shirts, petjes en andere
Woodstock-prullaria te koop. Er komt een vi
deo van het concert. De beroemde Wood-
stock-film van 1969 bracht Warner Brothers
35 miljoen op. Richie Havens, wiens song
Freedom een van de hoogtepunten uit 1969
was, hekelt de organisatoren. „Zij willen niet
het festival van toen doen herleven, maar
slechts het commerciële succes van de film".
In 1969 kregen de optredende groepen
maximaal tienduizend dollar. Carlos Santana
ving slechts 750 dollar. Nu incasseren de ar
tiesten elk minimaal 250.000 dollar. Er is zes
miljoen dollar uitgetrokken om de Winston
Farm gereed te maken, wegen en sanitaire
voorzieningen aan te leggen. Er zijn 3000
mobiele wc's en twee watertanks van elk vier
miljoen liter. Voor noodgevallen worden
twee mobiele hospitaals
opgezet.
Geen wonder dat de
tickets 135 dollar kosten.
Woodstock II:
keiharde
toegangsprijzen,
ook de vele bepi
die de bezoekers worden
opgelegd hebben kwaad
bloed gezet. Het meenemen van eten en
drinken is verboden. Je moet alles ter plekke
kopen. Kassa! De eigen auto moet je min
stens twintig kilometer verderop laten staan.
Met bussen worden de bezoekers naar Sau
gerties vervoerd.
Aanvankelijk werden kaartjes alleen per
vier verkocht. Dat heeft men moeten laten
varen. Wie eenmaal binnen is mag het ter
rein drie dagen niet meer verlaten, of hij mag
niet meer terugkeren. Er moet dus gekam
peerd worden, maar het meenemen van
tentstokken is verboden. De organisatie zorgt
voor tenten. Alcohol en drugs zijn taboe. Ie
dereen wordt bij het betreden van het terrein
gefouilleerd. Het meenemen van kinderen
wordt afgeraden. Tweeduizend politieagen
ten zullen een oogje in het zeil houden.
„Het is een overgeorganiseerd evene
ment", gaf Roberts onlangs toe. „Dat moet
ook wel, want we worden geconfronteerd
met de legende van Woodstock '69". Toen al
les leek te mogen en heerste een sfeer van
vrijheid, blijheid. Maar de chaos waren de
bewoners van Bethel pas maanden later te
boven. In 1969 waren popfestivals geen ge
meengoed. Er is sinds die tijd veel bijgeleerd.
En: ervaren dat niet iedereen op dit soort
afkomt voor 'vrede en liefde'.
