ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
'We kunnen niet eeuwig de rebel blijven'
'Ei
52
ZATERDAG 30 JUL11994
Vorige week joeg de Maastrichtse politie drugverslaafden uit hun junkenparkje' aan de Maas. In
Rotterdam veegden politieteams onlangs een aantal gebruikerspanden leeg. En de Amsterdamse Zeedijk is
met consequente politie-aanwezigheid weereen beetje geworden wat-ie was.
De aanpak van drugverslaafden in Nederland lijkt harder (en duidelijker) te worden.
De Maastrichtse politie is vorige week'stevig opgetreden tegen drugverslaafden die in het oude stadshart voor overlast zorgden. Zo werden onder meer bezoekers van 'het junkenparkje' aan de Maas gevisiteerd.
FOTO FOTOPERSBUREAU WIDDERSHOVEN
Nederland pakt overlast drugverslaafden steviger aan
iets gebeuren", zegt
burgemeester P. Houben van
Maastricht over de inzet van
tientallen politiemensen die sinds vorige
week honderden buitenlandse drugtoeristen
het oude stadshart weren. „Dat we ze
over de gemeentegrenzen brengen wordt wel
schending van de mensenrechten
genoemd. Maar ik zeg op mijn beurt dat het
ook een schending van rechten is als een
burger publiek terrein niet kan betreden."
Vooral het aan de Maas gelegen junkenparkje
was bezaaid met injectiespuiten. Han-
delstwisten tussen Turksè en Surinaamse
drugdealers liepen op levensgevaarlijke wijze
de spuigaten uit en in de buurt werden met
de regelmaat van de klok auto's opengebro
ken. De situatie verslechterde zienderogen;
het moment voor ingrijpen was aangebro
ken.
Ook elders lijkt het erop alsof er op het ge-
ed van drugverslaafden uit een ander vaat
je wordt getapt. Zo studeert het ministerie
van justitie driftig op nieuwe mogelijkheden
om de drugcriminaliteit aan te pakken, wer
ken vele gemeenten aan actieplannen tegen
overlast en wandelt de Amsterdamse politie
langer de talloze coffeeshops voorbij,
maar controleert zij of die zich aan de regels
van het gedoogbeleid houden: geen overlast,
peen affichering van gèestverruimende waar,
geen verkoop van harddrugs en een mini
mum-klantenleeftijd van 16 jaar. Menig zaak
werd - en niet alleen in Amsterdam - dichtge
timmerd om nooit meer open te gaan.
De chef van de Hoofdafdeling Alcohol, Drugs
en Tabak van het ministerie van WVC, A. Kei
zer, vindt de aanpak van drugoverlast en -cri
minaliteit terecht, en constateert tevens dat
„buitenlanders onze kranten goed lezen."
Keizer doelt op de Europese druk die op het
Nederlandse drugbeleid wordt uitgeoefend.
Die maakt het enthousiasme om in te grijpen
bij de Nederlandse regering groter. „Terwijl
in de landen om ons heen steeds meer de
Nederlandse aanpak van spuitenruil en me-
thadonprogramma's wordt overgenomen,
hebben die regeringen grote bezwaren tegen
- wat zij noemen - ons slappe beleid van
harm reductionhet voorkomen en beperken
van de schade door druggebruik."
Keizer verwacht dat de Europese dialoog
pas over vijf jaar iets kan opleveren. „Maar
dat het Europees geregeld moet worden om
iets te bereiken, staat vast. Misschien moeten
we daarbij in Nederland, zonder ons beleid
direct overboord te gooien, ook eens beter
naar het buitenland luisteren. Waarom zou
het onmogelijk zijn dat we op sommige pun
ten ongelijk hebben? We kunnen niet eeuwig
de rebel blijven."
Over de hardere aanpak van overlast en
criminaliteit is Keizer duidelijk: „Je zal maar
naast zo'n drugpand wonen, dan piep je wel
anders. Daar moet ingegrepen worden." Hij
ontkent dat Justitie en niet WVC in Neder
land het drugbeleid bepaalt. „Het is geen
ommezwaai, maar meer een correctie op za
ken die bij Justitie zijn blijven liggen. Van de
twintigduizend druggebruikers in Nederland
vormen een paar duizend constant een pro
bleem in de sfeer van criminaliteit en over
last. Daar is te lang niets aan gedaan."
De gevolgen van een drugpand of gebrui
kersplaats in een woonbuurt worden ge
schetst in een notitie van de gemeente Maas
tricht. „De meeste klachten van inwoners be
treffen: angst (voor hun kinderen), onveilig
en bedreigd gevoel. Uit angst voor represail
les durven de burgers geen informatie te ver
strekken op hun naam. De weerbaarheid van
de mensen is verminderd; zij blijven liever
buitenstaander. In hun ogen ligt de schuld bij
de dealers en de gebruikers. De politie, Justi
tie en het gemeentebestuur treden in hun
ogen te 'soft' op. De sociale controle neemt af
en de irritatie groeit." Burgemeester Houben
noemt het voorbeeld van een buurtcomité
waarvoor niemand zich aanmeldde, uit angst
voor represailles. „Schrijnend. Gelukkig heb
ben we daar inmiddels iets aan kunnen
doen."
Overlast
Elders in dezelfde notitie worden de proble
men minder wetenschappelijk omschreven:
„Verkeersoverlast door lukraak parkeren, sa
menscholen van bezoekers en daarmee ge
paard gaande overlast als schreeuwen en het
trottoir blokkeren, het doen van behoeften in
portieken en tegen gevels, mondelinge of fy
sieke bedreigingen tegen voorbijgangers en
omwonenden en het in het openbaar laten
rondslingeren van spuiten." Amsterdamse
statistieken geven enkele cijfers over de po
pulatie van criminele druggebruikers: tussen
de HO en 60 procent van alle criminaliteit
wordt gepleegd door junks. Van de complete
groep druggebruikers is ongeveer 20 procent
bij die delicten betrokken. Daarbij komt dat
de helft van alle druggebruikers al crimineel
was vóór de verslaving toesloeg.
In Amsterdam verwoordt directeur J. Wal
burg van de Jellinekkliniek wat ook Houben
en Keizer onderschrijven: „De pressie op lo
kale bestuurders om iets te doen neemt per
gestolen autoradio toe. Maar met repressie
alleen kom je er niet. Je kunt de druk op de
verslaafden wel vergroten, maar dan zul je ze
een ontsnappingsmogelijkheid naar de hulp
verlening moeten bieden. Die mensen moe
ten geholpen worden, anders lost het niets
op."
Walburg constateert, anders dan Keizer,
wel een verschuiving naar de justitiële aan
pak van de drugverslaving. „Waar vroeger het
primaat lag bij WVC, ligt dat nu in toene
mende mate bij het.ministerie van justitie.
Dat heeft alles te maken met de overlast die
druggebruikers veroorzaken. De bevolking is
niet meer onder de indruk van drugverslaaf
den. Vroeger werden ze nog wel als zielig ge
zien. Nu wil geen buurt meer een pand voor
drugopvang naast de deur hebben. Protesten
alom."
Resultaat
'Dwang en drang' heet het nieuwe serum te
gen de drugverslaving. Zoals bij het Amster
damse straatjunkenproject, waar Justitie in
samenwerking met de Jellinekkliniek hard
nekkige klanten van de politie - het criterium
is vier arrestaties per jaar - voor de keuze
plaatst: celstraf óf meedoen in een afkickpro
gramma. Walburg: „Het blijkt te werken. Ver
slaafden van wie we dachten dat ze voor de
hulpverlening verloren waren, blijken al vrij
snel weer 'gewone' verlangens te kunnen
hebben, zoals een geregeld leven, een wo
ning en een baantje. Aanvankelijk is de keuze
moeilijk voor ze. In de gevangenis gebruiken
ze gewoon door, want waar vraag is komt
vanzelf aanbod." De gemeente Amsterdam
zal in september een notitie presenteren die
een pakket van verslavingszorg behelst. Wal
burg werkte er met de Jellinek aan mee: „Er
zijn vele soorten verslaafden, met vele soor
ten behoeften. Tot dusver hebben we als
hulpverlening te veel afgewacht tot de ver
slaafde gemotiveerd was om af te kicken. Dat
is niet de weg van de toekomst. We zullen de
criminele verslaafde vaker voor de keuze
moeten plaatsen: straf of behandeling."
Het bracht Walburg tot een plan om een
gehele gevangenis in te richten voor drugver
slaafden. „Gevangenen infecteren elkaar heel
erg. Wie niet gebruikt, gaat dat in het doello
ze gevangenisbestaan alsnog doen. Verslaaf
den die elkaar daar ontmoeten, hebben bin
nen de kortste keren een handeltje opgezet.
Maar Justitie wil in de gevangenis niet be
handelen. Methadon (de chemische heroïne-
vervanger die de fysieke gevolgen van afkic
ken vermindert, red.) komt er bijna niet bin
nen. Waarom niet? Kiespijn wordt behan
deld, psychische problemen ook, waarom
dan niet de verslaving? Bovendien heb je ze
in de gevangenis te pakken en kosten ze nu
ook al zo'n 500 gulden per dag. Je kunt een
zeker beloningssysteem voorhouden: wie be
reid is af te kicken, krijgt een prettiger regi
me, met meer bezoek, dat soort dingen. En
zorg dat er genoeg methadon voorhanden is
om het afkicken te begeleiden. Want het le
ven van de verslaafde gevangene is uit angst
voor de cold turkey geheel gericht op drugs."
Samenspel hapert
Keizer (WVC) is bevreesd voor de term
'junksgevangenis', maar voelt wel voor een
„kliniek waar je niet zomaar uit kunt lopen."
Hij constateert dat het samenspel tussen de
zorgketen en Justitie niet aansluit. „Steeds
dezelfde figuren blijven in de criminaliteit."
Een pakket maatregelen om de soorten op
vang uit te breiden, kost de maatschappij
echter veel geld. „Het is een keuze, maar je
kunt er wel een belangrijk probleem mee
aanpakken. Alle ministeries, met uitzonde
ring van Financiën, zijn ervoor, let maar op."
Keizer ziet in de ontevredenheid over de aan
pak van drugverslaafden zelfs een reden voor
mensen om op extreem-rechtse partijen te
stemmen. „Ze hebben het wel gehad met de
ellende. De tolerantie van de jaren zeventig
kan niet meer."
Burgemeester Houben van Maastricht
heeft zich voorgenomen zijn burgers meer
duidelijkheid te blijven bieden. Daarbij wor
den de repressie en de zorg (voor de Maast
richtse verslaafden) tegelijk aangepakt. Daar
bij zou hij het beleid van de overheid graag
wat meer over de ministeries heen geregeld
willen zien. „Nu is door de Haagse verkoke
ring het veiligheidsbeleid nog niet samen
hangend", aldus Houben.
Ondertussen kunnen de inwoners van
Maastricht een telefoonnummer draaien als
ze overlast ondervinden van druggebruikers.
„Dat verplicht je ook tot iets. In feite stel je je
als gemeente kwetsbaar op door de burgers
die kans te bieden, omdat je meteen op je
uitvoering gecontroleerd kunt worden." De
reacties van de Maastrichtenaren zijn vol
gens Houben positief. „Bovendien is er qua
overlast en criminaliteit nu al sprake van een
beduidende daling. En: de prijs van de drugs
is in een week tijd drie a vier keer
worden."