Pretaanbod
in het klein
>\\T
Top-40
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1994
Eenvoud, de kracht van mini-attracties
In het Pretiijk waar koning Efteling regeert,
samen met zijn vorstelijke vazallen Hellendoorn,
Duinrell, Slagharen en Walibi-Flevo, houden de
kleine attractieparken dapper stand. Natuurlijk
kunnen de Klein Duimpjes niet in de schaduw
staan van de reuzen die in de bikkelharde
concurrentiestrijd om de gunsten en guldens van
het publiek batterijen elektronica, driedubbele
loopings, adrenalineverhogende kurketrekkers
en andere miljoenenverslindende high-tech
attracties in stelling brengen. De kleine parkjes
doen het rustig aan, bieden simpel vertier, zijn
goedkoop en overzichtelijk. Maar daar ligt nu
juist hun grote kracht.
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
1 f 1 I ij kunnen ons n
m# met de grote
W W parken. Dat proberen we
ook niet", zegt directeur Van Kolfschoten van
de Pyramide van Austerlitz in het Utrechtse
Woudenberg. „Natuurlijk kunnen ook wij
een 'Poliep'-draaimolen van anderhalf mil
joen gulden neerzetten. Maar dan moet er
onmiddellijk een hek om het park, er moet
bewaking komen en de entree gaat omhoog
naar een tientje. En het blijö niet bij die ene
'Poliep', want je moet om de paar jaar iets
nieuws en groots hebben, anders daalt het
herhalingsbezoek. Het is beter als wij ons on
derscheiden door simpel en goedkoop te blij-
Het park in de schaduw van de Pyramide
van Austerlitz (een zandpuist op de Utrecht
se Heuvelrug; in 1804 door soldaten van Na
poleon bijeen geschept om de tijd te doden)
behoorde ooit tot de bekendste dagattracties
van Nederland. Maar het park vond bijna zijn
Waterloo, toen de markt voor schoolreisjes
instortte: van zevenduizend busladingen per
jaar, naar slechts enkele per week. „Tot vijf
tien jaar geleden hadden we dagen met hon
derdvijftig bussen per dag. Er liepen hier vijf
tien obers. De glazen ranja werden met een
slang gevuld." Tegenwoordig mikt het park
op bewoners uit dè eigen regio en op toeris
ten. De formule is simpel: een fraaie en veili
ge speeltuin (gratis toegankelijk) daarom
heen enkele attracties waarvoor met een
muntje moet worden betaald. Negen munten
kosten een tientje. „Mensen die naar ons
park komen, hoeven daar dus budgettair
geen rekening mee te houden."
Een lage prijs is de belangrijkste troef van
de kleintjes. Zie Circus Zandvoort. Ook daar
is de toegang gratis en moet voor een aantal
attracties apart worden betaald. In het futu
ristische gebouw, enkele minuten lopen van
het strand, is op de begane grond, onder de
naam Family Land, een mini-kermiS inge
richt. Ballegooien, grijpautomaten, schiet
tent... Kortom, een mixture van ouderwets
jolijt waarbij uit onverwachte hoeken hier en
daar zelfs met water wordt gespoten.
Marjolein Kreijger van Circus Zandvoort:
,,'t Is echt voor elk wat wils. Onze doelgroep
bestaat uit gezinnen, mensen die niet naar
zoiets als De Efteling gaan omdat ze weten
dat ze dan in één dag zomaar een paar hon
derd gulden kwijt kunnen zijn. Dat zal ze hier
niet overkomen. Ze gaan naar het strand,
wippen op de terugweg voor de gezelligheid
even langs bij Family Land en gaan weer
naar huis."
Willen de bezoekers langer blijven, dan
kunnen ze op de eerste verdieping gebruik
maken van een even gevarieerde als uitge
breide batterij spelautomaten en op de twee
de van de bioscoop. Kreijger: „Hoewel we in
omvang niet zo verschrikkelijk groot zijn,
kunnen gasten bij ons makkelijk een paar
uur zoet zijn, al gaan ze alleen maar naar de
bioscoop. Ons probleem is slechts dat de be
langstelling op het ogenblik tegenvalt. Het
Space Expo in Noordwijk lijdt al e
onder de tropische omstandigheden van de
laatste weken. Onder normale omstandighe
den is de aan de ruimtevaart opgehangen at
tractie (met het audio-visuele programma
'The Space Experience' als hoogtepunt) goed
voor minstens duizend entreebewijzen per
dag. Nu zijn het er gemiddeld niet meer dan
driehonderd. Maar toch is woordvoerder
Wouter van der Kwaak niet ontevreden.
„Waarom zou ik? Het ziet naar uit dat we
binnenkort de grens van 100.000 bezoekers
per jaar zullen passeren en dat terwijl we nog
maar sinds 1991 open zijn."
Space Expo richt zich 's zomers in het bij
zonder op toeristen die langs de kust logeren.
Radio-spotjes, folders die worden verspreid
via hotels, VW's en campings en de trai-
ningsstoel voor ruimtevaarders waarmee op
de boulevards van onder meer Noordwijk en
Katwijk demonstraties worden gegeven, ge
nereren veel bezoek. Circa 35 procent daar
van is Duitstalig, en daar wordt bij de presen
tatie rekening mee gehouden.
In het voorjaar is de expositie vooral het
doel van talloze schoolreisjes. Van der
Kwaak: „Over het hele jaar genomen ontvan
gen we zo'n twintigduizend kinderen. Maar
dat wil niet zeggen dat het onze belangrijkste
doelgroep is. We doen ook promotie bij pro
fessionals die vanuit hun beroep in onze ex
positie geïnteresseerd zijn en we worden ook
steeds populairder bij bedrijven die him per
soneel om welke reden dan ook iets speciaals
willen aanbieden. We zijn in staat om die
mensen de hele dag bezig te houden, inclu
sief lunch en diner."
Simpel
Simpelheid is troef in de meeste van de klei
ne attractieparken. Het aanbod is groot en
bont. Dat blijkt uit een overzicht, samenge
steld door de Stichting Toerisme Recreatie
AVN (een verstandshuwelijk tussen ANWB,
VWs en het Nederlands Bureau voor Toeris
me), in samenwerking met de provinciale
VWs. De lijst vermeldt veertig parkjes die re
presentatief zouden zijn voor het kleinschalig
pretaanbod in ons land. Er zitten parken tus
sen, die landelijke bekendheid genieten en
zich eigenlijk al tot de middelgrote attracties
mogen rekenen, zoals de Julianatoren in
Apeldoorn en Speelstad Oranje in het Drent
se gehucht Oranje. Maar de meeste andere
trekken minder bezoekers en zijn aanzienlijk
kleiner soms amper tweeduizend vierkan
te meter; nog niet de helft dus van een voet
balveld.
Een van de kleinste is Het Rosarium in
Doom. Het terrein behoorde ooit tot het
landgoed waar de verbannen Duitse keizer
vol overgave tuinierde, om zo z'n heimwee
naar 'die Heimat' met wortel en tak uit te
roeien. Nu bloeien er een midgetgolf-, skel
ter- en jeu de boulesbaan, en kunnen bezoe
kers trampolinespringen, of met 2- tot 9-per-
soons trapkarren in het zweet des aanschijns
de omgeving verkennen. Meer niet. Geen
elektronica. Geen schreeuwerige reclames.
„Gewoon heel ongecompliceerd amuse
ment", zegt directrice drs. Henriëtte Lepage
bijna verontschuldigend. Toch trekt het
groenovergoten park 85.000 bezoekers per
jaar. Het geheim? „Bezoekers vinden eenvou
dige dingen leuk. Bovendien is een klein park
goed te overzien. Ouders hoeven dus niet
bang te zijn dat ze hun kinderen kwijtraken."
Het Rosarium is een typisch voorbeeld van
een pretpark-om-de-hoek; een vorm van eer
stelijns pretzorg, waar men in hpt weekend
snel eventjes binnenwipt. Dat verklaart vol
gens Henriëtte Lepage ook het hoge percen
tage herhalingsbezoek; de kurk waar menig
klein attractiepark op drijft.
Specialisatie
Andere attracties houden het hoofd boven
water dank zij een vorm van specialisatie. Zo
mikken diverse parken vooral op peuters,
kleuters en de onderbouw van de basis
school. Bij voorbeeld Kabouterland in het
Drentse Exloo; een spannende trollengrot,
waar de kleintjes via kruip-door sluip-door
routes kennis maken met talloze kabouters
en honderdvijftig levende dieren. Boven
Space Expo Noordwijk. Wie zich als astronaut(je) wil laten fotograferen, kan hier terecht.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER NILS VAN HOUTS
gronds kunnen zij zich uitleven in een klim-
dorp, dierenbos en wandeltuin. „Dit vinden
ze leuker dan een groot pretpark", glundert
directeur Wim Al. „Kleintjes kun je niet lang
bezig houden; hun belevingswereld houdt na
een half uurtje op." Zijn collega De Vries van
Sprookjeswonderland in Enkhuizen voegt
daar nog aan toe: „Je moet kinderen niet al
les precies voorschotelen; ze moeten ergens
hun eigen verhaal bij kunnen maken." De
sprookjesachtige attractie roept herinnerin
gen op aan de beginjaren van de Efteling.
Maar in de ogen van De Vries deed Neder
landse grootste attractiepark in de loop der
jaren te veel concessies om nóg meer publiek
te trekken. De ex-huisschilder uit Enkhuizen
vertikt dat. Hij wil het sober houden. In zijn
park zal de bezoeker dus vergeefs zoeken
naar een straatfotograaf, reclame of geld
verslindende apparaten. „Kinderen kennen
de waarde van het geld niet. Je moet ze dus
niet confronteren met dingen die ze niet
kunnen bevatten.
Een aantal kleine attracties wil de kinderen
van de videogames-generatie weer écht ou
derwets leren spelen. In de befaamde Spe-
lerij/Uitvinderij in Dieren bijvoorbeeld bie
den de meest bizarre speelattributen allerlei
mogelijkheden om de fantasie, vindingrijk-
heid en creativiteit bot te vieren.
„Er wordt te weinig gespeeld",
Roel Valenteijn van Kinderwereld in het
Drentse Roden een combinatie van speel
goedmuseum en speelplaats. „Als een kind
vijf, zes jaar is moet het al in een patroon lo
pen en zich als een volwassenen gedragen.
Daarom zijn er zoveel gekken. Maar hier mag
het zich uiten." Wie eenmaal kennis maakt
met oude spelen wordt er door gegrepen,
voorspelt hij. Wijst met een vertederd gebaar
naar kinderen en hun ouders die op het mu
seumplein joelend in de weer zijn met draai
tol, stelten, vélocipède, hoepelen, Vliegende
Hollander en ander nostalgisch speelgoed.
„Tegenwoordig bepaalt de commercie hoe er
gespeeld wordt. Speelgoed is nu vervolmaakt.
Maar het wordt veel sneller weggelegd. Vroe
ger speelden kinderen cowboytje met een
tak. Meer niet."
Samenwerking
De kleine parken bieden over het algemeen
slechts enkele uren vermaak hooguit een
halve dag. Om bezoekers toch een hele dag
bezit te kunnen houden, wordt meer en meer
samenwerking gezocht met een andere
kleinschalige attracties. Zo gaat het splinter
nieuwe otterpark Aqualutra in Leeuwarden
in zee met het Fries Natuurmuseum. Een
rondvaartboot vormt de drijvende schakel
tussen beide attracties. Het scheepje meert af
bij de 'Koperen Tuin', bekend uit de gelijkna
mige roman van Simon Vestdijk.
In het Groningse Leek vormen het Natio
naal Rijtuigmuseum, Jeugdpark Nienoord
(met o.a. mini-stoomtrein), een zwembad,
stalhouderij, rondvaartbedrijf, openlucht
theater, museumkerk, theehuis, camping en
trekkershutten sinds kort een heuse coöpera
tie. Het streven is uit te groeien tot een
„themapark paard en vervoer; een mengeling
van cultuur, natuur en recreatie", meldt drs.
Luc Eekhout, directeur van het Rijtuigmuse-
Op de kruin van Nederland bloeide ook
een fraaie samenwerking op tussen Aards Pa
radijs in Barger-Compascuum, het Monu
mentendorp Orvelte, het Planetarium in
Dwingelo, het Verkeerspark Assen en attrac
tiepark Duinen-Zathe en het Miniatuurpark
Noord Nederland, beide in Appelscha. Sa
men introduceerden ze de zogeheten Par
kenpas. Die geeft voor f. 29,95 toegang tot
vier van de zes parken. „We willen proberen
Nederland tot aan de grote rivieren te ver
overen", luidt de krijgshaftige toelichting van
oud-aannemer Jasper, eigenaar van de twee
attracties in Appelscha. „Maar het is niet
eenvoudig om mensen naar het noorden te
halen. De afstand is een probleem. Noorder
lingen gaan 'eventjes' naar Amsterdam. Maar
voor westerlingen is Amsterdam-Appelscha
twee keer zo ver als Appelscha-Amsterdam."
NOORD-HOLLAND
Circus Zandvoort: Indoor-recreatiecentrum met
bioscoop en theater,
info: 2507-18686.
Oud Valkeveen, Naarden: Zandstrand, diverse
attracties, kinderboerderij,
info: 05129-44223.
Sprookjeswonderland, Enkhuizen: Sprookjes,
kabouterdorp, speeltuin, kinderboerderij,
info: 02280-17853.
ZUID-HOLLAND
Serpo Reptielenhuis, Delft: Museum met o.a.
pythons, boa's, krokodillen,
info: 015-1221814.
;ntrum de Hollandse Biesbosch,
Info: 078-211311.
Ooievaarsdorp Het Liesveld, Groot Ammers:
Park met 200 ooievaars,
info: 01843-1553.
Expo Kinderdijk: Expositie overwerking molens
en leven in Alblasserwaard.
info: 01859-30925.
Noordwijk Space Expo, Noordwijk: Permanente
ruimtevaarttentoonstelling.
info: 01719-46460.
Bezoekerscentrum DeGrevelingen, Ouddorp:
Expositie over heden en verleden Grevelingen-
meer, natuurwandelingen met gids.
info: 1878-2346.
GRONINGEN
Landgoed Nienoord, Leek: Miniatuurtreinen,
modelspoormaquette, kinderboerderij,
info: 05945-12230.
Openluchtmuseum Het Hoogeland, Warffum:
Gerestaureerde dorpswoningen, volledig ingericht.
O.a. winkel, school, joodse slagerij,
info: 05950-2233.
Aquariom, Delfzijl: Zeeaquarium, schelpenten
toonstelling, geologisch museum, zwembad,
«jeugdverkeerstuin.
info: 059.60-12318.
Grunopark, Harkstede: o.a. paintball, teleski,
klootschieten, mountain biking, roeibaan, jacht-
info: 050-416371.
••Veenkoloniaal Museum, Veendam: Museum
geschiedenis vervening, scheepvaart, land-
Samen met de provinciale VW's selecteerde de Stichting Toerisme Recreatie AVN de volgende
veertig attracties, onbekende musea en pretparken die representatief zijn voor het kleinschalig
pretaanbod in ons land.
Miniaturen van gebouwen uit Groningen, Fries
land en Drenthe, schaal 1:25.
info: 05162-2200.
•- Duinen-Zathe, Appelscha: Tal van attracties,
o.a. cakewalk, reuzenglijbaan, crazycars, hobbel-
fietsen, theatershows,
info: 05162-2203.
•■OtterparkAqualutra, Leeuwarden: Natuurpark
met otters, bevers, bunzingen en ooievaars, glazen
onderwatertunnel, expositie,
info: 05118-31214.
Sybrandry's Ontspannings- en Vogelpark, Rijs:
Skelterbaan, mini-carbaan, luchtfietscircus,
info: 05147-1224.
DRENTHE
«- Kabouterland, Exloo: Reusachtig konijnehol
met kabouters en levende dieren, speelpark.
info: 05919-49843.
•- Speelstad Oranje, Oranje: Overdekt attractie
park in voormalig fabriekscomplex.
sprookjespark, speeltuin, rondvaart op het Zuid-
laardermeer.
info: 05905-91212.
Drouwenerzand, Drouwen: Speeltuin en attrac
tiepark.
info: 05999-64360.
motorboten, achtbaan
terwonderland, muizenhol en reuzenrad,
info: 055-552015.
«- Amusementspark Tivoli, Berg en Dal: o.a. acht
baan, smurfengrot, botsboten, buggybaan, spook-
info: 08895-41541.
•- Spelerij/Uitvinderij, Dieren: Alternatieve speel
tuin, stokbrood bakken, theatervoorstellingen.
Spelenderwijs kennis maken met techniek,
info: 08330-15784.
•- Kinderspeelparadijs en speelgoedmuseum De
Brug. Eerbeek: Nostalgische speeltuin en moder
ne attracties, speelgoedmuseum, verhuur roeibo-
UTRECHT
«- Het Rosarium, Doorn: midgetgolf-, skelter- ei
jeu de boulesbaan, trampolines, trapkarren.
zeebassin, levensechte z<
info: 01184-15400.
•-Historama, Middelburg: Historische abdij, vi-
Iguana Reptielen Zoo, Vlissingen: Tentoonstel
ling levende amfibieën, reptielen en insekten.
info: 01184-17219.
openluchtzwembad,
info: 08859-78900.
Bosbad Hoeven: Familiepark met o.a. waterglij
banen, ponybaan.
info: 01659-4254.
De Warande, Oosterhout: Recreatieoord met
verwarmde openluchtbaden, midgetgolf, speeltui
nen. Info: 01620-53800.
LIMBURG
De Valkenier, Valkenburg: Familiepark, o.a.
maanraket, waterorgel, cinema 2000.
info: 04406-12289.
Sprookjesbos Valkenburg: zeventien sprookjes
taferelen, shows,
info: 04406-12985.
Foreldorama, Gulpen: Forellenkwekerij met in-
