Een aanslag op ogen en oren
»_^Dewonderi ng
99
99
Cultuur&Kunst
Fonds podiumkunsten
wil meer geld van Kok
Baljurken
gesmolten
'Italiaans' licht in aanwinsten Boymans
DONDERDAG 4 AUGUSTUS 1994
'1-356471, PLV -CHEF*
La Fura dels Bans keert zich genadeloos tegen manipulatie
Spectaculaire, sensuele en soms tegen het shockerende
aan, met dergelijke theaterbeelden hebben gezelschap
pen als Semola Teatre en La Fura dels Baus (vrij vertaald:
Ratten van het Riool) het in hun totaaltheaterstukken
over diverse vormen van macht en vooral over misbruik
daarvan.
Pavarotti arriveerde in een ViP-wagentje bij de VIP
Bliksembezoek van Pavarotti
Ook maestro Luciano Pavarotti
moest gisteren ervaren hoe de
organisatie van de Wereldrui-
terspelen fout aan fout schakelt.
De Italiaanse opera-ster kwam
voor een bliksembezoek naar
Den Haag. Zijn vliegtuig landde
op Zestienhoven, de limousines
wachtten op Schiphol.
Met taxi's arriveerde Pavarotti
met diens gezelschap alsnog in
Den Haag. De zanger maakte
reclame voor het CSIO van San
Marino, half september in Mo
dena, waaraan hij zijn naam
verbond.
Pavarotti is paardegek, al
moet hij door een allergie wel
afstand bewaren. Te dicht bij
het hooi en zijn stem lijdt eron
der. Op het paard zitten durft
de Italiaan wel, hij volgde er
zelfs een vermageringskuur
voor. De extra-large-stoel, die in
de VlP-tent was opgesteld, liet
hij links liggen.
Pavarotti was nog geen et
maal in Nederland. Hij hoopt
binnen een jaar nog eens terug
te komen, dan om te zingen.
Iran ruilt manuscript tegen schilderij
teheran Iran heeft tijdens een supergeheime operatie een
naaktschilderij van de in Nederland geboren Amerikaanse schil
der Willem de Kooning (1904) geruild tegen een geïllustreerd
manuscript van het Boek der Koningen uit 1568 van de episché
dichter Firdowsi. Het manuscript werd gisteren in Teheran aan
de pers getoond. Het was in het bezit van de erfgenamen van de
Amerikaanse verzamelaar Arthur Houghton die in 1992 is over
leden. Zijn familie heeft de Iraanse regering gevraagd of deze het
wilde kopen. Dat werd geweigerd, maar de regering stelde wel
voor het manuscript te ruilen tegen het doek van De Kooning.
Meubelmaker van Rietveld overleden
de bilt Gerard van de Groenekan, de meubelmaker die de eer
ste, maar ook latere meubelontwerpen van Gerrit Rietveld uit
voerde, is naar nu pas bekend is geworden, maandag in zijn
woonplaats De Bilt overleden. Hij is 90 jaar geworden. Als jon
gen van dertien trad Van de Groenekan in 1917 in dienst bij
Rietveld. Kort daarna ontstond de eerste stoel, de zogenaamde
Rood-Blauwe stoeL Toen Rietveld zich in 1923 volledig op de ar
chitectuur toelegde, deed hij zijn meubelmakerij over aan Van
de Groenekan. Na Rietvelds dood verkochten diens erven de
rechten van de Rood-Blauwe stoel aan de Italiaanse firma Cassi-
na. Dat bedrijf kreeg daardoor het alleenrecht om de stoel te
maken. Voor Van de Groenekan werd soms een uitzondering ge
maakt, bijvoorbeeld voor een opdracht van museum Boymans-
van Beuningen in Rotterdam.
Het ligt voor de hand om het
vooroordeel te bevestigen: het
zijn Spaanse gezelschappen,
Catalaanse groepen om exact te
zijn, en dat zou het tempera
mentvolle en het heroïsche van
hun sterk fysieke en voor hen
zelf niet ongevaarlijke vertolkin
gen weieens kunnen verklaren.
Vuur en water, halsbrekend
stuntwerk en simpel mimisch
spel, wrang in hun levensopvat
ting maar ook poëtisch in het
sprankje hoop dat ze deson
danks nog koesteren, dat zijn
karakteristieke kenmerken van
de haast rituele opvoeringen
van beide ensembles. Overal
waar ze zich manifesteren, ook
in het buitenland, kunnen ze re
kenen op een groot publiek dat
niet onaangedaan blijft na het
zien van hun deels theatrale,
deels circusachtige verrichtin
gen.
Op de Boulevard in 's-Herto-
genbosch heeft Sémola Teatre
in 1992 met 'Hibrid' veel ge
spreksstof opgeleverd. Dit jaar
zijn ze niet op dit theaterfesti
val. Wel is La Fura dels Baus wel
opnieuw present. En hoe! Wie
getuige wil zijn van hun spekta
kel 'M.T.M.' dient zich mentaal
sterk te voelen. De gigantische
performance is nogmaals 'een
aanslag op uw ogen, oren,
bloedsomloop en hersen
schors', zoals er waarschuwend
in de speciale programma-krant
van de Boulevard staat geschre-
Het decor in de Maaspoorthal
bestaat uit een metershoge,
keurige opeenstapeling van
honderden kartonnen dozen.
Aanvankelijk lijkt het op een ge
zellige samenkomst met video
projecties en via band afge
speelde zoetgevooisde muziek
Maar het is snel afgelopen met
de knusse sfeer. Plotsklaps
wringen geüniformeerde man
nen zich ruw tussen de aanwe
zigen en schijnen geheel naar
willekeur toeschouwers weg te
sleuren. Er ontstaat dubbel zo
veel consternatie wanneer ze
intussen woest de kleren van
hun slachtoffers van het lijf
scheuren.
De toeschouwer voelt zich er
allesbehalve behaaglijk bnder.
Is dit echt? Is hij of zij het vol
gende moment de dupe? La Fu
ra dels Baus jongleert in
'M.T.M.' met schijn en werke
lijkheid en met persoonlijk ge
tinte interpretaties van waarge
nomen voorvallen. Wat voor de
een eng is, blijkt voor een ander
bijvoorbeeld prikkelend opwin
dend te zijn. Om het beoogde
effect zo radicaal mogelijk te
kunnen bereiken, vertolken en
kele acteurs de rol van belaagde
kijkers. En zij zijn het die zich
de gewelddadigheden laten
welgevallen.
Er zijn nog meer uitingen van
aanvallend gedrag. Een onbere
kenbare en ruig brullende on
verlaat rijdt met zijn wagen ver
vaarlijk op de samengedromde
toeschouwers in. Twee gei
laards randen een half bloot
meisje aan. Een amokmakende
terrorist jaagt zich bloederig en
met een oorverdovende knal
een kogel door het hoofd.
Manipulatie
In hun beestachtige strijd om
de hegemonie gebruiken de op-
voerenden de dozen om er al
tierend en krijsend onder meer
bastions, dekking gevende over
bruggingen en projectielen van
te maken en er toegeëigende
territoria mee af te bakenen.
Een cameraman geeft een oog
getuige-verslag van de cyclische
strijd. triomferen/verslagen
worden, hernieuwd elkaar be
vechten, wat nogmaals tot over
winnaars en verliezers leidt en
weer agressie genereert.
Maar hoe waarheidsgetrouw
zijn de tv-beelden. is die
nieuwsverslaggeving? Is de ca
meraman niet met politiek be
zig? Laat hij dingen opzettelijk
dubbel en dwars zien, of juist
niet zien, omdat hij bijvoor
beeld partij kiest voor deze of
gene? Blaast hij ten gunste van
de kijkcijfers niet doelbewust
sommige zaken op tot sensatio
nele of scandaleuze nieuwsfei
ten?
Behalve de zucht naar macht
- in welke vorm dan ook - dat in
ieder mens omsloten ligt, is het
aspect van publieksmanipulatie
door de media eveneens een
hoofdthema in 'M.T.M.'. La Fu-
Vuuren water, halsbrekend stuntwerk
rituele opvoeringen van La Fura dels Baus.
ra dels Baus toont dat in princi
pe elke vorm van communicatie
manipulatieve tendenzen heeft.
Volstrekte objectiviteit bestaat
Om je van deze overweldi
gende beeldspraak te vrijwaren
moet je over een wilskracht be
schikken die haast niet van deze
wereld is en als super-individu
alist door het leven gaan. Die
prijs kan haast niemand op
brengen. Om dit aanschouwe
lijk te maken, wordt er een
vrouw ten tonele gevoerd die
weigert deel te nemen aan die
onderlinge, in de kern, boosaar
dige rivaliteit en kwaadaardige
verlakkerij.
Het is niet verwonderlijk dat
alle agressiviteit zich dubbel en
dwars tegen haar, de bijna heili
ge uitzondering op de satani
sche regel, keert. Ze wordt door
de anderen op een rijdend
schandblok vastgesnoerd en ge-
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Pablo
Cabenda, discjockey van
het LVC en cd-verkoper bij
Velvet Music, zijn
bewondering uit voor zijn
favoriete nummer van The
Smiths: 'Please Please
Please Let Me Get What I
Want'. ,,Ik draai het
meestal als ik me klote
voel."
-
De platen van The
Smiths dateren
allemaal een beetje
uit mijn pubertijd. Ik
behoorlijke fan van ze. 'Please
please please...' staat op de LP
Hatful of Hollow* uit 1984. Het
is de oudste plaat die ik van ze
heb. Echt een juweeltje. Er
staan een heleboel mooie
nummers op. Please please
please...' is het laatste nummer
van kant B. Het duurt maar heel
kort. Als je denkt 'wat goed' is
het al weer afgelopen.
Ik vind het zo mooi omdat het
ongegeneerd gevoelig is. De
poëtische tekst en de
weemoedige, melancholische
stem van Morrissey zijn
prachtig. En dan die banjo's of
bazoukies, ik weet niet wat het
zijn, op het eind, dat maakt het
nog theatraler.
Ik draai het nummer meestal als
ik me klote voel. Dan zet ik het
op en voel ik me als het
afgelopen is nog slechter. Ik
knap er niet van op, maar heb
daarna wel het gevoel dat ik niet
de enige ben die zich rot voelt,
en dat maakt het toch minder
trg.
De reden waarom The Smiths
altijd zo goed aanslaan bij een
jong publiek is denk ik dat een
heleboel teksten gaan over
dingen die pubers bezighouden.
Het Fonds voor de Podiumkun
sten wil dat het nieuwe kabinet
het budget met zeven miljoen
gulden verhoogt. Ook pleit het
voor de instelling van een sti
pendiumregeling voor ten min
ste 1200 beginnende podium
kunstenaars, vergelijkbaar met
de bestaande situatie voor beel
dende kunstenaars. Het Fonds
zou die regeling, waarvoor een
budget van 20 miljoen gulden
nodig is, moeten uitvoeren.
Dat blijkt uit een brief die de
Stichting Fonds voor de Po
diumkunsten gisteren heeft ver
zonden aan formateur Kok. Het
Fonds beheert sinds 1993 de
subsidiebudgetten van het Rijk
voor de Podiumkunsten. Het
totale budget bedraagt jaarlijks
11 miljoen gulden.
Van de extra zeven miljoen
gulden wil het Fonds vijf mil
joen gebruiken voor de verho
ging van het budget voor pro
jecten, manifestaties, werk
plaatsen en festivals op het ge
bied van de podiumkunsten.
THEATERS
'M.T.M.' door La Fura dels
Baus in het kader van het festi
val de Boulevard in 's-Herto-
genbosch. Opvoering: Maas
poorthal, za 6 t/m wo 10 aug.
DEN HAAG
CIRCUSTHEATER
dag(beh ma), 20.00 u
CONCERTEN
molesteerd. Geestelijk krijgen ze
haar echter niet klein en het
lukt haar zich te bevrijden. Lou
ter en alleen destructief is La
Fura dels Baus dus niet. Ergens
hebben ze nog een tikkeltje ver-
de mensheid.
Daarvoor is nu acht miljoen be
schikbaar. Vóór de invoering
van het Kunstenplan 1993-1995
was twee miljoen meer te verge
ven.
Het huidige budget is volgens
het Fonds onvoldoende. In de
praktijk blijkt dat minder dan
de helft van de door het fonds
positief beoordeelde aanvragen
daadwerkelijk in aanmerldng
komt voor subsidie. De gevol
gen daarvan zijn volgens het
Fonds „buitengewoon ernstig".
De ontwikkelingsmogelijkheden
van jonge kunstenaars worden
beknot, waardoor de continuï
teit van het aanbod voor de toe
komst op de tocht staat. Ook
komt er niet veel terecht van het
plan om meer dan voorheen
initiatieven van buiten de Rand
stad te steunen.
Ook het budget voor het in
ternationale cultuurbeleid moet
in de visie van het Fonds om
hoog. In vergelijking met lan
den als Duitsland, Frankrijk en
Engeland heeft ons land" weinig
geld beschikbaar om die cultu
rele export te ondersteunen.
LEIDEN
HOOGLANDSE KERK
Zaterdag 6 augustus
Orgelconcert door Francesco Cera,
Gesloten t/m 14 augustus.
KATWIJK
NIEUWE KERK
Vrijdag 5 augustus
Orgelconcert door Herman van Vliet;
werken van Bach, Reger, Jongen en
Zwart, 20.15 uur.
VREDESKERK
Dinsdag 9 augustus
Vrijdag 5 augustus
Novosibirsk Philharmonisch Orkest
olv Arnold Katz; werken van Moes-
orgsky, Tsjaikowsky en Sjostakowitsj,
Finnish Chamber Orchestra olv Juk-
ka-Pekka Saraste, solist Alexei Lubi-
mov, piano; werken van Rautavaara,
Beethoven en Schubert, 20.15 uur.
Maandag 8 augustus
i Musici, solisten Mariana Sirbu, An
tonio Perez en Claudio Buccarella,
viool, Massimo Paris, altviool, Teresa
Garatti, klavecimbel; werken van
Handel, Telemann, Mozart en Bach,
The National Youth Orchestra of
Scotland olv Jun'lchi Hirokami, solist
William Bennett, fluit; werken van
Stravinsky, Iberten Tsjaikowsky,
20.15 uur.
Donderdag.il augustus
Nikolay Luganski, piano, Oxana Ja-
blonskaya, piano: 'In memoriam Ta-
tiana Nikolayeva'; werken van
Tsjaikowsky, Sjostakowitsj, Rach-
n Skrjabin, 20.15 uur.
meppel gpp
De tentoonstelling van drijven
de baljurken in de vijver van het
Wilhelminapark in Meppel gaat
niet door. Door de warmte is
het rondreizend kunststuk ka
pot gegaan. De jurken, gemaakt
van paraffine, zijn gesmolten.
Het kunstwerk werd verleden
jaar gepresenteerd in de Hofvij
ver in Den Haag en vervolgens
in Alphen aan de Rijn en in
Gent. In Meppel zouden de jur
ken van half augustus tot half
september te zien zijn. In Gent
bleken de jurken al niet bestand
tegen de tropische temperatu
ren. Met water probeerde men
ze nog af te koelen, maar de in
spanningen van de brandweer
ten spijt smolt de paraffine toch
en vervormden de jurken.
Rijk de Gooijer
maakt ernstige
val van platje
amsterdam gpd
Acteur Rijk de Gooijer is van
nacht in Amsterdam ernstig ge
wond geraakt bij een val van
vier meter vanaf zijn platje op
straat. Oorzaak was een misluk
te poging zijn kat van het platje
van de buurvrouw te halen. De
buurvrouw had al eerder ruzie
gezocht over deze ongewenste
bezoekjes zodat Rijk besloot
haar woede te voorkomen en
het dier gauw terug te halen. De
68-jarige acteur verloor daarbij
zijn evenwicht en liep bij zijn
val gebroken armen, een be
schadigde heup en andere ver
wondingen op. Rijk werd naar
het VU-ziekenhuis gebracht
waar een operatie van zes uur
noodzakelijk bleek.
rotterdam gpd
Morissey is volgens mij de
oudste en meest miserabele
puber van de hele wereld.
Sommige teksten zijn bijna
gênant, van 'Oh ik ben zo
eenzaam', bij het kleffe af, maar
er zit toch ook een flinke dosis
humor, een dubbele bodem in.
Het is heel pure, harmonische
muziek. Als je een beetje gevoel
in je donder hebt kun je niet
zeggen datje de muziek van
The Smiths haat.
Nummers waar een goeie beat
in zit draai ik af en toe wel in
het LVC. 'Big Mouth Strikes
Again' en 'The Queen Is Dead'
staan altijd garant voor een
volle dansvloer. The Smiths
waren ook meester in het
verzinnen van mooie songtitels.
Morrissey heeft ook na de
ontbinding van The Smiths nog
wel een aantal goeie platen
gemaakt. 'Every Day Is Like
Sunday' was ijzersterk. Maar ik
rind niet al zijn solowerk een
•succes. Er staan meer zwakke
nummers op zijn cd's dan op
die van The Smiths, al was het
laatste groepsalbum ook wel
wat minder dan de vorigen.
Morrissey zelf is intussen ook
een beetje een dubieus figuur
aan het worden. Zijn gezwaai
met de Engelse vlag, tijdens
concerten, appelleert aan de
Engelse, nationalistische
gevoelens dat alles wat uit het
buitenland komt niet kan
deugen. Er komen daardoor
steeds meer extreem
nationalistischegroeperingen
op zijn concerten af. Als hem
daarnaar gevraagd wordt in
interviews geeft-ie niet thuis of
doet het af met nietszeggende
statements.
Dan draai ik maar liever de
oudere muziek van The Smiths.
'Please please please'
heb ik eigenlijk nooit
op cd gehoord. Zo'n
oude elpee vergroot
het nostalgische
gevoel dat ik toch welg
heb bij de muziek
The Smiths.
tekst «jan rusdam
Bij binnenkomst in het zaaltje
in Museum Boymans-van Beu
ningen springt 'ie meteen in het
oog: de woeste stier die, aange
vallen door een hond, zijn kop
al buigt voor de eerste stoot met
zijn vervaarlijke horens. Een
oer-Hollands tafereel eigenlijk,
ware het niet dat het landschap
zeer Italiaans is: golvende heu
vels in warme kleuren en vloei
ende overgangen. Het doek
straalt, net als veel andere wer
ken in het zaaltje, een atmosfeer
uit waarin de zonnestralen
haast voelbaar zijn en de geuren
van tijm en oregano bijna te
ruiken.
De stier maakt deel uit van
een kleine tentoonstelling van
foto loek zuyderduin
ïhet r
seum. Dit voorjaar kreeg de af
deling oude kunst van Boy-
mans-van Beuningen een
schenking van A. Westers: een
olieverfschets van de 19de
eeuwse schilder Willem Bo
deman. Dat inspireerde tot de
aankoop van werken van twee
verwante schilders: Abraham
Teerlink (1776-1857) en Hen
drik Voogd (1768-1839).
Deze drie samen geven een
representatief beeld van de stijl
van de Nederlandse schilders
die aan het eind van de 18de,
begin 19de eeuw in Italië werk
ten. Ze financierden hun verblijf
met schenkingen of studiebeur
zen, verstrekt door Lodewijk
Napoleon. In Rome kopieerden
ze de oude meesters en bestu
deerden de antieken. Buiten de
stad vonden zij een overvloed
aan onderwerpen in de ruige
rotspartijen, watervallen en
woeste bosschages, waarbij het
zo typische 'Italiaanse' licht een
grote rol speelde. Een goed
voorbeeld daarvan is Teerlinks
'Gezicht op Bagna di Lucca',
waarop een half in zacht zon
licht, half in schaduwen gehul
de berg zich verheft boven pit
toreske witte huisjes.
Onder de nieuwe aanwinsten
bevindt zich ook een aantal te
keningen. Het prentenkabinet
van Boymans-van Beuningen
had maar weinig bladen van
Nederlandse kunstenaars die
eind 18de, begin 19de eeuw in
Italië werkten. Om die leemte
op te vullen werd een paar jaar
geleden een potloodschets van
Hendrik Voogd aangekocht, en
vorig jaar één van zijn zeldzame
aquarellen: 'Landschap bij Ciri-
ta Castellana'. Van Teerlink had
het museum tot voor kort hele
maal geen tekenwerk. Nu prijkt
bij de nieuwe aanwinsten zijn
tekening 'Brug bij Bagna di Luc
ca'. De tekeningen en schilderij
en van Voogd, Bodeman en
Teerlink, naast werken van Da
niël Dupré, Jean Grandjean en
Joseph Augustus Knip, zijn nog
de komende twee maanden te
